Μαγικό Βελιγράδι, Αψβουργικό Νόβι Σαντ και Πολύχρωμη Τιμισοάρα
Ένα ιδιαίτερο Ταξίδι σε δύο βαλκανικές χώρες, τη Σερβία και την Ρουμανία, και σε τρεις σπουδαίες και πανέμορφες πόλεις, με πολλές στρώσεις ιστορίας και πολιτισμού: στη μαγεία του Βελιγραδίου, της πρωτεύουσας της Σερβίας, στην γοητεία του “Γιβραλτάρ του Δούναβη”, του αψβουργικού Νόβι Σαντ, της πρωτεύουσας της πολυπολιτισμικής Βοϊβοντίνας, και στην εκλεκτικιστική πολυχρωμία της Τιμισοάρας, την “μικρή Βιέννη” της Ρουμανίας και πρωτεύουσα του ρουμανικού Βανάτου.
(Αναχώρηση από Θεσσαλονίκη)
Ελάτε μαζί με την ομάδα Balkans Terra Incognita σε ένα ιδιαίτερο 4ημερο ταξίδι μεταξύ Βαλκανίων και Μεσευρώπης, στα “Βαλκάνια της Κεντρικής Ευρώπης”, για να εξερευνήσετε το ιστορικό κέντρο του Βελιγραδίου, του Νόβι Σαντ και της Τιμισοάρα, και ταυτόχρονα να πάρετε μια γεύση της πολυπολιτισμικής Βοϊβοντίνας και της απέραντης Πανονικής Πεδιάδας.
Προσοχή: περιορισμένες θέσεις –!
Αναχώρηση από Θεσσαλονίκη το πρωί της.
Μυηθείτε στη μαγεία των τριών πιο συναρπαστικών πόλεων, μεταξύ Βαλκανίων και Κεντρικής Ευρώπης, ταξιδεύοντας μαζί μας στο Βελιγράδι, στο Νόβι Σαντ, στην πολυπολιτισμική Βοϊβοντίνα, και στη ζωηρόχρωμη Τιμισοάρα, τη “μικρή Βιέννη” της Ρουμανίας, μαζί με τον συγγραφέα Γιώργο Στάμκο,ειδικό για τα Βαλκάνια, και συγγραφέατων επεισοδίων της ταξιδιωτικής σειράς ντοκιμαντέρ Βαλκάνια Εξπρές/Balkan Express, την συγγραφέα και μεταφράστρια Μίλιτσα Κοσάνοβιτς, την ομάδα Balkans Terra Incognita, και σε συνεργασία με το ταξιδιωτικό γραφείο Kogalidis Tours.
Η ομάδα Balkans Terra Incognita Εξερευνώντας τα Άγνωστα Βαλκάνια (and Beyond) σας προκαλεί να εξερευνήσετε, με βάση εξόρμησης το κεντροευρωπαϊκό Νόβι Σαντ (Βοϊβοντίνα), το Μαγικό Βελιγράδι, και την πολύχρωμη Τιμισοάρα, την “μικρή Βιέννη” της Ρουμανίας και πρωτεύουσα του ρουμανικού Βανάτου.
ΝΟΒΙ ΣΑΝΤ, ΒΟΪΒΟΝΤΙΝΑ: Στο ταξίδι μας θα έχουμε ως βάση των εξορμήσεων μας το Νόβι Σαντ, την πρωτεύουσα της Βοϊβοντίνας και Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2021, την δεύτερη πόλη της Σερβίας με 400.000 κατοίκους
Περιήγηση στην “σέρβικη Αθήνα”, στο Φρούριο Πετροβαραντίν, το “Γιβραλτάρ του Δούναβη”, και τις έξι γέφυρες του Δούναβη, με τις ατέλειωτες υπόγειες στοές του φρουρίου και τα καλλιτεχνικά του εργαστήρια
στην “σέρβικη κυψέλη” (Μάτιτσα Σέρπσκα), κοιτίδα πολιτισμού, και στο ιστορικό κέντρο μιας παλιάς Αψβουργικής πόλης, με καθεδρικούς ναούς, συναγωγή, μουσεία και μεγάλες πλατείες, που είναι και η πιο πολυεθνική πόλη της Σερβίας.
Μια πόλη με πλούσια μουσική κουλτούρα (κλασική, Μπλουζ, Τζαζ, Ποπ και παραδοσιακή μουσική), που θα έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε στα πολυάριθμα στέκια του κέντρου της, που πάλλονται από νυχτερινή ζωή…
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΕΛΙΓΡΑΔΙΟΥ: θα μυηθείτε στην ιστορική καρδιά και ιστορία της σερβικής πρωτεύουσας, μιας πόλης-γέφυρας μεταξύ Βαλκανίων και Κεντρικής Ευρώπης, που αριθμεί σχεδόν δύο εκατομμύρια κατοίκους
Xοτέλ MOCKBA: ιστορίες, θαμώνες και κατασκοπευτικά θρίλερ *
Ρήγας Φεραίος και Πύργος Νεμπόισα *
Μυστικό Καλεμέγκταν, πολιορκίες, κατακτητές, Πολεμικό Μουσείο και μνημεία Αγία Παρασκευή (Sveta Petka), και Ρούζιτσα, * Πύλες, μπουντρούμια, μουσεία, καφάνες και μνημεία *
Το «Τρίγωνο» του Ίβο Άντριτς: το Βελιγράδι των λογοτεχνών * Πλατεία των Πιονίρων και Μνημείο του Καϊμάκτσαλάν
Τασμάινταν, εκκλησία Αγίου Μάρκου, και μνημείο Zasto? (των βομβαρδισμών του 1999).
Το ΜΟΥΣΕΙΟ της ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑΣ, ο τάφος και το μαυσωλείο του ΤΙΤΟ (“Οίκος τον Λουλουδιών”) *
Μποέμικη Σκαντάρλια,η «Μονμάρτη» του Βελιγραδίου: Καφάνες, Σταρογκράτσκα μουσική, Μόμο Κάπορ και Φολιράντι
* Κνεζ Μιχαήλοβα, καλλιτέχνες και Urban Legends * θρυλικά κλαμπ, καφάνες και στέκια του κέντρου
* Καθεδρικός του Αγίου Σάββα: η «Αγία Σοφία» των Σέρβων.
* ΑΨΒΟΥΡΓΙΚΟ ΖΕΜΟΥΝ ΚΑΙ ΔΟΥΝΑΒΗΣ: ελληνικές εκκλησίες σε «ορθόδοξο μπαρόκ»
* Πύργος του Γκάρντος και Ιερή Γεωγραφία * Δούναβης, σπλάβες, και πλωτά hostel, μαγευτικοί κύκνοι
* Κρουαζιέρα στο ηλιοβασίλεμα μέσα στον μεγαλοπρεπή Δούναβη (προαιρετική συμμετοχή), στα νησάκια του και στις θρυλικές γέφυρες του ποταμού Σάβα!
ΤΙΜΙΣΟΑΡΑ, BANATO, ΡΟΥΜΑΝΙΑ: Μονοήμερη εξόρμηση στην “μικρή Βιέννη” της Ρουμανίας, και πρωτεύουσας του ρουμανικού Βανάτου, την Τιμισοάρα (Temesvár)
Στην πιο δυτικότροπη και προοδευτική πόλη της Ρουμανίας, με 320.000 κατοίκους, όπου ξεκίνησε και η επανάσταση του Δεκεμβρίου του 1989 για την ανατροπή του καθεστώτος Τσαουσέσκου.
Θα περιηγηθούμε στο Ιστορικό Κέντρο της με τις Τρεις Πλατείες (Νίκης / Piața Victoriei, Ελευθερίας / Piața Libertǎții, Ενότητας), ζωηρόχρωμα εκλεκτικιστικά κτίρια, θηρεσιανά σύμβολα, ορθόδοξες εκκλησίες, ρωμαιοκαθολικούς καθεδρικούς και προτεσταντικούς ναούς, Όπερες, δρόμους με πολύχρωμες ομπρέλες, μουσεία και μνημεία και μεγάλες πλατείες με Καφέ και εστιατόρια…
Στον Προμαχώνα της Μαρίας Θησεσίας και στο Κάστρο του Ούγγρου στρατηγού Ουνιάδη, που εκστράτευε συνεχώς κατά των Οθωμανών
Στον επιβλητικό ορθόδοξο Καθεδρικό των Τριών Ιεραρχών, που περιβάλλεται από προσεγμένο καταπράσινο πάρκο
Στην φιλοπρόοδο πόλη που φιλοξένησε και το πρώτο ηλεκτρικό τραμ της Ευρώπης, και σήμερα διαθέτει ένα άρτιο σύστημα δημόσιων συγκοινωνιών με τραμ, τρόλεϊ και λεωφορεία
Μια κεντροευρωπαϊκή φοιτητούπολη, με έξι πανεπιστήμια, με φημισμένη Ιατρική Σχολή, με την νεολαία να δονείται σε ζωντανούς και, δημιουργικά έντονους, ρυθμούς…
Συμμετοχή σ’ αυτή τη μοναδική εμπειρία: € το άτομο το τρίκλινο, και το δίκλινο, και € το μονόκλινο
Προσοχή: μαζί με την κράτησή σας και τα στοιχεία σας (Ονοματεπώνυμο στα Λατινικά, Αριθμός Διαβατηριού ή Ταυτότητας, Ημερομηνία Γέννησης, Κινητό Τηλέφωνο, Σημείο Επιβίβασης) θα πρέπει να δοθεί άμεσα και προκαταβολή € για κλείσιμο των δωματίων και κατοχύρωση της θέσης σας (δεν επιστρέφεται σε περίπtωση ακύρωσης με δική σας ευθύνη).
Μετά τις η κάθε κράτηση επιβαρύνεται με € επιπλέον -εφόσον υπάρχουν ελεύθερες θέσεις ως τότε.
Κάντε άμεσα την κράτησή σας – περιορισμένες θέσεις!
Η τιμή περιλαμβάνει :
ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΜΕ ΠΟΛΥΤΕΛΕΣ ΚΛΙΜΑΤΙΖΟΜΕΝΟ ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ
ΔΥΟ ΟΔΗΓΟΙ
ΔΙΑΜΟΝΗ ΚΑΙ 3 ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΟ HOTEL ΕLEMENT 3* ΚΟΝΤΑ ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΝΟΒΙ ΣΑΝΤ
ΠΛΟΥΣΙΟ ΠΡΩΙΝΟ ΓΙΑ ΤΡΕΙΣ ΜΕΡΕΣ
ΑΡΧΗΓΟΣ, ΣΥΝΟΔΟΣ, ΕΜΠΕΙΡΟΙ ΓΝΩΣΤΕΣ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ, ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΟΙ ΞΕΝΑΓΟΙ ΜΕ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ.
ΟΜΙΛΙΕΣ ΚΑΙ ΜΙΝΙ ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ “ΑΠΟΣΙΩΠΗΜΕΝΗΣ” ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΣΕΡΒΙΑΣ, ΤΗΣ ΡΟΥΜΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ.
Δεν περιλαμβάνει εισόδους σε Μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, καθώς και το κόστος της μαγικής κρουαζιέρας στον Δούναβη (προαιρετική συμμετοχή 20€ το άτομο), όπου θα απολαύσουμε τη θέα του Βελιγραδίου και του Ζέμουν πλέοντας στην μεγαλύτερη υδάτινη αρτηρία της Ευρώπης.
ΚΡΑΤΗΣΕΙΣ – ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 23921.13268
6949372223 ή Viber ή στο Facebook messenger του τουριστικού πρακτορείου Kogalidis Tours και George Kogalidis .
γράφοντας: “κράτηση για NOVISAD”
κι επίσης τα στοιχεία σας (Ονοματεπώνυμο με Λατινικούς χαρακτήρες, Ημερομηνία Γέννησης, Αριθμός Διαβατηριού ή Ταυτότητας και κινητό τηλέφωνο, για να επικοινωνήσουμε μαζί σας)
καθώς επίσης και το σημείο της επιβίβασης σας (Ν. Μηχανιώνα 6:00, Περαία 6:15, ΙΚΕΑ 6:30, Καμάρα 6:55, Πλατεία Αριστοτέλους με Εγνατία -Κέντρο Θεσσαλονίκης 7:00 και Ποδηλατούπολη 7:10.
Εναλλακτικά μπορείτε να επικοινωνήσετε σχετικά στο inbox με τον George Stamkos
Αποδράστε από την καθημερινότητά σας κι ενωθείτε μαζί μας για να εξερευνήσετε τα Βαλκάνια, τη Σερβία, τη Βοϊβοντίνα και το Ρουμανικό Βανάτο.
ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΤΕ ΜΑΖΙ ΜΑΣ ΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ, ΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ (AND BEYOND)!
Γνωρίζουμε την πόλη Πρίλεπ (Πρίλαπος) της Ιστορίας, της Βιομηχανίας, του Καπνού, του εμπορίου και των Τεχνών, και εξερευνούμε την Μπίτολα, την ΄“Πόλη των Προξένων” και τα φαντάσματα του Κοσμοπολιτισμού του 19ου και 20ου αιώνα.
Μονοήμερη ταξιδιωτική εξόρμηση από Θεσσαλονίκη
* Κάντε άμεσα την κράτησή σας -Περιορισμένες θέσεις!
Μυηθείτε στην μαγεία της Κοσμοπολίτικης Μπίτολα, το Μοναστήρι του Ελληνισμού, και στην γοητεία του βαλκανικού Πρίλεπ.
Επισκεπτόμαστε την συνέχεια της πιο σημαντικής αρχαίας μακεδονικής πόλης της Πελαγονίας, που από τα αρχαία Στύβερρα έγινε το Πρίλεπ, ένας σημαντικός εμπορικός κόμβος δίπλα στη ρωμαϊκή Via Egnatia και σήμερα η 4η σε πληθυσμό πόλη της Βόρειας Μακεδονίας με 70.000 κατοίκους.
Γνωρίζουμε το ιστορικό κέντρο της «πόλης κάτω από τους Πύργους του Μάρκο» και μαθαίνουμε για την ιστορία του Σέρβου πρίγκιπα Μάρκου Κράλιεβιτς (Kral Marko, 1335-1395), που είχε πρωτεύουσά του το Πρίλεπ, και οι θρύλοι του απλώθηκαν σε όλα τα Βαλκάνια.
Περιηγούμαστε στο ιστορικό κέντρο του Πρίλεπ, στην πλατεία γύρω από το άγαλμα του Μάρκου Κράλιεβιτς, στο παλιό οθωμανικό τζαμί, στον Πύργο του Ρολογιού και στα σοκάκια με τα παζάρια, που σφύζουν από ζωή (το Σάββατο που ταξιδεύουμε το παζάρι θα είναι ανοικτό). Πίνουμε καφέ μέσα σε μια ατμόσφαιρα βαλκανική και ανατολίτικη ταυτόχρονα και απολαμβάνουμε το τοπικό Μπούρεκ.
Περνάμε από το μοναδικό Βλάχικο Νεκροταφείο στην Μπίτολα και τον επισκεπτόμαστε τον τάφο του Μίλτου Μανάκια, του πρώτου Κινηματογραφιστή των Βαλκανίων.
Περιηγούμαστε στον Πεζόδρομο Σίροκ Σόκακ με τα μοναδικά αρχιτεκτονικά κτίρια και τα φαντάσματα του κοσμοπολιτισμού του 19ου και των αρχών του 20ου αιωνα.
Ξετυλίγουμε την ιστορία των, βλαχικής καταγωγής, Αδελφών Μανάκια, των πρωτοπόρων κινηματογραφιστών των Βαλκανίων, που στέγασαν στην Μπίτολα τα όνειρά τους. Βλέπουμε το παλιό στούντιο, μουσείο και το άγαλμα του Μίλτου Μανάκια. Μαθαίνουμε για τη συνεισφορά τους στην βαλκανική ιστορία και πολιτισμό, και για το φεστιβάλ στο όνομα τους.
Πηγαίνουμε στην Εκκλησία του Αγίου Δημητρίου της Θεσσαλονίκης με το μοναδικό ξυλόγλυπτό τέμπλο της.
Συναντάμε την Οθωμανική Στρατιωτική Σχολή της Μπίτολα από όπου πέρασε και ο Κεμάλ Ατατουρκ, και το σπίτι της Ελένης Καρύδης, της νεαρής βλαχοπούλας που έρωτεύτηκε τον Κεμάλ.
Μαθαίνουμε γιατί η Μπίτολα ονομάστηκε “Πόλη των Προξενείων”
Περνάμε από την προτομή του Στρατάρχη Τίτο και μαθαίνουμε για την σχέση του με την Μπίτολα.
Αποκωδικοποιούμε τα μυστικά και τους συμβολισμούς του Πύργου του Ρολογιού.
Επισκεπτόμαστε μνημεία της οθωμανικής κληρονομιάς, όπως το ιστορικό Ισάκ τζαμί και το Γενί τζαμί.
Περιηγούμαστε στο παλιό οθωμανικό παζάρι (Στάρα Τσάρσια)
Αναζητούμε τις ιστορίες και τις μνήμες του Ελληνισμού του Μοναστηρίου (Μπίτολα), τα απομεινάρια, και τις σημερινές σχέσεις των Ελλήνων με την πρωτεύουσα της Πελαγονίας.
Μαθαίνουμε για την συνεισφορά του πολυάριθμου Βλαχικού (Αρμάνικου) στοιχείο στην ανάπτυξη και στον πολιτισμό της Μπίτολα.
Συζητάμε για ζητήματα ταυτότητας στις συνοριακές και ιστορικά κοσμοπολίτικες πόλεις των Βαλκανίων.
Συντονιζόμαστε με την ρομαντική ατμόσφαιρα της Μπίτολα!
Εξερευνήστε την γη της Πελαγονίας και την κοσμοπολίτικη Μπίτολα της Βόρειας Μακεδονίας, ακολουθώντας τον συγγραφέα Γιώργο Στάμκο, ειδικό για τα Βαλκάνια, και συγγραφέα των επεισοδίων της ταξιδιωτικής σειράς ντοκιμαντέρ Βαλκάνια Εξπρές/Balkan Express, σε συνεργασία με το ταξιδιωτικό γραφείο Kogkalidis Tours.
Συμμετοχή σ’ αυτή τη μοναδική εμπειρία:
Η τιμή περιλαμβάνει :
ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΜΕ ΠΟΛΥΤΕΛΕΣ ΚΛΙΜΑΤΙΖΟΜΕΝΟ ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ
ΑΡΧΗΓΟΣ, ΣΥΝΟΔΟΣ, ΕΜΠΕΙΡΟΣ ΓΝΩΣΤΗΣ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΊΩΝ .
ΟΜΙΛΙΕΣ ΚΑΙ ΜΙΝΙ ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ “ΑΠΟΣΙΩΠΗΜΕΝΗΣ” ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ.
Αναχώρηση από Νέα Μηχανιώνα, , 06:00 το πρωί, 6:15 Περαία, 06:30 ΙΚΕΑ, και 07:00 από Πλατεία Αριστοτέλους με Εγνατία (Κέντρο Θεσσαλονίκης).
Επιστροφή μέχρι τις 23:30 το βράδυ.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Περιορισμένες θέσεις. Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.
Δηλώστε συμμετοχή άμεσα. Για πληροφορίες και συμμετοχές τηλεφωνείστε στο 2392110215 ή στο 6945522050 (στείλτε SMS με τα στοιχεία σας γράφοντας «Άγνωστη Πελαγονία ») ή στο mailstamkos@post.com
ή μήνυμα στο messenger George Stamkos (facebook) γράφοντας: “κράτηση για Άγνωστη Πελαγονία 13/2”
κι επίσης τα στοιχεία σας (Ονοματεπώνυμο, τηλέφωνο, για να επικοινωνήσουμε μαζί σας)
καθώς και το σημείο της επιβίβασης σας (Ν. Μηχανιώνα 6:00, Περαία 6:15, ΙΚΕΑ 6:30, Πλατεία Αριστοτέλους με Εγνατία -Κέντρο Θεσσαλονίκης 7:00).
ΠΡΟΣΟΧΗ: Περιορισμένες θέσεις – Κάντε άμεσα την κράτησή σας
(Εναλλακτικά μπορείτε να επικοινωνήσετε στο messenger του George Stamkos (facebook)
Εξερευνείστε μαζί μας το Πρίλπε της Ιστορίας, της Βιομηχανίας και του Εμπορίουκαι την “Πόλη των Προξένων”, την Μπίτολα, με τα φαντάσματα του Κοσμοπολιτισμού του 19ου και 20ου αιώνα.
Συντονιστείτε με την ομάδα Balkans Terra Incognita εξερευνώντας μια πολυστρωματική περιοχή της γειτονικής Βόρειας Μακεδονίας!.
Αλβανία: μαγευτική λίμνη Οχρίδα ● Παραλίμνιο Πόγραδετς ● Στοιχειωμένη Βλάχικη Μοσχόπολη ● Ρομαντική Κορυτσά του Πολιτισμού και των Καντάδων● Υδάτινος Μικρόκοσμος των Πρεσπών ● Νησάκι Άγιος Αχίλλειος και η Μυστηριακή Βασιλική του ● Ακριτικοί Ψαράδες
Σάββατο 23 Μαρτίου 2024– Κυριακή 24 Μαρτίου – Δευτέρα 25 Μαρτίου 2024 Αναχώρηση από Θεσσαλονίκη
Μετρώντας τουλάχιστον 7.000 χρόνια μόνιμης ανθρώπινης κατοίκησης, οι ακτές γύρω από την λίμνη Οχρίδα, – η βαθύτερη λίμνη της Ευρώπης με γεωλογική ηλικία τριών εκατομμυρίων ετών– έχουν πολλές στρώσεις ιστορίας και πολιτισμού. που θα ανακαλύψετε μαζί μας στη διάρκεια αυτού του ιδιαίτερου τριήμερου ταξιδιού μας. Η ομάδα Balkans Terra Incognita σας προσκαλεί σε ένα ιδιαίτερο ταξίδι στην υδάτινη καρδιά των Βαλκανίων μεταξύ Αλβανίας και Ελλάδας.
► Στην αλβανική όχθη της λίμνης Οχρίδας και στην παραλίμνια πόλη Πόγραδετς, που έχει ως σύμβολο της τον Κάδμο, μεταμορφωμένο σε ιχθυόμορφο δράκο.
Την “Μέκκα” της αλβανικής λογοτεχνίας και ποίησης, χάρη στα έργα του Λασγκούς Ποραντέτσι και του Μιτρούς Κουτέλι, τους δύο ποιητές, που γέννησε κι έβαλαν τις βάσεις για τη σύγχρονη αλβανική ποίηση.
Τα αγάλματα των δύο ποιητών βρίσκονται σήμερα αντικρυστά, στο “Πάρκο των Ρόδων”, στο κέντρο της πόλης, δίπλα στην μεγάλη τους “Μούσα” -την λίμνη Αχρίδα.
“Το μέτρο του χρόνου, στο κεφάλι του ποιητή, είναι διαφορετικό“, έγραφε ο Ποραντέτσι .
“Θα ζήσω, ελπίζω, για λίγο, στην καρδιά μου, γιατί αυτό ήταν το όνειρό μου: να αφήσω την ψυχή μου ως κληρονομιά μετά θάνατον, όπως την παρέλαβα”, έλεγε ο Κουτέλι.
Μοιάζουν σαν να συνομιλούν μεταθάνατον, ανταλλάσσοντας στίχους…
Ένας τουριστικός προορισμός για τους Αλβανούς από την εποχή του Εμβέρ Χότζα, που διατηρούσε και την βίλα του δίπλα στη λίμνη Οχρίδα. Εδώ θα έχουμε την ευκαιρία να δοκιμάσουμε και την περίφημη πέστροφα της Οχρίδας, που λέγεται “Κοράνι” στα Αλβανικά. Εδώ θα απολαύσουμε την μαγεία της λίμνης Οχρίδας, με παραλίμνια περιήγηση, αλλά και την απίστευτη θέα από το ξενοδοχείο μας στις όχθες της λίμνης.
► Στην “αετοφωλιά” που λέγεται Μοσχόπολη ((Voskopoja), την αλλοτινή μητρόπολη των Βλάχων στα Βαλκάνια, κτισμένη σε υψόμετρο 1.160 μέτρων, που καταστράφηκε από τον Αλή Πασά. Η Μοσχόπολη γνώρισε μεγάλη ακμή στα μέσα του 18ου αιώνα και ειδικά τη «χρυσή εποχή» του 1730-1760 όταν ο πληθυσμός της έφτασε τις 30.000 αναδεικνύοντας την σε μια από τις σημαντικότερες πόλεις των Βαλκανίων. Ήταν μια πολιτισμένη, χριστιανική νησίδα μέσα στα Οθωμανικά Βαλκάνια.
Εδώ δημιουργήθηκε το 1731 το δεύτερο τυπογραφείο στον βαλκανικό χώρο (μετά από αυτό της Κωνσταντινούπολης), που τύπωνε βιβλία κυρίως στην Ελληνική Γλώσσα –άλλη μια απόδειξη της στενής σχέσης της πόλης με τον ελληνικό πολιτισμό.
Μάρτυρες της ακμής εκείνης της εποχής είναι οι ναοί του Αγίου Νικολάου, του Αγίου Αθανασίου και των Ταξιαρχών που κοσμούνται από πολλές και εξαιρετικές αγιογραφίες. Καθόλου περίεργο που η Μοσχόπολη θεωρούνταν τότε ως οι «Άγιοι Τόποι» της εκκλησιαστικής τέχνης στα Βαλκάνια.
Θα μάθουμε γιατί η Μοσχόπολη ήταν ένας πρόωρος φάρος πολιτισμού μέσα σε μια άγρια “αλβανική θάλασσα”…
«Η Μοσχόπολη ήταν μια πόλη πολιορκημένη από τη βαρβαρότητα και την αμάθεια και το παράξενο δεν είναι που κάποια μέρα καταστράφηκε, αλλά πως κτίστηκε σαν το λουλούδι που φυτρώνει μέσα στα βράχια… Η Μοσχόπολη ήταν κάτι πρόωρο για τους Αλβανούς. Σβήστηκε όπως σβήνεται κάθε ακατάληπτο όνειρο στον ανθρώπινο εγκέφαλο…»Μπεν Μπλούσι, Αλβανός συγγραφέας
► Στην ρομαντική Κορυτσά, την πολιτιστική πρωτεύουσα της Αλβανίας. Η Κορυτσά είναι μια μια πολυεθνική και πολυπολιτισμική πόλη με κατοίκους Χριστιανούς Ορθόδοξους, Σουνίτες μουσουλμάνους και Μπεκτασί, εκκλησίες και τζαμιά, όπου συνυπάρχουν αρμονικά Αλβανοί Ορθόδοξοι και Μουσουλμάνοι, με σημαντική παρουσία Βλάχων και Ελλήνων. Από εδώ ξεκίνησε η σύγχρονη αλβανική παιδεία, με το πρώτο σχολείο της αλβανικής γλώσσας.
Είναι μια μικρογραφία της σύγχρονης Αλβανίας που αλλάζει, διατηρώντας ρομαντικά και νοσταλγικά του παρελθόντος της. Φιλοξενεί μουσεία παγκόσμιας κλάσης (Μεσαιωνικής Τέχνης, Μουσείο του Τζον Μίλι), γραφικές ορθόδοξες εκκλησίες και μια όμορφη αρχιτεκτονική με καλντερίμια στο κέντρο της.
Πήρε τον τίτλο «η Πόλη των Καντάδων» (Σερενάτα) από τις ερωτικές μπαλάντες που συνήθιζαν να παίζουν κάτω τα μπαλκόνια και στις αυλές των όμορφων σπιτιών της.
Η Κορυτσά είναι μια πόλη που χαίρεσαι να την ζεις, να την περπατάς και έχει έντονη νυκτερινή ζωή (θα διανυκτερεύσουμε και εδώ!).
Μεγάλοι χώροι πρασίνου, μπυραρίες και καφέ, μεγάλη πανεπιστημιούπολη, αξιόλογα ιδρύματα, μουσεία και πολιτιστικά μνημεία, συγκεντρωμένα γύρω από το κέντρο της, φιλόξενους κατοίκους και υπέροχα φαγητά, κι επιπλέον έχει και τη δική της ζυθοποιία, που παράγει την πολύ καλή μπύρα “Κόρτσα” (Κορυτσά)!
►Στην Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα, την υδάτινη καρδιά των Βαλκανίων. Επιστρέφοντας από την εξόρμηση μας στην αλβανική Οχρίδα και στην νοτιοανατολική γωνία της Αλβανίας, θα κάνουμε κι ένα μικρό, αλλά συναρπαστικό ταξίδι στην βορειοδυτική γωνιά της Ελλάδας. Σ’ έναν υδάτινο κόσμο, που ενώνει τρεις, γειτονικές, βαλκανικές χώρες. Σε ένα μοναδικό οικοσύστημα στα σύνορα της Ελλάδας με την Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία. Τις λίμνες Πρέσπες…
► Στο νησάκι Άγιος Αχίλλειος και στην αινιγματική Βασιλική Εκκλησία. Η περιήγησή μας στον μαγικό μικρόκοσμο των Πρεσπών, θα ξεκινήσει από τη Μικρή Πρέσπα και το νησάκι του Αγίου Αχιλλείου. Θα περπατήσουμε την πλωτή πεζογέφυρα, μήκους 630 μέτρων, που συνδέει το νησάκι του Αγίου Αχίλλειου με την απέναντι όχθη.
Είναι το δεύτερο λιμναίο νησί με οικισμό στην Ελλάδα, κατοικημένο από τους ρωμαϊκούς χρόνους, και ήταν μεγάλο θρησκευτικό κέντρο, με πολλές εκκλησίες και πληθυσμό.
Το νησάκι πήρε το όνομά του από την βασιλική του Αγίου Αχίλλειου. Θα περιηγηθούμε στα ερείπια της, που στέκουν αγέρωχα και σε προσκαλούν για ένα μικρό μάθημα ιστορίας, αλλά και μυστηρίου, που φθάνει μέχρι τον τάφο του Τσάρου Σαμουήλ και τους αινιγματικούς Βογόμιλους...
► Στους παραλίμνιους Ψαράδες, το βορειοδυτικότερο σημείο της Ελλάδας. Η περιήγησή μας στον μαγικό μικρόκοσμο των Πρεσπών, θα τελειώσει σ’ ένα απομονωμένο, ακριτικό, ψαροχώρι στις νότιες όχθες της Μεγάλης Πρέσπας. Το ελληνικό χωριό Ψαράδες, με λιγότερους από 100 μόνιμους κατοίκους και πολύ περισσότερες αγελάδες, που βόσκουν ελεύθερα στα λιβάδια, αλλά και μέσα στο χωριό. Πρόκειται για μια σπάνια, αυτόχθονα, ράτσα μικρόσωμων αγελάδων, που έχει προσαρμοστεί στο μικροκλίμα των Πρεσπών.
Εδώ θα απολαύσουμε το γεύμα μας δίπλα στη λίμνη Μεγάλη Πρέσπα, με άφθονα λιμνίσια ψάρια και άλλα τοπικά εδέσματα, προτού πάρουμε τον δρόμο της επιστροφής για την Θεσσαλονίκη.
Συνοδός μας σε αυτή την ιδιαίτερη περιήγηση στην υδάτινη καρδιά των Βαλκανίων θα είναι ο συγγραφέας Γιώργος Στάμκος, ειδικός για τα Βαλκάνια, και συγγραφέας των επεισοδίων της ταξιδιωτικής σειράς ντοκιμαντέρ Βαλκάνια Εξπρές/Balkan Express. Σε συνεργασία με το ταξιδιωτικό γραφείο Kogkalidis Tours, εξερευνούμε μια άγνωστη περιοχή της Αλβανίας και των Βαλκανίων.
Συμμετοχή σε αυτή την μοναδική εμπειρία 190€ κατ’ άτομο σε δίκλινο/τρίκλινο – Μονόκλινο 240€ (προκαταβολή για κράτηση 100€).
Κρατήσεις – Συμμετοχές – Πληροφορίες 2392113268 – 6949372223 και Viber στο ίδιο κινητό Kogkalidis Tours και George Kogalidis (Facebook messenger) Στην τιμή περιλαμβάνονται:
► Μεταφορές με κλιματιζόμενο λεωφορείο ► Δύο Διανυκτερεύσεις με πρωινό σε ξενοδοχείο στο Πόγραδετς, δίπλα στην λίμνη Οχρίδα, και στην Κορυτσά ► Αρχηγός, συνοδός, έμπειρος γνώστης των Βαλκανίων. ► Ομιλίες και μικρές διαλέξεις για θέματα της “Αποσιωπημένης Ιστορίας” των Βαλκανίων”
Αναχώρηση από Νέα Μηχανιώνα 6:00 -Περαία 6:15 – ΙΚΕΑ 6:30 και 7:00 από Πλατεία Αριστοτέλους με Εγνατία (Άγαλμα Βενιζέλου).
Επιστροφή την Δευτέρα 25 Μαρτίου μέχρι τις 22:00 το βράδυ
ΑΠΟΔΡΑΣΤΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ ΣΑΣ ΚΑΙ ΕΝΩΘΕΙΤΕ ΜΑΖΙ ΜΑΣ ΓΙΑ ΝΑ ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΤΕ ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ
Ο Κόσμος δεν βρίσκεται μέσα στην τηλεόραση ή στον υπολογιστή σου. Δεν βρίσκεται στο smartphone σου, στο GPS, στο Internet ή στα Social Media. Ο Κόσμος δεν βρίσκεται μέσα στο κεφάλι σου -και δεν είναι αυτό που νομίζεις ότι είναι. Βρίσκεται εκεί έξω, είναι πολύχρωμος και πολύπλευρος, και περιμένει για να τον εξερευνήσεις. Έρχεσαι;
Αναθεώρηση της Σύμβασης του Μοντρέκαι το φαραωνικό «Κανάλι της Κωνσταντινούπολης»
Ποια ήταν και είναι η γεωστρατηγική αξία των Στενών;
γράφει ο Γιώργος Στάμκος
Τα τελευταία χρόνια η Τουρκία κινείται προς την κατεύθυνση της ισλαμοποίησής της, με την αποδόμηση του κοσμικού κεμαλικού κράτους, καθώς και με τη σταδιακή απομάκρυνσή της από το Δυτικό γεωπολιτισμικό μπλοκ. Ταυτόχρονα αναζητά νέες ισορροπίες μεταξύ Δύσης και Ανατολής, διεκδικώντας «ζωτικό χώρο», ενεργειακούς πόρους, επιρροή και ρόλο αναθεωρητικής και επεκτατικής περιφερειακής δύναμης στη λεγόμενη Ενδιάμεση Περιοχή, την αχανή δηλαδή έκταση που συνδέει τη Δυτική Ευρώπη με την Άπω Ανατολή.
Το φαραωνικό σχέδιο του Istanbul Kanal
Από την επέμβασή της στη Συρία, στη Λιβύη, στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, την διεκδικητική και επιθετική της παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο, τις συνεχείς προκλήσεις σε Κύπρο και Αιγαίο, ως τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος, η Τουρκία του Ερντογάν εμφανίζεται άλλοτε ως «ταύρος εν υαλοπωλείο» κι άλλοτε ως «τοξικός γεωπολιτικός παίκτης», που απειλεί τη σταθερότητα ολόκληρης της περιοχής. Η πολιτική της προκαλεί σοβαρή δυσαρέσκεια και ενόχληση σε Ευρώπη και Αμερική, που διστάζουν όμως να αντιδράσουν δυναμικά, παρά μόνον με χλιαρές κυρώσεις, από φόβο μην τυχόν και απολέσουν έναν τόσο σημαντικό οικονομικό εταίρο και σύμμαχο.
Ωστόσο η απειλή των όποιων Δυτικών κυρώσεων δεν κάνει «το αυτί του Σουλτάνου να ιδρώνει». Ο Ερντογάν φαίνεται να προχωρά απρόσκοπτα στα σχέδια του, παρά τη σοβαρή οικονομική κρίση στο εσωτερικό της χώρας και τα τόσα πολλά ανοικτά μέτωπα, προωθώντας το αφήγημα της ανερχόμενης νεοοθωμανικής, «ισχυρής και ανεξάρτητης», Τουρκίας η οποία είναι δήθεν «περικυκλωμένη» από έναν ανίερο συνασπισμό χωρών και δυνάμεων που θέλουν να την καθηλώσουν και να της στερήσουν τη «φυσική» αποστολή της, δηλαδή να κυριαρχήσει στον κόμβο της Αφροευρασίας. Φαραωνικά σχέδια όπως η κατασκευή ενός νέου, μήκους 45 χιλιομέτρων, «Καναλιού της Κωνσταντινούπολης» (Istanbul Kanal), που οραματίζεται ο Ερντογάν για να παρακάμψει τα Στενά του Βοσπόρου, προκαλεί επιπρόσθετους πονοκεφάλους και αντιδράσεις. Ο Ερντογάν φιλοδοξεί έτσι να παρακάμψει η Τουρκία της Σύμβαση του Μοντρέ, που αφορά τον Βόσπορο και τα Δαρδανέλια, και δεν κάνει λόγο για επιπλέον κανάλια και διώρυγες. Σε αυτά η Τουρκία θα είναι ο μοναδικός κλειδοκράτορας, που θα έχει και τον απόλυτο έλεγχο, και τα κέρδη, από τη διέλευση των πλοίων.
Οι απόστρατοι ναύαρχοι ανησυχούν για τα σχέδια Ερντογάν
Οι πρόσφατες συλλήψεις απόστρατων ναυάρχων στην Τουρκία, οι οποίοι μέσω επιστολής, την οποία υπέγραψαν 104 πρώην στρατιωτικοί, καλούσαν την κυβέρνηση να μην αποσυρθεί από τη Σύμβαση του Μοντρέ (1936), που καθορίζει το σημερινό καθεστώς των Στενών, και ασκούσαν δριμεία κριτική στον Ερντογάν κάνοντας λόγο για ισλαμοποίηση των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, προκάλεσαν ακόμη μία τεχνητή κρίση στο εσωτερικό της χώρας. Ο καχύποπτος, ακόμη και στις ιδανικότερες συνθήκες, Ερντογάν, θεώρησε αυτή την κίνηση ως «έμμεσο πραξικόπημα» και πατάχθηκε με συλλήψεις και καταστολή. Κατασκεύασε έτσι ακόμη έναν «εσωτερικό εχθρό» χρήσιμο για να αποπροσανατολίσει τους, όλο και λιγότερο, ψηφοφόρους του καθώς και μια φοβική κοινή γνώμη, που αντιμετωπίζει κρίση οικονομική και πανδημική, και υφίσταται καθημερινή «πλύση εγκεφάλου» για να πειστεί πως οι πάντες απειλούν την Τουρκία.
Το γεγονός ότι οι απόστρατοι Τούρκοι ναύαρχοι ανησυχούν ότι μια επικείμενη αλλαγή της Σύμβασης του Μοντρέ θα θέσει την Τουρκία σε τροχιά «σιδηροδρομικής σύγκρουσης» με πολύ ισχυρές δυνάμεις και θα την απομακρύνει μοιραία από τη Δύση, με ότι αυτό συνεπάγεται, φανερώνει το πόσο οριακά και ριψοκίνδυνα κινείται πλέον η ερντογανική Τουρκία. Τόσο η Συνθήκη της Λωζάνης (1923), όσο και η Σύμβαση του Μοντρέ (1936), αποτελούν η μία τη «ληξιαρχική πράξη γέννησης» του σύγχρονου τουρκικού κράτους και η άλλη ένα «σύμφωνο χειραφέτησης» από τον ασφυκτικό έλεγχο των Μεγάλων Δυνάμεων. Και οι δύο μαζί όμως άνοιξαν το δρόμο στον Κεμάλ Ατατούρκ και στους Κεμαλιστές διαδόχους του για την εδραίωση μιας κοσμικής Τουρκίας και για την γεωπολιτική πρόσδεσή της στο Δυτικό Μπλοκ.
Ο σημερινός Ερντογάν είναι ρεβιζιονιστής. Επιθυμεί να αλλάξει τη Συνθήκη της Λωζάνης, αλλά αυτό προς το παρόν δεν είναι εύκολο και εφικτό, και γι’ αυτό επιχειρεί το «ξήλωμα του πουλόβερ» αναθεωρώντας ή ακυρώνοντας τη Συνθήκη του Μοντρέ. Δεν θα είναι έκπληξη μάλιστα αν ο Ερντογάν, εφόσον παραμείνει ισχυρός και στην ίδια θέση, να αποφασίσει ακόμη και την «επιστροφή» της τουρκικής πρωτεύουσας από την Άγκυρα στην Κωνσταντινούπολη.
Ο σημαντικότερος γεωστρατηγικός κόμβος της Ευρασίας
Τα Στενά, δηλαδή ο Βόσπορος και τα Δαρδανέλια, που συνδέουν τη Μαύρη Θάλασσα με το Αιγαίο και τη Μεσόγειο Θάλασσα, και κατ’ επέκταση με τον κόσμο, αποτελούν τον σημαντικότερο γεωστρατηγικό κόμβο της Ευρασίας, επηρεάζοντας διεθνείς σχέσεις, μεταφορές, συγκοινωνίες και οικονομία, καθώς και τις παγκόσμιες ισορροπίες. Είναι μια περιοχή γεωοικονομικής διαμετακόμισης διηπειρωτικής αλληλεπίδρασης, καθώς χωρίζουν και ενώνουν την Ευρώπη με την Ασία και τη Μαύρη Θάλασσα με τη Μεσόγειο. Κατέχουν δηλαδή μια κεντρική θέση στον άξονα Βορρά-Νότου και Ανατολής-Δύσης και βρίσκονται σε σημείο τομής των βασικών γεωπολιτικών, γεωοικονομικών και γεωπολιτισμικών αξόνων και σφαιρών επιρροής, που καθορίζουν περιφερειακές και παγκόσμιες ισορροπίες.
Δεν είναι τυχαίο που το πεπρωμένο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας καθορίστηκε από τις ρυθμίσεις του καθεστώτος των Στενών. Όταν οι Οθωμανοί είχαν τον απόλυτο έλεγχο των Στενών κι έβαζαν οι ίδιοι τους κανόνες στη ναυσιπλοΐα μεταξύ Μεσογείου και Μαύρης Θάλασσας ήταν και ένιωθαν πολύ ισχυροί, όπως άλλωστε και οι Βυζαντινοί προκάτοχοι τους. Επί τέσσερις σχεδόν αιώνες οι Οθωμανοί είχαν πλήρη κατοχή, κυριαρχία και έλεγχο επί των Στενών και έδιναν όποτε ήθελαν άδεια διέλευσης των εμπορικών πλοίων των ναυτικών δυνάμεων της Δύσης. Με ανταλλάγματα φυσικά. Έτσι «ο απόλυτος έλεγχος της Μαύρης Θάλασσας και των Στενών κατέστη το βασικότερο στοιχείο της κλασικής κυριαρχίας του Οθωμανικού κράτους στην Αφροευρασία» (Αχμέτ Νταβούτογλου, Στρατηγικό Βάθος, σελ. 257).
Από τη Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774) στη Σύμβαση του Μοντρέ (1936)
Με τη Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774), την οποία επέβαλε η νικήτρια Ρωσία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, καθιερώθηκε ο ελεύθερος διάπλους των Στενών στο ρωσικό εμπόριο και οι Οθωμανοί απώλεσαν έτσι τον απόλυτο έλεγχο που είχαν, κάτι που σηματοδότησε και την αρχή της παρακμής της γεωπολιτικής ισχύος τους, Κατά τον 19ο τα Στενά ήταν ο χώρος στον οποίο αντικατοπτριζόταν κατευθείαν τόσο το «Μεγάλο Παιχνίδι», δηλαδή ο ανταγωνισμός στην Ευρασία μεταξύ Ρωσίας και Μεγάλης Βρετανίας, όσο και, κατά το δεύτερο μισό του 20ο αιώνα, ο Ψυχρός Πόλεμος μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης και Δύσης. Ενώ κατά τη διάρκεια του Α’ Π. Πολέμου η Μάχη της Καλλίπολης (1916) υπήρξε μια «απεγνωσμένη μάχη σωτηρίας» της καρδιάς του Οθωμανικού κράτους, η Ανακωχή του Μούδρου (1918), που σήμαινε και την κατάληψη των Στενών από τις Συμμαχικές Δυνάμεις, συνήφθη στη Λήμνο, η οποία βρίσκεται ακριβώς στη «μύτη» των Δαρδανελίων.
Στη συνέχεια η ίδρυση της Διεθνούς Επιτροπής των Στενών σήμαινε τη μετατροπή της Τουρκίας σε υποτελές κράτος των νικητριών δυνάμεων. Η κυριαρχία της Τουρκίας επί των Στενών υπέστη σοβαρή μείωση προς όφελος της διεθνούς χρήσης τους και της αποστρατιωτικοποιησής τους.
Το 1936 η Σύμβαση του Μοντρέ κατάργησε την Επιτροπή των Στενών και οι αρμοδιότητές της περιήλθαν στην Τουρκία, η οποία μπορούσε πλέον να επαναστρατιωτικοποιήσει τα Στενά, λαμβάνοντας υπόψιν της τα θέματα ασφαλείας των Παρευξείνιων χωρών. Η τουρκική κυριαρχία στα Στενά ισχυροποιήθηκε με την απαγόρευση διάπλου των Στενών σε εμπορικά πλοία εμπόλεμων χωρών, το δικαίωμα του ελέγχου των διερχόμενων εμπορικών πλοίων κ.ά. Αυτή η σύμβαση ήταν αποτέλεσμα διεργασιών των ενδοευρωπαϊκών συσχετισμών ισχύος, που στη συγκεκριμένη φάση λειτούργησαν υπέρ της Τουρκίας.
Στενά, Σοβιετική Ένωση, Ψυχρός Πόλεμος και ΝΑΤΟ
Η Σοβιετική Ένωση είχε δυσαρεστηθεί τότε με αυτές τις αλλαγές και έθεσε και πάλι ζήτημα Στενών μετά τον Β’ Π. Πόλεμο ως νικήτρια δύναμη και πάλι. Οι απαιτήσεις που εκδήλωσε η Μόσχα επί των Στενών και των περιοχών του Καρς και Αρδαχάν στα βορειοανατολικά, υπήρξαν και οι πρώτες απειλές προς το καθεστώς που προέκυψε για την Τουρκία με τη Σύμβαση του Μοντρέ. Οι απειλές αυτές οδήγησαν στην εγκατάλειψη της «επιτήδειας ουδετερότητας» της Τουρκίας, για την οποία φημιζόταν η Άγκυρα κατά τη διάρκεια του Β’ Π. Πολέμου, και την υιοθέτηση ενός στρατηγικού προσανατολισμού προς τη Δύση, που οδήγησε και στην ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ (1952).
Από τη μία ο ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος (1944-1949) και από την άλλη οι σοβιετικές πιέσεις στην Τουρκία για τα Στενά αποτέλεσαν τους προάγγελους του Ψυχρού Πολέμου που κράτησε μισό αιώνα. Στα πλαίσια του ΝΑΤΟ και του Ψυχρού Πολέμου (1945-1991) τα Στενά αναβαθμίστηκαν και επαναξιολογήθηκαν στη βάση μιας στρατηγικής που εμπόδιζε τη σοβιετική θαλάσσια προσπέλαση προς τη Μεσόγειο, προς τις «θερμές θάλασσες». Η μόνιμη παρουσία της Σοβιετικής Αρμάδας Μεσογείου, που μετά το 1991, αναβαπτίστηκε σε Ρωσική Ναυτική Δύναμη Μεσογείου, αναβάθμισε επίσης τη στρατηγική αξία των Στενών ως βασικού θαλάσσιου δρόμου ανεφοδιασμού της από τη ναυτική βάση της Σεβαστούπολης (Κριμαία).
Με τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου και τη διάλυση της ΕΣΣΔ η σημασία των Στενών επανεμφανίστηκε στο προσκήνιο ως γεωοικονομικός κόμβος μεταφοράς εμπορευμάτων και ενέργειας, που ενίσχυε τη θέση της Τουρκίας. Το γεγονός ότι αποτελούν τον σημαντικότερο στρατηγικό κόμβο της Ευρασίας προσφέρει πολλά προνόμια αλλά και πολλούς κινδύνους.
Στενά-Αιγαίο και οι επιπτώσεις μιας αναθεώρησης της Σύμβασης του Μοντρέ
Σε κάθε περίπτωση τα Στενά αποτελούν τη σημαντικότερη πηγή του στρατηγικού πλεονεκτήματος της Τουρκίας, αν και αυτό το πλεονέκτημα εξουδετερώνεται ή συμπληρώνεται με τον γεωστρατηγικό έλεγχο που ασκεί η Ελλάδα στα νησιά του Αιγαίου, τα οποία αποτελούν προέκταση και συμπλήρωμα της άμυνας των Στενών. Και αυτό δυσαρεστεί και αγχώνει την Τουρκία. Δεν αρκεί δηλαδή να ελέγχει κανείς τα Στενά, εφόσον ο έλεγχος του Αιγαίου βρίσκεται σε άλλη δύναμη. Θα πρέπει αυτές οι δύο δυνάμεις να συνεργάζονται για να επιτρέπουν ή να παρεμποδίζουν από κοινού την διέλευση από τη Μεσόγειο προς τη Μαύρη Θάλασσα, κάτι που είναι πολύ σημαντικό στην εποχή μας με την προσάρτηση της Κριμαίας (2014) στη Ρωσία και τα ανοικτά μέτωπα στην ανατολική Ουκρανία και στον Καύκασο.
Υπό αυτό το πρίσμα οποιαδήποτε αλλαγή ή μεταβολή του καθεστώτος των Στενών μέσω της κατάργησης ή αναθεώρησης της Σύμβασης του Μοντρέ, στην οποία προσβλέπει η πολιτική του Ερντογάν, θα μπορούσε να ανοίξει εκ νέου τους «ασκούς του Αιόλου» στο Γεωστρατηγικό Τρίγωνο Μαύρη Θάλασσα – Αιγαίο – Ανατολική Μεσόγειο, παρασύροντας αναπόφευκτα και την Ελλάδα, που είναι υποχρεωμένη να παρακολουθεί ψύχραιμα και προσεκτικά τις εξελίξεις και να μην αντιδρά σπασμωδικά.
Κίσινγκερ για Μακεδονικό: «Ελάτε κρυφά στις ΗΠΑ να το τελειώνουμε το θέμα…»
Τι είχε πει ο Χένρι Κίσινγκερ (1923-2023) στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη κατά τη συνάντηση που είχαν το 1992 στο Νταβός, παρουσία των Γκλιγκόροφ και Αντοφ
“Το Μακεδονικό Ζήτημα. Για μεγάλο χρονικό διάστημα η Βουλγαρία διεκδίκησε, πολιτικά και εθνολογικά, τη Μακεδονία, όπως μαρτυρούν σελίδες της ιστορίας της, που στάζουν αίμα, και σελίδες της λογοτεχνίας της, που στάζουν πάθος. Το μακεδονικό ζήτημα μπορεί να συνοψιστεί στην ιστορία του κυρίου Όμεριτς, που μου την αφηγήθηκε η Βαντρούσκα. Ό Όμεριτς, που τον έλεγαν έτσι επί γιουγκοσλαβικής μοναρχίας, έγινε Ομέροφ, κατά την βουλγαρική κατοχή στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο κι έπειτα Ομέρσκι για την Δημοκρατία της Μακεδονίας, που συμπεριελήφθη στην γιουγκοσλαβική Ομοσπονδία. Το αρχικό του όνομα, Ομέρ, ήταν τούρκικό”.
Κλαούντιο Μάγκρις (Claudio Magris), 1986, από το κεφάλαιο “Μια Αβέβαιη Γεωγραφία” του βιβλίου του “ΔΟΥΝΑΒΗΣ”, ένα αριστούργημα της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας και όχι μόνον.
Γράφει ο Σταύρος Τζίμας
…Την ώρα που τρώγαμε στο Νταβός, ο Μητσοτάκης μου έδωσε ένα σημείωμα, ένα μικρό χαρτάκι που έγραφε ότι “το μάξιμουμ που μπορεί να δεχθεί με τα σημερινά δεδομένα η Ελλάδα για αυτό το θέμα είναι το Δημοκρατία της Μακεδονίας-Σκόπια, ή παρένθεση ή παύλα, αυτό είναι το μέγιστο”. Το έγραψε σε ένα λευκό χαρτί και μου είπε: “Να το δώσεις στον Γκλιγκόροφ και να του πεις ότι ,αν δεν αλλάξετε όνομα, δεν μπορεί να υπάρξει λύση”».
Ηταν αρχές Φεβρουαρίου του 1992 και γύρω από το τραπέζι στο δείπνο, στο πλαίσιο του γνωστού παγκόσμιου οικονομικού φόρουμ στο Νταβός, κάθονταν ο Χένρι Κίσινγκερ, ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και ο στενός συνεργάτης του Κίρο Γκλιγκόροφ, πρόεδρος της Βουλής της «Δημοκρατίας της Μακεδονίας» Στόγιαν Αντoφ.
«Ο Μητσοτάκης ήταν επιφυλακτικός για τη συνάντηση μαζί μου. Δεν υπήρχαν μέχρι τότε επαφές. Τέλος πάντων, μας “συνάντησαν”. Ο οικοδεσπότης μάς έβαλε, όχι τυχαία, στο ίδιο τραπέζι στο δείπνο. Ο Μητσοτάκης, εγώ και ο Κίσινγκερ. Και τότε ήταν οι πρώτες συνομιλίες ουσιαστικά», μου είπε σε μια εξόχως ενδιαφέρουσα συνέντευξη για την «Κ» (19 Οκτωβρίου 2014) ο ογδοντάχρονος τότε Στόγιαν Αντοφ, παλιός υπουργός του Τίτο, εμφορούμενος από τη γιουγκοσλαβική σχολή σκέψης στα ζητήματα της γεωπολιτικής
Η απόσχιση της τότε Σ.Δ. Μακεδονίας από την καταρρέουσα Γιουγκοσλαβία ήταν νωπή, και μάλιστα οι πολίτες της με συντριπτικό ποσοστό σε δημοψήφισμα είχαν ταχθεί υπέρ της ίδρυσης ανεξάρτητου κράτους υπό το όνομα «Δημοκρατία της Μακεδονίας».
Η ελληνική πλευρά «ψαχνόταν» ως προς τη στρατηγική της απέναντι στην εμφάνιση ανεξάρτητου «μακεδονικού κράτους» και εν πολλοίς είχε εναποθέσει τις ελπίδες της στον Μιλόσεβιτς.
Σε αυτή την ατμόσφαιρα και με τον γιουγκοσλαβικό εμφύλιο να εξαπλώνεται, γύρω από το τραπέζι με τους εκλεκτούς μεζέδες στο χιονισμένο Νταβός, ο Κίσινγκερ, όπως μου είπε ο Αντοφ, πρότεινε στον Μητσοτάκη να συναντηθούν κρυφά στην Αμερική με τον Γκλιγκόρωφ και να τα βρουν «για να τελειώνουμε το θέμα».
«“Κώστα, είστε τυχεροί που με την παρουσία αυτού του κράτους απομακρύνονται τα σύνορά σας κατά διακόσια τριάντα χιλιόμετρα από τον πιο επικίνδυνο γείτονά σας, τη Σερβία”, του είπε κάποια στιγμή ο Κίσινγκερ. Οταν η κουβέντα ήρθε στις σχέσεις της χώρας μου με την Ελλάδα, ο Κίσινγκερ επέμενε ότι η Αθήνα πρέπει να μας αναγνωρίσει ως Μακεδονία και να ξεκινήσει μια περίοδος σύσφιγξης των σχέσεων. Ο Μητσοτάκης του απάντησε πως αυτό ήταν δύσκολο και ότι το κλίμα στην Ελλάδα δεν ευνοούσε τέτοιες κινήσεις. Του είπε ακόμα ότι υπάρχουν στα Σκόπια κάποιοι που έχουν αλυτρωτικές διαθέσεις και θέλουν να γίνουν κληρονόμοι της Ιστορίας της αρχαίας Μακεδονίας. Τώρα που τα βλέπω από απόσταση πολλών χρόνων, λέω ότι τα προέβλεψε αυτά ο Μητσοτάκης, τα βλέπουμε μπροστά μας (σ.σ. εννοούσε τα όσα έκανε η κυβέρνηση Γκρούεφσκι). Στην παρατήρηση του Μητσοτάκη ότι κάποιοι κύκλοι θέλουν να σφετεριστούν την Ιστορία της Μακεδονίας, ο Κίσινγκερ του απάντησε γελώντας: “Υπάρχουν, αλήθεια, τέτοιοι μπουνταλάδες;”. Πάνω στην κουβέντα σε κάποια στιγμή ο Κίσινγκερ έριξε μια ιδέα. Απευθυνόμενος σε εμένα μου είπε: “Πέστε του κ. Γκλιγκόροφ ότι θεωρώ πως είναι απαραίτητο να συναντηθεί με τον Μητσοτάκη” και γυρίζοντας προς εκείνον του λέει: “Κώστα, και εσύ κοίτα να συναντηθείς με τον Γκλιγκόροφ, ελάτε σε εμάς στην Αμερική, θα βρεθεί κάποια ευκαιρία για να έρθετε διακριτικά, με κάποια πρόφαση, και εκεί να συνομιλήσετε και να το τελειώνουμε το ζήτημα αυτό”. Ο Μητσοτάκης του είπε: “Δύσκολα-δύσκολα”, αλλά δεν το απέρριψε. Ο Κίσινγκερ επέμενε η συνάντηση να γίνει υπό πλήρη μυστικότητα – κατ’ εξοχήν αμερικανική πρακτική. Τέτοια συνάντηση δεν έγινε. Εκανα σημείωμα στον Γκλιγκόροφ, το βρήκε ενδιαφέρον αλλά δεν έγινε τίποτα. Μετά άλλαξαν οι καταστάσεις…».
Ο Αντoφ, όταν τον ρώτησα σχετικά, υποστήριξε ότι το 1992 δεν υπήρχε από τα Σκόπια διάθεση για υποχώρηση. Ούτε ακόμα και το ’93, ενόψει της ένταξης της χώρας στον ΟΗΕ, διαφαίνονταν προθέσεις για συμβιβασμό. Ο Γκλιγκόροφ χειριζόταν ο ίδιος προσωπικά το ζήτημα της ονομασίας και απέφευγε να εξωτερικεύει τις σκέψεις του επ’ αυτού. «Μαζί μιλούσαμε με τις ώρες για το ζήτημα αυτό και κάποιες φορές μου έλεγε ότι κάτι πρέπει να γίνει».
Τα Βαλκάνια είναι η αρχή και το τέλος των ταξιδιών μας
Έχεις πάει στην Ασία, την Αφρική, έχεις επισκεφτεί οκτώ θάλασσες, έχεις παρακολουθήσει τη Μεσόγειο να φιλάει τον Ατλαντικό, αλλά τι είδους ταξίδι είναι αν δεν έχεις ανακαλύψει το μέρος από το οποίο έρχεσαι, τα όμορφα Βαλκάνια;
Γράφει ο Βίκτορ Τσβέτιτς (Viktor Cvetic)
Όταν ξεκίνησα να περιοδεύω σε πόλεις και πολιτείες εκείνη τη χρονιά το 2014, ένιωσα λίγο σαν τον Οδυσσέα, που ξεκίνησε να εξερευνήσει τον κόσμο για να καταλήξει να συνειδητοποιήσει ότι ο κόσμος του ήταν η Ιθάκη, και λίγο σαν τον Βίκτορ Φράνκλ, προσπαθώντας να βρει το νόημα θα με έκανε να οδηγήσω στη ζωή, για να συνειδητοποιήσω τελικά ότι το ταξίδι είναι κάτι εντελώς διαφορετικό.
Ήμουν μόλις 22 χρονών όταν έφυγα από τα Σκόπια, την πόλη που γεννήθηκα, από την όμορφη Βόρεια Μακεδονία, πέρασα τα σύνορα με τη Σερβία, τη χώρα των προγόνων μου, κοίταξα στους απέραντους κάμπους, είδα το χρυσό σιτάρι στη Βοϊβοντίνα.
Όταν περνούσα από τη Σουμάντια (Šumadija), θυμήθηκα τον παππού μου, που καταγόταν από το Gornji Milanovac, και τους προπάππους μου, τους Θεσσαλονικείς, θαμμένους στο Ζέιτενλικ. Θυμήθηκα επίσης τον πρόγονό μου Slavko Cvetić, τον εθνικό ήρωα της Γιουγκοσλαβίας, και αναρωτήθηκα πού ξεκινήσαμε ως οικογένεια και πού καταλήξαμε.
Ο παππούς μου από τη Βιέννη ήταν δικηγόρος, όπως κι εγώ. Υπάρχει κάτι στη μοίρα ή ποιος ξέρει τι είναι, κάποια ανώτερη δύναμη που σε καθοδηγεί στη ζωή με στόχο να συνειδητοποιήσεις ότι η ουσία βρίσκεται στο ίδιο το ταξίδι. Οι αρχαίοι Έλληνες έλεγαν ότι η ζωή από μόνη της είναι ένα ταξίδι και ότι η ανταμοιβή της ζωής είναι ακριβώς αυτό το ταξίδι.
Συνέχισα στην Ουγγαρία, μια χώρα που αιχμαλωτίζει με την ομορφιά της, μια χώρα που έχει περισσότερα κάστρα παρά κτίρια. Στην Ουγγαρία ένιωσα για πρώτη φορά αυτό που λέγεται «δεν είσαι στο σπίτι σου». Η πολιτιστική διαφορά ήταν εξέχουσα, αλλά οι άνθρωποι είναι υπέροχοι. Συνέχισα στη Σλοβακία, πάλι με τους Σλοβένους αδελφούς μας. Η Μπρατισλάβα είναι όμορφη, μιλάει από μόνη της, σαν ένα βιβλίο που χρειάζεται να διαβαστεί περισσότερες από μία φορές για να το καταλάβεις.
Στη συνέχεια κατευθύνθηκα προς τη Βιέννη, το μέρος όπου ο παππούς μου πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Ένα μέρος όπου το μπαρόκ σε γοητεύει, ένα μέρος όπου ο Μότσαρτ σε σαγηνεύει με τις μελωδίες του. Ήταν μια υπέροχη εμπειρία και η Βιέννη είναι μια από τις πιο όμορφες πόλεις που έχω επισκεφτεί ποτέ. Η Βιέννη κρύβει το μυστικό της και είναι στο χέρι σας να το ανακαλύψετε.
Στην Πράγα, θαύμασα τα πάντα, από το ηλιοβασίλεμα μέχρι την αρχιτεκτονική και την πλούσια ιστορία που κοσμεί αυτή την πόλη. Στην Πράγα έμαθα κάτι για πάντα, ότι η ζωή είναι μεταβλητή. Λένε ότι η Πράγα δεν είναι ποτέ η ίδια και αλλάζει όπως η ζωή.
Επισκέφτηκα το Βερολίνο και το Άμστερνταμ, ένιωσα τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Όσο περνούσα από τις σύγχρονες πόλεις, τόσο περισσότερο συνειδητοποιούσα ότι παντού υπάρχει ένα μέρος της πόλης που μιλάει για το πώς ζούσαν οι άνθρωποι εκεί.
Όταν λέμε Άμστερνταμ, Βερολίνο, Μόναχο, σκεφτόμαστε πάντα τρελή ζωή, πάρτι, νυχτερινή ζωή, αλλά ποτέ δεν αναρωτιόμαστε τι συνέβη εδώ. Είχα μια ενδιαφέρουσα περιπέτεια στο Βερολίνο, είχα την ευκαιρία να κοιμηθώ σε ένα παλιό σοβιετικό νοσοκομείο στο ανατολικό τμήμα της πόλης.
Όταν σηκώνεσαι το πρωί στο πρώην νοσοκομείο που έχει μετατραπεί σε ξενοδοχείο, νιώθεις ένα είδος γκριζαρίσματος, βγαίνεις σε έναν δρόμο που είναι τελείως διαφορετικός από τους δρόμους του Δυτικού Βερολίνου, όπου υπάρχουν ψηλοί ουρανοξύστες, σκέψου. πόσο διχασμένη ήταν η ζωή σε εκείνο το μέρος.
Επισκέφτηκα επίσης την Ολλανδία, είδα τη Βόρεια Θάλασσα και μετά έφτασα στο Παρίσι. Ο Σηκουάνας σας υπενθυμίζει ότι η ζωή κυλά, το ηλιοβασίλεμα αποκαθιστά την ελπίδα στην αγάπη και το Λούβρο σας δίνει μια πλήρη εικόνα του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Στο Μόντε Κάρλο, είδα πλούσιους ανθρώπους με ακριβά αυτοκίνητα, επισκέφτηκα πολλά μέρη στην Κυανή Ακτή και ήρθα στη Βαρκελώνη, ένα μέρος που φαινόταν να ζωγραφίστηκε από τον Θεό με τα χέρια του. Εκεί γνώρισα δύο Ιρλανδούς, ο ένας ήταν Καθολικός και ο άλλος Προτεστάντης, αλλά απολάμβαναν τα ποτά τους μαζί.
Μπήκα σε ένα κρουαζιερόπλοιο και έκανα κρουαζιέρα στη Μεσόγειο, στο Μαρόκο, τη Σαρδηνία, την Κορσική, και τελικά έφτασα στην αιώνια πόλη – τη Ρώμη.
Ήμουν στο Κολοσσαίο και θυμήθηκα μια παροιμία από την ταινία «Μονομάχος»: Ό,τι κάνουμε στη ζωή αντηχεί στην αιωνιότητα». Και αυτή είναι η ουσία της ζωής, κάθε συγγραφέας, κάθε καλλιτέχνης παλεύει να αφήσει κάτι που θα τον ξεπεράσει. Ήμουν και στην Φλωρεντία, στην Τεργέστη και τελικά μπήκα στη Σλοβενία.
Ένιωσα πάλι σαν στο σπίτι μου, χαμογελαστά πρόσωπα, ο συνοριοφύλακας, όταν διάβασε το επίθετό μου, με ρώτησε από πού είμαι. Λέω ότι είμαι από τα Σκόπια και μου απαντά: «Μα το επίθετό σου είναι Σέρβικο ή Κροατικό».
Του είπα ότι οι πρόγονοί μου ήρθαν από τη Δαλματία στη Σουμάντια πριν από πολύ καιρό, και μου απάντησε ότι η μητέρα του είναι Σλοβένα και ο πατέρας του είναι Σέρβος από τη Λίκα, και ότι δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο από μικτούς γάμους. Δύο πολιτισμοί, δύο θρησκείες, μια ένωση δύο λαών, δύο ψυχές, δύο καρδιές που χτυπούν η μια για την άλλη.
Τα είπαμε, πέρασα από αρκετές πόλεις της Κροατίας, επέστρεψα στη Σερβία και μετά στην όμορφη Βόρεια Μακεδονία.
Λίγους μήνες μετά το ταξίδι μου στην Ευρώπη, αναρωτήθηκα τι είδους ταξίδι είναι αν δεν ανακαλύψεις από πού έρχεσαι, τα όμορφα Βαλκάνια.
Έχετε πάει στην Ασία, την Αφρική, έχετε δει τις οκτώ θάλασσες, παρακολουθήσατε πώς η Μεσόγειος φιλάει τον Ατλαντικό, αλλά δεν έχετε εξερευνήσει τα Βαλκάνια.
Το ταξίδι μου στα Βαλκάνια ξεκίνησε το 2017 και εξερεύνησα τη Σερβία από τον όμορφο νότο. Το Vlasotince μπήκε στην καρδιά μου και έφαγα το καλύτερο μπάρμπεκιου στο Leskovac. Φυσικά, επισκέφτηκα και την όμορφη Σουμάντια, από την οποία κατάγεται η οικογένειά μου. Επισκέφτηκα το Βελιγράδι, την πόλη των δύο ποταμών, τη Βοϊβοντίνα όπου κυριολεκτικά χάθηκα στους απέραντους κάμπους ακούγοντας τον Zvonko Bogdan.
Ήμουν στην Ελλάδα και οφείλω να ομολογήσω ότι ο βορράς μου άφησε τη μεγαλύτερη εντύπωση: Γρεβενά, Μέτσοβο, Ιωάννινα, Ηγουμενίτσα, Φλώρινα, Έδεσσα, Καστοριά, Σέρρες, Κιλκίς, Πολύκαστρο, Πισοδέρι, Θεσσαλονίκη, Καβάλα και καμιά πενηνταριά άλλα μικρά μέρη και πόλεις. Η Θεσσαλονίκη είναι όμορφη, ήμουν και στο Ζεϊτινλίκ, το μέρος που είναι θαμμένος ο προπάππους μου.
Τελικά, ταξίδεψα στη Βόρεια Μακεδονία, στην Οχρίδα, την πόλη με τις περισσότερες εκκλησίες, Βέλες, Στρούμιτσα, Κουμάνοβο, Τέτοβο, Γκόστιβαρ, Κίτσεβο, Μπιτόλ, Κρούσεβο, Γευγελή, Δοϊράνη, Negotino, Stip, Kratovo…
Ολοκλήρωσα το ταξίδι μου το 2022, αφού επισκέφτηκα περισσότερες από 100 πόλεις, 40 χώρες, οκτώ θάλασσες και δύο ωκεανούς. Από τη Μέση Ανατολή, στο μακρινό Γιβραλτάρ, από το ζεστό Μαρόκο μέχρι την κρύα Βόρεια Θάλασσα. Είδα απέραντες πεδιάδες, ψηλά βουνά, γαλάζια θάλασσα, πράσινη θάλασσα, καθαρά ποτάμια, διαφορετικούς λαούς και χαρακτήρες.
Όταν με ρωτούν ποια είναι η διαφορά μεταξύ των Βαλκανίων και της Δύσης ή της Αφρικής και της Ασίας, λέω ότι τα Βαλκάνια είναι το έδαφος όπου βρήκα το νόημα της ζωής μου. Όπως έλεγε και ο Οδυσσέας, ξεκίνησα από την Ιθάκη να εξερευνώ τον κόσμο για να καταλάβω τελικά ότι ο κόσμος μου είναι η Ιθάκη, τον έζησα από πρώτο χέρι.
Βρήκα το νόημα των ταξιδιών μου ανάμεσα σε καλούς ανθρώπους, τη συμπεριφορά τους προς τους ταξιδιώτες, ειδικά μεταξύ των Βαλκανίων αδελφών.
«Η κόλαση είναι άδεια, οι δαίμονες είναι όλοι εδώ»
Ουίλιαμ Σαίξπηρ
Ωδή στον Προμηθέα τον Δεσμώτη
Σήμερα θα μιλήσουμε για την ενέργεια και ειδικότερα για την υδρογονοενέργεια. Ας ξεκινήσουμε όμως από την απλούστερη μορφή ενέργειας, η οποία όπως όλοι γνωρίζουμε, είναι η Φωτιά. Η ενέργεια που μας θερμαίνει, που κάνει εύπεπτη και νόστιμη την τροφή μας, που διώχνει τα σκοτάδια και μας επιτρέπει να γνωρίζουμε τον κόσμο που μας περιβάλλει, που μας προστάτευε στα πρώτα βήματά μας, ως ανθρώπινο είδος, από τα άγρια σαρκοβόρα θηρία, που γεννάει πολιτισμούς, αλλά μπορεί και να μας καταστρέψει καίγοντάς μας, αν δεν σεβαστούμε τους νόμους της. Ο τραγικός ποιητής Αισχύλος μάς την περιγράφει δια στόματος Προμηθέα του Δεσμώτη με απλά λόγια: «Έκλεψα απ’ τους θεούς της φλόγας το σπέρμα κρυμμένο σε κούφιο ξύλο, που στάθηκε δάσκαλος όλων των τεχνών και μέγας τρόπος οι θνητοί να ωφεληθούνε».
Σημείωση πρώτη: Είναι προφανές πως ο Αισχύλος επισημαίνει την άρνηση των ‘θεών’, με ότι αυτοί μπορεί να σημαίνουν, να αποκτήσουν φωτιά οι άνθρωποι.
Σημείωση δεύτερη: Προφανές είναι επίσης πως, ο Προμηθέας που συμμάχησε με το ανθρώπινο γένος κατά του Δία και έκλεψε τη φωτιά, γνωρίζοντας πως θα τιμωρηθεί και μάλιστα πολύ αυστηρά, εννοούσε, ότι από την Φωτιά πρέπει να ωφεληθούνε όλοι οι θνητοί και όχι μόνο κάποιοι, ελάχιστοι.
Σημείωση Τρίτη: Σήμερα στον 21ο αιώνα οι συντριπτικά περισσότεροι θνητοί δεν έχουν θέρμανση, φως, φαγητό, πολιτισμό, αλλά ούτε και προστασία από τα γκλάμουρα σαλονάτα σαρκοβόρα θηρία, παρά την κοινωνικά απελευθερωτική δύναμη του υδρογόνου.
Η έννοια και η σχέση τής ενέργειας με την ανθρώπινη ιστορία
Η ενέργεια, που δεν είναι παρά η άλλη διάσταση της ύλης, αποτελεί την υποστασιακή και την κινητήρια δύναμη του κόσμου, του μικρού και του μέγα, της ζωής, της οικονομίας, της κοινωνίας και της ανθρωπότητας, που σημαίνει πως χωρίς αυτήν δεν κινείται τίποτα, κι’ αυτό επειδή τίποτα δεν υπάρχει χωρίς αυτήν. Ο Λεύκιππος, ο δάσκαλος του Δημόκριτου, που πριν από δυόμισι χιλιάδες χρόνια, ανακάλυψαν το Ήλεκτρον, κατάληξαν στο συμπέρασμα, σύμφωνα με το οποίο ‘πάντα υπάρχει μια υλική αρχή όλων των πραγμάτων’. Η ενέργεια, γράφει ο Χάιζενμπεργκ, είναι το κινούν αίτιον γιατί μπορεί να μετατραπεί σε ύλη, θερμότητα και φως και να θεωρηθεί σαν πρωταρχική αιτία κάθε μεταβολής που συντελείται στον κόσμο Η ενέργεια και η ύλη, η υλοενέργεια, ως ενότητα είναι αυθύπαρκτες και αιώνιες και δεν χρειάστηκαν ποτέ δημιουργούς, σε αντίθεση με τους υποτιθέμενους δημιουργούς που κάποιοι σκοταδιστές, κατ’ εικόνα και ομοίωσή τους, δημιούργησαν.
Σύμφωνα μάλιστα με τους νόμους της θερμοδυναμικής:
1. Η ενέργεια δεν δημιουργείται από το Μηδέν και από το Τίποτα και ποτέ δεν καταστρέφεται, μπορεί όμως να αλλάζει μορφή και να μεταδίδεται από ένα σώμα σε άλλο, όπως επίσης μπορεί μέρος της να μετατρέπεται, δια της εντροπίας, σε μη διαχειρίσημη ενέργεια, με την έννοια ότι δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί άμεσα για την παραγωγή έργου.
2. Η ενέργεια με την μορφή της θερμότητας κινείται, πάντοτε, από το θερμότερο προς το ψυχρότερο σώμα και ποτέ αντίστροφα.
Πέραν τούτων η ενέργεια αποτελεί ένα φυσικό, και όχι μεταφυσικό, μέγεθος που εκφράζεται ως φυσική, χημική ή μηχανική διεργασία παράγοντας κάποιο έργο και κινείται στην φορά του βέλους του χρόνου, δηλαδή από το Χθες στο Σήμερα και από εκεί στο Αύριο και ποτέ αντίστροφα.
Με αυτά τα λίγα, αλλά ουσιώδη, γίνεται κατανοητό πως η ενέργεια, ως πηγή και μορφή σηματοδοτεί, στη διάσταση του ιστορικού χωροχρόνου, την κοινωνική πρόοδο και συνακόλουθα την ιστορία της ανθρωπότητας.
Οι πρωτοπόροι της υδρογονοενέργειας
Το θέμα μας όμως δεν είναι η ενέργεια γενικά, αλλά η υδρογονοενέργεια, για την οποία γίνεται λόγος, τουλάχιστον, εδώ και 150 χρόνια, όταν ο Ιούλιος Βερν έγραφε στην ‘Μυστηριώδη Νήσο’ του: ‘Το νερό θα μπορέσει μια μέρα να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο. Το υδρογόνο και το οξυγόνο που το αποτελούν, θα χρησιμοποιούνται μεμονωμένα ή από κοινού ως μια ανεξάντλητη πηγή ενέργειας για την παραγωγή θερμότητας και φωτός, πράγμα που δεν μπορεί να προσφέρει ο άνθρακας’.
Ακολούθησαν πολλοί θεωρητικοί και πρακτικοί μηχανολόγοι και μηχανικοί που μίλησαν για το υδρογόνο και πειραματίστηκαν για ‘το αυτοκίνητο που καίει νερό’, ακόμα και στην Ελλάδα, με πρώτο τον Γεώργιο Λάγιο που στη δεκαετία του ΄90, κατάφερε να κατασκευάσει «οχήματα που διανύουν 50 χλμ. με ένα ποτήρι νερό». Τα τελευταία χρόνια ακούμε και διαβάζουμε ειδήσεις από όλον τον κόσμο για αυτοκίνητα, δίτροχα οχήματα, αεροπλάνα, τραίνα, καράβια και διαστημόπλοια υδρογόνου. Στην Ελλάδα λ. χ. πληροφορούμαστε ότι το Επαγγελματικό Λύκειο του Ηρακλείου Κρήτης πριν από λίγα χρόνια κατασκεύασε υδρογονοκίνητο αυτοκίνητο, και στη συνέχεια το ένα μετά το άλλο τα Πανεπιστήμια και Πολυτεχνεία της χώρας, αλλά και πολλών άλλων χωρών κατασκεύασαν αυτοκίνητα κάποια μάλιστα και αεροπλάνα. Τελικά μπήκαν στο παιχνίδι όλες οι αυτοκινητοβιομηχανίες με αποτέλεσμα σήμερα να κυκλοφορούν δισεκατομμύρια οχήματα στον κόσμο, που κινούνται με υδρογόνο. Κάποιοι τα αποκαλούν ηλεκτρικά αυτοκίνητα που κινούνται με μπαταρίες, η αποθηκευμένη ενέργεια των οποίων, όμως, προέρχεται από την καύση υδρογόνου.
Ο Αμερικανός κοινωνιολόγος Τζέρεμυ Ρίφκιν,επισημαίνει στο βιβλίο του: Η Οικονομία του Υδρογόνου. Η δημιουργία του παγκόσμιου ενεργειακού ιστού και η ανακατανομή της εξουσίας στη Γη, που κυκλοφόρησε στην Αμερική το 2002 και στην Ελλάδα το 2003, ότι: «Το υδρογόνο»,είναι το ελαφρύτερο και το πλέον άφθονο στοιχείο που υπάρχει στο Σύμπαν. Όταν δεσμεύεται ως μορφή ενέργειας γίνεται το αιώνιο καύσιμο. Δεν εξαντλείται ποτέ και επειδή δεν περιέχει ούτε ένα άτομο άνθρακα, δεν εκπέμπει διοξείδιο του άνθρακα και συνεπώς αποδίδει καθαρή ενέργεια. Καθώς το υδρογόνο βρίσκεται παντού και είναι ανεξάντλητο, αν αξιοποιηθεί κατάλληλα, ο κάθε άνθρωπος στον πλανήτη θα μπορεί να είναι ταυτόχρονα καταναλωτής και παραγωγός όσης υδρογονοενέργειας χρειάζεται για την ευημερία του, γεγονός που καταργεί την ενεργειακή ανισότητα και την ενεργειακή εξάρτηση και καθιστά το υδρογόνο βάση για το πρώτο δημοκρατικό ενεργειακό σύστημα στην ανθρώπινη ιστορία. Το αν το υδρογόνο θα καταστεί ‘η λαϊκή ενέργεια’ θα εξαρτηθεί από το ποιος, πώς και με ποιο σκοπό θα το αξιοποιήσει». Και συνεχίζει:
«Η πραγματοποίηση της μετάβασης προς το ενεργειακό καθεστώς που θα στηρίζεται στο υδρογόνο με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι ο μόνος τρόπος να βγουν δισεκατομμύρια άνθρωποι από τη φτώχεια. Η μείωση του χάσματος των εχόντων και των μη εχόντων σημαίνει αρχικά τη μείωση του χάσματος μεταξύ εκείνων που έχουν και εκείνων που δεν έχουν πρόσβαση στην ενέργεια. Καθώς οι τιμές των ενεργειακών κυψελών και των συσκευών που τις συνοδεύουν θα συνεχίσουν να μειώνονται κατακόρυφα. Ο στόχος θα πρέπει να είναι η παροχή μόνιμων ενεργειακών κυψελών για κάθε γειτονιά και χωριό στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Τα χωριά μπορούν να εγκαταστήσουν ανανεώσιμες τεχνολογίες ενέργειας –φωτοβολταϊκής, αιολικής, ενέργειας από βιομάζα κ.λπ.– προκειμένουνα παράγουν τη δική τους ηλεκτρική ενέργεια και στη συνέχεια να χρησιμοποιούν τον ηλεκτρισμό για να αποσπούν υδρογόνο από το νερό και να το αποθηκεύουν για να το χρησιμοποιήσουν στη συνέχεια σε ενεργειακές κυψέλες. Στις περιοχές της υπαίθρου οι αυτόνομες ενεργειακές κυψέλες μπορούν να παρέχουν ενέργεια γρήγορα. Οι μεγαλύτερες ενεργειακές κυψέλες υδρογόνου διαθέτουν το πρόσθετο πλεονέκτημα της παραγωγής αποσταγμένου πόσιμου νερού ως υποπροϊόντος, στοιχείο που δεν είναι καθόλου ασήμαντο για πολλές μικρές κοινότητες σε ολόκληρο τον κόσμο που η πρόσβαση σε πόσιμο νερό αποτελεί συχνά μέριμνα ζωτικής σημασίας»
«Μπορεί», έγραφαν Αμερικανοί επιστήμονες, στο βιβλίο τους Freedom from Mid-East Oil που κυκλοφόρησε το 2007, «να ανήκετε σ’ εκείνους τους ανθρώπους που νομίζουν ότι η ενέργεια του υδρογόνου είναι μια φαντασίωση κάποιων μελλοντολόγων ή κάποιων άλλων συγγραφέων επιστημονικής φαντασίας. Ή, στην καλύτερη περίπτωση, μπορεί να την θεωρείτε ως μια πολλά υποσχόμενη μελλοντική τεχνολογία που, αν κάποτε εφαρμοστεί, αυτό θα γίνει στο μακρινό μέλλον. Εάν όντως σκέφτεστε μ’ αυτό τον τρόπο, ξανασκεφτείτε το σοβαρά. Φανταστείτε έναν κόσμο στον οποίο η ανθρωπότητα κέρδισε την ελευθερία της από το πετρέλαιο Μπορούμε να χτίσουμε αυτόν τον κόσμο μέσα σε δέκα χρόνια με την υπάρχουσα τεχνολογία. Φανταστείτε έναν κόσμο στον οποίο η ανθρωπότητα αποφάσισε να ξεπεράσει την ενεργειακή και την κλιματική κρίση που απειλεί την ύπαρξή της. Μπορούμε να χτίσουμε αυτόν τον κόσμο σήμερα με συνειδητές επιλογές και πολιτική βούληση». Η κυβέρνηση των ΕΠΑ, δέσμια των παγκόσμιας εμβέλειας εταιρειών παραγωγής και εμπορίας των ορυκτών καυσίμων και των παραγώγων τους δεν διέθετε την σχετική με την υδρογονοενέργεια πολιτική βούληση και σιώπησε.
Μια ομάδα Γερμανών επιχειρηματιών και επιστημόνων ζητάει με υπόμνημά της (6. 6. 2012) απ’ ευθείας και προσωπικά από την Καγκελάριο Μέρκελ να παρέμβει για την προώθηση «ενός προγράμματος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από το υδρογόνο, με το οποίο μέσα σε πέντε χρόνια θα μπορεί να εξασφαλίσει στη Γερμανία πλήρη αποδέσμευση από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων και να καταστήσει τη Γερμανία ηγέτιδα δύναμη στην παγκόσμια αγορά παραγωγής υδρογόνου, ηλεκτρικής ενέργειας και ηλεκτροκίνητων οχημάτων». Αξίζει να υπογραμμιστεί πως ενώ η Γερμανική οικονομία θα είχε κάθε λόγο να αρπάξει την ευκαιρία και να απεξαρτηθεί από την εισαγόμενη από την Ρωσία ενέργεια ορυκτών καυσίμων, η Γερμανική κυβέρνηση αρνήθηκε την πρόταση, εξαιτίας της υποταγής της στα σχέδια του αμερικανισμού για την παγκόσμια ηγεμονία με αποτέλεσμα να υποχρεωθεί σε εισαγωγές πολύ ακριβότερου από το ρωσικό, υγρού φυσικού αερίου από τις ΕΠΑ, γεγονός που αναγνωρίζεται ως αιτία της υποχώρησης της Γερμανικής οικονομίας.
Σήμερα που η Γερμανική οικονομία βρίσκεται σε ύφεση, με ότι αυτό συνεπάγεται για την Γερμανία, αλλά και για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η συζήτηση για το υδρογόνο επανέρχεται με μεγαλύτερη ένταση από πολλούς σκεπτόμενους Γερμανούς, μεταξύ των οποίων και ο Michael Grandt, ο οποίος με το πρόσφατο βιβλίο του με τίτλο: MegatrendWasserstoff, με το οποίο καλεί αφενός την Γερμανική κυβέρνηση να αποτρέψει την αυτοκτονία της Γερμανικής οικονομίας με την άμεση εφαρμογή της υδρογονοενέργειας και αφετέρου καλεί τον Γερμανό καταναλωτή ηλεκτρικής ενέργειας να εγκαταστήσει άμεσα το δικό του μικρό εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο υπόγειό του. Όμως η ‘πολιτική βούληση’ και πάλι αποδεικνύεται κατώτερη των περιστάσεων και ο λόγος είναι επειδή οι κυβερνήσεις ασκούν δευτερογενή εξουσία με πρωτογενή εκείνη των ισχυρών οικονομικών ομίλων, τα συμφέροντα των οποίων είναι συνυφασμένα με αυτά των ελάχιστων ‘πετρελαιάδων’.
Το 2013 προσπάθησα, με το βιβλίο μου με τίτλο: Ποιος φοβάται το Υδρογόνο, και υπότιτλο: Η επανάσταση του υδρογόνου, η ελεύθερη ενέργεια και η απελευθέρωση της ανθρωπότητας από τα ορυκτά καύσιμα και την καπιταλιστική βαρβαρότητα και με δεκάδες άρθρα για το υδρογόνο, να παρουσιάσω στην Ελληνική κοινωνία, αλλά και στους σχετικούς επιστήμονες τον προβληματισμό σχετικά με το ενεργειακό πρόβλημα. Έστειλα μάλιστα το βιβλίο στους αρχηγούς όλων των τότε κοινοβουλευτικών κομμάτων για ενημέρωσή τους, ως όφειλα, χωρίς καμιά απάντηση ή ενέργεια από την πλευρά τους. Κάποιοι πανεπιστημιακοί με αντίστοιχο επιστημονικό πεδίο ενθουσιάστηκαν με το βιβλίο και άρχισαν να μιλάνε γι’ αυτό στους φοιτητές τους, αλλά σύντομα τους επανάφεραν στην τάξη σιωπής νεκροταφείου. Κάμποσες δεκάδες ιστοσελίδες και ελάχιστες εφημερίδες και περιοδικά, φιλοξένησαν και συνεχίζουν να φιλοξενούν άρθρα μου για την υδρογονοενέργεια. Ελάχιστοι δημοσιογράφοι, παρουσίασαν το θέμα στα ΜΜΕ που εργάζονται. Ιδιαίτερη μνεία οφείλω να κάνω στους δημοσιογράφους του Ραδιοφωνικού Σταθμού ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ 901 FM, Γιώργο Λεκάκη και Ανδρέα Μαζαράκη που με κάλεσαν για μια διεξοδική συζήτηση, που διήρκησε μιάμιση ώρα περίπου, με θέμα: Υδρογόνο εναντίον ορυκτών καυσίμων, https://www.youtube.com/watch?v=bnZkh9Da3cE . Καθώς επίσης και στον δημοσιογράφο Γιώργο Σαχίνη του Ράδιο 984 Ηρακλείου Κρήτης για δυό αντίστοιχες συνομιλίες, https://www.youtube.com/watch?v=Ac3CPRLvW84, και https://www.neakriti.gr/apopseis/1415998_klampos-strofi-sti-kathari-energeia-kai-geopolitiki-apexartisi, αλλά πέραν τούτων ‘άκρα του τάφου’ σιωπή, με γαρνιτούρα κάποιες ειρωνείες δήθεν σχετικών, αλλά στην ουσία άσχετων και κακόβουλων, όπως και κάποιες συστάσεις του τύπου: ‘Μη φυτρώνεις εκεί που δεν σε σπέρνουν’, ή ‘τι ασχολείσαι τώρα εσύ, ένας σοβαρός άνθρωπος, με χαμένες ιστορίες;’.
Όντας όμως βέβαιος για την ορθότητα και την τεράστια σημασία του θέματος, συνέχισα, μέχρι που οι εξελίξεις με δικαίωσαν. Καταβάλλοντας, βέβαια ως τίμημα το κλείσιμο (πριν από μερικά χρόνια) και στην καλύτερη περίπτωση το συχνό μπλoκάρισμα του Blogspot http://www.classlessdemocracy.blogspot.com, που εδώ και χρόνια, τηρώντας την σχετική δεοντολογία, διατηρώ με σεβασμό στην λήθεια και στον επισκέπτη του. Όμως, όπως φαίνεται κάποιοι, επειδή ενοχλούνται με αυτά που γράφω, τα οποία κατά την γνώμη τους προκαλούν τάχα ανησυχία στον κόσμο, δηλαδή στους αναγνώστες μου, απαιτούν την φίμωση και κατάργησή του, όπως συμβαίνει και αυτή την περίοδο εξαιτίας του άρθρου μου Τα πιόνια στη σκακιέρα του ηγεμονισμού. Η ανθρωπότητα, η Ελλάδα και ο Ελληνισμός κινδυνεύουν, https://classlessdemocracy.blogspot.com/. Να σημειωθεί πώς αυτό το άρθρο μου, όπως και όλα τα άλλα αναδημοσιεύονται από δεκάδες μεγάλες και σοβαρές ιστοσελίδες, που δεν τις φιμώνουν, ούτε τις κλείνουν γιατί ο κόσμος θα μάθαινε την αλήθεια για τα περί ελευθερίας του λόγου.
Τα λίγα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια ευαισθητοποίηση των κοινωνιών η οποία σπρώχνει τα πράγματα προς μια καμπή της μετάβασης από τα ορυκτά καύσιμα προς την υδρογονοενέργεια. Αυτή η τάση όμως σκοντάφτει στην αντιφατική πραγματικότητα, η οποία συνίσταται στο γεγονός πως το υδρογόνο που βρίσκεται παντού και σε απεριόριστες/ανεξάντλητες ποσότητες προσφέρεται για ήπια κοινωνική εκμετάλλευση και δραστική μείωση του κόστους παραγωγής και ζωής, ενώ εκείνοι που έχουν τα κεφάλαια αναζητούν επενδύσεις γρήγορης και υψηλής κερδοφορίας που καταλήγουν σε επενδυτική άπνοια, ύφεση και κρίση εξαιτίας της υπερσυσσώρευσης του πλούτου σε ελάχιστα χέρια.
Δεδομένης της μακράς εμπειρίας αναφορικά με την φύση, την απληστία, την κοντόθωρη αντίληψη και την ανικανότητα της ατομικής/ιδιωτικής επιχειρηματικότητας να λειτουργήσει ορθολογικά στην βάση του στοιχειώδους οικονομικού νόμου, σύμφωνα με τον οποίο: ‘χρέος κάθε οικονομικής δραστηριότητας είναι να επιδιώκει και να επιτυγχάνει το άριστο οικονομικό αποτέλεσμα με τις μικρότερες δυνατές θυσίες, συμπεριλαμβάνοντας σε αυτές την άσκοπη σπατάλη των φυσικών πόρων και την κερδοσκοπικά σκόπιμη και καταχρηστική ζημιά στο περιβάλλον’, η ανθρωπότητα και μαζί της και η επιστήμη της Πολιτικής Οικονομίας, αναζητούν, όλο και πιο υπεύθυνα και σοβαρά, κοινωνικές, υπογραμμίζω κοινωνικές και όχι οι κρατικές, μορφές παραγωγικής δραστηριότητας που δεν θα πριονίζουν το κλαδί πάνω στο οποίο κάθονται οι κοινωνίες.
Αυτό σημαίνει πως η υδρογονοενέργεια που θα παράγεται από κοινωνικούς φορείς, σε επίπεδο νοικοκυριού, επιχείρησης, συνεταιρισμού, ή οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης για ιδιοκατανάλωση θα είναι επαρκής και αντικειμενικά τόσο φθηνή, που θα τείνει συνεχώς προς μηδενικό κόστος, πράγμα που αποκλείει την κερδοσκοπία. Επειδή μάλιστα το υδρογόνο δεν περιέχει καθόλου άνθρακα αυτό σημαίνει πως η υδρογονοενέργεια θα είναι καθαρή και ασφαλής. Ενώ αν τα επιχειρηματικά συμφέροντα εμποδίσουν αυτήν κοινωνική μορφή παραγωγής υδρογονοενέργειας προκειμένου να οργανώσουν τα ίδια την παραγωγή της σε μεγάλη κλίμακα και για εμπορική εκμετάλλευση με σκοπό την βίαια γρήγορη μεγιστοποίηση του ατομικού/ιδιωτικού κέρδους, τότε η επανάσταση του υδρογόνου θα εξελιχθεί σε κοινωνική αντεπανάσταση σε βάρος της κοινωνίας/ανθρωπότητας.
Υπάρχει όμως ακόμα μεγάλη και σκόπιμη άγνοια, σιωπή και κατασυκοφάντηση τόσο γύρω από την υδρογονοενέργεια, όσο και γύρω από την ικανότητα και χρησιμότητα των συνεταιριστικών, αυτοδιοικητικών, κοινωνικών, μικτών κ.λπ., μορφών παραγωγικής δραστηριότητας. Η αλήθεια όμως βρίσκεται αλλού και για όλους αυτούς τους λόγους και για χίλιους και έναν ακόμη, το πρόβλημα της υδρογονοενέργειας δεν μπορεί και δεν πρέπει να γίνει υπόθεση του μεγάλου κεφαλαίου, αλλά των στοιχείων και των μονάδων σε όλα τα επίπεδα της ισχυρής και αυτοδιευθυνόμενης κοινωνίας. Όλες οι τελευταίες επιστημονικές και τεχνολογικές κατακτήσεις, όπως η ψηφιακή τεχνολογία, το διαδίκτυο, η τρισδιάστατη εκτύπωση, η νανοτεχνολογία, η τεχνολογία των drowns και φυσικά η τεχνολογία της υδρογονοενέργειας και πολλών άλλων ακόμα, εγγυώνται το ειρηνικό πέρασμα της ανθρωπότητας στο επόμενο στάδιο του πολιτισμού με περισσότερες υποσχέσεις και λιγότερες ανασφάλειες.
Ενέργεια και ζωή
Το είδος, η ποσότητα και ο συνδυασμός των πηγών ενέργειας που κάθεφορά μπορούσαν και μπορούν να αξιοποιούν οι άνθρωποι καθόριζαν και καθορίζουν ακόμα την ποιότητα και το είδος κοινωνίας, καθώς επίσης τα μέσα και τον τρόπο επικοινωνίας των ανθρώπων μεταξύ τους. Είναι οι πηγές και οι μορφές ενέργειας που καθόριζαν και καθορίζουν την εξέλιξη των επιμέρους κοινωνιών και διαμόρφωναν πάντα και συνεχίζουν να διαμορφώνουντο κάθε φορά αποτύπωμα του ανθρώπινου πολιτισμού. Ανάλογη με την εκάστοτε διαθέσιμη κύρια μορφή ενέργειας ήταν και η μορφή της κοινωνίας, το επίπεδο και το είδος του ανθρώπινου πολιτισμού, ο οποίος πορεύεται με σταθερά βήματα προς τα μπροστά.
Οι πολλές και διαφορετικές διακλαδώσεις στον κεντρικό κορμό της εξέλιξης της ανθρωπότητας, όπως όριζε τα διάφορα κοινωνικά συστήματα ο νομπελίστας φυσικοχημικός Ιλιά Πριγκόζιν, είναι παροδικά και εφήμερα, σε σχέση με την ιστορία της ανθρωπότητας, η οποία πορεύεται σταθερά και παρά την απαισιοδοξία όσων δεν αντιλαμβάνονται, ή ταυτίζουν την έννοια του βιολογικού με τον ιστορικό χρόνο, προς τον πολιτισμό της ενεργειακής/κοινωνικής ισότητας ως βάση μιας δυναμικής προοδευτικής κοινωνικής ισορροπίας, χωρίς πολέμους και βαρβαρότητες. Ένα πολυΣύμπαν από αλληλοτροφοδοτούμενες, αλλά και αλληλοσυγκρουόμενες ενέργειες που κινούνται αργόσυρτα και βασανιστικά από το χάος και την αβεβαιότητα προς την ενσυναίσθητη κοινωνική ισότητα και αρμονία.
Η συμπαντική ενέργεια που εκ της θέσεώς του δέχεται το ηλιακό μας σύστημα και η σχέση του πλανήτη Γη με τον Ήλιο, που εκφράζονται ως ενέργεια της γήινης βιόσφαιρας, δημιούργησε την ζωή και τον μικρόκοσμο. Η ζωή δεν είναι κάτι ξεχωριστό από το Σύμπαν, αλλά φαινόμενό του και μάλιστα από τα ίδια φυσικά στοιχεία του, πράγμα που σημαίνει τελικά πως η ζωή και η κορυφαία μορφή έκφρασής της, δηλαδή, ο άνθρωπος είναι ένας ιδιαίτερος συνδυασμός και μια ανταλλαγή ενέργειας μεταξύ μεγάκοσμου και μικρόκοσμου. Είμαστε δηλαδή, ως ζωντανοί οργανισμοί μια μορφή ενέργειας της ανώτερης μορφής οργάνωσης της αστρόσκονης με την μορφή της μυϊκής και πνευματικής ενέργειας/δύναμης του ανθρώπου που τον κατέβασε από τα δέντρα και οργάνωσε την μεγάλη έξοδό του από τις σπηλιές.
Η ενέργεια της εμπειρίας και της Γνώσης διόγκωσαν το μέγεθος και πολλαπλασίασαν τους νευρώνες, τις συνάψεις και λειτουργίες του εγκεφάλου μας και μας βοήθησαν να σηκωθούμε όρθιοι να απελευθερώσουμε τα χέρια μας για να δημιουργούμε, να αναπτύξουμε την γλωσολαλιά, το εργαλείο της μεταξύ μας επικοινωνίας για να μπορούμε να καταλαβαινόμαστε, να συνεργαζόμαστε και να δημιουργούμε τον κοινωνικό και πολιτικό ανθρώπινο εαυτό μας, με αποτέλεσμα από διάσπαρτες αγέλες να μάθουμε να κατοικούμε σε σταθερούς τόπους ως κοινότητες/κοινωνίες και τελικά να δημιουργούμε πολιτείες, πολιτική και πολιτισμό.
Η εξημέρωση και η αξιοποίηση της ενέργειας των ζώων εργασίας σε συνδυασμό με την ενέργεια του εδάφουςκαι του ήλιου μετέτρεψαν τον άνθρωπο από εξαρτημένο αποκλειστικά από την ενέργεια της Φύσης σε σχετικά ανεξάρτητο καλλιεργητή και κτηνοτρόφο που παράγει την αναγκαία για τη ζωή του ενέργεια με την μορφή υλικών και πνευματικών αγαθών. Ακολούθησε με το πέρασμα του χρόνου η ικανότητα και οι δεξιότητες τιθάσευσης της ενέργειας του ανέμου και του ατμού με κατάληξη την ενέργεια από τα ορυκτά καύσιμα. Ιδιαίτερα αυτή η εξέλιξη επιτάχυνε την κίνηση και επαναστατικοποίησε την διαδικασία της παραγωγής αγαθών και αναπτέρωσε την ελπίδα πως έτσι θα αντιμετωπίζονταν αναλογικά και δίκαια οι υλικές και πνευματικές ανάγκες όλων των ανθρώπων.
Όταν όμως τα αγαθά έγιναν σπάνια εμπορεύματα με κύριο σκοπό τον πλουτισμό των λίγων, τότε, (αυτό το τότε είναι ΤΩΡΑ), η εκτροπή του ανθρώπινου πολιτισμού έγινε περισσότερο και γρηγορότερα απειλητική για την ζωή την ίδια και για τον πλανήτη. ΤΩΡΑ, στον 21ο αιώνα, βρισκόμαστε, ως άτομα, κοινωνίες, έθνη και ανθρωπότητα στο κρίσιμο σταυροδρόμι και πρέπει να επιλέξουμε την συνέχιση της παρακμής ή την έξοδό μας από αυτήν. Ο κεφαλαιοκρατικός τρόπος παραγωγής αδυνατεί να ανταποκριθεί στις σύγχρονες ανάγκες και στα οράματα του σύγχρονου ανθρώπου και της σύγχρονης κοινωνίας. Απομένουν μόνο οι δυνάμεις της εργασίας, της επιστήμης και του πολιτισμού, ο σύγχρονος πολυδιάστατος άνθρωπος που, ως δρώσα κοινωνία/ανθρωπότητα μπορούν ακυρώσουν αυτήν την καταστροφική πορεία. Ο μοχλός γι’ αυτήν την ανατροπή δεν μπορεί παρά να είναι μια νέα μορφή ενέργειας που θα απλουστεύει τη ζωή παράγοντας κοινά αγαθά για την κάλυψη υπαρκτών υλικών και πνευματικών αναγκών και όχι για τα κέρδη, που θα ενώνει τους ανθρώπους και τα έθνη. Κι’ αυτή η ενέργεια είναι η υδρογονοενέργεια.
Το παγκόσμιο ενεργειακό πρόβλημα
Το κρισιμότερο πρόβλημα της εποχής μας, όπως δείχνουν οι αλλεπάλληλες ενεργειακές κρίσεις, είναι, χωρίς καμιά αμφιβολία, το ενεργειακό πρόβλημα. Κι αυτό, γιατί το υφιστάμενο ενεργειακό σύστημα των ορυκτών καυσίμων και ο τρόπος διαχείρισής του δεν μπορεί να καλύψει ούτετις βασικές ανάγκες της ανθρωπότητας, επειδή η ενέργεια αυτή:
1. Είναι σπάνια και άνισα κατανεμημένη στον πλανήτη μας, με αποτέλεσμα την μονοπωλιακή συμπεριφορά της, την ακραία ενεργειακή ανισότητα, που αντανακλάται ως ακραία οικονομική και κοινωνική ανισότητα η οποία μετριέται με το ενεργειακό αποτύπωμα μεταξύ ανθρώπων, τάξεων και εθνών, με αποτέλεσμα το ενεργειακό αποτύπωμα λ. χ. του Αμερικανού να είναι υπερδεκαπλάσιο του Γκανέζου.
2. Είναι πολύ ακριβή, με αποτέλεσμα να την στερείται απόλυτα ή σχετικά το μεγαλύτερο μέρος του ανθρώπινου πληθυσμού.
3. Ρυπαίνει επικίνδυνα το περιβάλλον και ως προϊούσα οικολογική βόμβα ανατρέπει την οικολογική ισορροπία με συνέπεια την μη αναστρέψιμη υποβάθμιση των όρων ζωής στον πλανήτη.
4. Διαταράσσει ραγδαία, ανεξέλεγκτα και σε πρωτόγνωρη συχνότητα τα κλιματικά συστήματα του πλανήτη, γεγονός που καταλήγει στην ολική καταστροφή οικονομιών, περιοχών και χωρών με αποτέλεσμα την βίαιη και αναγκαστική μετακίνηση μεγάλων πληθυσμών της περιφέρειας προς τα μητροπολιτικά κέντρα, προκαλώντας κοινωνικές κρίσεις και ρατσιστικές, φασιστικές και κοινωνικά κανιβαλικές συμπεριφορές.
5. Πυροδοτεί αλλεπάλληλους άγονους ανταγωνισμούς και καταστροφικούς πολέμους για τον έλεγχο των ενεργειακών πηγών, της παγκόσμιας οικονομίας και την επιβολή της παγκόσμιας ηγεμονίας. Ένας από αυτούς τους πολέμους, που μαίνεται σήμερα στην Ευρώπη, δεν καταστρέφει μόνο ολοκληρωτικά την Ουκρανία και απειλεί με κατάρρευση και διάλυση την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά οδηγεί, αν δεν αντιδράσουμε όλοι μαζί, στον τρίτο παγκόσμιο πυρηνικό πόλεμο κατάληξη του οποίου θα είναι ο τέταρτος να γίνει με ρόπαλα, όπως μας προειδοποίησε ο Αϊνστάιν.
Η τρέχουσα πολύμορφη, πολυεπίπεδη και πολυδιάστατη παγκόσμια οικονομική κρίση δεν είναι παρά οι αντικατοπτρισμοί και οι παρενέργειες της ενεργειακής κρίσης. Το υφιστάμενο κεφαλαιοκρατικό σύστημα που οικοδομήθηκε πάνω στο ενεργειακό σύστημα των ορυκτών καυσίμων, εξελίχθηκε τελικά ως ύβρις ενάντια στη Φύση και στην Ανθρωπότητα και γι’ αυτό οδεύει ολοταχώς, όπως ο ‘Τιτανικός’, στη μοιραία σύγκρουσή του με την πραγματικότητα που το ίδιο δημιούργησε. Πρόκειται για την αμετάκλητα φθίνουσα διαθέσιμη ποσότητα του «μαύρου χρυσού», την ραγδαία αυξανόμενη τιμή του και την ανεπίστρεπτα και συνεχώς διογκούμενη περιβαλλοντική καταστροφή.
Ενεργειακά συστήματα
Η δύναμη που κρατάει ολόκληρη την ανθρωπότητα καθηλωμένη σε μια βάρβαρη εξουσία η οποία καταδικάζει το 99% του ανθρώπινου πληθυσμού να ζει σε συνθήκες στέρησης, ανελευθερίας, κοινωνικής ανισότητας, αδικίας και αναξιοπρέπειας για να πλουτίζει με σκανδαλώδη τρόπο το 1%, δεν είναι παρά το αυστηρά συγκεντρωτικό ενεργειακό σύστημα των ορυκτών καυσίμων, που λειτουργεί όπως η εξουσία εκμεταλλευτικά, καταπιεστικά και καταστροφικά από τα πάνω προς τα κάτω.
Όπως είναι γνωστό ελάχιστες είναι οι χώρες που διαθέτουν κοιτάσματα ορυκτών καυσίμων. Γνωστό είναι επίσης πως ελάχιστες είναι και οι πολυεθνικές εταιρείες που επεξεργάζονται, διακινούν και εμπορεύονται τα ορυκτά καύσιμα και τα παράγωγά τους. Το αποτέλεσμα αυτής της πραγματικότητας είναι τα ορυκτά καύσιμα και τα παράγωγά τους να φτάνουν στον τελικό καταναλωτή μέσω παγκόσμιων συγκεντρωτικών μονοπωλιακών ενεργειακών δικτύων που ελέγχουν και χειραγωγούν την παγκόσμια ενεργειακή αγορά με σκοπό την μεγιστοποίηση του ατομικού/ιδιωτικού κέρδους. Με αυτόν τον συγκεντρωτισμό επιτυγχάνουν μονοπωλιακά υπερκέρδη, συχνά μάλιστα προσθέτοντας συγκυριακά στην φυσική σπανιότητα και τεχνητή σπανιότητα, μειώνοντας την παραγωγή αργού πετρελαίου, γεγονός που εκτρέπει τον παγκόσμιο πλούτο σε ανισοκατανομή και υπερσυσσώρευση με αποτέλεσμα την άνιση ανάπτυξη των οικονομιών των χωρών σε πλανητικό επίπεδο.
Αυτή η ενεργειακή ανισότητα, που καταγράφεται ως γεωπολιτική ανισοκατανομή ισχύος, γίνεται απαραίτητη για τις ισχυρές ενεργειακά, οικονομικά και στρατιωτικά χώρες, προκειμένου να θέσουν υπό την εξάρτησή τους τις αδύναμες ενεργειακά χώρες με σκοπό την συγκρότηση συμμαχιών και την προώθηση της στρατηγικής τους για την παγκόσμια ηγεμονία. Αυτή η ενεργειακή πραγματικότητα, αποτελεί την μήτρα άγονων ανταγωνισμών και καταστροφικών πολέμων με αποτέλεσμα τις αλλεπάλληλες ενεργειακές, οικονομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές, πολιτικές, εθνικές και παγκόσμιες ψυχρές και θερμές κρίσεις που συνολικά εκδηλώνονται ως εκβαρβαρισμός, που απειλεί με καταστροφή την γήινη βιόσφαιρα και με αυτό απειλείται η ίδια η ζωή, ως το φαινόμενο που αποτελεί το στολίδι και την συνείδηση του αναρχοατελεύτητου και μεγαλοπρεπούς Σύμπαντος.
Απέναντι σ’ αυτήν την εκτροπή του ακραία συγκεντρωτικού ενεργειακού συστήματος των ορυκτών καυσίμων η ανθρωπότητα μπορεί να αντιτάξει το υδρογόνο που υπάρχει παντού και δεν ανήκει σε κανέναν, επειδή το υδρογόνο είναι το κατ’ εξοχήν δημοκρατικό και ειρηνικό καύσιμο, αφού έχουν την ίδια πρόσβαση σ’ αυτό όλοι οι κάτοικοι αυτού του πλανήτη και ισότιμα όλες οι χώρες από την ισχυρότερη μέχρι την πιο ανίσχυρη, γεγονός που καταργεί την μεταξύ τους ενεργειακή ανισότητα και τους επιτρέπει την ενεργειακή ισότητα κατά συνέπεια και την απόλυτη αυτοδιάθεση, που σημαίνει αμοιβαία συνεργασία και ειρηνική συμβίωση.
Η ενεργειακή ισότητα, που μπορεί μόνο το υδρογόνο να εξασφαλίσει, γίνεται εφικτή μόνο με το σύστημα παραγωγής υδρογονοενέργειας από τους ίδιους τους χρήστες/καταναλωτές που μπορούν να συνδιαμορφώνουν ένα αποκεντρωμένο ενεργειακό δίκτυο από κάτω προς τα πάνω, ή από την περιφέρεια προς το εκάστοτε αναπτυξιακό κέντρο με σκοπό την αμφίδρομη, συνεχόμενη και διαρκή ενεργειακή επάρκεια και αυτονομία κάθε νοικοκυριού, οικονομικής και οικιστικής μονάδας, πόλης, κράτους και παγκόσμιας κοινότητας. Η απόλυτη αποκέντρωση της παραγωγής και της χρήσης της ενέργειας με βάση το υδρογόνο καταργεί στην ουσία τον εμπορευματικό χαρακτήρα της ενέργειας και την μετατρέπει σε ένα οιονεί ελεύθερο αγαθό. Με αυτόν τον τρόπο οι κοινωνίες αποκτούν την δυνατότητα της αυτοδιάθεσης, της αυτοδιεύθυνσης και της αυτενέργειας, αλλά και της αμοιβαίας συνεργασίας, της αλληλεγγύης και της ειρηνικής συνύπαρξης, προϋπόθεση ικανή και αναγκαία για την θεμελίωση ενός καλύτερου κόσμου.
Ταξικές και τοξικές εξουσίες παγιδεύουν την κοινωνία
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας στις προσπάθειες που γίνονται από την πλευρά όσων επιδιώκουν να διατηρήσουν τον ατομικό/ιδιωτικό ή/και τον κρατικό έλεγχό τους πάνω στην ενέργεια ως εμπόρευμα και ως δύναμη εκμετάλλευσης των ανθρώπων και υποταγής των αδύναμων κοινωνιών.
Με δεδομένη την σταδιακή εξάντληση των φυσικών κοιτασμάτων ορυκτών καυσίμων και προκειμένου να μην κατανοήσουν οι κοινωνίες την σημασία της υδρογονοενέργειας για την ενεργειακή απελευθέρωσή τους, ο σκληρός πυρήνας του κεφαλαιοκρατικού συστήματος προσπαθεί να βρει λύσεις για το ενεργειακό πρόβλημα που θα του επιτρέπουν να διατηρήσει τον συγκεντρωτικό έλεγχο πάνω στο νέο ενεργειακό σύστημα.
Η πρώτη προσπάθεια έγινε με την λεγόμενη ‘ειρηνική πυρηνική ενέργεια’, μεγάλης κλίμακας, αλλά βρέθηκε μπροστά σε αδιέξοδα που σχετίζονται, αφενός μεν, με την αντίδραση των κοινωνιών εξαιτίας της υψηλής περιβαλλοντικής καταστροφικότητας και επικινδυνότητας της πυρηνικής ενέργειας και, αφετέρου δε, λόγω του υψηλού ρίσκου τόσο μεγάλων επενδύσεων παραγωγής και δικτύων διακίνησης και εμπορίας ηλεκτρικής ενέργειας τις οποίες μόνο ελάχιστες χώρες μπορούν να αναλάβουν.
Η δεύτερη προσπάθεια γίνεται με την λεγόμενη ψυχρή σύντηξηατόμων υδρογόνου για την μαζική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας που τάχα δεν θα είναι τόσο καταστροφική για το περιβάλλον και θα διακινείται επίσης μέσω μεγάλων συγκεντρωτικών ενεργειακών δικτύων, προκειμένου να διατηρηθεί ο έλεγχος πάνω στην ενέργεια. Αυτή η προσπάθεια αντιμετωπίζει ακόμα σοβαρές τεχνικές δυσκολίες και δεν είναι βέβαιο πως αυτές θα ξεπεραστούν γρήγορα, όπως και δεν είναι βέβαιο πως αν και όταν ξεπεραστούν θα βρεθούν τα τεράστια κεφάλαια που απαιτούνται για επενδύσεις πολύ ψηλού ρίσκου, τις οποίες και πάλι ελάχιστες χώρες θα μπορούν να αναλάβουν.
Η Τρίτη προσπάθεια. Ο αγώνας της επιβίωσης και της επικράτησης της μιας μεγάλης δύναμης και της μιας μερίδας του κεφαλαίου σε βάρος των άλλων, που εμπνέεται από το ‘ο θάνατός σου η ζωή μου’, οδήγησε, κάποιες από τις αυτοκινητοβιομηχανίες στην παραγωγή αυτοκινήτων που κινούνται με υδρογονοενέργεια, γεγονός που σήμανε συναγερμό στις υπόλοιπες με αποτέλεσμα την μαζική πια παραγωγή υδρογονοκίνητων αυτοκινήτων σε όλον τον κόσμο. Συμφώνησαν όμως όλοι στα αυτοκίνητα αυτά να μην εγκαταστήσουν ολοκληρωμένο το τεχνολογικό πακέτο, όπως έγινε με τα πειραματικά και με τα πρώτα κομμάτια από κάποιες βιομηχανίες, γιατί διαφορετικά θα έχαναν τα υπερκέρδη από το εμπόριο του καύσιμου υδρογόνου. Εγκαθιστούν λοιπόν μόνο την μπαταρία, την κυψέλη καύσης υδρογόνου και την δεξαμενή αποθήκευσής του. Έτσι διατηρούν το μονοπώλιο του υδρογόνου που το πουλάνε στους οδηγούς μέσω δικτύων πώλησης υδρογόνου, όπως κάνουν και με τα υποτιθέμενα ηλεκτρικά με δίκτυα πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας. Επειδή όμως η μετατροπή αυτών των αυτοκινήτων από το μισό προς το ολοκληρωμένο τεχνολογικό πακέτο, που θα παράγει δωρεάν και απευθείας από το νερό το καύσιμο υδρογόνο, είναι τεχνολογικά πολύ εύκολη και πολύ φτηνή οι εχθροί και οι υπονομευτές της προόδου αποφάσισαν να κηρύξουν το νερό από ελεύθερο αγαθό σε κρατική, δηλαδή, σε έμμεσα κεφαλαιοκρατική ιδιοκτησία, καθιστώντας το νεράκι της Φύσης: δεσμώτη και πολιτικό κρατούμενο της ιστορίας.
Η Τέταρτη προσπάθεια. Στην αγορά κυκλοφορούν ήδη πολλά είδη υδρογόνου τα οποία διακρίνονται μεταξύ τους από το χρώμα τους που είναι ενδεικτικό της προέλευσής τους και είναι οι εξής: καφέ, μπλε, γκρι, ροζ, κίτρινο και πράσινο. Το καφέ υδρογόνο παράγεται με χρήση άνθρακα ή λιγνίτη, το μπλε υδρογόνο, όπως και το γκρι, βασίζονται στη χρήση φυσικού αερίου, ενώ το ροζ, το κίτρινο και το πράσινο υδρογόνο παράγονται μέσω ηλεκτρόλυσης του νερού. Η διαφορά είναι η προέλευση της ηλεκτρικής ενέργειας με την οποία γίνεται η ηλεκτρόλυση, με το ροζ να παράγεται από πυρηνική ενέργεια, το κίτρινο με ρεύμα από ορυκτή, ανανεώσιμη και πυρηνική ενέργεια, και το πράσινο αποκλειστικά από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αυτή η διαφοροποίηση δεν είναι τυχαία. Είναι αποτέλεσμα της απροθυμίας όσων ελέγχουν τα συγκεντρωτικά ενεργειακά συστήματα ορυκτών καυσίμων να αξιοποιήσουν μόνο συμπληρωματικά το υδρογόνο ώστε να απομακρύνουν όσο μπορούν το τέλος των ορυκτών καυσίμων, ακόμα και σε βάρος των καταναλωτών και του περιβάλλοντος. Ένας ακόμα σοβαρός λόγος έχει να κάνει με την σκόπιμα επιδιωκόμενη καθυστέρηση, όσο μπορούν της παραγωγής πράσινου υδρογόνου με τον συνδυασμό αποκλειστικά Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας με πρώτη ύλη το νερό, που θα εξοικείωνε γρήγορα τις κοινωνίες επειδή είναι τεχνολογικά απλούστερη, φτηνότερη, καθαρή, ασφαλής ελαφρότερη και αντισυγκεντρωτική που αχρηστεύει τα ορυκτά καύσιμα και τα συγκεντρωτικά ενεργειακά συστήματα και δίκτυα, με τα οποία οι εξουσίες χειραγωγούν τις κοινωνίες.
Η πέμπτη προσπάθεια. Επειδή αυτές οι λύσεις αλλά και όποια άλλη μηχανευτεί το κεφάλαιο για να διατηρήσει τον έλεγχο πάνω στις επιμέρους κοινωνίες, αλλά και στην ανθρωπότητα γενικά, δεν αποκλείουν από καμιά συλλογικότητα και από καμιά κοινωνία το δικαίωμα να προχωρήσει στην ιδιοπαραγωγή, τώρα που το τεχνολογικό πακέτο παραγωγής υδρογονοενέργειας έχει ολοκληρωθεί και εφαρμόζεται σε όλους τους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας, γι’ αυτό οι πετρελαιάδες, και όσοι άλλοι κερδοσκοπούν από το μονοπώλιο/ολιγοπώλιο της ενέργειας, στήνουν νομικά οδοφράγματα στις κοινωνίες για να εμποδίσουν την ιδιοπαραγωγή υδρογονοενέργειας. Έβαλαν λοιπόν τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου να αποχαρακτηρίσει το νερό από ‘ελεύθερο αγαθό’ και να το χαρακτηρίσει ‘κρατικό εμπορεύσιμο είδος’. Για τον λόγο αυτόν με πρωτοβουλία της Παγκόσμιας Τράπεζας και σύμφωνη γνώμη του Οργανισμού Ενωμένων Εθνών (ΟΕΕ), ιδρύεται, το 1996, το Παγκόσμιο Συμβούλιο Νερού, (ΠΣΝ), το οποίο ρητά αποφαίνεται, προφανώς καθ’ υπαγόρευση του ηγεμόνα, ότι: «Η λύση στο πρόβλημα ‘νερό’ είναι να αντιμετωπιστεί όπως οποιοδήποτε άλλο προϊόν με διαχείρισή του από τον ανταγωνισμό της ελεύθερης αγοράς». Η ευημερία και η ζωή μας παύει να είναι υπόθεση δική μας και των κοινωνιών μας, αλλά της λεγόμενης ‘ελεύθερης αγοράς’, η οποία ούτε ελεύθερη, ούτε και αγορά δεν είναι, αλλά μια παγκόσμια συμμορία που κερδοσκοπεί ασύστολα και ανεξέλεγκτα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση πειθήνια όπως είναι στα ηγεμονικά σχέδια των Ενωμένων Πολιτειών Αμερικής (ΕΠΑ) αποφάσισε με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ να θέσει υπό κρατική προστασία και έλεγχο το νερό, υποχρεώνοντας όλα τα κράτη/μέλη της να προσαρμόσουν την νομοθεσία τους στα κελεύσματα του ΠΟΕ, δηλαδή των ΕΠΑ.
Η Ελληνική κυβέρνηση προσαρμόστηκε άμεσα ψηφίζοντας τον Νόμο 3199/2003 (ΦΕΚ Α΄280/09.12.2003): Περί προστασίας και διαχείρισης των υδάτων και την εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ, τον οποίο συμπληρώνει η Κοινή Υπουργική Απόφαση 43504/05.12.2005, (ΦΕΚ 1784/20.12.2005): Σύμφωνα με αυτό το ασφυκτικό και έντονα γραφειοκρατικό θεσμικό πλαίσιο, μεταξύ πολλών άλλων, ορίζεται:
1. Οι χρήσεις των υδάτων διακρίνονται σε ύδρευση, άρδευση, βιομηχανική χρήση, ενεργειακή χρήση και χρήση για αναψυχή.
2. Η υποχρεωτική απόκτηση άδειας χρήσης του νερού και εκτέλεσης έργων αξιοποίησής του από κάθε φυσικό και νομικό πρόσωπο. Ο πέλεκας της εξουσίας απαλλοτριώνει το κάθε νοικοκυριό ακόμα και από το νερό του πηγαδιού της αυλής του, ή από το βρόχινο νερό της δεξαμενής του νησιώτη, όπως και από το νερό των πηγών, των ποταμιών, των λιμνών και των θαλασσών, για την παραγωγή υδρογονοενέργειας από αυτά.
3. Στους παραβάτες των νόμων και των περιορισμών που καθορίζονται στις άδειες, επιβάλλεται ως διοικητική κύρωση πρόστιμο από 200 μέχρι 600.000 Ευρώ, ανεξάρτητα από την ποινική ή αστική ευθύνη ή τις διοικητικές κυρώσεις που προβλέπονται από άλλες διατάξεις.
4. Η συγκρότηση ενός πολυδαίδαλου, πολυεπίπεδου και κάθετου μηχανισμού ασφυκτικής δέσμευσης χρήσης του νερού με την παρακάτω άρθρωση:
1. Εθνική Επιτροπή Υδάτων, στην οποία συμμετέχουν επτά (7) υπουργοί.
2. Εθνικό Συμβούλιο Υδάτων, υπό την προεδρεία του υπουργού Περιβάλλοντος,
3. Κεντρική Επιτροπή Υδάτων,
4. Γνωμοδοτική Επιτροπή Υδάτων,
5. Εθνικό Δίκτυο παρακολούθησης της ποιότητας και της ποσότητας των επιφανειακών και υπόγειων Υδάτων,
6. Περιφερειακές Διευθύνσεις Υδάτων, και
7. Περιφερειακά Συμβούλια Υδάτων.
Ένας απόλυτος Λαβύρινθος, που όμως παραλείπει τη σχετική βαθμίδα στο επίπεδο των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, επειδή ακριβώς η πραγματική και δρώσα κοινωνία υπάρχει, δρα και αντιδρά πατριωτικά στη διάσταση του άμεσα και πολλαπλά αισθητού χωροχρόνου, όπου πασχίζει με τους κοινωνικούς αγώνες της να προκόψει και να μην ξεριζωθεί. Για τους Δήμους επιφυλάσσει τον ρόλο του ταχυδρόμου, του ενδιάμεσου που δέχονται τις αιτήσεις των δημοτών τους, τις οποίες διαβιβάζουν στην αρμόδια υπηρεσία και μοιράζουν τις όποιες άδειες εγκρίνονται στους δημότες τους, χωρίς να δικαιούνται να έχουν γνώμη, πολύ περισσότερο να αποφασίζουν για τόσο σοβαρά θέματα, ενέργεια που υπονομεύει και αναιρεί τον ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Έτσι ο Μινώταυρος της κεντρικής εξουσίας, ο προστάτης των κερδοσκόπων, επιδιώκει την πλήρη αποξένωση των ανθρώπων, των νοικοκυριών, των παραγωγικών μονάδων, των τοπικών κοινωνιών από το νερό, το ελεύθερο αγαθό της Φύσης που θα τους επέτρεπε να ζήσουν μια ζωή με τη μέγιστη δυνατή αυτάρκεια στα πλαίσια μιας ελεύθερης, εθνικά και πατριωτικά αυτοπροσδιοριζόμενης, τοπικά αυτοδιευθυνόμενης και τελικά ενωμένης και ενιαίας κοινωνίας.
Το τεχνολογικό πακέτο παραγωγής υδρογονοενέργειας
Οι κοινωνίες και η ανθρωπότητα γενικά κινούνται στη βάση της εξέλιξης των αντιθέσεων που από την μια βρίσκονται οι δυνάμεις της συντήρησης που θέλουν να κρατήσουν τα πράγματα ακίνητα, αν δεν επιδιώκουν να τα γυρίσουν προς τα πίσω στο σκοτεινό παρελθόν, και από την άλλη οι δυνάμεις που οραματίζονται έναν και αγωνίζονται για τον κάθε φορά καλύτερο κόσμο. Αυτή η συνθήκη παίρνει την μορφή της ρήξης, σύμφωνα με την οποία κάποια στιγμή η εξέλιξη των παραγωγικών δυνάμεων, που ορίζει την κοινωνική πρόοδο, εφόσον βέβαια υπηρετούν τον άνθρωπο και την ειρήνη και όχι την εξουσία και τον πόλεμο, εμποδίζεται από τις ξεπερασμένες παραγωγικές σχέσεις. Είναι η στιγμή που το παλιό αρνείται να πεθάνει και το καινούργιο εμποδίζεται να γεννηθεί.
Αυτή την ιστορική περίοδο ο Αντώνιο Γκράμσι την ονόμασε ‘εποχή των τεράτων’, την οποία οι κοινωνίες και η ανθρωπότητα θα πρέπει κάθε τόσο να την μηδενίζουν για να προχωρήσει η πρόοδος ένα ακόμα βήμα μπροστά προς την εποχή που ο Αριστοτέλης την περιέγραψε, στα Πολιτικά του, με τα παρακάτω απλά και σαφή λόγια: «Όταν κάθε εργαλείο θα αποκτήσει τη δύναμη να ολοκληρώνει μόνο του το έργο του, όπως υποστηρίζουν ότι συμβαίνει με τους αυτοματισμούς του Δαιδάλου, ή οι τρίποδες του Ηφαίστου, για τους οποίους ο ποιητής λέει ότι εκτελούσαν αυτόματα την εργασία τους στο εργαστήριό του και όταν οι σαΐτες του αργαλειού θα υφαίνουν μόνες τους, όπως και οι χορδές της κιθάρας θα παίζουν μόνες τους μουσική, τότε δεν θα χρειάζεται να υπάρχουν αφέντες και δούλοι».
Ποιος ενημερωμένος, καλοπροαίρετος και λογικός άνθρωπος δεν ξέρει πως οι σύγχρονες επιστήμες και η αντίστοιχη τεχνολογία οδήγησαν την ανθρωπότητα στην εποχή που οραματίστηκαν οι διαχρονικές δυνάμεις της εργασίας, της επιστήμης και του πολιτισμού πορευόμενες προς την κοινωνική ισότητα, όπως την περιέγραψε ο Μεγάλος Σταγειρίτης;
Σήμερα η ανθρωπότητα διαθέτει ολοκληρωμένο και λειτουργικό το τεχνολογικό πακέτο παραγωγής υδρογονοενέργειας. Αυτό το πακέτο χοντρικά αποτελείται από:
· την συσκευή ηλεκτρόλυσης του νερού το οποίο βρίσκεται σε κάποιο ενσωματωμένο δοχείο. Η ηλεκτρόλυση πραγματοποιείται με την βοήθεια της ενσωματωμένης μπαταρίας στην οποία είναι αποθηκευμένη ηλεκτρική ενέργεια που έχει παραχθεί σχεδόν δωρεάν από την κατά περίπτωση προσφορότερη Ανανεώσιμη Πηγή Ενέργειας. Από την έξοδο (output) της συσκευής αποβάλλεται το οξυγόνο και το υδρογόνο προωθείται προς.
· την είσοδο (input) της άλλης συσκευής, της κυψέλης καύσης υδρογόνου, η οποία καίει το υδρογόνο και παράγει ταυτόχρονα ηλεκτρική ενέργεια, θερμότητα και καθαρό, δηλαδή, απεσταγμένο νερό.
Βέβαια μέχρι πρόσφατα όλη αυτή τη διαδικασία εμφανίζονταν ως χίμαιρα, αλλά και οικονομικά απαγορευτική εξαιτίας κυρίως του υψηλού κόστους της αναγκαίας ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα για την πραγματοποίηση της ηλεκτρόλυσης, πράγμα που έχει ήδη ξεπεραστεί με το αποθηκευμένο σε μπαταρίες ρεύμα που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με την τεχνική των ηλιακών συσσωρευτών ή/και των ανεμογεννητριών ή και πολλών άλλων συνδυασμών. Σήμερα η υδρογονοενέργεια εφαρμόζεται σε όλους τους τομείς παραγωγής, όλες οι αυτοκινητοβιομηχανίες παράγουν αυτοκίνητα με υδρογονοκίνηση, κάποια μάλιστα από αυτές, όπως και διάφορα ερευνητικά κέντρα δίνουν συνταγές τύπου ‘φτιάξ’ το μόνος σου’ για την κατασκευή του ολοκληρωμένου τεχνολογικού πακέτου για ιδιοπαραγωγή υδρογονοενέργειας. Πολλοί έφτιαξαν υδρογονοκίνητα αυτοκίνητα, αλλά οι φοιτητές του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, ξεκινώντας από την ‘πετομηχανή του Αρχύτα’ (-428), ένα αεριοπροωθούμενο ξύλινο περιστέρι, κατασκεύασαν το υδρογονοκίνητο Μη Επανδρωμένο Αεροσκάφος ΑΡΧΥΤΑΣ (UAV) που βρίσκεται ήδη στο στάδιο των δοκιμών με προοπτική σύντομα να αρχίσει η παραγωγή στις εγκαταστάσεις της Ελληνικής Αεροπορικής Βιομηχανίας.
Είναι το σημείο που μπορούμε και πρέπει να αναλογιστούμε ότι με την αξιοποίηση των συνδυαζόμενων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με πρώτη ύλη το ανεξάντλητο και παντού διαθέσιμο υδρογόνο, παράγουμε ηλεκτρική ενέργεια με σχεδόν μηδενικό κόστος πρώτης ύλης, με ελάχιστο λειτουργικό κόστος και με κόστος ενέργειας που θα τείνει συνεχώς προς το Μηδέν, δεομένου του σταθερά μειούμενου κόστους της όλης επένδυσης/εγκατάστασης που και αυτή θα τείνει προς το μηδέν στον βαθμό που το τεχνολογικό πακέτο θα εκσυγχρονίζεται και θα παράγεται σε μεγάλες ποσότητες, η απόσβεση της οποίας θα είναι ελάχιστη εξαιτίας της μακράς διάρκειας ζωής της.
Από πληροφορίες κατασκευαστή, μέσω των ΜΜΕ, το συνολικό κόστος αυτού του τεχνολογικού πακέτου σήμερα συγκρίνεται με αυτό μιας εγκατάστασης για κανονική οικιακή θέρμανση, που σημαίνει πως όσο θα επεκτείνεται η εγκατάσταση στον πληθυσμό, τόσο το κόστος θα μειώνεται σταθερά και δραστικά.
Οι μύθοι, η ομερτά και η δαιμονοποίηση της υδρογονοενέργειας
Το γεγονός και μόνο πως σήμερα όλοι παραδέχονται την πραγματικότητα της υδρογονοενέργειας, επειδή ακριβώς και παρά τις Κασσάνδρες και τους μυθοκατασκευαστές και συκοφάντες του υδρογόνου, το υδρογόνο ως πηγή ενέργειας έχει μπει δυναμικά στην ζωή μας, κάνει περιττή κάθε αναφορά στους αρνητές του. Υπάρχουν όμως ακόμα κάποιοι που επιμένουν να είναι αντίπαλοι της ειρηνικής τεχνολογικής προόδου επειδή γνώριζαν και γνωρίζουν πως η υδρογονοενέργεια δεν απειλεί μόνο με αχρήστευση τα ορυκτά καύσιμα και τα συμφέροντα που αυτά εκφράζουν. Η υδρογονοενέργεια απειλεί με κατάρρευση το ίδιο το συγκεντρωτικό ενεργειακό σύστημα μαζί και το οικονομικοκοινωνικό και το πολιτικό σύστημα που το εκφράζει και υπάρχει χάρη σε αυτά. Προκειμένου να αμυνθούν απέναντι στην απειλή της υδρογονοενέργειας σκαρφίστηκαν ένα σωρό μύθους και ψέματα σχετικά με υποτιθέμενα αρνητικά χαρακτηριστικά του υδρογόνου που τάχα κάνουν ασύμφορη και επικίνδυνη την αξιοποίησή του ως βάση για την παραγωγή άφθονης, φτηνής, αποκεντρωμένης και καθαρής ενέργειας. Ταυτισμένοι με τα πανάκριβα και καταστροφικά ορυκτά καύσιμα αμύνονται επειδή γνωρίζουν πως το υδρογόνο θα βάλλει τέλος σε κάθε μορφή αδικίας και ενεργειακής ανισότητας, σκοταδισμού και εξουσιαστικής ιδεολογίας και θα αλλάξει όλη την κοσμοθεωρία, την κοινωνική φιλοσοφία και την αρχιτεκτονική της κοινωνικής συμβίωσης που μπορεί να θεμελιώσει έναν κόσμο κοινωνικής ισότητας, αμοιβαίας συνεργασίας και ειρηνικής συμβίωσης μεταξύ όλων των λαών του πανέμορφου πλανήτη Γη, που κινδυνεύει.
Όλα αυτά κατέρρευσαν από μόνα τους εξαιτίας της ανάγκης που πιέζει το σύστημα να προλάβει τις κοινωνίες πριν αυτές συνειδητοποιήσουν την απελευθερωτική δύναμη της υδρογονοενέργειας και την οικειοποιηθούν, γεγονός που θα έθεται ακαριαία τέλος στην ‘εποχή των τεράτων’. Οι ΕΠΑ, αλλά και όλες οι άλλες χώρες που ερευνούν το διάστημα, χρησιμοποιούν από το 1965 την υδρογονοενέργεια για την διαστημική τους έρευνα, τις αποστολές διαστημοπλοίων και για την κίνηση της πολεμικής μηχανής τους, επιβάλλοντας ωστόσο τους νόμους της ομερτά, της σιωπής στους επιστήμονες ερευνητές και στα αρμόδια στελέχη, για να μείνει η κοινωνία απληροφόρητη και να την ‘πιάσουν στον ύπνο’, για να βρεθεί προ τετελεσμένων, ώστε να μην μπορεί να αντιδράσει και να δεχτεί την υποταγή της στα σχέδια των ανταγωνιζόμενων για την παγκόσμια ηγεμονία.
Ωστόσο όλες οι χώρες με τις μεγάλες οικονομίες, αλλά και πολλά μεγάλα οικονομικά συγκροτήματα, κάνουν εδώ και δεκαετίες συστηματικές έρευνες για την υδρογονοενέργεια, γεγονός που κατέστησε δυνατή την ολοκλήρωση του τεχνολογικού πακέτου παραγωγής υδρογονοενέργειας.
Οι ΕΠΑ, αναγνωρίζοντας την κρισιμότητα της υδρογονοενέργειας για την σταθερότητα του παγκόσμιου συστήματος της λεγόμενης ελεύθερης αγοράς, το 2002, δεν συγκρότησαν μια αμερικανική υπηρεσία για το υδρογόνο, αλλά την International Partnership for Hydrogen Economy (IPHE), (Διεθνή Συνεργασία για την Οικονομία του Υδρογόνου), με προφανή στόχο να υπαγορεύσουν σε όλες τις χώρες την στρατηγική του κεφαλαίου για το υδρογόνο, να καθοδηγήσουν και να οδηγήσουν τις έρευνες για το υδρογόνο υπό τον έλεγχο των αγορών και για λογαριασμό των λίγων και όχι των κοινωνιών.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, την επόμενη κιόλας χρονιά, συγκρότησε την Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα Υδρογόνου και Κυψελών Καυσίμου, (ΕΠΥΚΚ) αλλά δυστυχώς ως μια ισορροπία συμφερόντων των δυνάμεων της αγοράς, σύμφωνα με τις αμερικάνικες προδιαγραφές, που αποφασίζουν ερήμην των κοινωνιών και φυσικά σε βάρος τους. Ευρωπαϊκή Η ΕΠΥΚΚ προχώρησε στην Πράσινη Συμφωνία και στο σχέδιο REPowerEU αλλά μόνο συγκυριακά για την μείωση της εξάρτησής της από τα ρωσικά καύσιμα που αντικαταστάθηκαν από τα αμερικάνικα και όχι για την αλλαγή του ενεργειακού συστήματος. Ανάλογες πρωτοβουλίες πήραν και πολλές μεμονωμένες χώρες, για τη δημιουργία εθνικών προγραμμάτων έρευνας και προώθησης πειραματικών εφαρμογών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ιδιαίτερα ενέργειας υδρογόνου.
Στην Ελλάδα, απ’ όσα γνωρίζω αρκούμαστε στο Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) που υποτίθεται ότι υποστηρίζει την Εφαρμοσμένη Έρευνα, την Ανάπτυξη Τεχνολογίας και τη Βιομηχανική Δραστηριότητα στους τομείς των Ανανεώσιμων Πηγών και της Εξοικονόμησης Ενέργειας, το οποίο σύμφωνα με ανακοίνωσή του επεξεργάζεται Σχέδιο Εθνικής Στρατηγικής για την προώθηση τεχνολογιών και εφαρμογών υδρογόνου και άλλων αερίων από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Κι’ όμως η Ελλάδα με ηλιοφάνεια 365 μέρες τον χρόνο και τις ιδανικές συνθήκες που διαμορφώνει το ανάγλυφο της ηπειρωτικής Ελλάδας και του νησιώτικου χώρου θα μπορούσε να έχει μετασχηματιστεί σε μια πολύ ισχυρή οικονομία του υδρογόνου για να πάψει να είναι εξαρτημένη και να ισχυροποιήσει την θέση της στην διεθνή κοινότητα, απέναντι σε όσους την απειλούν, την χρησιμοποιούν και την εκμεταλλεύονται.
Υπάρχει μέλλον;
Προσωπικά είμαι αθεράπευτα αισιόδοξος, παρά τον ακόμα πυκνό σκοταδισμό που θολώνει τα μυαλά του κόσμου και τον οδηγεί στην υποταγή και την εξουσιαστική απληστία που βάζει τα κέρδη πάνω από την ζωή μας και κάνει τον πλανήτη σκέτη κόλαση. Κι’ αυτό όχι επειδή από αφέλεια περιμένω κάποιον σύγχρονο Προμηθέα να μας σώσει από τα ιερατεία του σκοταδισμού και της εξουσιαστικής απληστίας, αλλά επειδή οι διαχρονικές δυνάμεις της εργασίας, της επιστήμης και του πολιτισμού διαχρονικά δημιούργησαν, ως άλλος Προμηθέας, την καινούργια ενέργεια, την σύγχρονη Φωτιά, την υδρογονοενέργεια που μπορεί να επαναφέρει την πορεία των επιμέρους κοινωνιών και συνολικά της ανθρωπότητας στον δρόμο της καθολικής ευημερίας, της παγκόσμιας αμοιβαίας συνεργασίας, της κοινωνικής ισότητας και της οικουμενικής ειρήνης.
Όπως η φωτιά και ο Προμηθέας του Αισχύλου δεν ήταν παρά ο συμβολισμός της κοινωνίας/ανθρωπότητας με την συγκεκριμένη Γνώση και Πράξη, έτσι και η υδρογονοενέργεια καρπός αργόσυρτης και βασανιστικής προσπάθειας των διαχρονικών δυνάμεων της εργασίας, της επιστήμης και του πολιτισμού μπορούν να σώσουν ΕΔΩ, ΤΩΡΑ ΚΑΙ ΠΑΝΤΟΥ το ανθρώπινο είδος και τον πλανήτη Γη από την καταστροφή. Για να συμβεί όμως αυτό πρέπει εμείς όλοι ως δρώσα κοινωνία να μετακινηθούμε από την θέση του αντικειμένου εκμετάλλευσης και του υποζυγίου του κεφαλαίου, στην θέση του συνειδητοποιημένου υποκειμένου της ιστορίας, που θα θεμελιώσουμε όλοι μαζί τον πολιτισμό της κοινωνικής ισότητας στην μορφή της άμεσης δημοκρατίας και του ουμανισμού, όπως όλοι μαζί διαχρονικά τον οραματιζόμαστε και σταδιακά με τους κοινωνικούς μας αγώνες τον πραγματοποιούμε.
Επειδή, όμως, αυτά τα περί υποκειμένου της ιστορίας, υδρογονοενέργειας, ενεργειακής και κοινωνικής ισότητας, ευημερούσας και δίκαιης κοινωνίας ακούγονται κάπως παράξενα σε αυτιά και μυαλά που συμβιβάστηκαν με την υποταγή στις δυνάμεις της οπισθοδρόμησης και πολλοί, αν όχι οι περισσότεροι, από μας αδυνατούμε να δούμε τον εαυτό μας, ως άτομα, συλλογικότητες και κοινωνίες, υπερασπιστή των δικαιωμάτων μας, θα πρότεινα να ξαναδοκιμάσουμε ως συλλογικότητες, αυτό που ως άτομα/νοικοκυριά νομίζουμε ότι αδυνατούμε να πετύχουμε.
Η ομαδική, η συνεταιριστική, η αυτοδιοικητική, η διατοπική, η διακοινοτική και γενικά η κοινωνική επιχειρηματικότητα μπορεί να κάνει πραγματικότητα όσα στον καθένα μας ξεχωριστά φαίνονται δύσκολα ή και αδύνατα. Στην χώρα μας λειτουργούν ήδη κάποιοι Ενεργειακοί Συνεταιρισμοί και Ενεργειακές Κοινότητες που προσπαθούν να απαλλαγούν από το μονοπώλιο της ηλεκτρικής ενέργειας και να γίνουν ενεργειακά αυτόνομοι. Συνήθως σκοντάφτουν στην έλλειψη σωστής πληροφόρησης ‘περί του πρακτέου’, κι’ αυτό γιατί η Γνώση που είναι Δύναμη κρατιέται ερμητικά κλεισμένη στα σεντούκια της εξουσίας και του χρήματος. Σκοντάφτουν επίσης στην κακή μέχρι κάκιστη εικόνα που έχει διαμορφωθεί για τις συνεταιριστικές, τις αυτοδιοικητικές και για κάθε είδους κοινές πρωτοβουλίες, εξαιτίας της υπονόμευσής τους τόσο από την ιδιωτική πρωτοβουλία και από την κρατική γραφειοκρατία, όσο και εξαιτίας της κακοδιαχείρισής τους από αγροτοπατέρες, εργατοπατέρες και λοιπούς τοπικούς πελατειακούς παράγοντες. Τέλος σκοντάφτουν και στο άγνωστο και πολυσυκοφαντημένο υδρογόνο, με αποτέλεσμα να οδηγούνται από επιτήδειους σε λύσεις καταστροφικές, που εκπορεύονται από τους κατασκευαστές, εισαγωγείς και πωλητές συστημάτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας αποκλειστικά από την ηλιακή ή την αιολική ενέργεια, που αφενός κοστίζει πανάκριβα και αφετέρου τους συνδέει με το συγκεντρωτικό ενεργειακό σύστημα που οδηγεί στην ενεργειακή εξάρτηση και τελικά στην καταστροφική αποτυχία.
Το ενεργειακό πρόβλημα σε επίπεδο νοικοκυριού, επιχείρησης δήμου, χώρας και ανθρωπότητας, οφείλουμε να το κατανοήσουμε βαθιά, δεν μπορεί να λυθεί με αξιοποίηση μεμονωμένων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, όπως τα φωτοβολταϊκά ή τα αιολικά πάρκα, επειδή οι κυριότερες από τις ΑΠΕ δεν ενεργούν συνεχόμενα, εξαιτίας της ασυνέχειας του ήλιου και του ανέμου, ενώ οι ανάγκες σε ηλεκτρική ενέργεια είναι αυστηρά συνεχείς. Επειδή επιπλέον η ενέργεια που μπορούν παράγουν τα πανάκριβα σε σχέση με την υδρογονοενέργεια, αιολικά και τα ηλιακά πάρκα δεν θα επαρκεί ποτέ για την κάλυψη όλων των αναγκών, που σημαίνει ότι πάντα θα υπάρχει έλλειψη ενέργειας και αναντιστοιχία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, συνθήκη αναγκαία για την ηγεμονία των λίγων πάνω στους πολλούς, που σημαίνει άγρια οικονομική και πολιτική εκμετάλλευση ανθρώπων, εθνών και κρατών.
Επιμύθιο
Η τρέχουσα πραγματικότητα του 21ου αιώνα είναι διαφορετική από αυτήν των περασμένων χρόνων και αιώνων και γι’ αυτό χρειάζεται σύγχρονη ανάλυση, από την οποία θα προκύψουν σύγχρονα συμπεράσματα που θα καταλήγουν σε σύγχρονη στρατηγική η οποία θα εξειδικεύεται σε συγκριμένες δράσεις και έργα που θα αναδεικνύουν τις τοπικές κοινωνίες σε διαχειριστές του τοπικού φυσικού πλούτου στη βάση της λογικής ‘σκέπτομαι οικουμενικά και δρω τοπικά’, εξασφαλίζοντας την αμοιβαία συνεργασία και την αλληλεγγύη σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας και της ανθρωπότητας.
Όμως ας μην έχουμε ψευδαισθήσεις, αυτήν την σύγχρονη ανάλυση μην την περιμένουμε από την ‘Σκύλλα του σκοταδισμού και από την Χάρυβδη της εξουσίας’. Ούτε από τις κυβερνήσεις και τα πανεπιστήμια, ούτε και από την οικονομική ολιγαρχία και τα σχέδια της ηγεμονίας. Βέβαια δεν παραγνωρίζουμε τις προσπάθειες που κάνουν κάποιοι, δυστυχώς ελάχιστοι, πανεπιστημιακοί και ανυπότακτοι επιστήμονες που διοργανώνουν ειδικά μεταπτυχιακά προγράμματα, Ημερίδες και Συνέδρια αξιοποίησης του υδρογόνου και προσπαθούν να αφυπνίσουν τοπικούς παράγοντες και τις τοπικές κοινωνίες για την τεράστια σημασία και την αξία του υδρογόνου. Το μέλλον ανήκει στις δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του πολιτισμού, στους διαχρονικούς οραματιστές ενός καλύτερου κόσμου. Γι’ αυτό ας προσπαθήσουμε με την αφύπνιση δημάρχων, τοπικών δημοτικών συμβούλων και περιφερειαρχών που αγαπάνε τον τόπο τους και δεν χρησιμοποιούν την εμπιστοσύνη των τοπικών κοινωνιών ως εφαλτήριο για πολιτική καριέρα. Να πιέσουμε φορείς όπως το τεχνικό ή το οικονομικό επιμελητήριο και άλλων αντίστοιχων επαγγελματικών ή/και επιστημονικών φορέων για την μελέτη και επεξεργασία αντίστοιχων μελετών και εναλλακτικών σχεδίων παραγωγής υδρογονοενέργειας, για τους τοπικούς φορείς. Όμως το κύριο λάκτισμα που θα μας βγάλει από την αδράνεια θα δοθεί ‘εκ των ενόντων’, με εθελοντική ομαδική εργασία τοπικών ειδικών επιστημόνων που αγαπάνε τον τόπο τους και βλέπουν πέρα από την μύτη και την τσέπη τους. Υπάρχουν ακόμα κάποιοι.
Το μέλλον δεν υπάρχει, επειδή το δημιουργούμε κάθε στιγμή με τις πράξεις ή με τις παραλείψεις μας και γι’ αυτό το μέλλον ανήκει στους τολμηρούς, σε αυτούς που το δημιουργούν και όχι σε όσους το περιμένουν σαν το σάπιο φρούτο του Φθινοπώρου. Υπάρχουν παντού, ακόμα και στην Ελλάδα, άτομα και ομάδες που έχουν αποκτήσει υδρογονοενεργειακή αυτονομία και διαγράφτηκαν από το πελατολόγιο της ΔΕΗ και των ‘παρόχων’ ηλεκτρικής ενέργειας και έχουν βελτιώσει θεαματικά την ζωή τους, επειδή απλά το μελέτησαν και το τόλμησαν.
Τα Βαλκάνια είναι μια τεράστια γεωγραφική και πολιτιστική γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Οι γέφυρες και τα σταυροδρόμια θεωρούνται στους μύθους των βαλκανικών λαών στοιχειωμένα και επικίνδυνα μέρη. Στοιχειωμένα από δύστροπους θεούς και δαίμονες, που ζητούν με το παραμικρό θυσίες από τους ανθρώπους. Είναι μεγάλη τέχνη να μπορείς να ζεις σε μια περιοχή-γέφυρα, όπως είναι η βαλκανική χερσόνησος. Και αυτό είναι που κάνει τους βαλκανικούς λαούς, τόσο δυναμικούς, ανθεκτικούς και ευέλικτους συνάμα. Το αρχέτυπο της γέφυρας στοιχειώνει τα Βαλκάνια από την αυγή της Ιστορίας…
Γράφει ο Γιώργος Στάμκος
Τα γεφύρια συμβολίζουν την αμφισημία των βαλκανικών λαών, που έζησαν επί αιώνες μαζί, αλλά εξαναγκάστηκαν να χωρίσουν λόγω του εθνικισμού. Ένα τέτοιο γεφύρι, γεμάτο συμβολισμούς, ιστορίες, μύθους και στοιχειά, είναι και το Γεφύρι του Δρίνου, στο Βίσεγκραντ της ανατολικής Βοσνίας, το οποίο κτίστηκε με εντολή του μεγάλου Βεζίρη Μεχμέτ Πασά Σοκόλοβιτς στις αρχές του 16ου αιώνα. Είναι ένα καλοπελεκημένο γεφύρι με τη λυγερή του σιλουέτα, ενώ τα ύπουλα νερά του Δρίνου κυλούν από κάτω του.
Στο Βίσεγκραντ ο Δρίνος ξεπετιέται με όλη του την ορμή και ξαχύνεται καταπράσινος μέσα από τα σκοτεινά κι απότομα βουνά. Αχολογά κατεβαίνοντας, ενώ περνάει με βουητό κάτω από το γεφύρι με τις εννέα κάμαρες, που με το στιβαρό πέτρινο σώμα του δένει τις δύο όχθες. Η δύναμη των στοιχείων της Φύσης και το βάρος της κοινής συμφοράς γεφυρών τις διαφορές των ανθρώπων. Τα γεγονότα και οι εποχές έπεφταν πάνω στο γεφύρι. Όμως εκείνο τίναζε από πάνω του κάθε σημάδι απ’ αυτά που άφηναν οι παραξενιές των ανθρώπων…
Οι άνθρωποι θυμούνται και διηγούνται μόνον αυτά που μπορούν να κατανοήσουν και τα μετατρέπουν σε μύθο. Ο λαός σκαρώνει εύκολα ιστορίες και τις απλώνει αμέσως και η πραγματικότητα μπλέκεται με παράξενο τρόπο και συνυπάρχει μ’ αυτές. Απλά πράγματα μεταμορφώνονται έτσι σε οπτασίες πελώριες. Οι καλοί μυθοπλάστες, όπως ο Νομπελίστα Γιουγκοσλάβος συγγραφέας Ίβο Άντριτς (1892-1975), στήνουν φανταστικές ιστορίες σαν γεφύρια…
Τι γυρεύουν τα γεφύρια σε τούτο τον κόσμο και πως κτίστηκε το πρώτο γεφύρι;
“Όταν ο Θεός ο Πάνσοφος έπλασε τον κόσμο, η γη ήταν πέρα για πέρα ίσια και ομαλή, σαν ένα ομορφοκαμωμένο ταψί. Του κακοφάνηκε του σατανά και ζήλεψε για το δώρο που έκανε ο Θεός στον άνθρωπο. Κι όσο η γη ήταν ακόμα έτσι, όπως βγήκε από τα χέρια του Θεού, υγρή και μαλακή σαν ζυμάρι, πήγε στα κρυφά και με τα νύχια του γρατσούνισε το πρόσωπο της γης του Θεού, όσο μπορούσε περισσότερο και πιο βαθιά. Κι έτσι όπως λέει η ιστορία, γεννήθηκαν τα βαθιά ποτάμια και οι χαράδρες, που χωρίζουν τη μία άκρη τους από την άλλη και χωρίζουν και τους ανθρώπους και τους εμποδίζουν να ταξιδεύουν και ν’ ανταμώνουν πάνω σε τούτη τη γη που τους χάρισε ο Θεός να την έχουν για περιβόλι, να τρώνε απ’ αυτήν και να ζουν.
Λυπήθηκε ο Θεός για όσα έκανε αυτός ο αναθεματισμένος, αλλά μια και δεν μπορούσε ο ίδιος να καταπιαστεί με πράγματα που μαγάρισε ο έξαποδώ με τα ίδια του τα χέρια, παράγγειλε στους αγγέλους του να βοηθήσουν τους ανθρώπους και ν’ απαλύνουν τη ζωή τους. Όταν οι άγγελοι είδαν πως δεν μπορούν οι κακόμοιροι άνθρωποι να περάσουν τις χαράδρες και τα φαράγγια για να κάνουν τις δουλειές τους και παιδεύονται αγναντεύοντας και φωνάζοντας μάταια ο ένας του αλλουνού από τη μια μεριά στην άλλη, άπλωσαν τις φτερούγες τους τους πάνω από το χάσμα κι ο κόσμος άρχισε να περνάει πατώντας πάνω στα φτερά τους. Έτσι οι άνθρωποι έμαθαν από τους αγγέλους του Θεού πως κτίζεται γεφύρι. Να λοιπόν γιατί, μετά τις βρύσες, η μεγαλύτερη προσφορά στον άνθρωπο είναι τα γεφύρια και η μεγαλύτερη αμαρτία είναι να βάλεις χέρι πάνω τους.
Κάθε γεφύρι, από εκείνη την ‘κείνη την ξύλινη περασιά πάνω στο βουνίσιο λάκκο, μέχρι τούτο το κτίσμα του Μεχμέτ πασά, στο Δρίνο, έχει τον φύλακα άγγελο που το προσέχει μέχρις ότου ο Θεός το κρατάει γερό…”
Μια από τις ιστορίες του Αλή Χότζα, ιμάμη του Βίσεγκραντ στα τέλη του 19ου αιώνα, τον χαρακτήρα του οποίου φιλοξενεί, μεταξύ άλλων, ο Ίβο Άντριτς στο βιβλίο του Το Γεφύρι του Δρίνου (σελ. 316-317).
ΣΤΟΙΧΕΙΩΜΕΝΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ
Eξερευνώντας τα Μυστικά της Βαλκανικής Ενδοχώρας
Συγγραφείς: ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΤΑΜΚΟΣ & ΜΙΛΙΤΣΑ ΚΟΣΑΝΟΒΙΤΣ
ΣΤΟΙΧΕΙΩΜΕΝΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ
Εξερευνώντας τα Μυστικά της Βαλκανικής Ενδοχώρας
Γιώργος Στάμκος, Μίλιτσα Κοσάνοβιτς
Τα Βαλκάνια είναι μια τεράστια ομιχλώδης και, ανεξερεύνητη για τους περισσότερους Έλληνες, ενδοχώρα που εκτείνεται βορείως των συνόρων μας. Μια πραγματική Terra Incognita. Λένε πως είναι στοιχειωμένα: Διεισδύοντας υπεροπτικά από το Δούναβη προς τις ακτές της Μεσογείου, τα Βαλκάνια είναι ένα απέραντο κοιμητήριο άταφων, ανήσυχων αναμνήσεων, ανείπωτων βασάνων και ωμωτήτων και αδικαιώτης Ιστορίας. Στοιχειώμενα από φαντάσματα και δαίμονες του παρελθόντος, βαμπίρ και λυκάνθρωπους, αλλά και αδικοχαμένους, στους σύγχρονους πολλέμους, νεκρούς που ζητούν συνεχώς εκδίκηση. Οι άνθρωποι στα Βαλκάνια βρίσκονται συνεχώς κάτω από την επικυριαρχία των νεκρών τους, που μοιάζουν σα να είναι ζωντανοί επηρέαζοντας τις σκέψεις, την πολιτικη αλλά και την καθημερινότητα των ζωντανών κατοίκων της Βαλκανικής χερσονήσου. Στα στοιχειωμένα, νεκρόφιλα Βαλκάνια το παρελθόν είναι στοιχείο του παρόντος και οι νεκροί, ιστορικά ή μυθικά πρόσωπα, πανταχού παρόντες. Έτσι το φάντασμα του Βλαντ Τέπες σέρνεται ακόμη στους διαδρόμους του κάστρου στο Μπραν της Τρανσυλβανίας, και η σκιά του Ρήγα Φεραίου στους τοίχους του Πύργου Νεμπόϊσα στις όχθες του Δούναβη στο Βελιγράδι… Ή έτσι τουλάχιστον θέλει το πλούσιο φαντασιακό των βαλκανικών λαών, το οποίο και εξερευνούν εκτενώς και σε βάθος οι συγγραφείς αυτού του βιβλίου.
Το βιβλίο Στοιχειωμένα Βαλκάνια, που εξαντλήθηκε κι επανεκδόθηκε τον Μάιο του 2017 από τις εκδόσεις “Πύρινος Κόσμος”, συνεισφέρει μ’ έναν μοναδικό τρόπο στην ελληνική Βαλκανολογία. Δεν είναι ένα τυπικό βιβλίο μελέτης των Βαλκανίων. Αποτελεί περισσότερο έναν ιδιαίτερο «διανοητικό χάρτη», κατασκευασμένο από τον Γιώργο Στάμκο και τη Μίλιτσα Κοσάνοβιτς, δύο Βαλκάνιους συγγραφείς με διαφορετική εθνική καταγωγή αλλά και κοσμοθέαση, που ταξιδεύει τον αναγνώστη, ορθολογικά και μεταφυσικά, στο πολυσύνθετο σύμπαν των Βαλκανίων. Εκφράζει την «αρσενική» και τη «θηλυκή» όψη των Βαλκανίων, τα οποία δεν τα αντιλαμβάνεται ασπρόμαυρα και αποσπασματικά, αλλά πολύχρωμα και συνθετικά.
Στις σελίδες του παρελαύνουν θέματα άγνωστης ιστορίας, σύγχρονης πολιτικής, ανθρωπογεωγραφίας, μεταφυσικής, παραδοξολογίας, θρύλοι και παραδόσεις της χερσονήσου μας. Η ιστορία και η γεωπολιτική μαζί με τη μεταφυσική και την παραδοξολογία. Το ορθολογικό μαζί με το φαντασιακό. Ο Δράκουλας Βλαντ Τέπες μαζί με τη Μπάμπα Βάνγκα, την Τυφλή Προφήτισσα των Βαλκανίων. Τσέτνικς και Παρτιζάνοι, μαζί με Βογόμιλους και Βλάχικη Μαγεία. Από τη Μαγική Κωνσταντινούπολη μέχρι τη Δαλματία, κι από τη Θεσσαλονίκη των Μυστηρίων μέχρι το Μυστικό Βελιγράδι. Κοντολογίς είναι ένα βιβλίο-οδηγός για τα πραγματικά και τα ονειρικά Βαλκάνια. Το μοναδικό και το καλύτερο στο είδος του, σύμφωνα τόσο με ειδκούς όσο και με βιβλιόφιλους, που υπάρχει στην ελληνική γλώσσα. Απαραίτητο για όσους επιθυμούν να εξερευνήσουν τα Βαλκάνια. Πάνω απ’ όλα όμως είναι ένα βιβλίο φτιαγμένο από αγάπη και πραγματικό ενδιαφέρον για τη χερσόνησό μας και τους λαούς που κατοικούν σ’ αυτήν. Ένα βιβλίο, που αποτελεί απόσταγμα πολύχρονης μελέτης αλλά και βιωμάτων των δύο συγγραφέων του, που κτίζουν γέφυρες εκεί που οι άλλοι κτίζουν τείχη, πάνω στα βαλκανικά ζητήματα. Ένα βιβλίο που σας καλεί να εξερευνήσετε τα άγνωστα Στοιχειωμένα Βαλκάνια…
Σύνολο σελίδων: 400 (περιέχει εικονογράφηση και βιβλιογραφία)
Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις ΠΥΡΙΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΣΤΟΙΧΕΙΩΜΕΝΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ
1. ΜΥΣΤΙΚΟ ΒΕΛΙΓΡΑΔΙ: Μυστήρια στις Όχθες του Δούναβη
2. ΒΛΑΧΙΚΗ ΜΑΓΕΙΑ: Ένα Μυστικό Ταξίδι στην Ανατολική Σερβία
3.ΟΡΟΣ ΡΑΝΤΑΝ ΚΑΙ ΤΟ «ΧΩΡΙΟ ΤΟΥ ΔΙΑΒΟΛΟΥ»: Τα Μυστικά της Σέρβικης «Πεντέλης»
4. ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΩΝ ΒΟΓΟΜΙΛΩΝ: Η Σκιά μιας Μεσαιωνικής Αίρεσης που Στοιχειώνει τα Βαλκάνια
5. Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΠΑΛAΙΩΝ ΘΕΩΝ: O Νεοπαγανισμός στις Σλαβικές Χώρες των Βαλκανίων
6. Η ΚΟΚΚΙΝΗ «ΘΡΗΣΚΕΙΑ» ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ: Οι Θεοί της Προηγούμενης Θρησκείας Γίνονται Πάντα οι «Διάβολοι» της Επόμενης!
7. ΤΣΕΤΝΙΚΣ ΚΑΙ ΠΑΡΤΙΖΑΝΟΙ: Το Αντάρτικο των Τσέτνικς στη Σερβία (1941-1945) και οι Παρτιζάνοι του Τίτο
8. ΣΙΩΠΗΡΗ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ: Το Ολοκαύτωμα των Σέρβων από τους Κροάτες Ούστασι (1941-1945)
9. Η ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΦΟΒΟΥ: Το «Ιδιωτικό Βασίλειο» του Μάρκο Μιλόσεβιτς στο Ποζάρεβατς
10: ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΤΩΝ ΑΛΒΑΝΩΝ
11.ΣΚΟΤΕΙΝΟΣ ΒΑΡΔΑΡΗΣ: Tα Μυστικά της Άλλης «Μακεδονίας» και η Βυζαντινή Διαμάχη για το Όνομα Μακεδονία
12. ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ DNA ΤΟΥ ΜΕΓΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ; Η Διαμάχη για την Προέλευση των Αρχαίων Μακεδόνων και οι Ανορθόδοξες Έρευνες των Σκοπίων
13. ΜΥΣΤΗΡΙΑΚΗ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ: Θρακικά Μυστήρια, Σλαβικός Μυστικισμός και Εξωγήινα Κρανία
14. VANGA: Η Τυφλή Προφήτισσα των Βαλκανίων
15 ΜΑΓΙΚΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ: Περιπλάνηση σε μια Αθάνατη Πόλη
16. ΒΟΥΚΟΝΤΛΑΚ ΚΑΙ ΒΑΜΠΙΡ: Οι Νυχτερινοί Δαίμονες των Βαλκανίων
17. ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΔΡΑΚΟΥΛΑ: Γιατί ο Βλαντ Τέπες Έγινε Βαμπίρ;
18. ΔΑΙΜΟΝΕΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ: Βρυκολακιασμένοι και Νεραϊδοπαρμένοι Βαλκάνιοι
19. Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΟΥ ΜΕΤΖΟΥΓΚΟΡΙΕ: Ο Ισχυρότερος Θαυματουργός Τόπος των Καθολικών στα Βαλκάνια
20. ΙΕΡΑ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΚΡΟΑΤΙΑ: Κυνήγι Μαγισσών στα Δυτικά Βαλκάνια
21. ΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟ ΚΟΣΟΒΟ: H «Ιερή Γη» των Σέρβων στα Χέρια των Αλβανών
22. ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ; Τα Νέα «Εθνικά Καθαρά» Βαλκάνια και Σενάρια Επαναχάραξης των Συνόρων
23. Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ: Οι «Αστικοί Θρύλοι» της Μυστικής Πρωτεύουσας των Βαλκανίων
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Πως Μπορώ να Προμηθευτώ το βιβλίο
«ΣΤΟΙΧΕΙΩΜΕΝΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ»;
Το βιβλίο (400 σελίδες και δεκάδες φωτογραφίες) κοστίζει 25 ευρώ, και σας κάνουμε ΔΩΡΟ τα έξοδα αποστολής και αντικαταβολής!
Τηλεφωνείστε ΤΩΡΑ στο
2392.110215
ή στο 6945522050
ή στείλτε στον ίδιο αριθμό μήνυμα (SMS) με τα στοιχεία σας (Ονοματεπώνυμο, Διεύθυνση, Ταχυδρομικός Κώδικας και Τηλέφωνο) γράφοντας “ΣΤΟΙΧΕΙΩΜΕΝΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ”.
Μπορείτε επίσης να δώσετε την παραγγελία σας και τα στοιχεία σας στο mail: stamkos@post.com
Ανάλυση της σχέσης ανάμεσα στο οικονομικοκοινωνικό και στο ενεργειακό σύστημα
Γράφει ο Κώστας Λάμπος
Η ενέργεια με βάση το κάρβουνο έφερε την πρώτη βιομηχανική επανάσταση και θεμελίωσε τον καπιταλισμό. Η ενέργεια με βάση το πετρέλαιο έφερε τη δεύτερη βιομηχανική επανάσταση και ολοκλήρωσε τον καπιταλισμό. Η πυρηνική ενέργεια επισφράγισε την παρακμή του καπιταλισμού και την ανικανότητά του να ανταποκριθεί στα προβλήματα της ανθρωπότητας με αποτέλεσμα την νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση του κεφαλαίου και την ηγεμονία του αμερικανισμού που οδηγούν στην καπιταλιστική βαρβαρότητα. Η ενέργεια με βάση το υδρογόνο μπορεί, στον 21ο αιώνα, να απαλλάξει την ανθρωπότητα από τα πανάκριβα και καταστροφικά ορυκτά καύσιμα και να απελευθερώσει την ανθρωπότητα από την καπιταλιστική βαρβαρότητα.
«Ο ενεργειακός ιμπεριαλισμός των Η.Π.Α.
οδηγεί ήδη σε επεκτατικούς πολέμους,
που θα μπορούσαν να γίνουν στην κυριολεξία παγκόσμιοι,
καθώς η Ουάσιγκτον προσπαθεί να διασφαλίσει
την υπάρχουσα καπιταλιστική οικονομία
και τη δική της παγκόσμια ηγεμονία».
John Bellamy Foster
1. Γεωπολιτική, ενεργειακό σύστημα και διεθνής καταμερισμός της εργασίας
Οι γεωπολιτικοί συσχετισμοί, κατά συνέπεια και οι γεωπολιτικές συγκρούσεις, εδώ και πέντε γενιές, γράφει ο Jeremy Rifkin, υπήρξαν σε μεγάλο βαθμό συνώνυμοι των πολιτικών για το πετρέλαιο. «Εκείνες οι χώρες, εταιρείες και λαοί που πέτυχαν να ελέγξουν τη ροή του πετρελαίου απόλαυσαν επίπεδα ευημερίας που δεν έχουν προηγούμενο, ενώ εκείνοι που δεν κατόρθωσαν να εξασφαλίσουν ευνοϊκή πρόσβαση στην πλουτοπαραγωγική πηγή αυτού που οι γεωλόγοι ονόμασαν ‘μαύρο χρυσό’ διολίσθησαν ακόμα περισσότερο στη φτώχεια και αποτέλεσαν αντικείμενο όλο και εντονότερης εκμετάλλευσης και περιθωριοποίησης»[1].
Η περιορισμένη γεωγραφικά ύπαρξη και ο έλεγχος των ορυκτών καυσίμων σε συνάρτηση με την καθοριστική σημασία τους για την ανάπτυξη του καπιταλισμού, συνέβαλε αποφασιστικά στην ανάδειξη ενός συγκεντρωτικού ενεργειακού συστήματος που ευνόησε την εμφάνιση συγκεκριμένων κέντρων οικονομικής ανάπτυξης, τα οποία και επέβαλλαν έναν αντίστοιχο στα συμφέροντά τους διεθνή καταμερισμό της εργασίας, καταδικάζοντας το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη σε ρόλο υπανάπτυκτης ενδοχώρας των αποικιοκρατικών και ιμπεριαλιστικών καπιταλιστικών μητροπόλεων[2]. Έτσι, στη βάση του ενεργειακού συγκεντρωτισμού, διαμορφώθηκαν μηχανισμοί επιβολής άνισων όρων εμπορίου, οι οποίοι με τη βοήθεια ενός επίσης κεντρικά ελεγχόμενου συγκεντρωτικού τραπεζικού συστήματος, διευκόλυναν τη μεταφορά, τη συσσώρευση και τη συγκέντρωση του παγκόσμιου πλούτου στις καπιταλιστικές μητροπόλεις και μάλιστα στα ταμεία ελάχιστων γιγαντιαίων υπερεθνικών οικονομικών ομίλων.
Η φυσική κατάληξη αυτών των αλληλοδιαπλεκόμενων συγκεντρωτικών μηχανισμών και λειτουργιών της παγκόσμιας οικονομίας ήταν το σχέδιο της βίαιης νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, η οποία αποσκοπεί στη μετατροπή του σκληρού πυρήνα της σε μια συγκεντρωτική ‘παγκόσμια κυβέρνηση’, με το προσωπείο πότε των ‘G8’ και πότε των ‘G20’, με σιδηρούς βραχίονες τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, τη λεγόμενη Παγκόσμια Τράπεζα και φυσικά το ΝΑΤΟ, η οποία θα αποφασίζει για όλα, καταργώντας κάθε μορφή τοπικής και εθνικής κυριαρχίας, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες, ακόμα και την ίδια την αστική δημοκρατία, επιβάλλοντας ένα σύστημα παγκόσμιου φασιστικού ολοκληρωτισμού.
Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι, η ανθρωπότητα να βρίσκεται σήμερα εγκλωβισμένη σε ένα συγκεντρωτικό παραγωγικό και καταναλωτικό μοντέλο οικονομίας που παράγει πλούτο για λίγους, φτώχεια και εξαθλίωση για τους πολλούς[3], ενώ συντρέχουν όλες οι αντικειμενικές προϋποθέσεις για μια οικονομία της ισότητας, της καθολικής οικονομικής ευημερίας, του ελεύθερου χρόνου, της κοινωνικής αυτοδιεύθυνσης και ενός ουμανιστικού οικουμενικού πολιτισμού. Ένα συγκεντρωτικό, απάνθρωπο και καταστροφικό μοντέλο οικονομίας μπορεί να επιβάλλεται πάνω στη δοκιμαζόμενη ανθρωπότητα μόνο χάρη στο συγκεντρωτικό ρυπογόνο και κοστοβόρο, αλλά και γι’ αυτό κερδοφόρο σύστημα ελέγχου των ενεργειακών πηγών και συνεπώς της παραγωγής και διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας. Σήμερα, αρχές του 21ου αι., ζούμε ακόμα στην εποχή των ορυκτών καυσίμων, η οποία χαρακτηρίζεται από μια κάθετη και αυστηρά συγκεντρωτική δομή στην οποία «δέκα με δώδεκα, τόσο ιδιωτικοί όσο και κρατικοί, ενεργειακοί κολοσσοί υπαγορεύουν τους όρους με τους οποίους ρέει η ενέργεια σε όλον τον πλανήτη»[4].
2. Σχέσεις εξουσίας και ενεργειακής τεχνολογίας
Όμως ο σχεδιασμός και η διατήρηση αυτού του συγκεντρωτικού συστήματος παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας δεν υπαγορεύεται τόσο από την έλλειψη ή τη σπανιότητα των πηγών ενέργειας, και σε κάθε περίπτωση, σήμερα, δεν υπαγορεύεται από την έλλειψη της αναγκαίας επιστημονικής γνώσης και τεχνολογίας που θα μπορούσαν, και σήμερα πράγματι μπορούν, να απαλλάξουν την ανθρωπότητα από τη βρώμικη-ρυπογόνο, καταστροφική και ιδιοτελή ενεργειακή εξάρτηση. Αυτό το σύστημα συγκεντρωτικής παραγωγής και διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας υπαγορεύεται από τα στενά ταξικά συμφέροντα των ιδιοκτητών των μέσων παραγωγής όλων των αναγκαίων, για τον άνθρωπο, την κοινωνία του και την ανθρωπότητα γενικά, υλικών και άϋλων αγαθών. Είναι αυτά τα συμφέροντα που εκφράζονται ως απάνθρωπη και καταστροφική εξουσία[5], πάνω στον άνθρωπο, στην κοινωνία του και στην ανθρωπότητα, με τη μορφή της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στους ζωτικούς πόρους και τις ζωτικές αναπαραγωγικές λειτουργίες της κοινωνίας και τελικά της ζωής και του ίδιου του πλανήτη που σχεδιάζουν τα συγκεντρωτικά ενεργειακά συστήματα με τρόπο και στόχο τη διαιώνιση της εξουσίας τους[6].
Η μελέτη του σχεδιασμού των συγκεντρωτικών ενεργειακών συστημάτων αποκαλύπτει πως «τα συστατικά μέρη των τεχνολογικών συστημάτων είναι τεχνουργήματα κοινωνιολογικά δομημένα. Τα άτομα που σχεδιάζουν συστήματα παραγωγής ηλεκτροφωτισμού και ενέργειας, εφευρίσκουν και αναπτύσσουν όχι μόνο γεννήτριες και γραμμέςμεταφοράς, αλλά επίσης τέτοιου είδους μορφές οργανώσεων όπως βιομηχανίες παραγωγής ηλεκτρισμού και κεφαλαιουχικές εταιρίες κοινής εκμετάλλευσης»[7]. Αν για οποιοδήποτε τυχαίο ή συνειδητό και προγραμματισμένο λόγο αλλάξουν τα ‘κοινωνιολογικά’ δεδομένα, όπως λ.χ. ο συσχετισμός των κοινωνικών δυνάμεων, και η κοινωνία αποφασίσει να αλλάξει κάποιο ’τεχνούργημα’ του συστήματος ή/ και θελήσει να απομακρύνει ένα συστατικό μέρος από το σύστημα, τότε «τα χαρακτηριστικά του θα αλλάξουν και θα αλλάξουν αναλόγως τα χαρακτηριστικά και των άλλων τεχνουργημάτων μέσα στο σύστημα. Σε ένα σύστημα παραγωγής ηλεκτροφωτισμού και ενέργειας, για παράδειγμα, μια αλλαγή στην αντίσταση ή στο φορτίο στο σύστημα, θα επιφέρει σημαντικές αλλαγές στα συστατικά μέρη μεταβίβασης, διανομής και παραγωγής»[8]. Αν στη θέση του τεχνολογικού συστήματος συγκεντρωτικής παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας βάλουμε το οικονομικοκοινωνικό σύστημα παραγωγής και υποθέσουμε πως τον ρόλο της σχεδιάστριας άρχουσας εκμεταλλευτικής τάξης, η κοινωνία αποφασίζει να τον αναλάβει η ίδια συλλογικά με στόχο τον επανασχεδιασμό του και με κατεύθυνση ένα καλύτερο κόσμο οικοδομημένο πάνω στην καθαρή, αποκεντρωμένη και φτηνή ηλεκτρική ενέργεια, τότε γίνεται προφανές πως θα αλλάξει συθέμελα η φιλοσοφία, η αρχιτεκτονική, η λειτουργία και η χρηστικότητα ολόκληρου του οικοδομήματος και συνακόλουθα και του εποικοδομήματος. Θα αλλάξει, δηλαδή, συθέμελα ολόκληρη η κοινωνία[9].
Αυτό το κοινωνικό όραμα της καθαρής, αποκεντρωμένης και φτηνής ηλεκτρικής ενέργειας, και για πολλούς ανυπότακτους επιστήμονες, με κορυφαίους τον Νίκολα Τέσλα της «ελεύθερης ενέργειας»[10], και τον Βίλχελμ Ράιχ της «παγκόσμιας ενέργειας»[11], που είναι τόσο παλιό όσο και ο καταστροφικός, σπάταλος, συγκεντρωτικός, ρυπογόνος και απάνθρωπος καπιταλισμός, ξαναζωντανεύει σήμερα χάρη στην πρόοδο των επιστημών και της τεχνολογίας, με την οποία λύνονται το ένα μετά το άλλο τα τεχνικά προβλήματα που εμπόδιζαν την πραγματοποίησή του. Σήμερα η καθαρή, αποκεντρωμένη και φτηνή ηλεκτρική ενέργεια είναι μια επιστημονικοτεχνική πραγματικότητα, με την οποία μπορούμε να απαλλαγούμε από το σημερινό συγκεντρωτικό εξουσιαστικό ενεργειακό μοντέλο, που είναι πανάκριβο, αναποτελεσματικό και καταστρέφει ανεπανόρθωτα τον πλανήτη μας. Μπορούμε να ζήσουμε σ’ έναν κόσμο με άφθονη, φθηνή και καθαρή ενέργεια, χωρίς πετρέλαιο και βρώμικα καύσιμα. Γίνεται προφανές πως η δυνατότητα να προσφέρει η ανθρωπότητα στον εαυτό της ως αποτέλεσμα των αμέτρητων αγώνων και θυσιών της άφθονη, καθαρή και φθηνή ηλεκτρική ενέργεια, αποσταθεροποιεί το υφιστάμενο ενεργειακό και κοινωνικοοικονομικό σύστημα και συνεπώς την εξουσία όσων κερδοσκοπούν σε βάρος της. Γι’ αυτό ο σκληρός πυρήνας, το διευθυντήριο του καπιταλισμού, ως η παγκόσμια ταξική συνείδηση του μεγάλου κεφαλαίου, κάνει ότι μπορεί για να ματαιώσει ή τουλάχιστον να καθυστερήσει, μέχρι να μπορέσει να τις ελέγξει, αυτές τις εξελίξεις στον τομέα της ενεργειακής τεχνολογίας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από το υδρογόνο. Διαφορετικά πως μπορεί να εξηγηθεί το γεγονός ότι κορυφαίοι επιστήμονες όπως λ. χ. ο Τζων Χαλντέιν παρουσίασε με σειρά δημοσιεύσεων και ομιλιών στις αρχές του 20ου αιώνα «τις γενικές αρχές της χρήσης του υδρογόνου ως πηγής ενέργειας αλλά και το πώς μπορούσε να παραχθεί, να αποθηκευθεί και να χρησιμοποιηθεί η υδρογονοενέργεια. Η σκέψη του όμως ήταν τόσο επαναστατική για τα δεδομένα της εποχής του ώστε αντιμετωπίστηκε με αμφισβήτηση από τους ακαδημαϊκούς συναδέλφους του»[12]. Ο καπιταλισμός που έχει οικοδομηθεί πάνω στα ορυκτά καύσιμα βρίσκει τον τρόπο να ποδηγετεί τη θεωρητική και την εφαρμοσμένη επιστημονική έρευνα και να εμφανίζει την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, ως, τάχα, τεχνικά αδύνατη και οικονομικά ασύμφορη. Κι όμως, ο Χαλντέιν αποδείκνυε πως η τεχνολογία παραγωγής υδρογονοενέργειας είναι απλούστερη, φθηνότερη και με πολύ χαμηλότερο κόστος λειτουργίας σε σύγκριση με το ενεργειακό σύστημα των ορυκτών καυσίμων και το σπουδαιότερο ότι αυτή θα ήταν το ίδιο φτηνή σε κάθε σημείο του πλανήτη, πράγμα που θα επέτρεπε την ενεργειακή ανεξαρτησία και την ενεργειακή αυτάρκεια και συνεπώς και την ανεξάρτητη και γεωγραφικά αποκεντρωμένη ορθολογική και ισομερή οικονομική ανάπτυξη[13]. Μια τέτοια μορφή ενέργειας, όμως, αχρηστεύει ολόκληρο το καπιταλιστικό οικοδόμημα, που μπορεί να υπάρχει μόνο όσο θα ελέγχει συγκεντρωτικά την παραγωγή και τη ροή της ενέργειας σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο, για να υπάρχει η περιφερειακή οικονομική και κοινωνική ανισότητα, χωρίς την οποία δεν μπορεί να υπάρξει καπιταλισμός και κεφάλαιο. Το πανίσχυρο σύμπλεγμα συμφερόντων, που ελέγχει μέσω της μονοπωλιακής δομής της ενέργειας ένα τεράστιο τμήμα της παγκόσμιας οικονομίας, εξουδετερώνει συστηματικά κάθε ανεξάρτητη προσπάθεια για την οργάνωση εναλλακτικών συστημάτων παραγωγής ενέργειας[14]. Στόχος αυτού του πολιτικοοικονομικά πανίσχυρου συμπλέγματος συμφερόντων είναι να κρατηθεί η ανθρωπότητα ‘ενεργειακά σκλαβωμένη’, αιχμάλωτη των παραδοσιακών ενεργειακών μονοπωλίων, άσχετα αν το τίμημα είναι μια βαριά άρρωστη βιόσφαιρα και μια ανθρωπότητα χωρίς μέλλον. Έτσι, όμως, γίνεται σαφέστερο πως η άφθονη καθαρή και φτηνή ενέργεια δεν είναι τεχνολογικό ζήτημα. Δεν είναι ζήτημα ανεύρεσης οικονομικών πόρων και νέων τεχνολογιών. Αυτά ήδη υπάρχουν. Η αλλαγή του ενεργειακού μοντέλου της ανθρωπότητας είναι πάνω απ’ όλα ζήτημα κοινωνικό και συνεπώς πολιτικό, και ταυτίζεται με την ύπαρξη ή την ανατροπή του καπιταλιστικού τρόπου οργάνωσης της παραγωγής και συνεπώς της οικονομίας και της κοινωνίας.
Γι’ αυτό δεν πρέπει να έχουμε ψευδαισθήσεις πως το ενεργειακό κατεστημένο θα δεχτεί να θυσιάσει τη βίαιη και απάνθρωπη εξουσία του και τα εύκολα κέρδη του για να αποφευχθεί το περιβαλλοντικό κόστος και για να χορτάσει καθαρή και φτηνή ενέργεια, ‘ψωμί παιδεία και ελευθερία’, η εργαζόμενη κοινωνία και η ανθρωπότητα συνολικά. Γι’ αυτό και οι ιδιοτελείς[15] σχεδιαστές των ‘επιστημονικών’, των τεχνολογικών, των οικονομικών και των κοινωνικών συστημάτων φροντίζουν ώστε οι σημερινές δομές τους «να συμπεριλαμβάνουν την καταστροφή των εναλλακτικών συστημάτων».[16] Έτσι κατάφεραν ώστε ο σοβαρότερος, ο πιο ύπουλος και γι’ αυτό ο πιο αποτελεσματικός σύμμαχος μηχανισμός του οικονομικού και ενεργειακού κατεστημένου, που απαξιώνει τα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα και καταστρέφει τα απελευθερωτικά οράματα της ανθρωπότητας, να είναι η αντίληψη και η στάση του φοβισμένου οπαδού, του απληροφόρητου θρησκόληπτου ή/ και παραπληροφορημένου ‘ξερόλα’, του υποταγμένου στη βίαιη εξουσία, στην ‘ιερή’ αγυρτεία και στη στείρα παράδοση «ανθρωπάκου»[17]. Μια παράδοση με ψεύτικο, φανταχτερό περιτύλιγμα που του την σερβίρουν τα σκοταδιστικά και εξουσιαστικά ιερατεία στα κατηχητικά και στους προσκόπους, αλλά και μέσα από την ‘οικογενειακή εξουσία’ και την ‘αυθεντία’ της γιαγιάς, της μάνας, ή/ και του πατέρα και φυσικά με συστηματικότερο τρόπο μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος, με κύριο ιμάντα μεταφοράς της χυδαίας ιδεολογίας της μοιρολατρίας και της ‘θεία βουλήσει’ κοινωνικής ανισότητας, τον επίσης και κατά συρροή καθημαγμένο, υποταγμένο και συνήθως θρησκόληπτο εκπαιδευτικό όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης. Το ιστορικό χρέος των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού είναι να εξουδετερώσουν όλα τα καταστροφικά και αλλοτριωτικά τεχνουργήματα του σκληρού πυρήνα του κεφαλαίου, γιατί μόνο έτσι θα καταφέρουν να απελευθερώσουν τις επιστήμες, την τεχνολογία και την εκπαίδευση, προϋπόθεση ικανή και αναγκαία για την ενεργειακή και συνεπώς την οικονομική και κοινωνική αυτοαπελευθέρωση της ανθρωπότητας.
3. Τα ορυκτά καύσιμα και ο καπιταλισμός φεύγουν, η υδρογονοενέργεια και ένας καλύτερος κόσμος έρχονται
Χρειάστηκαν οι αλλεπάλληλες πετρελαϊκές κρίσεις των τελευταίων δεκαετιών του 20ού αι.[18], αλλά και οι ανάγκες των διαστημικών πτήσεων, που αντιμετώπιζαν πρόβλημα βάρους, υψηλού κόστους, ασφάλειας και χαμηλής ενεργειακής απόδοσης με τα παραδοσιακά καύσιμα, που ανάγκασαν τη Σοβιετική Ένωση και τις Ενωμένες Πολιτείες Αμερικής και κοντά σε αυτές και πολλές άλλες χώρες να αρχίσουν να αναπτύσσουν την τεχνολογία παραγωγής και χρησιμοποίησης της υδρογονοενέργειας. Σήμερα, οι περισσότερες χώρες του κόσμου, αλλά και μεγάλες ενεργοβόρες επιχειρήσεις με πρωταγωνιστές τις αυτοκινητοβιομηχανίες, χρηματοδοτούν ερευνητικά προγράμματα για να μπορέσουν να περάσουν ομαλά και να επιβιώσουν και στη νέα ενεργειακή εποχή που έρχεται[19].
Ο στόχος τους, βέβαια, είναι να μονοπωλήσουν και τη νέα τεχνολογία παραγωγής υδρογονοενέργειας και να ελέγξουν τη ροή της στην οικονομία και στην κοινωνία, πράγμα δύσκολο, αν όχι αδύνατο, εξ αιτίας της ίδιας της φύσης της υδρογονοενέργειας, τα χαρακτηριστικά της οποίας την κατατάσσουν περισσότερο στα ελεύθερα αγαθά παρά στα εμπορεύματα. Γι’ αυτό η προσπάθειά τους αποσκοπεί όχι στην κατάκτηση, αλλά ακόμα και στην καταστροφή, του μέλλοντος, γιατί ξέρουν πως δεν τους ανήκει, με στόχο να κερδίσουν χρόνο για να βρουν άλλους τρόπους με τους οποίους θα αποτρέψουν ή τουλάχιστον θα καθυστερήσουν την ολοκλήρωση της επανάστασης του υδρογόνου, που φέρνει μαζί της τη διάλυση του καπιταλισμού και την ενεργειακή απελευθέρωση της οικονομίας και της κοινωνίας.
Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, το κεφάλαιο θέλει το υδρογόνο το πολύ ως μια «εφεδρική… επιλογή σε σχέση με το υφιστάμενο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας»[20], δηλαδή συμπληρωματική πηγή ενέργειας, με κυρίαρχο βέβαια το ενεργειακό σύστημα ορυκτών καυσίμων, πράγμα που εκφράζεται από πολλούς ‘κορυφαίους’ διανοητές, κομματικούς αξιωματούχους[21], ακόμα και από ειδικούς επιστήμονες και καταγράφεται με διακριτική σαφήνεια από τον Jeremy Rifkin στο κατά τα άλλα πρωτοποριακό και αξιόλογο βιβλίο του για την ‘οικονομία του υδρογόνου’[22].
4. Ελλάδα. Ενεργειακή υποτέλεια και μεγαλοϊδεατικές ψευδαισθήσεις
Αντίστοιχη είναι η κατάσταση και στην Ελλάδα. Τα ελληνικά πολιτικά κόμματα, μηδενός εξαιρουμένου, κάνουν ότι δεν γνωρίζουν τίποτα για το υδρογόνο ως πηγή ενέργειας και ψελλίζουν για λόγους εντυπωσιασμού χιλιοειπωμένες ατάκες για την ‘αναγκαιότητα να στραφούμε προς τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), εννοώντας την ηλιακή και αιολική ενέργεια, που από μόνες τους δεν μπορούν να εξασφαλίσουν την αναγκαία ενεργειακή ανεξαρτησία και αυτάρκεια της χώρας. Τα ελληνικά κόμματα, ως παραρτήματα των κομμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και ως όργανα των Lobbies των μεγάλων συμφερόντων, φτάνουν μέχρι τα όρια της σοσιαλδημοκρατικής προσέγγισης του ενεργειακού προβλήματος, η οποία θεωρεί τα ορυκτά καύσιμα ως βάση του ενεργειακού συστήματος, αφορίζει υποκριτικά την πυρηνική ενέργεια και ψάχνει να βρει κάποιο συμπληρωματικό ρόλο για τις κερδοφόρες ΑΠΕ αλλά για το υδρογόνο δεν γίνεται πουθενά η παραμικρή αναφορά[23].
Οι συντηρητικές πολιτικές δυνάμεις, που ασκούν κυβερνητική διαχείριση για λογαριασμό του μεγάλου κεφαλαίου, ονειρεύονται μια ‘νέα μεγάλη ιδέα για το έθνος’, με αφορμή τα πιθανά μεγάλα, αλλά ακόμα μη βεβαιωθέντα, κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου στον ελλαδικό χερσαίο και θαλάσσιο χώρο και γι’ αυτό μπαινοβγαίνουν σε ‘συμμαχίες’ και υποτίθεται πως διαπραγματεύονται ‘ευνοϊκούς όρους’ εκχώρησης της εκμετάλλευσής τους, ακόμα και με εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων, γιατί διαφορετικά δεν εξηγείται η σκόπιμη και προφανώς καθ’ υπαγόρευση καθυστέρηση της εφαρμογής της Διεθνούς Συμφωνίας για το Δίκαιο της θάλασσας για την επέκταση της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ναυτικά μίλια και στη συνέχεια της ανακήρυξης της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Στο μεταξύ, στην προσπάθειά τους να εξορθολογήσουν την αγορά ενέργειας, ‘την άνοιξαν’ προς την κατεύθυνση των κερδοφόρων ανανεώσιμων πηγών, τόσο που δεν μπορούν πια να την ελέγξουν, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει ένας εμφύλιος πόλεμος μεταξύ κυβέρνησης[24] από τη μια μεριά και των εισαγωγέων της σχετικής γερμανικής τεχνολογίας και των ‘επενδυτών’ στις ΑΠΕ, δηλαδή στα φωτοβολταϊκά και στις ανεμογεννήτριες, από την άλλη[25]. Τα υποτιθέμενα ‘αντιμνημονιακά’, αλλά όχι αντικαπιταλιστικά ‘προοδευτικά αριστερά’[26] και ‘οικολογικά’[27] κόμματα δεν έχουν να προτείνουν καμιά σοβαρή σύγχρονη ενεργειακή πολιτική και περιορίζονται σε ενδοσυστημικές λύσεις, αγνοώντας πλήρως το υδρογόνο. Αλλά και το υποτίθεται ‘αντικαπιταλιστικό’ Κ.Κ.Ε. δεν έχει κανένα επεξεργασμένο ενεργειακό πρόγραμμα, δείχνει μια ανεξήγητη επιφυλακτικότητα προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αγνοεί παντελώς το υδρογόνο και την ενεργειακή του σημασία, και περιορίζεται στην κριτική της ενεργειακής πολιτικής των άλλων κομμάτων, αντιπροτείνοντας τη ‘σοσιαλιστική πλατφόρμα’, με την οποία υπόσχεται μεταξύ των άλλων και την «‘κοινωνικοποίηση’ τωνμέσων παραγωγής στην ενέργεια»[28] και τη θέσπιση «Ενιαίου Κρατικού Φορέα Ενέργειας»[29], γιατί «εμείς μιλάμε για κρατική κοινωνική ιδιοκτησία, αλλά όχι μόνο της Δ.Ε.Η., αλλά όλου του τομέα της Ενέργειας»[30], για την καλύτερη αξιοποίηση, και ‘προς το συμφέρον του λαού’, των υφιστάμενων παραδοσιακών πηγών ενέργειας.
5. Το μέλλον της Ευρώπης δεν είναι τα ορυκτά καύσιμα και ο καπιταλισμός, αλλά η υδρογονοενέργεια και η Άμεση Δημοκρατία
Και ενώ η εποχή της υδρογονοενέργειας έχει ήδη ανατείλει και κοντεύει, παρά τη συνωμοσία της σιωπής, να μεσουρανήσει, τα ηγετικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών, τα πολιτικά κόμματα του Ευρωκοινοβουλίου και η λεγόμενη «πνευματική ηγεσία» της, έχουν εμπλακεί, ως διαπλεκόμενες δυνάμεις στον πόλεμο των πετρελαιοαγωγών. Άλλοι ως υπάλληλοι-εκφραστές, των αμερικανικών και άλλοι των ρωσικών σχεδίων για την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης και άλλοι ως Dieler των προϊόντων της γερμανικής βιομηχανίας, (πακέτα φωτοβολταϊκής τεχνολογίας και ανεμογεννήτριες), με αποτέλεσμα η Ευρωπαϊκή Ένωση να χάνει το τραίνο της νέας τεχνολογίας για υδρογονοενέργεια που θα την καθιστούσε ενεργειακά ανεξάρτητη, αυτόνομη και αυτοδύναμη να ακολουθήσει μια νέα πορεία, αντάξια των ουμανιστικών αγωνιστικών παραδόσεών της, για το καλό των Ευρωπαίων και της ανθρωπότητας.
Το γεγονός πως ούτε τα κόμματα του Ευρωκοινοβουλίου δεν ασχολούνται με το ενεργειακό μέλλον της Ένωσης και ενώ νομοθετούν, μετά από αμερικανικές υποδείξεις και συγκροτούν «Πλατφόρμες Υδρογόνου», δεν αναφέρονται σε ενεργειακό σύστημα υδρογόνου που θα εξασφάλιζε ενεργειακή ανεξαρτησία και θα έβαζε την Ε.Ε. στην πρωτοπορία των παγκόσμιων εξελίξεων, δεν μπορεί να αποδοθεί σε άγνοια, αλλά σε υποταγή στα κυρίαρχα οικονομικά συμφέροντα που διαμορφώνονται γύρω από τα ορυκτά καύσιμα, τις μηχανές εσωτερικής καύσης και γενικά στο ολιγαρχικό οικονομικό μοντέλο της λεγόμενης ελεύθερης αγοράς, τα οποία ουσιαστικά στηρίζει ο θεσμός του αστικού κοινοβουλίου και τα κόμματα που τον απαρτίζουν.
Είτε πρόκειται για συνειδητή αποσιώπηση και παραπλάνηση, είτε για άγνοια σε βαθμό δόλου, η πραγματικότητα της υδρογονοενέργειας αποτελεί ένα πολύ κρίσιμο, για τον ανθρώπινο πολιτισμό, ιστορικό σταυροδρόμι, η κατεύθυνση του οποίου θα εξαρτηθεί από την παθητικότητα ή από την έγκαιρη ανάδειξη της εργαζόμενης κοινωνίας-ανθρωπότητας σε αυτενεργό παράγοντα των εξελίξεων. Αυτή είναι η στιγμή για την οποία χιλιάδες γενιές ανθρώπων αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν, για να ωριμάσει η εργαζόμενη ανθρωπότητα και να γίνει η δύναμη που θα κλείσει τη σελίδα της πολύπαθης και ματωμένης εξουσιαστικής προϊστορίας της και θα αρχίσει να γράφει την πραγματική ιστορία της σε συνθήκες Νέας Ελευθερίας, Αυτοδιεύθυνσης και Ανθρωπισμού[31]. Για να συμβεί αυτό, είναι αναγκαίος ένας Νέος Ριζοσπαστικός Διαφωτισμός που θα αποσπάσει όλα τα κοινωνικά δημιουργήματα, όπως την επιστήμη, τη Γνώση, την Τεχνολογία και τον Πολιτισμό από την ιδιοκτησιακή εξουσία «μερικών πολυεθνικών εταιριών» και θα τα αποδώσει στην εργαζόμενη κοινωνία-ανθρωπότητα στην οποία ανήκουν, σε αντίθεση με όσα υποστηρίζουν οι υπάλληλοι, οι αχυράνθρωποι και τα χαλκεία του κεφαλαίου[32]. Χωρίς την απελευθέρωση της Επιστήμης, της Τεχνολογίας και του Πολιτισμού δεν είναι εφικτή η απελευθέρωση των ανθρώπων, των Λαών και της Ανθρωπότητας από το κεφάλαιο.
Η δύναμη που κρατάει ολόκληρη την ανθρωπότητα καθηλωμένη σε μια βάρβαρη εξουσία, δεν είναι παρά το αυστηρά συγκεντρωτικό ενεργειακό σύστημα των ορυκτών καυσίμων. Απέναντι σ’ αυτήν την εξουσία η ανθρωπότητα μπορεί να αντιτάξει το υδρογόνο που υπάρχει παντού και δεν ανήκει σε κανένα, επειδή «το υδρογόνο είναι κατ’ εξοχήν… δημοκρατικό καύσιμο, αφού έχουν την ίδια πρόσβαση σ’ αυτό τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Γκάνα. Και μάλιστα δίνει τριπλάσια ενέργεια σε σχέση με το πετρέλαιο»[33].
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, για λόγους που έχουν να κάνουν με την ανίκανη, εξαρτημένη και διεφθαρμένη ηγεσία της, έγινε μέρος του προβλήματος του ανταγωνισμού των πολεμοκάπηλων πετρελαιάδων, αντί να γίνει παράγοντας ειρήνης και η λύση του παγκόσμιου ενεργειακού προβλήματος, λύση που τη χρειάζεται ολόκληρη η ανθρωπότητα για να βγει από την καπιταλιστική βαρβαρότητα και να κάνει το επόμενο βήμα προς ένα καλύτερο κόσμο, προς ένα οικουμενικό ουμανιστικό πολιτισμό.
Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, οι διαχρονικοί φύλακες των συμφερόντων και του μέλλοντος των ευρωπαϊκών λαών, δεν μπορούν να συνεχίσουν να είναι θεατές και κομπάρσοι της ζωής τους και είναι τώρα η ώρα να πάρουν την υπόθεση της υδρογονοενέργειας στα χέρια του;ς, γιατί μόνο έτσι θα απαλλάξουν την Ευρώπη από την παρακμή και την καπιταλιστική βαρβαρότητα και θα διασφαλίσουν το μέλλον τους. Ένα μέλλον ενεργειακής δημοκρατίας και ισότητας, προϋπόθεση ικανή και αναγκαία για κοινωνική ισότητα και άμεση δημοκρατία, για μια Ευρώπη των Λαών και όχι των κεφαλαίων και των ηγεμονιών.
_____________
* Για μια εκτενέστερη ανάλυση του ενεργειακού προβλήματος της ανθρωπότητας και τη λυτρωτική ενεργειακή λύση που προσφέρει η υδογονοενέργεια, βλέπε: Λάμπος Κώστας, Ποιός φοβάται το υδρογόνο; Η επανάσταση του υδρογόνου, η ελεύθερη ενέργεια και η απελευθέρωση της ανθρωπότητας από τα ορυκτά καύσιμα και την καπιταλιστική βαρβαρότητα, Εκδόσεις ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2013.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
[1] Rifkin Jeremy, Η οικονομία του υδρογόνου. Η δημιουργία του παγκόσμιου ενεργειακού ιστού και η ανακατανομή της εξουσίας στη Γη. Η επόμενη μεγάλη οικονομική επανάσταση, Λιβάνης, Αθήνα 2003, σελ. 21.
[2] Για περισσότερα βλέπε, Λάμπος Κώστας, Αμερικανισμός και Παγκοσμιοποίηση. Οικονομία του Φόβου και της Παρακμής, ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, Αθήνα 2009.
[3] «Σήμερα λιγότερες από πεντακόσιες διεθνείς επιχειρήσεις ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής δραστηριότητας του πλανήτη». Rifkin Jeremy, Η οικονομία του υδρογόνου…, ό. π. σελ. 19. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι ο αριθμός των οικονομικών συγκροτημάτων που ελέγχει την παγκόσμια οικονομία ανέρχεται στις 147, από τις οποίες οι πενήντα ανήκουν στην οικονομική δυναστεία των Ρότσιλντ. Άλλες τόσες υπολογίζονται αυτές της δυναστείας Ροκφέλερ και μένουν οι υπόλοιπες για κάποιους άλλους μεγιστάνες αφεντικά του πλανήτη. Βλέπε Λάμπος Κώστας, Η γέννηση και ο θάνατος της ατομικής ιδιοκτησίας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2017.
[4] Rifkin Jeremy, Η οικονομία του υδρογόνου…, ό. .π., σ. 19.
[5] Βλ. διεξοδική ανάλυση στο Στάμκος Γιώργος, Οι εχθροί της Ελεύθερης Ενέργειας…, ό. π., σ. 80-85.
[6] «Το πρόβλημα με το υπάρχον ενεργειακό δίκτυο είναι ότι κατασκευάστηκε προκειμένου να παρέχει μονόδρομη ροή ενέργειας από μια κεντρική πηγή προς όλους τους τελικούς χρήστες», Rifkin Jeremy, Η οικονομία του υδρογόνου …, ό.π., σ. 343.
[9] Βλέπε αναλυτικά, Λάμπος Κώστας, Άμεση Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία. Η μεγάλη πορεία της ανθρωπότητας προς την κοινωνική ισότητα και τον Ουμανισμό, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2012
[10] «Ο Σέρβος Νίκολα Τέσλα (Никола Тесла, 1856-1943) ήταν εφευρέτης, μηχανολόγος και ηλεκτρολόγος μηχανικός, ένας από τους σημαντικότερους φυσικούς στην ιστορία της επιστήμης… Από το 1898 έως το 1903 ο Τέσλα… είχε αποτραβηχτεί σε πειράματα για τη λεγόμενη ‘ελεύθερη ενέργεια’ στο Colorado Springs και στο Long Island, για τα οποία δεν γνωρίζουμε πολλά και τα οποία διακόπηκαν εντελώς ξαφνικά λόγω παύσης χρηματοδότησης όταν αποκάλυψε στον μεγαλοτραπεζίτη χρηματοδότη του, τον J.P. Morgan, ότι η ελεύθερη ενέργεια θα μοιραζόταν δωρεάν». Βλ. Στάμκος Γιώργος, Ελεύθερη ενέργεια…, ό.π., σ. 14-15. Βλ. επίσης Στάμκος Γιώργος, Νίκολα Τέσλα. Ο προφήτης του 21ου αιώνα, Αρχέτυπο, Θεσσαλονίκη 2008, Στάμκος Γιώργος, Ο θαυμαστός κόσμος του Τέσλα, Άγνωστο, Θεσσαλονίκη 2011, 4η έκδ. και Στάμκος Γιώργος, Τεχνολογίες του μέλλοντος και ελεύθερη ενέργεια, Άγνωστο, Θεσσαλονίκη χ.χ., σ. 14.
[11] «Ξέρω πολύ καλά ότι το ανθρώπινο είδος γνώριζε την ύπαρξη μιας παγκόσμιας ενέργειας σχετιζόμενης με τη ζωή εδώ και πολλά χρόνια. Ωστόσο, το κύριο έργο της φυσικής επιστήμης συνίσταται στο να κάνει αυτή την ενέργεια χρησιμοποιήσιμη…», Reich Wilhelm, http://orgonomy.gr/cos/el/orgonomy/reich.html
[12] Rifkin Jeremy, Η οικονομία του υδρογόνου…, ό.π., σ. 303.
[13] Ό.π., σ. 304.
[14] «Η Ελεύθερη Ενέργεια έχει πολλούς εχθρούς και ανάμεσα στους επιστήμονες. Καλοπληρωμένοι ακαδημαϊκοί και συντηρητικοί ‘επιστήμονες’ που αναπαράγουν δογματικά τη γνώση και έχουν παραιτηθεί από τη διαδικασία της συνεχούς ανανέωσής της, αντιδρούν στις νέες επιστημονικές θεωρίες και στις τεχνολογίες Ελεύθερης Ενέργειας… Οι απαρχαιωμένες αλλά κατά τα άλλα πολύ καλά αμειβόμενες θέσεις τους, απειλούνται από την επερχόμενη ενεργειακή επανάσταση. Το ίδιο και το ‘γόητρο’ της ‘επιστημονικής αυθεντίας’ τους…. Οι ‘επιστήμονες’ αυτοί αποτελούν συνήθως και το ‘θεωρητικό οπλοστάσιο’ από το οποίο οι πολέμιοι της Ελεύθερης Ενέργειας αντλούν συχνά ‘επιστημονικά’ επιχειρήματα εναντίον της…. Μια ακόμα δύναμη που εμποδίζει την πρόσβαση των πολιτών στις τεχνολογίες Ελεύθερης Ενέργειας είναι η κατηγορία των ανέντιμων, διεφθαρμένων και απατεώνων ‘εφευρετών’ υπερφυσικών τάχα τεχνολογιών… Υπάρχουν και πολλές άλλες περιπτώσεις τσαρλατάνων που με τη δράση και το έργο τους έβλαψαν συνολικά την υπόθεση της Ελεύθερης Ενέργειας», Στάμκος Γιώργος, Ελεύθερη ενέργεια…, ό.π., σ. 193-194.
[15] «Πολλές φορές οι επιστήμονες, οδηγούμενοι από ιδιοτελή συμφέροντα, κοινοπράττουν με στρατιωτικές αρχές και δημιουργούν επιβλαβείς κατασκευές για την ανθρωπότητα. Δηλαδή χρησιμοποιούν τη γνώση με λάθος τρόπο, είτε εκούσια είτε ακούσια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Einstein, ο οποίος δημιούργησε την ατομική βόμβα παίρνοντας τη διαβεβαίωση από τους στρατηγούς και τον τότε πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών ότι δεν θα χρησιμοποιηθεί, αλλά… η υπόσχεση αυτή δεν τηρήθηκε και είναι νωπές, ακόμη, η μνήμες και οι συνέπειες των ρίψεων των δύο ατομικών βομβών σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι», Hughes Thomas P., Η Εξέλιξη των Μεγάλων Τεχνολογικών Συστημάτων, ό.π.
[16] Ό.π.
[17] «Ξεφορτώσου όλους τους πολιτικούς, τους διπλωμάτες, τους παπάδες. Ξέχνα τον γείτονα σου και άκουσε τη φωνή μέσα σου, ο γείτονας σου επίσης θα σου είναι ευγνώμων. Πες σε όλο τον κόσμο πως πια θα δουλεύεις για τη ζωή και όχι για τον θάνατο. Αντί να τρέχεις στις εκκλησίες και στις διαδηλώσεις, φτιάξε ένα νόμο για την προστασία της ανθρώπινης ζωής και των αγαθών. Ένας τέτοιος νόμος θα είναι κομμάτι της πέτρας κάτω από το σπίτι σου… Πήγαινε στη βιβλιοθήκη αντί να πας στον ποδοσφαιρικό αγώνα. Ταξίδεψε σε ξένες χώρες…, και το πιο σημαντικό ΣΚΕΨΟΥ ΣΩΣΤΑ, άκου την εσωτερική φωνή σου που σε ωθεί να κάνεις το σωστό. Κρατάς τη ζωή σου στα χέρια σου, μην την εμπιστεύεσαι σε κανέναν άλλο, και λιγότερο απ’ όλους στους ηγέτες που επέλεξες… Συγχέεις το δικαίωμα της ‘ελευθερίας του λόγου’ με την ανεύθυνη κριτική και λασπολογία. Θέλεις να κριτικάρεις μα δεν θέλεις να κριτικάρεσαι, και για αυτόν τον λόγο καταστρέφεσαι. Θέλεις να επιτίθεσαι αλλά χωρίς να εκθέτεις τον εαυτό σου σε κίνδυνο. Γι αυτό πάντα πυροβολείς ύπουλα από ενέδρα. Μόνος σου κατέστρεψες την ελευθερία σου και συνεχίζεις να την καταστρέφεις…, επιβάλλεις στον κόσμο… το ψέμα σου και το βαθύ μίσος σου για τα παιδιά, για τον Έρωτα, για την Αγάπη, κάτω απ’ το ψεύτικο χαμόγελο», Reich Wilhelm, Άκου ανθρωπάκο, Ιάμβλιχος, Αθήνα 1999.
[18] «Αντίθετα απ’ ό,τι πιστεύεται, το ενεργειακό πρόβλημα δεν εκδηλώθηκε, και πολύ περισσότερο δεν δημιουργήθηκε το 1973 με τη γνωστή κρίση του πετρελαίου. Το ενεργειακό πρόβλημα άρχισε να δημιουργείται και να εκδηλώνεται ταυτόχρονα με την αλλαγή του κύριου καυσίμου από άνθρακα σε πετρέλαιο, που έγινε μετά τα μέσα του 19ου αι. Μέχρι την εποχή εκείνη οι πηγές της κύριας καύσιμης ύλης (άνθρακας) βρίσκονταν στις κυρίαρχες και οικονομικά αναπτυγμένες χώρες. Αντίθετα, οι πηγές της νέας κύριας καύσιμης ύλης (πετρέλαιο) βρίσκονταν στις αποικίες ή σε χώρες εξαρτημένες», Μάργαρης Νίκος Ι., Το Ενεργειακό πρόβλημα, Ελευθεροτυπία, 28/9/94.
[19] «Σήμερα κυκλοφορούν σε ολόκληρο τον πλανήτη πάνω από ένα-ενάμιση δισεκατομμύριο οχήματα που κινούνται με υδρογονάνθρακες, πράγμα που σημαίνει πως η πρόκληση της μετατροπής και της παραγωγής νέων με υδρογονοκίνηση είναι για τις αυτοκινητοβιομηχανίες τεράστια», βλ. Rifkin Jeremy, Η οικονομία του υδρογόνου…, ό.π., σ. 348.
[20] Ό.π., σ. 337.
[21] Σε όλα τα μήκη και πλάτη του κομματικού Γαλαξία γίνεται γενικά και αφηρημένα λόγος για την ανάγκη αξιοποίησης των εναλλακτικών πηγών ενέργειας, αλλά πουθενά δεν αναφέρεται το υδρογόνο. Ακόμα και πολλών περιβαλλοντολόγων ή περιβαλλοντολογούντων ο λόγος εξαντλείται στην αναγκαιότητα προγραμμάτων ‘εξοικονόμησης ενέργειας’ και στο να υπάρξει ένα κάποιο ‘ενεργειακό μίγμα’ στο οποίο τον κεντρικό ρόλο διατηρούν τα ορυκτά καύσιμα με συμπληρωματικό ρόλο των ΑΠΕ. Το γεγονός μάλιστα πως δεν έχουν μελετήσει το θέμα της υδρογονοενέργειας, τους οδηγεί ακόμα και σε απόψεις – κομματικές θέσεις, που ταυτίζουν τις ΑΠΕ μόνο με την ηλιακή και αιολική ενέργεια, δικαιολογούν τις πέντε-δέκα μεγάλες ‘αδερφές πριγκίπισσες εταιρείες του πετρελαίου’, αφού σύμφωνα με αυτές τις απόψεις η «επένδυση μονάδας παραγωγής ενέργειας… ακόμα και με ΑΠΕ, με κόστος τη βαρύτατη περιβαλλοντική επιβάρυνση στο τοπικό οικοσύστημα αναιρεί τελικά τη σκοπιμότητα της επένδυσης», βλέπε, λ.χ. Μπιλίνης Μπάμπης, Εθνικός Ενεργειακός Σχεδιασμός για τις ανάγκες της κοινωνίας, Η Αυγή, 15.09.2012.
[22] Rifkin Jeremy, Η οικονομία του υδρογόνου…, ό. π., σελ. 324 και επόμενες.
[23] Η Ε.Ε. σκοπεύει να πάρει το 20% της ενέργειάς της από ανανεώσιμες πηγές μέχρι το 2020. Σύμφωνα με την κυρίαρχη αντίληψη, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας περιλαμβάνουν την αιολική, ηλιακή, υδροηλεκτρική, παλιρροϊκή και τη γεωθερμική ενέργεια, αλλά και τη βιομάζα. Αλλά και η Greenpeace θεωρεί ότι υπάρχουν εφτά διαφορετικές ανανεώσιμες πηγές που μπορούν να παράγουν ενέργεια, όπως φωτοβολταϊκά, χερσαία και υπεράκτια αιολική ενέργεια, γεωθερμία, βιοενέργεια, υδροηλεκτρικά και κυματική ενέργεια. Greenpeace, Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, http://www.greenpeace.org/greece/Global/greece/report/2011
[24] «Η Ανάπτυξη’, ομολογεί διά του αρμόδιου εκπροσώπου της η ίδια η κυβέρνηση, «των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας παραμένει πρωταρχικός στόχος για την Κυβέρνηση. Είναι στρατηγική παράμετρος Ανάπτυξης στην Ενέργεια συνολικά… Αυτό όμως θα υλοποιηθεί πλέον μέσα από έναν εξορθολογισμό της αγοράς, ώστε αυτή να καταστεί βιώσιμη… Η είσοδος και ανάπτυξη καινούργιων τεχνολογιών και μορφών ενέργειας, έφερε καινούργιες ρυθμίσεις, η μία πάνω στην άλλη. Τελικά δημιουργήθηκε μία συνολική στρέβλωση, στην προσπάθεια να βοηθήσουμε την κάθε καινούργια πηγή ενέργειας…. Εσφαλμένες εκτιμήσεις μάς έφεραν αντιμέτωπους με ένα υπέρογκο έλλειμμα στον Ειδικό Λογαριασμό του Λειτουργού της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας. Ένα έλλειμμα που ανέρχεται στα 370 εκατ. ευρώ, που δημιούργησε αρκετά προβλήματα, μεγάλες καθυστερήσεις στο σύστημα πληρωμών και, το σημαντικότερο όλων, παρουσίαζε αυξητικές τάσεις… Προϋπόθεση είναι καταρχήν να εξασφαλίσουμε τη βιωσιμότητα της αγοράς…, που σημαίνει ανάπτυξη όλων των μορφών ΑΠΕ μέσα από την επίτευξη ενός μίγματος αποδοτικού και με βιώσιμο κόστος», Βλ. δηλώσεις του Υφυπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής Μάκη Παπαγεωργίου, στο περιθώριο της 12ης διακοινοβουλευτικής συνάντησης του EUFORES για τις ΑΠΕ και την ενεργειακή αποδοτικότητα, στο http://www.energyonline.gr/?p=17229#more
[25] «Ισοπεδωτικές για τις υφιστάμενες επενδύσεις και καταστροφικές για αυτές που προγραμματίζονταν για το 2013 είναι οι ρυθμίσεις που κατέθεσε εσπευσμένα στη Βουλή ο υφυπουργός ΠΕΚΑ Α. Παπαγεωργίου… Το Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής δεν κατανοεί τους κανόνες λειτουργίας της αγοράς και γι’ αυτό οδηγείται σε ισοπεδωτικά μέτρα που θα καταρρακώσουν όση εμπιστοσύνη είχε απομείνει σε υποψήφιους επενδυτές στους χαλεπούς καιρούς που διανύουμε… Η αγορά οδηγείται σε ξαφνικό θάνατο πριν μπει η άνοιξη του 2013. Μαζί της οδηγούνται σε ανεργία χιλιάδες εργαζόμενοι στα φωτοβολταϊκά… Με τις βαθιά αντιαναπτυξιακές ρυθμίσεις της κυβέρνησης, χαμένο βγαίνει τελικά και το Δημόσιο, αφού θα στερηθεί δημόσια έσοδα εκατοντάδων εκατομμυρίων από τη φορολόγηση του κύκλου εργασιών των φωτοβολταϊκών που τώρα ακυρώνονται. Χαμένο βγαίνει και το περιβάλλον, αφού την καθαρή ενέργεια των φωτοβολταϊκών θα κληθούν να καλύψουν ρυπογόνες μονάδες… Ναι, η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας χρειάζεται αναδιάρθρωση. Χρειάζεται άρση των στρεβλώσεων, χρειάζεται πιο ορθολογικό σχεδιασμό. Το πραγματικό πρόβλημα της αγοράς δεν είναι τα χρήματα που δίνουν οι καταναλωτές για την καθαρή ενέργεια. Είναι τα χρήματα που δίνουν για να στηρίζουν ένα ξεπερασμένο και ρυπογόνο ενεργειακό μοντέλο που συνεχίζει να εξαρτάται από τον λιγνίτη και το πετρέλαιο», απαντούν οι φορείς των ‘επενδυτών’. Βλ. Ελληνική Επιστημονική Ένωση Αιολικής Ενέργειας και Σύνδεσμος Εταιριών Φωτοβολταϊκών, Τυφώνας “Παπαγεωργίου” σαρώνει τα φωτοβολταϊκά, στο http://www.energyonline.gr/?p=16825
[26] «Κεντρικός στόχος της ενεργειακής πολιτικής είναι η εξοικονόμηση ενέργειας και η αύξηση της ενεργειακής απόδοσης, σε όλους τους τομείς… Ο ΣΥΡΙΖΑ/ ΕΚΜ δεσμεύεται να εκπονήσει ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα ενεργειακού σχεδιασμού για τη μείωση της παραγωγής από ορυκτά καύσιμα και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, καθώς και για τη διείσδυση των ΑΠΕ, με στόχο τη ριζική διαφοροποίηση του ενεργειακού μοντέλου… Συνολικά προκρίνεται ένα πρότυπο ενεργειακής αυτάρκειας, ασφάλειας και αποκεντρωμένης διαχείρισης… Επιδότηση της μαζικής εγκατάστασης μικρής κλίμακας ΑΠΕ, από αυτοπαραγωγούς (οικιακοί καταναλωτές, γεωργοί, κτηνοτρόφοι, βιοτεχνίες, βιομηχανίες), συνεταιρισμούς, τοπικά συμβούλια και δήμους, με σκοπό την κάλυψη τοπικών αναγκών. Ενδεικτικά αναφέρουμε: εφαρμογές γεωθερμίας στα κτήρια, εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στις στέγες υφιστάμενων δημόσιων και ιδιωτικών κτηρίων, μικρές ανεμογεννήτριες, ενεργειακή αξιοποίηση βιοαερίου από καθαρή βιομάζα. Επιδότηση της τοπικής αυτοδιοίκησης για τη δημιουργία μονάδων βιοαέριου, που θα προέρχεται από συστήματα διαλογής στην πηγή των οργανικών οικιακών καταλοίπων, των υπολειμμάτων κήπου και των αγροτοκτηνοτροφικών υπολειμμάτων με αξιοποίηση πόρων του ΕΣΠΑ… Έρευνα και ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών ΑΠΕ, τεχνολογιών και συστημάτων τοπικής αποθήκευσης της ενέργειας που παράγεται από ηλιακά και αιολικά συστήματα… Είναι προφανές από όλα τα προηγούμενα ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/ ΕΚΜ είναι ριζικά αντίθετος στην πυρηνική ενέργεια και θα εργαστεί διεθνώς για να σταματήσει η χρήση της», ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ, Προγραμματικές Θέσεις για το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής, http://www.syriza.gr/
[27] «Οι Οικολόγοι Πράσινοι καταθέτουμε τις προτάσεις μας για αυτήν την ενεργειακή επανάσταση που έχουμε τόσο ανάγκη… Ο κίνδυνος των κλιματικών αλλαγών, η προστασία του περιβάλλοντος, η ενεργειακή αυτάρκεια της χώρας και η ανάπτυξη της οικονομίας μέσω των αειφόρων ενεργειακών επενδύσεων καθορίζουν τον άξονα πολιτικής μας […] Ο αναπροσανατολισμός του ενεργειακού μας μοντέλου περνά από άμεσες και ριζικές αλλαγές στο σύστημα ηλεκτρισμού της χώρας, τον τομέα με το συντριπτικά μεγαλύτερο μερίδιο στις εθνικές εκπομπές CO2 αλλά και με τις οικονομικότερες και τεχνικά ωριμότερες δυνατότητες υποκατάστασης των ορυκτών καυσίμων. Μια πραγματικά φιλόδοξη ενεργειακή και κλιματική πολιτική δεν μπορεί να σημαίνει τίποτε λιγότερο από ένα σύστημα ηλεκτρισμού μηδενικών εκπομπών μέχρι το 2050… Επομένως, το καθοριστικότερο που χρειαζόμαστε είναι μια πλήρως μελετημένη και έγκαιρα σχεδιασμένη ολοκληρωμένη στρατηγική μετάβασης στη μετα-λιγνιτική εποχή, βασισμένη στην εξοικονόμηση ενέργειας, την προώθηση των ΑΠΕ… Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας:
Οι Οικολόγοι Πράσινοι ενώνουμε τη φωνή μας με τα πράσινα κινήματα όλου του κόσμου και καλούμε τις κυβερνήσεις να λάβουν όλα τα επείγοντα μέτρα και να ξεκινήσουν άμεσα τον σχεδιασμό για μια στρατηγική απεξάρτησης από την πυρηνική ενέργεια, για να περάσουμε επιτέλους στη μετα-πυρηνική εποχή…
Απλό και αποτελεσματικό θεσμικό πλαίσιο και οικονομικά κίνητρα για την αδειοδότηση και εγκατάσταση έργων ΑΠΕ. Δημιουργία περιφερειακών γραφείων τεχνολογικής και αδειοδοτικής στήριξης μικρών επενδυτών στις ΑΠΕ…
Συγκεκριμένες και άμεσες πρωτοβουλίες για την εγκατάσταση μονάδων γεωθερμίας, υβριδικών συστημάτων στα νησιά, καθώς και μονάδων συμπαραγωγής ηλεκτρισμού-θερμότητας με σαφή όμως περιορισμό ως προς το μέγεθος στα 35MW…
Διαφοροποίηση της εγγυημένης τιμής αντιστρόφως ανάλογα προς το αιολικό δυναμικό της περιοχής εγκατάστασης, ενεργοποιώντας την πρόβλεψη της παρ. 3, αρ. 5 του Ν. 3851/ 2010, ώστε να αποθαρρύνεται η υπερσυγκέντρωση ανεμογεννητριών σε περιοχές υψηλού αιολικού δυναμικού και ο «φαραωνικός» σχεδιασμός πεδίων μεγάλης ισχύος. Ταυτόχρονα, υψηλότερες εγγυημένες τιμές θα πρέπει να προβλέπονται για κοινωνικές εταιρίες καθώς και για περιοχές που απεξαρτώνται από τον λιγνίτη…
Άμεση και ευρεία εκπαίδευση των μηχανικών δόμησης στους τομείς των παθητικών και ενεργειακών θερμικών ηλιακών συστημάτων και υποχρεωτική εφαρμογή αυτών σ’ όλα τα νεόδμητα κτήρια…
Υποστήριξη των σχεδίων εγχώριας έρευνας ηλεκτροκίνητων οχημάτων και συνδυασμένων συστημάτων παραγωγής και αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ΑΠΕ», Οικολόγοι Πράσινοι, Να προχωρήσουμε αποφασιστικά στην αλλαγή του ενεργειακού μας μοντέλου, http://blog.ecogreens.gr/programma/energeia/energy–model/
[29] Ο οποίος «θα επεξεργάζεται την ενεργειακή πολιτική με τους παρακάτω άξονες:
1. Την αξιοποίηση εγχώριων πηγών, προσδιορίζοντας τις κατάλληλες χρήσεις – περιοχές – τεχνολογίες, τα μεγέθη, με βάση τα προαναφερθέντα κριτήρια. Την αξιοποίηση των λιγνιτικών κοιτασμάτων της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης με φιλικές προς το περιβάλλον μονάδες ηλεκτροπαραγωγής. Την αξιοποίηση κοιτασμάτων πετρελαίου, που δεν κρίθηκε κερδοφόρα η εξόρυξή τους από ιδιωτικούς καπιταλιστικούς ομίλους, ιδιαίτερα σήμερα, σε συνθήκες ανόδου της τιμής του πετρελαίου και βελτίωσης των τεχνολογιών εξόρυξης.
2. Τη συστηματική έρευνα για εξεύρεση νέων πηγών (π.χ. πιθανά κοιτάσματα σε Ιόνιο, Αιγαίο κλπ.) και αξιοποίηση των τεχνολογιών με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας, την αύξηση του βαθμού ενεργειακής αυτοδυναμίας.
3. Τη διακρατική αμοιβαία επωφελή συνεργασία σε τομείς, όπως:
Η αξιοποίηση και ανάπτυξη δικτύων – αγωγών μεταφοράς ενεργειακού προϊόντος με προϋποθέσεις που συνδυάζουν το αμοιβαίο όφελος διαφορετικών κρατών από τις οικονομίες κλίμακας με τη διασφάλιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων στη διαχείριση του εγχώριου προϊόντος.
Η μεταφορά τεχνογνωσίας και η ανάπτυξη εγχώριας ερευνητικής δραστηριότητας.
Η καλύτερη διαχείριση του προβλήματος των εισαγωγών καυσίμων και γενικότερα των όρων διεξαγωγής του εξωτερικού εμπορίου», αναφέρονται στο: Παπαδόπουλος Μάκης, Εισήγηση στην Ημερίδα της Κ.Ε. του ΚΚΕ με θέμα: «Εξελίξεις και τάσεις στον τομέα της Ενέργειας και η πρόταση του ΚΚΕ στον αντίποδα των επιλογών της αστικής τάξης», Αθήνα, 6 Φεβρουαρίου 2008.
[31] «Η μεταμόρφωση των παθητικών καταναλωτών ενέργειας σε ανεξάρτητους παραγωγούς ενέργειας ακολουθεί τα βήματα των εξελίξεων στα πολυμέσα, την κοινή χρήση αρχείων μεταξύ ίσων και την αυτοδιοίκηση», Rifkin Jeremy, Η οικονομία του υδρογόνου…, ό. π., σελ. 338.
[32] Βλ. Λάμπος Κώστας, Greening Humanity και Σάλτσα a la Ser John Sulston, ή πόσο επιστήμονες είναι οι τεχνοκράτες; περιοδικό Πολίτες, τεύχ. 20, Νοέμβρης 2010.
[33] Καμπύλης Τάκης, Ο θαυμαστός κόσμος του υδρογόνου είναι εδώ, Τα Νέα, 05-06-2004.
Συχνά με ρωτούν, φίλες και φίλοι, αν μπορούν να ταξιδέψουν στα Βαλκάνια με αστυνομική ταυτότητα και όχι με Διαβατήριο. Ναι, μπορείτε, αρκεί η ταυτότητά σας να είναι με λατινικούς χαρακτήρες και ευανάγνωστη. Να έχετε όμως υπόψιν σας και το εξής: Από αρχές Ιανουαρίου 2023 οι ταυτότητες, για να θεωρούνται εν ισχύ και ως ταξιδιωτικά έγγραφα, θα πρέπει να είναι το πολύ μέχρι δεκαετίας (προηγουμένως ίσχυε το 15ετίας). Οι Συνοριακοί καμιά φορά το υπενθυμίζουν και για την ώρα ανέχονται -είναι όμως στην διακριτική τους ευχέρεια να απορρίψουν – και πάνω από την δεκαετία ταυτότητες, αλλά από φθινόπωρο θα αρχίσουν να βγαίνουν οι ταυτότητες νέου τύπου, στο μέγεθος της τραπεζικής κάρτας, και αυτές θα έχουν διάρκειας 10 ετών και θα ισχύουν ως ταξιδιωτικά έγγραφα.
Στο μεταξύ τα ελληνικά διαβατήρια, από τον περασμένο Σεπτέμβριο, βγαίνουν πλέον υποχρεωτικά με διάρκεια 10ετίας και όχι 5ετίας, που ίσχυε προηγουμένως, και με το ίδιο κόστος. Κοντολογίς είναι πολύ καλύτερα, εφόσον ταξιδεύετε τουλάχιστον μια φορά το χρόνο στο εξωτερικό, να βγάλετε και να χρησιμοποιείτε Διαβατήριο και όχι ταυτότητα. Με την ταυτότητα μπορείτε να αντιμετωπίσετε διάφορα προβλήματα π.χ. μια φορά δεν μπορούσαν να διαβάσουν τα στοιχεία μου διότι δεν ήταν ευδιάκριτα, αλλά ευτυχώς είχα μαζί μου και το παλιό διαβατήριο, και έτσι μπόρεσα να περάσω. Γενικώς οι Συνοριακοί στα Βαλκάνια, και όχι μόνον, σέβονται το διαβατήριο πολύ περισσότερο από την ταυτότητα. Με το Διαβατήριο γλιτώνετε χρόνο, ταλαιπωρία και διάφορες καταστάσεις, καθώς θεωρείται ως το πλέον αξιόπιστο ταξιδιωτικό έγγραφο κι επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί και εντός Ελλάδος για την ταυτοτοποίησή σας. Προμηθευτείτε εγκαίρως Διαβατήρια και ταξιδέψτε με ασφάλεια, και δεν ξέρετε που θα σας χρειαστεί, καθώς μπορείτε με αυτό να ταξιδεύετε ανενόχλητα κι εκτός Ε.Ε. και χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Επίσης, κάτι που ίσως διαφεύγει, το Ελληνικό Διαβατήριο συγκαταλέγεται πλέον στα ισχυρότερα παγκοσμίως, είναι ιδιαίτερα σεβαστό και ποθητό, καθώς βρίσκεται το 2023 στην 7η θέση με τα πιο ισχυρά διαβατήρια στον κόσμο, πιο ισχυρό κι από εκείνο των ΗΠΑ. Η άλλη βαλκανική χώρα, που είναι στην λίστα των 10 πιο επιθυμητών διαβατηρίων στο κόσμο, είναι η Σλοβενία (9η θέση).
Το Ελληνικό διαβατήριο θεωρείται το 2023 ένα από τα ισχυρότερα και πιο συμφέροντα στον κόσμο, παρέχοντας στους ταξιδιώτες εύκολη πρόσβαση σε 185 χώρες. Είναι σε καλύτερη θέση ακόμη και από εκείνο των ΗΠΑ.Αυτό οφείλεται εν μέρει στην ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία παρέχει μετακίνηση χωρίς βίζα στα κράτη εντός της ΕΕ. Επιπλέον, η Ελλάδα προσφέρει πληθώρα πλεονεκτημάτων για τους παραθεριστές, συμπεριλαμβανομένης της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς, των εκπληκτικών τοπίων και του ζεστού μεσογειακού κλίματος. Από την εξερεύνηση αρχαίων ερειπίων όπως η Αθηναϊκή Ακρόπολη μέχρι την επίσκεψη σε γραφικά νησιά όπως η Σαντορίνη, η Ελλάδα είναι ένας παράδεισος για ταξιδιώτες που αναζητούν ιστορία, πολιτισμό, γαστρονομική ποιότητα και φυσική ομορφιά -και όλα αυτά σε προσιτές, ακόμη, τιμές.
Το Σλοβενικό διαβατήριο χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης, καθώς είναι ένα από τα ισχυρότερα και πιο συμφέροντα στον κόσμο. Η κατοχή διαβατηρίου από τη Σλοβενία παρέχει πρόσβαση χωρίς βίζα ή βίζα κατά την άφιξη σε 183 χώρες, διευκολύνοντας τους ταξιδιώτες να εξερευνήσουν διαφορετικούς προορισμούς. Η ίδια η Σλοβενία προσφέρει επίσης πληθώρα πλεονεκτημάτων για τους παραθεριστές. Με τα εκπληκτικά τοπία της, συμπεριλαμβανομένης της εκπληκτικής λίμνης Bled και των Ιουλιανών Άλπεων, η Σλοβενία είναι ένας παράδεισος για τους λάτρεις της φύσης. Η χώρα διαθέτει επίσης γοητευτικές πόλεις όπως η Λιουμπλιάνα, γνωστή για τη ζωντανή κουλτούρα και την αρχιτεκτονική της.
ΚΡΑΤΗΣΕΙΣ – ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 
23921.13268
Επισκεπτόμαστε την συνέχεια της πιο σημαντικής αρχαίας μακεδονικής πόλης της Πελαγονίας, που από τα αρχαία Στύβερρα έγινε το Πρίλεπ, ένας σημαντικός εμπορικός κόμβος δίπλα στη ρωμαϊκή Via Egnatia και σήμερα η 4η σε πληθυσμό πόλη της Βόρειας Μακεδονίας με 70.000 κατοίκους.
Γνωρίζουμε το ιστορικό κέντρο της «πόλης κάτω από τους Πύργους του Μάρκο» και μαθαίνουμε για την ιστορία του Σέρβου πρίγκιπα Μάρκου Κράλιεβιτς (Kral Marko, 1335-1395), που είχε πρωτεύουσά του το Πρίλεπ, και οι θρύλοι του απλώθηκαν σε όλα τα Βαλκάνια.
Περνάμε από το μοναδικό Βλάχικο Νεκροταφείο στην Μπίτολα και τον επισκεπτόμαστε τον τάφο του Μίλτου Μανάκια, του πρώτου Κινηματογραφιστή των Βαλκανίων.
και τα φαντάσματα του κοσμοπολιτισμού του 19ου και των αρχών του 20ου αιωνα.
των Βαλκανίων, που στέγασαν στην Μπίτολα τα όνειρά τους. Βλέπουμε το παλιό στούντιο
, μουσείο και το άγαλμα του Μίλτου Μανάκια. Μαθαίνουμε για τη συνεισφορά τους στην βαλκανική ιστορία και πολιτισμό, και για το φεστιβάλ 
στο όνομα τους.
του Αγίου Δημητρίου της Θεσσαλονίκης με το μοναδικό ξυλόγλυπτό τέμπλο της.
.
Εξερευνήστε την γη της Πελαγονίας και την κοσμοπολίτικη Μπίτολα της Βόρειας Μακεδονίας, ακολουθώντας τον συγγραφέα 
Γιώργο Στάμκο, ειδικό για τα Βαλκάνια, και συγγραφέα των επεισοδίων της ταξιδιωτικής σειράς ντοκιμαντέρ
stamkos@post.com
Διαβατήριο συγκαταλέγεται πλέον στα ισχυρότερα παγκοσμίως, είναι ιδιαίτερα σεβαστό και ποθητό, καθώς βρίσκεται το 2023 στην 7η θέση με τα πιο ισχυρά διαβατήρια στον κόσμο, πιο ισχυρό κι από εκείνο των ΗΠΑ. Η άλλη βαλκανική χώρα, που είναι στην λίστα των 10 πιο επιθυμητών διαβατηρίων στο κόσμο, είναι η Σλοβενία (9η θέση).
ΖΕΝΙΘ 