Οι επιπτώσεις της πανδημίας SARS-Cov-2 στις ανθρώπινες κοινωνίες και οικονομίες, στην πολιτική και στις ιδεολογίες, άφησαν μακροπρόθεσμα το αποτύπωμά τους στην πορεία της ανθρώπινης ιστορίας. Οι άνθρωποι, αφού ξεπεράσουν το αρχικό μούδιασμα και τους φόβους τους, προσαρμόζονται αναπόφευκτα στις αλλαγές, προκειμένου να επιβιώσουν, και ανασυντάσσουν τις δυνάμεις τους. Ταυτόχρονα όμως, σα να ξυπνούν από έναν μακροχρόνιο λήθαργο, αμφισβητούν το κυρίαρχο μοντέλο της εποχής μας, εκείνο του νεοφιλελευθερισμού, το οποίο αποδείχθηκε ανίκανο και αναποτελεσματικό στη διαχείριση του τελευταίου «Μαύρου Κύκνου» που ενέσκηψε στην ανθρωπότητα.
Νεοφιλελεύθεροι καταφεύγουν στον Κεϋνσιανισμό
Αποδείχθηκε, για μια ακόμη φορά, ότι σε περιόδους κρίσεων -που θα είναι πολλές και αλλεπάλληλες τον 21ο αιώνα, κυρίως εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη μας- ακόμη και οι δεξιές και νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις καταφεύγουν σε πολιτικές σοσιαλιστικές και Κεϋνσιανές, στήριξης των πληττόμενων κοινωνιών και οικονομιών, προκειμένου να αποφευχθεί η συνολική κατάρρευση. Πολιτικές τις οποίες προηγουμένως οι ίδιοι είχαν εξορκίσει, καταγγείλει και συκοφαντήσει. Ωστόσο αυτό δεν περνά απαρατήρητο από την πλειονότητα των πολιτών στις δημοκρατικές χώρες, οι οποίοι δεν έχουν παραιτηθεί ακόμη από το πολύτιμο εργαλείο της κριτικής σκέψης. Οι πολίτες βλέπουν την ολοφάνερη υποκρισία των κυβερνήσεων τους, που από τη μία προωθούν τον νεοφιλελευθερισμό και από την άλλη στηρίζονται σε Κεϋνσιανές πολιτικές μόλις οι καταστάσεις δυσκολέψουν. Το να οδηγήσει όλο αυτό όμως σε αλλαγή της συμπεριφοράς του εκλογικού σώματος είναι μια άλλη ιστορία…
Οι οικονομικές ανισότητες απειλούν τη Δημοκρατία
Αυτό που συμβαίνει πάντως για την ώρα είναι ότι οι πολίτες, εκτός από την πανδημία, βλέπουν ως, ακόμη μεγαλύτερη, απειλή για τη Δημοκρατία, τις χαοτικές οικονομικές ανισότητες. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μιας νέας έρευνας, που διεξήγαγε η Συμμαχία για τη Δημοκρατία, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που εδρεύει στην Κοπεγχάγη, υπό την προεδρία του Anders Fogh Rasmussen, πρώην επικεφαλής του ΝΑΤΟ και πρωθυπουργού της Δανίας, καθώς και του γερμανικού ερευνητικού οίκου Latana, και διεξήχθη σε 53 χώρες, το 64% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η οικονομική ανισότητα είναι η κύρια απειλή για τη Δημοκρατία. Ως άλλες απειλές για τη Δημοκρατία οι πολίτες, στην ίδια πάντα έρευνα, αξιολογούν τους περιορισμούς στην ελευθερία της έκφρασης (53%), τις αθέμιτες ή στημένες εκλογές (49%), αλλά και τη δύναμη των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας (48 %).
Οι οικονομικές ανισότητες θεωρούνται ως η μεγαλύτερη απειλή για τη Δημοκρατία, και γι’ αυτό οι πολίτες, σύμφωνα με την ίδια έρευνα, υποστηρίζουν πλειοψηφικά την άμβλυνσή τους με βασικότερο αντίδοτο την κατοχύρωση ενός ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος προς όλους. Συγκεκριμένα, μόνο στην Ευρώπη, οι μισοί από τους Βρετανούς και περίπου τέσσερις στους δέκα Γάλλους και Γερμανούς, υποστηρίζουν την ιδέα ενός καθολικού βασικού εισοδήματος για τους πολίτες, το οποίο θα παρέχεται από το κράτος. Στην κοινή γνώμη, ακόμη και των πλούσιων χωρών της Ευρώπης, αντηχούν θετικά πλέον οι ιδέες της εγγύησης μιας ελάχιστης διαβίωσης για όλους τους πολίτες, οι οποίες μέχρι πρόσφατα χαρακτηρίζονταν ριζοσπαστικές και ουτοπικές, καταγόμενες από μια σοσιαλιστική, αναρχική και κοινωνικά ουτοπιστική παράδοση.
Η επιστροφή μιας ουτοπιστικής ιδέας
To 1797 o Αμερικανός πολιτικός φιλόσοφος και επαναστάτης Τόμας Πέιν (Thomas Payne) έγραψε πρώτος για την καθιέρωση μιας ελάχιστης εγγυημένης διαβίωσης για κάθε μέλος της κοινότητας, είτε ήταν σε θέση να εργαστεί είτε όχι.
Ο Γάλλος φιλόσοφος Charles Fourier (1772-1837), ένας από τους ριζοσπάστες οραματιστές, όταν ο Μαρξ και ο Ένγκελς τον περιέγραψαν περιφρονητικά ως «ουτοπικό σοσιαλιστή», πίστευε πως όλοι οι άνθρωποι είχαν ότι τα ίδια δικαιώματα στη γη και στους φυσικούς πόρους, πράγμα που δικαιολογούσε την παροχή εγγυημένης διαβίωσης για όλους: τρία μέτρια γεύματα την ημέρα και ένα κοστούμι για κάθε μία από τις εποχές του χρόνου -κάτι επαναστατικό για την εποχή του. Στο μεταθανάτιο δοκίμιο του για τον Σοσιαλισμό (1879) ο Τζον Στιούαρτ Μιλ έκανε λόγο για «ένα ελάχιστο όριο διαβίωσης, που προορίζεται πρώτα για την επιβίωση κάθε μέλους της κοινότητας».
Κάποια μορφή «κοινωνικού μερίσματος» προς όλους συζητήθηκε κατά την Μεγάλη Ύφεση και κρίση της δεκαετίας του 1930, αλλά και αργότερα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, διάφορες παραλλαγές του καθολικού βασικού εισοδήματος, ως εγγυημένο εισόδημα, συζητήθηκαν επίσης τη δεκαετία του 1960 από τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, από το ριζοσπαστικό κόμμα των Μαύρων Πανθήρων και τον James Bogs, έναν Αφροαμερικανό πολιτικό ακτιβιστή (1968), στο πλαίσιο των συστηματικών διακρίσεων εις βάρος των Αφροαμερικανών που προκαλούνται εξαιτίας της εκτεταμένης ανεργίας και φτώχειας τους, η οποία οδηγεί αναπόφευκτα στην εγκληματικότητα και στην κοινωνική περιθωριοποίηση.
Πειραματικές εφαρμογές του μοντέλου
Το μοντέλο του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος έχει δοκιμαστεί, σε μικρότερες όμως κλίμακες, στον Καναδά, τη Φινλανδία και την Κένυα. Ορισμένα τέτοια «πειράματα» έχουν δοκιμαστεί στην Ινδία και, σε κάποιο βαθμό, το μοντέλο χρησιμοποιείται από το 1982 στην, πλούσια σε πετρέλαιο, πολιτεία της Αλάσκα των ΗΠΑ (1.600 δολάρια κατά κεφαλήν ανά έτος σε κάθε πολίτη, που δεν είναι όμως σημαντική ενίσχυση αν λάβει κανείς υπόψιν του για το κόστος ζωής των ΗΠΑ).
Στη Γερμανία διεξάγεται ήδη έρευνα σχετικά με το κατάλληλο μοντέλο ενός εγγυημένου εισοδήματος. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, περισσότεροι από 100 βουλευτές προτείνουν να εφαρμοστεί ένα πιλοτικό πρόγραμμα αρχικά σε υποβαθμισμένες περιοχές της χώρας.
Τα ρομπότ έρχονται και η ιδέα αναβιώνει στις ΗΠΑ
Η ιδέα υποστηρίχθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες από τον προεδρικό υποψήφιο του 2020, έναν επιχειρηματία και φιλάνθρωπο, μετανάστη από την Ταϊβάν, τον Andrew Young, και απέσπασε τη θετική γνώμη του 1/3 των Αμερικανών, και του 51% των νεότερων, αλλά μόνο του 16% των πολιτών υψηλού εισοδήματος (για ευνόητους λόγους). Αρκετές σημαντικές προσωπικότητες των ΗΠΑ έγραψαν για αυτή την ιδέα το 2016, όπως ο Robert B. Reich, υπουργός Εργασίας επί προεδρίας Τζίμι Κάρτερ, ή ο νεαρός φουτουριστής Martin Ford, συγγραφέας του Best Seller βιβλίου «Η Άνοδος των Ρομπότ: Τεχνολογίακαι ηΑπειλή ενός Μέλλοντος Ανέργων του 2015» (The Rise of Robots: Technology and the Threat of a 2015 Jobless Future). Πρόκειται, φυσικά, για αντανακλάσεις μιας εποχής κατά την οποία οι κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες της πανδημίας και της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης (4.0) συγκρούονται αδέξια, αγγίζοντας πολλούς τομείς, από την πολιτική και τη δημογραφία έως την ηθική εργασία και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Εργαζόμενοι γονείς: η Εργασία απειλεί την Οικογένεια
Ένα άρθρο με τίτλο «Τι κάνει η Εργασία στους Γονείς» υποστηρίζει ότι, ενώ είναι γνωστό πως η εργασία είναι μια από τις κύριες απειλές για μια ουσιαστική οικογενειακή ζωή και ευημερία, η δημόσια πολιτική στις ΗΠΑ αντιμετωπίζει την Εργασία και την Οικογένεια σαν να μην έχουν σχέση μεταξύ τους. Οι προοδευτικοί επικεντρώνονται στην καθιέρωση παροχών, που στοχεύουν ξεκάθαρα στη στήριξη των εργαζομένων γονέων, όπως άδεια μετ ‘αποδοχών και δημόσια φροντίδα των παιδιών. Από την πλευρά τους οι συντηρητικοί στοχοποιούν την «εξάρτηση από την κοινωνική προστασία» και απαιτούν το κράτος να ενθαρρύνει ενεργά την εργασία και όχι την παροχή επιδομάτων.
Το περιοδικό Atlantic ανέλυσε τη στάση περισσότερων από 400.000 ερωτηθέντων σε μια εκτενέστατη έρευνα, η οποία διεξήχθη σε περισσότερες από 100 χώρες επί σχεδόν 40 χρόνια, για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι που εκτιμούν την εργασία έχουν λιγότερα παιδιά. Το περιοδικό σημειώνει ότι, γι’ αυτό το λόγο, στις πιο πολλές χώρες το ποσοστό γεννήσεων είναι πολύ χαμηλό, τόσο από τα ιστορικά όσο και από τα σύγχρονα παγκόσμια πρότυπα, και ότι αυτή η πτώση του ποσοστού των γεννήσεων θα έχει σημαντικές αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις.
A coalition of teachers, students, and families protest during a rally called National Day of Resistance Against Unsafe School Reopening Opening, Monday, Aug. 3, 2020, in New York. Organizers said New York Governor Andrew Cuomo, New York Mayor Bill DeBlasio, New York City Schools Chancellor Richard Carranza, and the Department of Education must stop the in-person reopening of schools until it is safe for all. (AP Photo/Bebeto Matthews)
Οι τρεις βασικοί μύθοι της Αμερικής καταρρίπτονται
Στο άρθρο με τίτλο «Αυτό που Απαιτεί η Αμερική από τους Εργαζόμενους Γονείς είναι Αδύνατο», το περιοδικό Atlantic αναφέρει τους Beckman και Mezmanian, καθηγητές στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας και στο Πανεπιστήμιο Ίρβιν και συγγραφείς του βιβλίου «Dreams of the Overworked: Living, Working και Parenting in the Digital Age».
Γράφει λοιπόν ότι τρεις θεμελιώδεις μύθοι βρίσκονται στο επίκεντρο του αμερικανικού τρόπου ζωής:
Πρώτον ο μύθος του «ιδανικού εργαζομένου», που «δεν έχει ανταγωνιστικές υποχρεώσεις που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις εργασιακές του υποχρεώσεις».
Δεύτερον ο μύθος του «τέλειου γονέα», που «δίνει πάντα προτεραιότητα στην οικογένεια του».
Και Τρίτον ο μύθος για ένα «ιδανικό σώμα», που καλλιεργείται με επιμελή διατροφή και συνεχή άσκηση και δεν επιδεινώνεται με την ηλικία.
«Η επίτευξη ακόμη και ενός από αυτούς τους μύθους θα ήταν αδύνατη», είναι το αμείλικτο συμπέρασμα του περιοδικού.
Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα ή δυστοπική «κοινωνία κανιβάλων»;
Αυτό δε συμβαίνει μόνο στην Αμερική αλλά σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο. Η πανδημία ήρθε να καταρρακώσει, τόσο αυτούς τους τρεις μύθους, όσο και το κυρίαρχο νεοφιλελεύθερο αφήγημα για το «αόρατο χέρι» της Αγοράς, που παράγει συνεχώς πλούτο ο οποίος δήθεν διαχέεται προς τα κάτω. Το πλήθος των Κεϋνσιανών και σοσιαλιστικών μέτρων που έχουν λάβει, ακόμη και νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις, παρότι θεωρούνται προσωρινά, δεν μπορούν να αποσοβήσουν την μακροπρόθεσμη ανάγκη για ένα Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα. Μόνον αυτό θα μπορέσει να εξασφαλίσει την αξιοπρεπή διαβίωση των πολιτών ενόψει της επέλασης της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης και των αλλεπάλληλων κρίσεων που θα πυροδοτηθούν από τις αρνητικές επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής. Διαφορετικά ο κόσμος μας θα γίνει μια απέραντη ζούγκλα και οι κοινωνίες μας θα καταλήξουν δυστοπικές συσσωματώσεις «κανιβάλων» και «ζόμπι».
Ο πρώτος που περιέφραξε ένα κομμάτι γης και είπε μέσα του «αυτό είναι δικό μου» και βρήκε ανθρώπους αρκετά αφελείς ώστε να τον πιστέψουν, υπήρξε ο πραγματικός ιδρυτής της κοινωνίας των πολιτών. Από πόσα εγκλήματα πολέμους, φόνους, από πόσες αθλιότητες και αίσχη θα είχε απαλλάξει το ανθρώπινο γένος εκείνος που ξεριζώνοντας τους πασσάλους ή σκεπάζοντας το χαντάκι θα φώναζε στους συνανθρώπους του: «Μην ακούτε αυτόν τον αγύρτη. Χαθήκατε, αν ξεχάσετε πως οι καρποί ανήκουν σε όλους και η γη δεν ανήκει σε κανέναν.
Είναι προφανές πως στην Ουκρανία συγκρούονται άμεσα και έμμεσα οι Ενωμένες Πολιτείες Αμερικής με την Ρωσία και κατ’ επέκταση η Δύση και το ΝΑΤΟ με την Ανατολή όπου η κάθε μια διεκδικεί την πρωτοκαθεδρία, με θύματα την ουκρανική κοινωνία, την Ευρώπη και την ανθρωπότητα. Εκείνο που δεν είναι προφανές, είναι η βασική αιτία αυτής της σύγκρουσης. Η ιδεαλιστική φιλοσοφία βολεύεται με το να θεωρεί ως αιτία των ανταγωνισμών, των συγκρούσεων και των πολέμων, την τάχα ‘άπληστη και εκ του ‘θεού δημιουργού’ ατελή ανθρώπινη φύση’, παραγνωρίζοντας τους συστημικούς, ιστορικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς και πολιτισμικούς όρους διαμόρφωσή της. Η φυσική και υλιστική αποκαλούμενη φιλοσοφία αποκαλύπτει πως η ανθρώπινη φύση δεν είναι υπεριστορική, αλλά διαμορφώνεται στον χώρο και στον χρόνο, ανάλογα με τη σχέση της εκάστοτε κοινωνίας με τα μέσα παραγωγής και τον τρόπο κατανομής του κοινωνικά παραγόμενου πλούτου. Με αυτή την έννοια η βασική αιτία όλων των ανταγωνισμών σε επιχειρηματικό επίπεδο, των συγκρούσεων μεταξύ κοινωνικών τάξεων και των πολέμων μεταξύ των κρατών είναι η κοινωνική ανισότητα, η οποία πηγάζει από την ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής και την συνεπαγόμενη ακραία ανισοκατανομή του κοινωνικά παραγόμενου πλούτου. Είναι η αχόρταγη ατομική ιδιοκτησία που μετατρέπει τα υποκείμενά της σε αντικείμενά της, τους φορείς της σε μισάνθρωπα και αντικοινωνικά όντα που για την επιβίωσή τους θεωρούν αναγκαία την καταστροφή όλων των ανταγωνιστών τους και την αποκλειστική επικράτησή τους πάνω στην κοινωνία και στην ανθρωπότητα. Όλη αυτή η νοσηρότητα κρύφτηκε και συνεχίζει δυστυχώς ακόμα και στον 21ο αιώνα να κρύβεται πίσω από ‘θεούς’ και θρησκείες, ‘αυθεντίες’ και ιδεολογίες, δόγματα και φτηνές φιλοσοφίες που επέβαλαν με την άμεση και έμμεση βία την ατομική ιδιοκτησία ως αξία υπέρτερη ακόμα και της ίδιας της ανθρώπινης ζωής, της ειρήνης και της ελευθερίας.
*
Ψάχνοντας κανείς για έναν ορισμό της ατομικής ιδιοκτησίας, ανακαλύπτει ένα πλήθος διαφορετικών μεταξύ τους ορισμών, από τη σύνθεση των οποίων θα ορίζαμε ότι: ατομική ιδιοκτησία είναι η απόλυτη προσωπική και αποκλειστική[3]εξουσία πάνω σε πρόσωπα, σε κινητές και ακίνητες υλικές και άυλες αξίες, τις οποίες ο ιδιώτης κάτοχός τους έχει το δικαίωμα να τις καταστρέφει, να τις εμπορεύεται ή να τις εκμεταλλεύεται, ώστε να του αποφέρουν αδιαλείπτως πλούτο με τη βίαιη χρησιμοποίηση κυριολεκτικά και θεσμικά απλήρωτης ή μισθωμένης ξένης εργασίας, δικαίωμα και διαδικασία που αποτελεί την υλική βάση της εκμετάλλευσης, της οικονομικής και κοινωνικής ανισότητας, της κοινωνικής αδικίας, των κοινωνικών συγκρούσεων και των απάνθρωπων και καταστροφικών πολέμων. Είναι προφανές ότι αυτός ο ορισμός ισχύει στο ακέραιο για κάθε μορφή ατομικής ιδιοκτησίας πάνω σε κάθε είδος, μέσο παραγωγής, επιστημονικής γνώσης[4] ή μεθόδου παραγωγής που αποφέρει πλούτο στον κάτοχό του μέσω της εκμετάλλευσης της ανθρώπινης εργασίας σε ζωντανή ή σε ιστορική μορφή.[5] Τελικά, και με δυο λόγια, η ατομική ιδιοκτησία του καθενός μας ορίζεται από το μέγεθος της βίας, παράνομης ή νομιμοποιημένης, που ο καθένας μπορεί να ασκήσει πάνω στα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας που ζει.
Τι είναι όμως η ατομική ιδιοκτησία ως ειδική συνθήκη διαμόρφωσης της πραγματικότητας της κοινωνικής ανισότητας και της κοινωνικής αδικίας και ανελευθερίας, πότε και πώς εμφανίστηκε και ποια ήταν η εξέλιξή της; Είναι μήπως απλά μια εμπράγματη σχέση μεταξύ υποκειμένου και αντικειμένων, ή μήπως σε τελική ανάλυση είναι μια κοινωνική σχέση μεταξύ υποκειμένων, δηλαδή μεταξύ ανθρώπων στους οποίους ανήκει κάτι και ανθρώπων στους οποίους δεν ανήκει τίποτα, αλλά μπορούν να αμφισβητήσουν τη συγκεκριμένη εμπράγματη σχέση και να διεκδικήσουν την κυριότητα ή τη συγκυριότητα των συγκεκριμένων πραγμάτων; Μήπως πρόκειται για μια σχέση όπου «το “δικό μου” που ήταν δικό μας και τώρα δεν είναι δικό σας», και συνεπώς το δικό μου ορίζεται σαν τέτοιο επειδή υπάρχουν οι άλλοι, πράγμα που σημαίνει πως για κάποιον υποτιθέμενο «Ροβινσώνα Κρούσο» η έννοια της ατομικής ιδιοκτησίας στερείται κάθε νοήματος, γιατί αφενός δεν στερεί τίποτα από κανέναν και αφετέρου δεν υπάρχει κανένας για να διεκδικήσει τα αγαθά που αυτός απολαμβάνει.
Τελικά, η ατομική ιδιοκτησία αποτελεί έκφραση κοινωνικών σχέσεων και είναι το, με άμεση ή έμμεση βία, αποσπασμένο από την κοινή περιουσία απόκτημα του ισχυρότερου,[6] οπότε ατομική ιδιοκτησία σημαίνει την ατομική βία-εξουσία του εξουσιαστικά ισχυρού επί των εξουσιαστικά ανίσχυρων. Όποιος όμως αποσπά για ίδιον όφελος τμήμα κοινού αγαθού, αποσπάται αναγκαστικά και ο ίδιος από τη συλλογικότητα στην οποία ανήκει το συγκεκριμένο κοινό αγαθό, και αποσπώμενος, αντικειμενικά, στρέφεται εναντίον της. Όταν όμως ατομική ιδιοκτησία σημαίνει «την εξουσία που έχουν άνθρωποι τόσο στα πρόσωπα όσο και στα υπάρχοντά τους»,[7] τότε αναγκαστικά και αναπόφευκτα «η υπερίσχυση του ισχυρότερου θέτει τα θεμέλια της διηνεκούς ανωμαλίας και απάτης»,[8]όπως με απόλυτη σαφήνεια αποφαίνεται ο Άγγλος φιλόσοφος Τζον Λοκ,[9] ένας από τους σημαντικότερους πρώιμους εκφραστές του Διαφωτισμού και θεμελιωτής του οικονομικού και κοινωνικού φιλελευθερισμού, που είναι γνωστότερος και ως καπιταλισμός.
Η έννοια όμως της βίας, της κλοπής και της απάτης για την αποκλειστική απόσπαση-απόκτηση-κατοχή ατομικής ιδιοκτησίας προκαλεί αναπόφευκτα αντικοινωνικότητα, δηλαδή εχθρότητα του ατομικού ιδιοκτήτη ενάντια στην υπόλοιπη κοινωνία από την οποία απόσπασε για ίδιον όφελος κοινό περιουσιακό στοιχείο. Αυτή η σχέση μεταξύ εχόντων και κατεχόντων και μη εχόντων και μη κατεχόντων εκφράζεται ως κοινωνική ανισότητα και συνεπάγεται κοινωνική αδικία, πράγμα που αυτόματα παραπέμπει στην ανηθικότητα της ατομικής ιδιοκτησίας, η οποία καταλήγει σε συλλογική, ταξική, κρατική εξουσία με κύριο σκοπό την, με την έννομη βία, προστασία της ατομικής ιδιοκτησίας, πράγμα που αποκαλύπτει τη σχέση αίτιου και αιτιατού μεταξύ ατομικής ιδιοκτησίας και κράτους, με πάγιο στόχο την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, με τα γνωστά καταστροφικά αποτελέσματα. «Το κράτος έχει το μονοπώλιο στη χρήση νομιμοποιημένης βίας. Αυτό γίνεται ξεκάθαρο στον τρόπο με τον οποίο το κράτος ενεργεί, τόσο στις προκαπιταλιστικές όσο και στις καπιταλιστικές ενσαρκώσεις του, ως κατ’ εξοχήν μηχανή για τη διεξαγωγή πολέμων, εμπλεκόμενο σε γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς και σε γεωοικονομικούς στρατηγικούς σχεδιασμούς στην παγκόσμια σκηνή. Στο πλαίσιο του αναδυόμενου και συνεχώς εξελισσόμενου διακρατικού παγκόσμιου συστήματος το καπιταλιστικό κράτος επιδιώκει διπλωματικά, εμπορικά και οικονομικά πλεονεκτήματα και συμμαχίες για να προστατέψει τον πλούτο και τη δύναμή του (ή ακριβέστερα τον πλούτο, την κοινωνική θέση και τη δύναμη των ηγετών του και κάποιων τμημάτων του πληθυσμού) ενισχύοντας την ικανότητα εκείνων που κατέχουν δικαιώματα ιδιοκτησίας να συγκεντρώσουν όλο και περισσότερο πλούτο στην επικράτεια που κατοικούν».[10]Γίνεται φανερό ότι χωρίς ατομική ιδιοκτησία δεν είναι αναγκαία η ύπαρξη κράτους, δηλαδή νομιμοποιημένης βίας, πράγμα που αποκαλύπτει πως η αυθαίρετη ατομική ή συλλογική βία που γέννησε την ατομική ιδιοκτησία, δημιούργησε στη συνέχεια το θεσμό του κράτους με νομοθετικές αρμοδιότητες για να προστατεύει, από την υπόλοιπη κοινωνία, την παράνομα και βίαια αποκτηθείσα ατομική ιδιοκτησία. Με ακόμα πιο απλά λόγια, η βία γέννησε την ατομική ιδιοκτησία, η οποία γέννησε την ατομική και την ταξική-κρατική εξουσία, που με τη σειρά της δημιούργησε την εξουσιαστική έννομη τάξη και τη νομιμοποιημένη βία για την προστασία της ατομικής ιδιοκτησίας με αποτέλεσμα την εκμετάλλευση της εργαζόμενης κοινωνίας, με την οποία κλείνει ο φαύλος κύκλος.
Συνεπώς, το συμπέρασμα που προκύπτει από την ανάλυση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι ότι αυτή καταγράφεται ως καθολική κοινωνική ανωμαλία και νοσηρότητα, γιατί όπως κανένας δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι ο ίδιος είναι υγιής αλλά η καρδιά του πεθαίνει, έτσι και σε επίπεδο κοινωνίας δεν μπορούμε να πούμε ότι μόνο το ένα τμήμα της, αυτό που καταχράται την κοινή περιουσία ως ατομική ιδιοκτησία, πάσχει από θανατηφόρο κοινωνική νοσηρότητα και ανηθικότητα. Στην ουσία, καμιά κοινωνία στην οποία τα μέλη της βρίσκονται σε έναν θανάσιμο ανταγωνισμό μεταξύ τους για την απόκτηση όλο και περισσότερου πλούτου σε βάρος των άλλων δεν είναι μια υγιής κοινωνία, γιατί έχει απωλέσει τη ζωογόνο δύναμη του εγγυητή της ευημερίας και της ασφάλειας όλων των μελών της και συνεπώς έχει απωλέσει τη ζωτικότητα της εγγύτητας, της ενότητας, της γόνιμης επι-κοινωνίας και της συνεργασίας για την επίτευξη του κοινού σκοπού τού ζῆν και του εὖζῆνόλων, δηλαδή του Εμείς και όχι των επιμέρους Εγώ, το άθροισμα των οποίων είναι πάντα μικρότερο από το Εμείς.
Η εγκληματική ανηθικότητα του δικαιώματος της ατομικής ιδιοκτησίας συνίσταται στο γεγονός ότι για να μπορεί να αποκτήσει κανείς απεριόριστη ατομική ιδιοκτησία, πρέπει να διαθέτει χρήμα ή να κάνει χρήση της ωμής ή/και της «κατά νόμον» εξουσιαστικής βίας που φτάνει μέχρι το έγκλημα της γενοκτονίας.[11] Αυτό όμως σημαίνει ότι όσοι δεν διαθέτουν το χρήμα, τη δύναμη ή την εξουσία να κάνουν χρήση αντιβίας, για να ακυρώσουν λ.χ. τον αγγλικό νόμο για τις βίαιες περιφράξεις δημόσιων, κοινοτικών και ιδιωτικών εκτάσεων ή τις αποικιοκρατικές κατακτήσεις, αλλά και τους σύγχρονους νόμους του μανιακού καπιταλισμού για τον πλειστηριασμό ιδιωτικών εκτάσεων και δημόσιων ακινήτων, δεν μπορούν να αποκτήσουν ή να διατηρήσουν την ατομική ιδιοκτησία τους και σε τελική ανάλυση είναι καταδικασμένοι να λιμοκτονούν και να πεθάνουν. Πράγμα που, τελικά, αποκαλύπτει ότι το δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας του ενός ή των λίγων έρχεται σε σύγκρουση και καταργεί τα ατομικά δικαιώματα στη ζωή, στην ελευθερία ανάπτυξης και στην ευτυχία των πολλών άλλων.
Μάλιστα το δικαίωμα ατομικής ιδιοκτησίας του ισχυρού που διαθέτει χρήματα και εξουσία εμποδίζει τον ανίσχυρο να ασκήσει κι αυτός το δικαίωμά του για την απόκτηση ατομικής ιδιοκτησίας, πράγμα που δείχνει ότι το δικαίωμα ατομικής ιδιοκτησίας αυτοαναιρείται ως καθολικό δικαίωμα και τελικά αποδείχνει πως η ατομική ιδιοκτησία στην ουσία δεν είναι δικαίωμα για όλους, αλλά εξουσία των λίγων και ισχυρών πάνω στους πολλούς και ανίσχυρους. Βέβαια, η έννοια «πολλοί και ανίσχυροι» παραπέμπει σε σχήμα οξύμωρο στα πλαίσια μιας υποτιθέμενης δημοκρατίας, όπου υποτίθεται ότι οι πολλοί αποφασίζουν τους νόμους και τα δικαιώματα, αλλά ποιος θεωρεί δημοκρατία το σύστημα που στηρίζεται στη δυνατότητα απεριόριστης συγκέντρωσης του πλούτου σε ελάχιστα χέρια και στις απάνθρωπες ανισότητες που αυτή η δυνατότητα συνεπάγεται; Όπου όμως πηγή των δικαιωμάτων δεν είναι η συλλογική-κοινωνική βούληση και το κοινό συμφέρον αλλά η βία και το χρήμα, μια ειδική μορφή βίας, εκεί δεν μπορεί να γίνει λόγος για αρμονική συμβίωση, για πραγματική δημοκρατία, για υγιή και για ελεύθερη κοινωνία.
Γι’ αυτό, και για να γίνει αποδεκτή αυτή η ανηθικότητα από τα ανυπεράσπιστα θύματα της ατομικής ιδιοκτησίας, η εξουσία μέσω των σκοταδιστικών μύθων, της εξουσιαστικής ιδεολογίας και της ταξικής παιδείας τα απομακρύνει από την κοινωνική πραγματικότητα και τα οδηγεί στην αναζήτηση υποκατάστατων και στην αποδοχή ψευδαισθήσεων με τη μορφή υπερβατικών, μεταφυσικών δυνάμεων που στη διάσταση του ιστορικού χωροχρόνου παίρνουν διάφορες μορφές καλών και κακών «θεών». Αυτά τα υποκατάστατα έχουν τάχα ως προορισμό τους να αποδώσουν δικαιοσύνη, σε μια υποτιθέμενη μετά θάνατον ζωή, τιμωρώντας με την Κόλαση τους αδικούντες και επιβραβεύοντας με τον Παράδεισο τους αδικημένους,[12] αποκαλύπτοντας έτσι πως η ατομική ιδιοκτησία πέραν των άλλων αποτελεί και τον γεννήτορα της θρησκείας, ως φάρμακο «για τη λησμονιά από τις συμφορές και ανάπαυση από τις έγνοιες».[13]
Συνεπώς, λογικά τίθεται το ερώτημα: Μήπως, αν κάποιοι άνθρωποι δεν είχαν εξουσία[14] πάνω σε πρόσωπα, δηλαδή πάνω σε άλλους ανθρώπους, και αν τα πράγματα και τα αγαθά της Φύσης και της κοινής δραστηριότητάς μας, ανάλογα φυσικά με τις δυνατότητες του καθενός μας, δεν ανήκαν σε κανέναν αλλά σε όλους ισομερώς και ανάλογα με τις ανάγκες μας, τότε δεν θα υπήρχε η μοναξιά του Εγώ εναντίον όλων αλλά η κοινωνία του Εμείς, οπότε και η πορεία της ανθρωπότητας θα ήταν διαφορετική και πιθανότατα καλύτερη;
Η συντηρητική θεωρία, που αναπτύσσεται κύρια από την πλευρά των εκάστοτε κυρίαρχων κοινωνικών στρωμάτων, έχει σκαρώσει μια σειρά από μύθους[15] προκειμένου να γίνει η ατομική ιδιοκτησία αποδεκτή ως αναγκαία και χρήσιμη για την ευημερία και την ασφάλεια των ανθρώπων και των κοινωνιών τους. Ας δούμε μερικούς από αυτούς τους μύθους:
Μύθος πρώτος: Θεωρεί, κατά έναν επιστημονικά, λογικά και ηθικά απαράδεκτο τρόπο, το δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας ως δώρο της Φύσης (φυσικό δικαίωμα) και ως απαίτηση της ανθρώπινης φύσης, παραγνωρίζοντας ότι για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι ζούσαν σε συνθήκες απόλυτης κοινοβιακής κοινοκτημοσύνης, χωρίς ατομικές ιδιοκτησίες, χωρίς εξουσίες και χωρίς ανισότητες και ανταγωνισμούς, πράγμα που επέτρεψε στο ανθρώπινο είδος να επιβιώσει, σε αντίθεση με το καθεστώς της απάνθρωπης ιδιοκτησιακής ανισότητας που απειλεί με καταστροφή των όρων ζωής πάνω στον πλανήτη Γη. Είναι οι ίδιοι που υποστηρίζουν πως η ατομική ιδιοκτησία είναι εγγεγραμμένη στο DNA των ανθρώπων και συνεπώς «η ιδιοκτησία μας, για την οποία μπορούμε να σκοτώσουμε και να σκοτωθούμε, είναι η μόνη απόδειξη ότι υπάρχουμε».[16] Αν όμως έτσι έχουν τα πράγματα, τότε θα πρέπει να συμπεράνουμε ότι ολόκληρη η προϊστορική ανθρωπότητα, συνέχεια της οποίας αποτελεί η σύγχρονη, δηλαδή όλοι εμείς, που δεν γνώριζε και δεν είχε ατομική ιδιοκτησία, δεν υπήρξε. Το ίδιο, κατά συνέπεια αόρατο-ανύπαρκτο, σύμφωνα μ’ αυτή την αντίληψη, είναι και το περίπου 80% της σημερινής ανθρωπότητας που παράγει ατομικές ιδιοκτησίες για τους εξουσιαστές του, αλλά το ίδιο στερείται ουσιαστικής ατομικής ιδιοκτησίας-περιουσίας. Το παράλογο και το χυδαίο αυτού του ιδεολογήματος είναι προφανές, όπως προφανής είναι και η σκοπιμότητα των κατασκευαστών του.
Μύθοςδεύτερος: Αντιμετωπίζει την ατομική ιδιοκτησία ως υλική προϋπόθεση επιβίωσης, ευημερίας και ελευθερίας του ανθρώπου, κάτι σαν «ιερό ζωτικό χώρο» που όσο μεγαλύτερος γίνεται, τόσο περισσότερη ασφάλεια και μεγαλύτερη ελευθερία προσφέρει στον κάτοχό της. Με αυτή την αντίληψη όμως η ανθρωπότητα οδηγήθηκε σε μια ανελέητη σύγκρουση ατομικών ιδιοκτησιών, η οποία προκάλεσε την απαλλοτρίωση των περισσότερων ατομικών ιδιοκτησιών και την προλεταριοποίηση των ιδιοκτητών τους, με αποτέλεσμα η ταυτιζόμενη με την ιδιοκτησία ελευθερία του ανθρώπου να εξελιχθεί σε ελευθερία των λίγων ισχυρών, προκαλώντας ανελευθερία, πενία και εξαθλίωση των πολλών και ανίσχυρων.
Μύθος τρίτος: Καταφεύγει στον ανιστόρητο ισχυρισμό ότι αν όλοι οι άνθρωποι ήταν ίσοι, τότε κανένας δεν θα ήθελε να εργαστεί, υπονοώντας ότι αν δεν υπήρχαν φτωχοί και ακτήμονες, τότε ποιος θα δούλευε για τους πλούσιους, αποσιωπώντας ότι οι άνθρωποι πάντα συνεργάζονταν σε συνθήκες ισότητας με την ελεύθερη βούλησή τους και συνεχίζουν να εργάζονται ευχάριστα και δημιουργικά, όπου συντρέχουν τέτοιες συνθήκες, για να βελτιώσουν τη ζωή τους και τις προοπτικές της, ενώ αντίθετα σε συνθήκες ανισότητας, καταπίεσης και εκμετάλλευσης «δουλεύουν» με βαριά καρδιά και από ανάγκη για ένα μεροκάματο και για τη συντήρηση της οικογένειάς τους, τροφοδοτώντας παράλληλα την ελπίδα και τον αγώνα τους για την κοινωνική τους απελευθέρωση.
Μύθος τέταρτος: Υποστηρίζει ότι χωρίς ατομική ιδιοκτησία και τον με αυτήν συνυφασμένο ανταγωνισμό για την απόκτηση και την αύξησή της δεν θα υπήρχε καμιά πρόοδος και καμιά εξέλιξη των ανθρώπινων κοινωνιών και της ανθρωπότητας, αποσιωπώντας βέβαια ότι μιλάνε για μια «πρόοδο» της εκμετάλλευσης, της σπατάλης και της καταστροφής που συνθέτει τη διαχρονική τραγωδία της ανθρωπότητας. Αξιολογώντας όμως τη φύση και το αποτέλεσμα της συγκεκριμένης προόδου που προκάλεσε η ατομική ιδιοκτησία και ο ανταγωνισμός, που καταλήγει στη σημερινή απάνθρωπη και καταστροφική καπιταλιστική βαρβαρότητα και στη δυστυχία του μεγαλύτερου μέρους της ανθρωπότητας, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι χωρίς ατομική ιδιοκτησία και ανταγωνισμό, αλλά με κοινοκτημοσύνη, συνεργασία και άμιλλα, οι κοινωνίες και η ανθρωπότητα συνολικά μπορεί να μην είχαν, γιατί δεν θα τα χρειάζονταν, τόσο πολλά όπλα καταστροφής, αλλά θα είχαν όσα χρειάζονταν ειρηνικά αγαθά και συνεπώς θα είχαν μια διαφορετική και ουσιαστική πρόοδο που θα πρόσφερε κοινωνική ισότητα, καθολική ευημερία και ευτυχία και πολιτισμό αντάξιο ελεύθερων και δημιουργικών ανθρώπων.
Μύθος πέμπτος: Υποστηρίζει ακόμα ότι η βίαιη και αυθαίρετη μετατροπή της κοινής προίκας των ανθρώπων σε άνισες ατομικές ιδιοκτησίες, που χωρίζει τις κοινωνίες σε έχοντες ιδιοκτησίες και κατέχοντες κοινωνικό πλούτο και σε μη έχοντες και μη κατέχοντες, λειτουργεί προς το συμφέρον των δεύτερων, γιατί οι έχοντες και κατέχοντες προσφέρουν εργασία στους μη έχοντες και μη κατέχοντες. Αποσιωπούν όμως ότι η εργασία, πότε ως δουλεία και πότε ως μισθωτή δουλειά που προσφέρουν οι ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής και με τον τρόπο που την προσφέρουν, υποβαθμίζει τους εργαζόμενους σε υποζύγια, αλλά δίνει ζωή και αποφέρει κέρδη στην ιδιοκτησία τους, το ύψος των οποίων είναι ανάλογο του βαθμού της εκμετάλλευσης των εργαζόμενων και του ποσοστού της ανεργίας των μη εχόντων και μη κατεχόντων, πράγμα που έχει μεταβάλλει την ανθρώπινη κοινωνία σε ζούγκλα, στη ζούγκλα της ατομικής ιδιοκτησίας.
Μύθος έκτος: Αποφεύγει, βέβαια, αυτή η θεωρία περί αναγκαιότητας και κοινωνικής χρησιμότητας της ιδιοκτησιακής ανισότητας να σκεφτεί ότι χωρίς τους εργαζόμενους οι ιδιοκτησίες των εξουσιαστών θα ήταν άχρηστες, όπως και οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες τους, κι αυτό επειδή η ατομική ιδιοκτησία ως μορφή οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης μπορεί να καταρρεύσει σαν χάρτινος πύργος από τη στιγμή που οι εργαζόμενοι, οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, αποφασίσουν να σταματήσουν να δουλεύουν για τα αφεντικά. Οι ατομικές ιδιοκτησίες, οι ατομικές, ταξικές και κρατικές εξουσίες ζουν με τον εφιάλτη της στιγμής που οι εργαζόμενοι θα καταφέρουν να συνειδητοποιήσουν ότι αυτοί είναι η πραγματική δύναμη που κινεί την ιστορία, τις κοινωνίες και την ανθρωπότητα προς την πρόοδο και θ’ αποφασίσουν να πάρουν από κοινού τις τύχες τους στα χέρια τους, καταργώντας τις ανθρωποκτόνες ιδιοκτησίες, τις αιματοβαμμένες εξουσίες και τις σκοταδιστικές ιδεολογίες που τους χωρίζουν, οικοδομώντας έναν εφικτό και αναγκαίο κόσμο της ισότιμης οικονομικής συνεργασίας και της κοινωνικής ισότητας.
Μύθος έβδομος: Τέλος, τάχα «ουδέτεροι επιστήμονες», κύρια υπαλληλοποιημένοι νομικοί, οικονομολόγοι αλλά και μεγάλοι επιχειρηματίες, υποστηρίζουν πως η ατομική ιδιοκτησία αποτελεί την κινητήρια δύναμη της οικονομίας και συνεπώς της κοινωνικής εξέλιξης. Το επιχείρημά τους είναι ότι χωρίς ατομική ιδιοκτησία, ιδιωτική επιχειρηματικότητα και παραγωγή για το κέρδος, κανένας δεν θα επένδυε, με αποτέλεσμα την έλλειψη αγαθών και δυνατοτήτων απασχόλησης. Η σημερινή πραγματικότητα, που χαρακτηρίζεται από τεράστια οικονομική ύφεση, από επενδυτική και οικονομική στασιμότητα με παράλληλη αύξηση της ανισοκατανομής του πλούτου υπέρ του 1% του παγκόσμιου πληθυσμού, από γενικευμένη έλλειψη τροφίμων και άλλων αναγκαίων για την επιβίωση του 99% της ανθρωπότητας αγαθών, αποκαλύπτει το μέγεθος της αβασιμότητας αυτής της τελικά αντεπιστημονικής θεωρίας, καθώς και την υποκρισία αυτής της ιδεολογίας της νεοκλασικής οικονομικής σχολής και της αντιδραστικής δεξιάς νεοφιλελεύθερης πολιτικής πρότασης.
Αποκαλύπτει όμως και κάτι ακόμα, πολύ σημαντικότερο, ότι ακόμα και σε συνθήκες καπιταλισμού οι επενδύσεις και οι θέσεις εργασίας δεν δημιουργούνται από τους λεγόμενους επενδυτές, οι οποίοι συνήθως λειτουργούν με «κίνητρα φοροαπαλλαγής» και κρατικές επιδοτήσεις, με αγύριστα θαλασσοδάνεια, υφαρπάζοντας τις λαϊκές αποταμιεύσεις, αλλά με την ενεργό ζήτηση των ατόμων και της εργαζόμενης κοινωνίας, όταν βέβαια αυτή μπορεί να είναι ενεργός, γιατί με τη νεοφιλελεύθερη οικονομική πολιτική η ενεργός ζήτηση καθίσταται μερικά ενεργός ή ολότελα ανενεργός εξαιτίας της ανισοκατανομής του κοινωνικού πλούτου. Όταν η εργαζόμενη κοινωνία δεν διαθέτει εισόδημα για να καλύψει τις ανάγκες της, δηλαδή όταν δεν υπάρχει ενεργός ζήτηση, κανένας κερδοσκόπος δεν θα επενδύσει, με αποτέλεσμα την οικονομική ύφεση, την ανεργία, την πείνα, τη χειρότερη μορφή βίας, εκτός από εκείνους τους κρατικοδίαιτους «επιχειρηματίες» που παράγουν όπλα και υπηρεσίες για τη διατήρηση και την επέκταση της εξουσίας του κεφαλαίου. Σε συνθήκες κοινωνικά ελεγχόμενης οικονομίας, όπου οι ατομικές και συλλογικές υλικές και πνευματικές ανάγκες, και όχι το ατομικό κέρδος, υπαγορεύουν την οικονομική δραστηριότητα, φαινόμενα οικονομικής ύφεσης, κρίσης και έλλειψης αγαθών δεν θα έχουν λόγο να υπάρχουν, γιατί αυτά προκαλούνται από την ανισοκατανομή, από το κυνηγητό του κέρδους και από την αιτία τους, την ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής.
Πάνω σ’ αυτή τη σκόπιμα δόλια αντίληψη για την πηγή και την αποστολή της ατομικής ιδιοκτησίας θεμελιώθηκε η πολιτική εξουσία, «ως δικαίωμα θέσπισης νόμων που προβλέπουν την ποινή του θανάτου και κατ’ επέκταση όλων των μικρότερων ποινών με στόχο τον διακανονισμό και την προφύλαξη της ιδιοκτησίας»,[17] με αποτέλεσμα όλα τα μέχρι σήμερα γνωστά εξουσιαστικά κοινωνικά συστήματα και τα αντίστοιχα κράτη να προσπαθούν, με κάθε μέσον και κύρια με τη βία των όπλων, να προφυλάξουν και να μεγαλώσουν τις ατομικές ιδιοκτησίες τους και τις κρατικές κατακτήσεις τους, μεγιστοποιώντας τον «ζωτικό τους χώρο» σε βάρος της ασφάλειας, της ελευθερίας και του ζωτικού χώρου, δηλαδή της ζωής, άλλων ανθρώπων και άλλων κοινωνιών. Έτσι γράφτηκε η ιστορία της ανθρωπότητας ως αθηναϊκός, μακεδονικός, ρωμαϊκός ιμπεριαλισμός, ως χριστιανικές σταυροφορίες, ως οθωμανισμός και ευρωπαϊκή αποικιοκρατία, ως φασισμός, σύγχρονος ιμπεριαλισμός, ως αμερικανισμός και ως νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Το αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης ήταν η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής και ο παγκόσμιος πλούτος να έχει συγκεντρωθεί στα χέρια του 1% του παγκόσμιου πληθυσμού, ρίχνοντας στην ανασφάλεια, την ανελευθερία και την οικονομική και κοινωνική εξαθλίωση το υπόλοιπο 99% της ανθρωπότητας.
Σύμφωνα με τη σύγχρονη νομική-εξουσιαστική αντίληψη, η ιδιοκτησία νοείται ως φυσικό ατομικό δικαίωμα απόλυτης κατοχής και ελεύθερης διάθεσης πραγμάτων, που προβλέπεται από ήδη υφιστάμενο νομικό θεσμό, από συγκεκριμένο και ρητό νόμο. Συνεπώς, σύμφωνα πάντα μ’ αυτή την αντίληψη, το ατομικό δικαίωμα της ιδιοκτησίας προϋποθέτει την ύπαρξη του νομικού θεσμού που επιτρέπει, κατοχυρώνει και προστατεύει την ιδιοκτησία, και σε τελική ανάλυση προϋποθέτει την ύπαρξη θεσμοθετημένης κοινωνίας.[18] Πώς συμβαίνει όμως το δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας να στερείται καθολικότητας με συνέπεια οι περισσότεροι άνθρωποι να στερούνται ατομικής ιδιοκτησίας ικανής να εξασφαλίζει τη ζωή τους παρά το γεγονός ότι ο νόμος τούς το επιτρέπει; Δηλαδή, γιατί το νομικά κατοχυρωμένο ατομικό δικαίωμα ιδιοκτησίας δεν εξασφαλίζει την ελεύθερη απόκτηση μιας ιδιοκτησιακής σχέσης για όλους τους κατοίκους του πλανήτη, αλλά επιβάλλει τη διαφύλαξη[19] μιας ήδη αυθαίρετα και βίαια υφιστάμενης ιδιοκτησιακής σχέσης σχετικά ελάχιστων ιδιοκτητών; Αν όμως το «ατομικό δικαίωμα ιδιοκτησίας» αναφέρεται σε ήδη υφιστάμενη, δηλαδή σε πραγματική, σχέση κατοχής, που δεν αποκτήθηκε με κοινωνική συναίνεση και εξαιτίας του νόμου αλλά με βάση το αυθαίρετο δίκαιο του ισχυρότερου, δηλαδή με τη βία των «θεών», των όπλων, των νόμων και του πλούτου, τότε το ερώτημα που προκύπτει είναι αν ο νόμος έκανε το δικαίωμα ή η αυθαίρετη και βίαιη κατοχή έκανε το νόμο;
Παράλληλα, προκύπτει το ερώτημα της σχέσης μεταξύ ατομικής ιδιοκτησίας και πλούτου με την ελευθερία και την αξιοπρέπεια του πολίτη. Δηλαδή έχουν τους ίδιους βαθμούς ελευθερίας και τυγχάνουν του ίδιου σεβασμού οι πολίτες που δεν διαθέτουν ατομική ιδιοκτησία που αποδίδει πλούτο, λ.χ., μ’ εκείνους τους πλούσιους και μεγιστάνες που η ατομική τους ιδιοκτησία τούς αποφέρει συνολικό ατομικό πλούτο μεγαλύτερο από τον πλούτο των περισσότερων χωρών του πλανήτη;[20] Από αυτά τα ερωτήματα που προκαλεί η οικονομική και κοινωνική ανισότητα διαμορφώθηκε η κοινωνική απαίτηση σύμφωνα με την οποία το δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας δεν μπορεί να υπερβαίνει το μέτρο, γιατί σ’ αυτή την περίπτωση οι έχοντες και κατέχοντες περισσότερα από τα αναγκαία για τη συντήρηση και την ελευθερία τους στερούν από τους άλλους συνανθρώπους τους όχι απλά το δικαίωμα στη συντήρηση και στην ελευθερία τους, αλλά ακόμα και αυτό το δικαίωμα της επιβίωσης. Με αυτό το συλλογισμό η ατομική ιδιοκτησία παύει να είναι προσωπική υπόθεση του υποκειμένου της και γίνεται, ως κοινωνικός θεσμός πια, υπόθεση της κοινωνίας και αποκτά κοινωνική διάσταση υπέρτερης σημασίας από αυτήν της υποκειμενικής. Είναι όμως η κοινωνία σε θέση να επιβάλει τη θέλησή της, δηλαδή το γενικό συμφέρον πάνω στο ατομικό και ταξικό συμφέρον των μεγαλοϊδιοκτητών;
Η αναζήτηση απαντήσεων για όλα αυτά τα ερωτήματα μας αναγκάζει να ανατρέξουμε στην ιστορική πορεία της ανθρωπότητας, όπως αυτή προκύπτει μέσα από την πορεία των επιμέρους κοινωνιών. Αυτή η αναζήτηση αναπόφευκτα θα μας αποκαλύψει την καταγωγή, την εξέλιξη και τις συνέπειες της ατομικής ιδιοκτησίας για τον άνθρωπο, την κοινωνία του και τον πολιτισμό του. Αυτό πάντως που οφείλουμε να πάρουμε ως ιστορικά δεδομένο είναι ότι:
1. Η ιστορική εμπειρία διδάσκει πως η ισοκατανομή των αγαθών, ανάλογα με τις ανάγκες, υπήρξε και συνεχίζει να είναι η οικουμενικότερη μορφή ανθρώπινης οικονομικής συμπεριφοράς, πράγμα που σημαίνει πως η ελευθερία και η κοινωνική συνοχή εξαρτώνται αποκλειστικά από την οικονομική και κοινωνική ισότητα μεταξύ των μελών κάθε κοινωνίας. Η ανθρωπολογική επιστήμη διδάσκει πως η απειλή της οικονομικής και κοινωνικής ανισότητας, κατά συνέπεια και της διχόνοιας, συνιστά για τους ανθρώπους μεγαλύτερο κίνδυνο από την απειλή της πείνας, γιατί η ισότητα στη συγκυριακή έλλειψη αγαθών ενισχύει την κοινωνική συνοχή, ενώ η ανισοκατανομή-ανισότητα ακόμα και σε συνθήκες αφθονίας αγαθών υπονομεύει την κοινωνική συνοχή και το κοινό συμφέρον.
2. Ενώ η γλώσσα, οι επιστήμες και ο ανθρώπινος πολιτισμός ενώνουν και αποτελούν επιτεύγματα ομαλής και γόνιμης συνεργασίας μεταξύ των ανθρώπων, δηλαδή εντός ανθρώπινων συλλογικοτήτων-κοινωνιών και όχι μεμονωμένων και έξω από αυτές τις συλλογικότητες ατόμων, αντίθετα η ατομική ιδιοκτησία διασπά τις κοινωνίες και προκαλεί τεράστιες ανισότητες, επειδή ακριβώς αποτελεί προϊόν βίαιων, ατομικών και ταξικών αντικοινωνικών εξελίξεων ερήμην και σε βάρος των κοινωνιών, με ελάχιστες διαφοροποιήσεις από τόπο σε τόπο και από εποχή σε εποχή.
3. Όπως η άμεσα ή έμμεσα βίαιη περίφραξη και η ιδιωτικοποίηση της γης και η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής παραβιάζει ανθρώπινα και κοινωνικά δικαιώματα, έτσι και η περίφραξή της επιστήμης, της πληροφορίας και της γνώσης με συστήματα και νόμους «προστασίας» της δήθεν ατομικής πνευματικής ιδιοκτησίας παραβιάζει τον κοινωνικό χαρακτήρα της διαδικασίας απόκτησης, παραγωγής και αναπαραγωγής της Γνώσης. Κι αυτό, γιατί η Γνώση δεν προκύπτει από παρθενογένεση, αλλά από επίπονη και επίμονη διαχρονική ατομική-συλλογική προσπάθεια όλων των προγενέστερων γενεών της ανθρωπότητας, πάνω στον πνευματικό πλούτο των οποίων ακουμπούν, ερευνούν, στοχάζονται και δημιουργούν οι κάθε φορά επόμενες γενιές, πράγμα που σημαίνει ότι ποτέ και κανένας εκτός κοινωνίας και χωρίς επικοινωνία με αυτόν τον πλούτο-κληρονομιά ολόκληρης της ανθρωπότητας δεν κατάφερε να δημιουργήσει κάτι αξιόλογο και σημαντικό. Είναι το συλλογικό υποκείμενο των διαχρονικών δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού που δημιουργεί γνώση και επιστήμες για την ειρήνευση, σε αντίθεση με την αυθαίρετη ιδιωτικοποίησή τους, η οποία τραυματίζει θανάσιμα την κοινωνική συνοχή και προκαλεί βαθιές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές ανισότητες και καταστροφές. Αντίθετα, η ελεύθερη διακίνηση, δηλαδή η κοινοκτημοσύνη της γνώσης, συμβάλλει στη διαμόρφωση γόνιμων συνθηκών πνευματικής ανάτασης και ισότητας και μακροπρόθεσμα δημιουργεί οικονομική και κοινωνική πρόοδο με κατεύθυνση την οικουμενική ευτυχία και με μέσο την οικονομική και την κοινωνική ισότητα.
4. Η σχέση των κοινωνιών και των ανθρώπων με τη Φύση, με το έδαφος, καθώς, το υπέδαφος, τους ωκεανούς, την ατμόσφαιρα και το διάστημα και με κάθε υλικό ή/και πνευματικό μέσο και τρόπο που παράγει πλούτο (που ιστορικά καταγράφεται πότε ως ακτημοσύνη-οικειοποίηση, πότε ως κοινοκτημοσύνη, πότε ως «θεοκτησία», πότε ως ατομική ιδιοκτησία και πότε ως καθολική ατομική ακτησία, δηλαδή ως καθολική και απόλυτη κοινοκτημοσύνη) αποτελεί το κύριο αίτιο της αρχιτεκτονικής της ταξικής συγκρότησης των κοινωνιών, όπως αυτή διαμορφώνεται από την σολώνεια νομοθεσία με την πατριαρχική de jure ατομική ιδιοκτησία και κατά τη διάρκεια των διαδοχικών περιόδων της εξέλιξης της ανθρωπότητας, γεγονός που δεν αφήνει περιθώρια για αυθαίρετες αναλύσεις και ιδεολογήματα.
5. Το υποκείμενο της ιστορίας είναι η κοινωνία και όχι η οικονομία, πράγμα που σημαίνει ότι το πρωταρχικό δεν είναι η οικονομία, αλλά η κοινωνία, για λογαριασμό της οποίας οργανώνεται κάθε μορφής οικονομική δραστηριότητα. Η βίαιη, ιδιοτελής, παράνομη και σφετεριστική απόσπαση της οικονομίας από τον κοινωνικό έλεγχο και η αυτονόμησή της απέναντι και σε βάρος της κοινωνίας κατέληξε στο φαινόμενο του οικονομισμού, δηλαδή του οικονομικού φασισμού, σύμφωνα με τον οποίο σκοπός της οικονομικής δραστηριότητας με τη μορφή της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας δεν είναι η ορθολογική, ισόμερη και κοινωνικά δίκαιη ανάπτυξη,[21] αλλά η μεγέθυνση[22] της παραγωγής με αποκλειστικό σκοπό τη μεγιστοποίηση του κέρδους των επιχειρηματιών. Όμως αυτό το οικονομικό μοντέλο αποδείχτηκε ανίκανο να εξασφαλίσει τροφή, ίσες ευκαιρίες, ασφάλεια και ελευθερία για όλους τους ανθρώπους και για τις κοινωνίες τους, εξαιτίας του γεγονότος ότι είναι σχεδιασμένο να παράγει πλούτο για τους λίγους και δυστυχία για τους πολλούς, πράγμα που το καθιστά επικίνδυνο για τον άνθρωπο και τον πολιτισμό του.
6. Η διάπλαση του νομικού οικοδομήματος οφείλει να εδράζεται στη φύση των πραγμάτων και όχι στην υποκειμενική και αυθαίρετη βούληση του νομοθέτη που παράγει ανισότητες και κοινωνικές συγκρούσεις. Και τούτο διότι σε περίπτωση σύγκρουσης του ιδιοτελούς γραπτού δικαίου με το από τη φύση των πραγμάτων, από τη Λογική των αιώνων και από την πείρα των αγώνων παραγόμενο δίκαιο, η σύγκρουση αίρεται μόνο με την τελική επικράτηση του δευτέρου, καθόσον ο νόμος δεν μπορεί να επιβάλει στο διηνεκές παράνομες και παράλογες λειτουργίες. Η φύση των πραγμάτων δεν αποτελεί απλώς ερμηνευτική μέθοδο, αλλά και ουσιαστική πηγή του δικαίου. Πολλές φορές, παράλογα και σκόπιμα, υποτιμάται η δύναμη της ζωντανής κοινωνικής πραγματικότητας για λογαριασμό της ιδιωτικής-ταξικής οικονομικής οργάνωσης και τάξης, με τα γνωστά οδυνηρά αποτελέσματα.[23]
Η φιλελεύθερη ιδεολογία, όπως αυτή θεμελιώθηκε από τους Τόμας Χομπς,[24] Τζέιμς Χάρινγκτον,[25] Τζον Λοκ και άλλους, υποστηρίζει ότι «η ατομική ιδιοκτησία είναι το δημιούργημα της προσωπικής εργασίας των ανθρώπων που είναι ιδιοκτήτες του εαυτού τους». Σύμφωνα, βέβαια, με αυτή την αντίληψη, η γη δεν μπορεί να αποτελέσει ατομική ιδιοκτησία κανενός ανθρώπου, γιατί δεν είναι δικό του δημιούργημα, αφού προϋπήρχε των σφετεριστών της και θα συνεχίσει να υπάρχει κα μετά από αυτούς. Ούτε μπορούν να δικαιολογήσουν το δικαίωμα ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στη γη οι όποιες βελτιώσεις για την αύξηση της αποδοτικότητάς της, αφενός γιατί αυτή η απόκτησή της συνοδεύτηκε με γενοκτονίες αυτόχθονων πληθυσμών και αφετέρου γιατί η «βελτίωση» της ιδιόκτητης γης γίνεται για τη μεγιστοποίηση του ιδιωτικού οφέλους, προκαλώντας κοινωνικές ανισότητες, αλλά και επειδή σε πολλές περιπτώσεις την καθιστά σταδιακά παραγωγικά νεκρή. Και πέραν τούτων, άλλο πράγμα είναι το δικαίωμα της εκάστοτε κοινότητας πάνω στα προϊόντα από την καλλιέργεια της κοινόκτητης γης, που ίσχυε σε όλη την προϊστορία της ανθρωπότητας μέχρι την εμφάνιση της ατομικής ιδιοκτησίας, και άλλο η ατομική ιδιοκτησία της ίδιας της γης.
Μπορεί η συντηρητική αντίληψη να ήταν απότοκος της ιστορικής συγκυρίας που σηματοδοτούσε την απελευθέρωση της ιδιοκτησίας από τη θεοκρατική, μοναρχική, φεουδαρχική εκδοχή της με σκοπό την πλήρη αποκατάστασή της ως απόλυτα ατομική ιδιοκτησία. Μπορεί ακόμα και το σύνθημα της αστικής αγροτικής μεταρρύθμισης, «η γη στους καλλιεργητές της», να εννοηθεί και ως απόπειρα δημιουργίας ψευδαίσθησης ελευθερίας στους απελεύθερους δουλοπάροικους που υποτίθεται ότι θα αποκτούσαν την αντικειμενικά περιορισμένη ελευθερία, αυτή του, από το κεφάλαιο, άγρια εκμεταλλευόμενου μικροκαλλιεργητή, ή του μισθωτού δούλου του καπιταλιστή εργοδότη τους.
Δεν μπορούμε όμως να παραγνωρίσουμε ότι αυτή η αντίληψη αποξενώνει βίαια τους ανθρώπους από τη σχέση τους με τη Φύση, με την κοινότητά τους και με την Εαυτότητά τους, μια σχέση που δεν διαμορφώνεται με φυσικούς αλλά με αυστηρά βίαιους εξουσιαστικούς, είτε με καθολικά αποδεκτούς κοινωνικούς και ιστορικούς όρους. Γι’ αυτό οφείλουμε να κατανοήσουμε με ποιο τρόπο και για ποιο λόγο οι αιχμάλωτοι, οι δούλοι, οι κολλήγοι και οι μισθωτοί εργαζόμενοι έπαψαν να είναι ιδιοκτήτες του εαυτού τους και γι’ αυτό ο δικός τους μόχθος δεν γίνεται δική τους ατομική ιδιοκτησία αλλά των εξουσιαστών τους και δικό τους σισύφειο άγος. Και φυσικά οφείλουμε να διευκρινίσουμε τι σημαίνει ιδιοκτησία του εαυτού ενός μέλους που είναι γέννημα-θρέμμα και δημιούργημα μιας οικογένειας, μιας συλλογικότητας, μιας κοινότητας, μιας κοινωνίας, γιατί, όπως είναι γνωστό, οι άνθρωποι δεν φυτρώνουν στα χωράφια την άνοιξη και δεν μεγαλώνουν από μόνοι τους, χωρίς το τάισμα και το γάλα της μάνας, όπως τα φυτά. Τέλος, θα πρέπει να εξηγήσουμε γιατί το παιδί κάποιου ο οποίος έκλεψε ή κληρονόμησε κλεμμένη ιδιοκτησία ή έστω δούλεψε σκληρά σε όλη του τη ζωή θα πρέπει να κληρονομήσει μια περιουσία που δεν του ανήκει και δεν του αξίζει, αφού το ίδιο δεν δούλεψε ποτέ για να την αποκτήσει, κι επιπλέον το καθιστά κυρίαρχο πάνω σε ανθρώπους που με την εργασία τους δημιούργησαν τη συγκεκριμένη ιδιοκτησία-περιουσία.
Να θυμίσουμε μόνο ότι κατά την περίοδο της φεουδαρχίας η γη «ανήκε στο θεό», με διαχειριστή, διά βασιλικού διατάγματος, τον ίδιο τον εκάστοτε βασιλιά, και δεν ανήκε στους κολλήγους καλλιεργητές της, αλλά οι κολλήγοι, ως υπήκοοι του βασιλιά και δουλοπάροικοι, «ανήκαν» στη γη, ως αναπόσπαστο περιουσιακό στοιχείο τής, για ορισμένο χρόνο και έναντι μισθώματος, εκχωρημένης από το βασιλιά, γης του αφεντικού τους.
Οι θεμελιωτές και οι απολογητές της φιλελεύθερης ιδεολογίας όφειλαν και οφείλουν ακόμα να δικαιολογήσουν πώς μπορεί κάποιος να καταστήσει ατομική του ιδιοκτησία τη γη, το φυσικό πλούτο, τα ποτάμια, τα δάση, τα ζώα και γενικά τη Φύση-Βιόσφαιρα, που όχι μόνο δεν τα δημιούργησε αλλά τον δημιούργησαν. Και με ποια λογική μπορεί να σκεφτεί κανείς πως αποτελεί ατομική ιδιοκτησία του κάποιο κομμάτι της κοινής γης, επειδή αυθαίρετα και με τη βία το απέσπασε από τη δικαιοδοσία της κοινότητας ή ακόμα και της ανθρωπότητας ολόκληρης και το έφραξε, το καλλιέργησε και το πότισε, για να πάρει τους καρπούς και να ζήσει μόνος του αδιαφορώντας για την τύχη των άλλων; Εκτός και αν δεχτούμε πως η βίαιη κατάκτηση ανθρώπων και εδαφών αποτελεί «εργασία» δημιουργίας ατομικής ιδιοκτησίας, αλλά τότε θα πρέπει να δεχτούμε πως οι κατακτητές και καταπατητές ως άτομα, τάξη και κράτος δεν ανήκουν στους εαυτούς τους, στις οικογένειες και στις κοινωνίες που τους ανάθρεψαν, αλλά σε κάποια απάνθρωπη και εξώκοσμη συμμορία, οπότε καταπέφτει ολόκληρος ο συλλογισμός τους περί ατομικότητας καιεαυτοϊδιοκτησίας. Έχει όμως παρατηρηθεί ότι όπου και όσο αναπτύσσεται η αίσθηση της εγγύτητας, της ενότητας, της κοινότητας, της συνεργασίας, της αλληλεγγύης, της αυτοπεποίθησης και της αμοιβαίας αναγνώρισης, τόσο συνειδητοποιούμε ότι όσα προκύπτουν από τον ατομικό και συλλογικό μόχθο μας δεν μας ανήκουν αποκλειστικά και ότι αυτά που φτιάχνουμε δεν είναι ατομικά δικά μας αλλά κοινό δημιούργημα, με τελική συνέπεια τη σταδιακή μείωση της τεχνητής και εξωγενούς ανάγκης μας «να κατέχουμε».
Ο Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν, επικαλούμενος «τη λογική των λαών και των αιώνων»,αποφαίνεται απερίφραστα ότι «η ιδιοκτησία δεν υπάρχει από μόνη της. Για να δημιουργηθεί, για να ενεργήσει έχει ανάγκη από μια ξένη αιτία. Αυτή η αιτία είναι η βία και ο δόλος»[26]και κατά συνέπεια «η ιδιοκτησία είναι κλεψιά».[27] Αναφορικά με την έννοια του «θεού», παρατηρεί ότι αυτός είναι δημιούργημα της εξουσίας, η οποία «αφού τον έπλασε κατ’ εικόνα της θέλησε και να τον ιδιοποιηθεί και τον μεταχειρίστηκε σαν κληρονομιά της: ο θεός αναπαραστημένος με τερατώδεις μορφές έγινε παντού ιδιοκτησία της εξουσίας και του κράτους»,[28] και με αυτόν τον τρόπο ο «θεός», ως φετίχ της εξουσίας, έγινε προστάτης της ιδιοκτησίας των πλουσίων και διώκτης όσων θυμάτων της εξουσίας, της οικονομικής και κοινωνικής ανισότητας, την αμφισβητούν. Ο Δαρβίνος, αναφερόμενος σε άγριες φυλές στις οποίες η ατομική ιδιοκτησία δεν υπήρχε ούτε καν ως έννοια, μας πληροφορεί ότι: «Δεν έχουμε τίποτα που να μαρτυρεί ότι ο άνθρωπος ήταν από την αρχή “προικισμένος” με την εξευγενιστική πίστη στην ύπαρξη ενός παντοδύναμου θεού. Διαθέτουμε, αντίθετα, ένα σωρό μαρτυρίες, όχι από περαστικούς ταξιδιώτες, αλλά από ανθρώπους που έχουν ζήσει πολύ καιρό με τους άγριους, απ’ όπου προκύπτει ότι υπήρξε και υπάρχει ακόμα ένας σημαντικός αριθμός από άγριες φυλές οι οποίες δεν πιστεύουν ούτε σε έναν ούτε σε περισσότερους θεούς και οι οποίες δεν έχουν στη γλώσσα τους λέξη για να εκφράσουν την έννοια του θεού»,[29] πράγμα που επιβεβαιώνει πως η εμφάνιση της ατομικής ιδιοκτησίας και συνακόλουθα και της ατομικής και κρατικής εξουσίας προκάλεσαν τη δημιουργία των μύθων περί «αθάνατης ψυχής», περί θεού και των θρησκειών. Στο προηγούμενο βιβλίο μου, Θεός και Κεφάλαιο. Δοκίμιο για τη σχέση μεταξύ θρησκείας και εξουσίας, αναλύεται διεξοδικά η προέλευση και ο σκοπός του θρησκευτικού μύθου περί «θεού δημιουργού» και αποδείχνεται η σχέση μεταξύ υποτιθέμενης «αθάνατης ψυχής» ως το φετίχ της «ιερής ατομικής ιδιοκτησίας» με το «θεό δημιουργό» ως φετίχ της καταστροφικής εξουσίας, και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «“θεός δημιουργός” δεν υπάρχει, γιατί σύμφωνα με την επιστήμη δεν μπορεί και σύμφωνα με τη Λογική δεν χρειάζεται να υπάρχει, υπάρχει όμως ως σκιάχτρο και εσκεμμένη απάτη της εκάστοτε εξουσίας και ως εξωγενής αυταπάτη πολλών εξουσιαζόμενων που εκδηλώνεται ως καταστροφική δύναμη, ως ένας “θεός” καταστροφέας και απάνθρωπος, που κατασκευάστηκε ως μύθος και ιδεολόγημα από τα σκοταδιστικά και εξουσιαστικά ιερατεία, για να κρύβει την αποκρουστικότητα και να προστατεύει την καταστροφικότητα της πραγματικής εξουσίας που πηγάζει από την ατομική ιδιοκτησία».
«Η ιδιοκτησία», συνεχίζει ο Προυντόν, εννοώντας φυσικά την ατομική ιδιοκτησία, «και η κοινωνία είναι πράγματα που απεχθάνονται το ένα το άλλο. Πρέπει να υποκύψει η κοινωνία ή να σκοτώσει την (ατομική) ιδιοκτησία».[30] «Αν όμως», υποστηρίζει ο Τσαρλς Αϊζενστάιν, «η ιδιοκτησία είναι ληστεία, τότε ένα νομικό σύστημα που έχει αφιερωθεί στην προστασία των δικαιωμάτων της ιδιωτικής περιουσίας είναι ένα σύστημα που διαιωνίζει ένα έγκλημα. Με το να κάνουμε την ιδιοκτησία ιερή και απαραβίαστη επικυρώνουμε την αρχική κλοπή. Αυτό δεν πρέπει να μας εκπλήσσει, μιας που οι νόμοι φτιάχτηκαν από τους ίδιους τους κλέφτες για να νομιμοποιήσουν τα παράνομα κέρδη τους. Αυτή ήταν πραγματικά η περίπτωση: στη Ρώμη και αλλού, ήταν οι πλούσιοι και οι ισχυροί μαζί που άρπαξαν τη γη και έφτιαξαν τους νόμους».[31] Για να γίνει αποδεκτή ως «ιερή» η ατομική ιδιοκτησία, οι σφετεριστές κατασκεύασαν «ιερούς νόμους» που αποϊεροποιούν το δίκαιο και το ηθικό χάριν του «νόμιμου», αν και είναι γνωστό ότι «ο νόμος δεν καθιστά στο παραμικρό τους ανθρώπους δικαιότερους, αντίθετα μάλιστα, εξαιτίας του σεβασμού προς τον νόμο, ακόμα και καλοπροαίρετοι άνθρωποι καταντούν καθημερινά συντελεστές αδικίας. […] Οι μάζες των ανθρώπων που υπηρετούν με αυτόν τον τρόπο την πολιτεία, δεν την υπηρετούν ως άνθρωποι, αλλά ως μηχανές, μόνο με τα κορμιά τους. Αυτοί αποτελούν τον μόνιμο στρατό, την εθνοφρουρά, τους δεσμοφύλακες, τους χωροφύλακες, τα (εκτελεστικά) αποσπάσματα».[32]
Άλλοι πάλι θεωρούν την ατομική ιδιοκτησία προϊόν της ανθρώπινης φύσης, σαν να πρόκειται για ένα δεδομένο και σταθερό μέγεθος και όχι επίκτητο[33] ή/και κάποιας υποτιθέμενης ψυχολογικής ανάγκης, αναφερόμενοι συχνά στην υποτιθέμενη τάση των μικρών παιδιών να παίρνουν πράγματα, παραγνωρίζοντας ότι: Τα μικρά παιδιά πιστεύουν πως μπορούν να έχουν οτιδήποτε τους προκαλεί την περιέργεια, αυτή την κατ’ εξοχήν ανθρώπινη ιδιότητα που μας ξεχώρισε από τα ζώα, προφανώς γιατί τα θεωρούν όλα κοινά κι επιθυμούν να τα αγγίξουν, να τα περιεργαστούν για να μάθουν, κι όταν πάρουν τις πρώτες πληροφορίες που μπορούν να επεξεργαστούν, τότε τα παρατάνε για την «επόμενη εξερεύνηση», κρατώντας ενδεχόμενα κάτι μικρό προσωπικό για συντροφιά και όχι ως κτήμα τους, κι αυτό γιατί δεν έχουν ακόμα εκπαιδευτεί στην επικρατούσα λογική «το δικό μου δεν είναι δικό σου».[34] Παραπέρα τα μικρά παιδιά, αν και έχουν κάποια αντίληψη για τα πράγματα του περιβάλλοντός τους που υποτίθεται ότι τους ανήκουν, συνήθως απορούν για τη μονιμότητα της κατοχής, γι’ αυτό και χαρίζουν, ανταλλάσσουν και μοιράζονται πράγματα, όπως και θεωρούν αυτονόητο ότι μπορούν να χρησιμοποιήσουν πράγματα των μεγαλύτερων αδελφών τους ή και των γονιών τους. Αν λοιπόν είναι κάτι η αυθεντική, η ανεπιτήδευτη, η πραγματική ανθρώπινη φύση και κατ’ επέκταση η «ανθρώπινη ψυχολογία», τότε είναι αυτή ακριβώς η αθώα αίσθηση των κοινών αγαθών, που ανήκουν σε όλους μας χωρίς ανταλλάγματα και τιμωρίες. Αυτό όμως είναι πολύ διαφορετικό από εκείνο που περιγράφουν όσοι από άγνοια ή από σκοπιμότητα θέλουν να φορτώσουν την εγκληματική φύση του οικονομικοκοινωνικού συστήματος της κοινωνικής ανισότητας, της ατομικής ιδιοκτησίας, της ιδιωτικής και κρατικής εξουσίας στις αθώες υπάρξεις που φέρνουμε στον κόσμο, ή, ακόμα χειρότερα, να το φορτώνουν στην ασύνειδη Φύση-Βιόσφαιρα και στη διαδικασία που καταλήγει στο θαύμα της ζωής και ιδιαίτερα στο ανθρώπινο όν.
Πολλοί μάλιστα από αυτούς που θέλουν να δικαιολογήσουν την κλεπτοκρατική φύση του καπιταλισμού, αναφέρονται συχνά σε περιστατικά παιδιών που κλέβουν παιχνίδια άλλων παιδιών ή κάτι άλλο που δεν το έχουν ή το έχουν, αλλά θέλουν να αποκτήσουν ένα ακόμα. Σ’ αυτή την περίπτωση αποσιωπούν ή δεν γνωρίζουν τις εμπειρίες των εκπαιδευτικών και τα συμπεράσματα των ειδικών παιδαγωγικών επιστημών, ότι η παιδική κλοπή μπορεί να οφείλεται στην επιδίωξη μιας αθώας περιπέτειας για αυτοεπιβεβαίωση, ότι μπορούν να μιμούνται και να κάνουν ό,τι κάνουν και οι μεγάλοι ή, το συνηθέστερο και πιθανότερο, επειδή τα παιδιά αυτά είναι νευρωτικά, γιατί δεν παίρνουν αρκετή αγάπη και αναγνώριση από το άμεσο οικογενειακό περιβάλλον τους και γιατί ζουν σε συνθήκες με πολλές, παράλογες και αυστηρές απαγορεύσεις.[35] Άλλωστε η λεγόμενη «ψυχολογική ανάγκη», κατά τους ειδικούς και ιδιαίτερα κατά τον θεμελιωτή της επιστήμης της ψυχολογίας, τον Φρόυντ,[36] αποτελεί απώθηση κάποιου φόβου, κάποιας ανασφάλειας ή μιας ανικανοποίητης ανάγκης ή επιθυμίας ή υπερβολικών απαγορεύσεων, οπότε δεν έχει να κάνει με την ανθρώπινη φύση, αλλά με τη φύση του συστήματος και γενικότερα με την κοινωνία και τις συνθήκες μέσα στις οποίες ζούμε, οι οποίες και μας διαμορφώνουν.
Αν λοιπόν οι κοινωνίες συνέχιζαν να είναι, όπως για εκατομμύρια χρόνια ήταν, οργανωμένες στη βάση της ισοκτησίας, με την έννοια της ισότιμης συμμετοχής στα κοινά και της χωρίς εξαίρεση ισοκατανομής των αγαθών στα μέλη της κοινότητας, ανάλογα με τις ανάγκες τους βεβαίως, τότε για ποιο λόγο θα επιχειρούσε κανείς να έρθει σε αντίθεση με όλους τους άλλους συμπολίτες του, με κίνδυνο να αποκλειστεί απ’ αυτήν; Κι αν αυτό θα το επιχειρούσαν κάποιοι, θα ήταν ψυχολογικό ή ψυχοπαθολογικό το πρόβλημα; Ένα πρόβλημα που γίνεται επαγγελματική διαστροφή, όπως συμβαίνει με όλους σχεδόν τους καταπατητές και φοροφυγάδες επιχειρηματίες, που για να κλέψουν την υπερεργασία-υπεραξία των εργαζομένων τους, τους καταπιέζουν να δουλεύουν περισσότερο και να δέχονται μικρότερες αποδοχές. Αυτό συμβαίνει άλλωστε και με πολλούς πλούσιους «κυρίους» και «καθωσπρέπει κυρίες» που, ενώ έχουν τα πάντα, καταφεύγουν συχνά στην εξάσκηση της κλεπτομανιακής τους ταξικής νοσηρότητας, το ξεπέρασμα της οποίας προϋποθέτει μια «υγιή κοινωνία»,[37] η οποία στον 21ο αιώνα είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαία και εφικτή.
Και επειδή όλοι γνωρίζουμε πως η ανισοκατανομή του πλούτου οφείλεται στην ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, οφείλουμε να κατανοήσουμε ότι, αφού έτσι κι αλλιώς η εργαζόμενη κοινωνία κινεί με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο την οικονομία, γιατί θα πρέπει οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού να την αφήνουν στα χέρια των διαπλεκόμενων συμμοριών; Στην οικονομική ιστορία υπάρχουν πολλά επιτυχημένα οικονομικά μοντέλα αυτοδιαχειριστικής συλλογικής, συνεταιριστικής και κοινωνικής επιχειρηματικότητας, που κατάφεραν
· σε τοπικό επίπεδο, όπως λ.χ. η αμεσοδημοκρατική κοινότητα της Μαριναλέντας της Ανδαλουσίας,[38]
· σε περιφερειακό επίπεδο, όπως το αγροτοβιομηχανικό συγκρότημα Μοντραγκόν της χώρας των Βάσκων,[39] ακόμα και
· στο ηπειρωτικό επίπεδο της Λατινικής Αμερικής, η οποία μέσω της κατάληψης των χρεοκοπημένων καπιταλιστικών εργοστασίων και της εργατικής αυτοδιαχείρισής τους πορεύεται το δύσκολο δρόμο της κοινωνικής απελευθέρωσης,[40]
να εξασφαλίσουν σημαντικό βαθμό αυτάρκειας σε τρόφιμα και διαρκή καταναλωτικά αγαθά, υψηλή μέχρι και πλήρη δημιουργική απασχόληση του ανθρώπινου δυναμικού, θεαματική ανάπτυξη της κοινωνικής αλληλεγγύης, της κοινωνικής συνοχής και του βιοτικού επιπέδου και βελτίωση της σχέσης μεταξύ κοινωνίας και Φύσης.
Καταλήγοντας μπορούμε να υποστηρίξουμε πως η επιδίωξη απόκτησης ατομικής ιδιοκτησίας μπορεί να γίνει κατανοητή μόνο ως πρόβλημα κοινωνικής ανωμαλίας και θεσμικής βίας, ως αναγκαστική αντίδραση απέναντι σε μια κοινωνία που δεν προσφέρει ασφάλεια, τροφή, στέγη, προστασία, έμπνευση, δημιουργικότητα και υπερηφάνεια σε όλα τα μέλη της, οπότε «ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Η ατομική ιδιοκτησία, ως εργαλείο εξουσίας απέναντι στους συνανθρώπους μας, γίνεται μια εξουσιαστική κοινωνική σχέση που καταστρέφει την αλληλεγγύη, τον αλτρουισμό, την αμοιβαιότητα, τον αμοιβαίο σεβασμό, ευνοεί την ανάπτυξη του ατομισμού, με την έννοια του αντικοινωνικού εγωισμού, και πυροδοτεί ανταγωνισμούς και καταστροφικούς πολέμους. Κοινωνικό είναι, σε τελική ανάλυση, το πρόβλημα της επιδίωξης απόκτησης ατομικής ιδιοκτησίας που ριζώνει στο αίσθημα ανασφάλειας που προκαλεί η κραυγαλέα ανισοκατανομή της ατομικής ιδιοκτησίας, του πλούτου και των ευκαιριών και ως κοινωνικό μπορεί και πρέπει να αντιμετωπιστεί με την αλλαγή της φιλοσοφίας, της αρχιτεκτονικής, της δομής και της λειτουργίας της κοινωνίας, η οποία οφείλει να εξασφαλίζει χωρίς διακρίσεις σε όλα τα μέλη της τους ίδιους όρους ύπαρξης, ασφάλειας, εξέλιξης και ευτυχίας, πράγμα ασυμβίβαστο με την ατομική ιδιοκτησία, η οποία υπονομεύει την πρόοδο προς την κοινωνική ισότητα, που ήταν[41] και παραμένει κεντρικό διαχρονικό αίτημα από την εμφάνιση της οργανωμένης κοινωνικής συμβίωσης μέχρι σήμερα.
Αναφορικά με τις συνέπειες της ατομικής ιδιοκτησίας, χαρακτηριστική είναι η άποψη του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, που θεωρεί πως «η εγκαθίδρυση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι η αρχή όλων των κοινωνικών κακών και η κύρια αιτία της ολέθριας πορείας της ανθρωπότητας […] ένα αποφασιστικό βήμα στην πορεία του ανθρώπου προς τη δουλεία».[42] Το γεγονός πως ο ίδιος στο έργο του Λόγος περί Πολιτικής Οικονομίας ορίζει το δικαίωμα της ιδιοκτησίας ως «το πιο ιερό από όλα τα δικαιώματα των πολιτών και κατά μία άποψη σημαντικότερο από την ίδια την ελευθερία, […] επειδή η ιδιοκτησία αποτελεί το πραγματικό θεμέλιο της αστικής κοινωνίας και τον πραγματικό εγγυητή των δεσμεύσεων των πολιτών»,[43] δεν αναιρεί τη σημασία της θέσης του για τις καταστροφικές συνέπειες της ατομικής ιδιοκτησίας και για τον πρόσθετο λόγο ότι στο συγκεκριμένο έργο αναφερόταν κύρια στην αστική οικονομία και κοινωνία και στις αντιλήψεις των θεωρητικών θεμελιωτών της. Με κάποιους μάλιστα από αυτούς, όπως ο Χομπς και ο Γκρότιους,[44] ο Ρουσσώ έρχεται σε μετωπική σύγκρουση, αντικρούοντας τη θέση τους ότι η ατομική ιδιοκτησία είναι «φυσικός νόμος».[45] Ο σκοπός του κοινωνικού συστήματος, υποστηρίζει ο Ρουσσώ, δεν είναι να καταστρέψει τη «φυσική ισότητα», αλλά να τη συμπληρώσει με την οικονομική, την κοινωνική και την ηθική ισότητα, η οποία θα καθιστά όλους τους ανθρώπους ελεύθερους και ισότιμους, ακόμη κι αν αυτοί είναι διαφορετικοί και «άνισοι ως προς τη φυσική ισχύ και ευφυΐα», καταλήγοντας στην παραίνεση πως η ανθρωπότητα «δεν πρέπει ποτέ να επιτρέψειτο ανθρώπινο γένος να ανήκει σε καμιά εκατοστή ανθρώπους αντί αυτοί οι εκατό να ανήκουν στο ανθρώπινο γένος».[46]
Επανερχόμενοι στον Προυντόν και παραφράζοντάς τον λίγο, θα μπορούσαμε να κάνουμε τον παρακάτω λογικό συλλογισμό: «Είναι σωστό και δίκαιο οι άνθρωποι που γεννιούνται ίσοι να παραμένουν ίσοι. Ό,τι είναι δίκαιο, για πολύ σπουδαιότερο λόγο είναι και ωφέλιμο, ό,τι είναι ωφέλιμο, για πολύ σπουδαιότερο λόγο είναι και αληθινό, συνεπώς ό,τι είναι αληθινό και δίκαιο, όπως η ισότητα, για πολύ σπουδαιότερο λόγο είναι αναγκαίο και εφικτό».[47]
Μπροστά σ’ αυτή τη ζοφερή πραγματικότητα της ατομικής ιδιοκτησίας ορθώνεται διαχρονικά ολόκληρη η εργαζόμενη ανθρωπότητα, οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, και διεκδικούν μια άλλη σχέση των ανθρώπων, των κοινωνιών και της ανθρωπότητας συνολικά με τη Φύση, το έδαφος, την παραγωγή και διανομή των αγαθών, με τον παγκόσμιο κοινωνικό πλούτο. Διεκδικούν μια τέτοια σχέση που κανένας άνθρωπος να μη στερείται του αναγκαίου για την απρόσκοπτη φυσική και πνευματική του ανάπτυξη ζωτικού χώρου και συνεπώς κανένας να μην μπορεί να διευρύνει το δικό του ζωτικό χώρο σε βάρος του ζωτικού χώρου του όποιου συνανθρώπου ή και εκατομμυρίων συνανθρώπων του. Αυτός είναι και ο λόγος που μετά την Αναγέννηση και το Διαφωτισμό άρχισε, στα ευρωπαϊκά κυρίως συντάγματα, να αμφισβητείται η απολυτότητα και να σχετικοποιείται το δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας υποτασσόμενο σε κάποιο αόριστα διατυπωμένο «γενικό συμφέρον», το οποίο συνήθως παραγνωρίζεται μπροστά στο αυστηρά οριζόμενο και πολιτικά ισχυρότερο δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας.
Καταλήγοντας μπορούμε να ορίσουμε την ατομική ιδιοκτησία ωςάμεση ή έμμεση βίαιη απόσπαση, κατοχή και ιδιοποίηση αξίας που ανήκει σε όλους, με πολλαπλασιαστικές σε γεωμετρική κλίμακα αντικοινωνικές συνέπειες.
[1] Για μια σε έκταση και βάθος ανάλυση βλέπε, Λάμπος Κώστας, Η Γέννηση και ο θάνατος της ατομικής ιδιοκτησίας. Η ατομική ιδιοκτησία ως μήτρα βίας, εξουσίας, ανισότητας, εγκληματικότητας, σκοταδισμού και ανηθικότητας, ΚΟΥΚΚΙΙΔΑ, Αθήνα 2017. Βλέπε, επίσης Καγγελάρης Φώτης, Η πολιτική φιλοσοφία ως ηθική, Η πολιτική φιλοσοφία ως ηθική. | Ανιχνεύσεις (anixneuseis.gr)
[2] Jean-Jacques Rousseau (1712-1778). Ελβετός φιλόσοφος, οι πολιτικές ιδέες του οποίου επηρέασαν τη Γαλλική Επανάσταση και τη διαμόρφωση της σοσιαλιστικής και της κομμουνιστικής ιδεολογίας.
[3] Υπάρχουν αγαθά που δεν εμπίπτουν, με τη στενή έννοια, σε καθεστώς αποκλειστικής ατομικής ιδιοκτησίας, όπως ο Ήλιος, το Νερό, ο Αέρας, τα ποτάμια, οι λίμνες, οι θάλασσες, τα δάση, οι δρόμοι, οι επιστήμες, τελευταία και το διαδίκτυο, κ.ά., που τα χαρακτηρίζουμε ελεύθερα, κοινά ή μη αποκλειστικής ιδιοκτησίας αγαθά, τα οποία βέβαια το κεφάλαιο προσπαθεί να τα εντάξει στην αποκλειστική ιδιωτικοποίηση μέσω της εμπορευματοποίησής τους.
[4] «Όπως όλες οι ιδιοκτησίες, έτσι και η πνευματική δεν είναι μόνο απαραβίαστη, είναι και “ιερή”. […] Σήμερα, σε έναν πολιτισμό που έχει αναγάγει σε υπέρτατες αξίες την ιδιοκτησία και την εξουσία, η επιστήμη μετατρέπεται ολοένα και περισσότερο σε ένα μέσο προς απόκτηση των υπέρτατων αυτών αγαθών. […] Η εφεύρεση, η ανακάλυψη, η έρευνα, η επιστήμη έχουν γίνει απλές θεραπαινίδες του χρήματος και της εξουσίας. Ο φωτοστέφανος της γνώσης και της αλήθειας που περιβάλλει εξ ορισμού τις σοφές κεφαλές των επιστημόνων είναι μία ακόμη από τις ψευδαισθήσεις του πολιτισμού μας», Γεώργιος Β. Δερτιλής, «Επιστήμη, ιδιοκτησία, εξουσία», εφημερίδα Το Βήμα, 13.9.1998.
[5] Ιστορική, αποκαλείται και «νεκρή», μορφή εργασίας θεωρούνται όλα εκείνα τα δημιουργήματα της πνευματικής και μυϊκής δύναμης των εργαζόμενων ανθρώπων, όπως εργαλεία, μηχανές, γνώση, τεχνολογία κ.ά., που υποκαθιστούν τη ζωντανή εργασία στην παραγωγική δραστηριότητα.
[6] «Η ατομική ιδιοκτησία είναι το δικαίωμα που έχει κάποιος να διαθέτει με τον πιο απόλυτο τρόπο μια κοινωνική ιδιοκτησία», Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν, Τι είναι η ιδιοκτησία, Αναγνωστίδης, Αθήνα χ.χ., σελ. 66.
[7] John Locke, Δεύτερη πραγματεία περί κυβερνήσεως, Πόλις, Αθήνα 2010, σελ. 226.
[10] David Harvey, Δεκαεφτά αντιφάσεις και το τέλος του καπιταλισμού, Μεταίχμιο, Αθήνα 2015 (υπογράμμιση Κ.Λ).
[11] Πάνω σ’ αυτή την ανηθικότητα και στο κατά συρροήν έγκλημα της γενοκτονίας σε βάρος της ανθρωπότητας και του πολιτισμού και με την απάνθρωπη θεωρία και τη νομική αντίληψη περί res nullius (δεν ανήκει σε κανέναν), που δικαιολογούσε τον εγκληματικό τρόπο κτήσεως κυριότητας εδάφους από κράτη και ιδιώτες κατά την εποχή των μεγάλων θρησκευτικών και αποικιοκρατικών πολέμων, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η οργάνωση ή η βούληση των αυτόχθονων πληθυσμών, χτίστηκαν μεγάλες αυτοκρατορίες σε Ανατολή και Δύση. με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τις Ενωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Βλ. σχετικά: David Harvey, ό.π.
[12] Ο πρώτος μεταφυσικός ποιητής, ο Ησίοδος, σύγχρονος ή κατ’ άλλους μεταγενέστερος του Ομήρου, φέρεται να έγραψε την Κοσμογονία του αναζητώντας τη «θεοδικία» ως αντίδοτο της ανηθικότητας, εξαιτίας της αδικίας που υπέστη από τον αδερφό του Πέρση κατά τη μοιρασιά της πατρικής κληρονομιάς τους. Βλ. σχετικά Δανιήλ Ι. Ιακώβ, Πρόλογος στο: Ησίοδος, Έργα και ημέρες, Κοσμογονία, έκδοση της εφημερίδας Το Βήμα, Αθήνα 2015, σελ. 9 κ.επ.
[14] Δεν είναι, προφανώς, τυχαίο ότι η έννοια της εξουσίας, σε όλες τις, κατά τον Τζον Λοκ, εκδοχές της είναι ταυτόσημη με την έννοια της ιδιοκτησίας: «Η πατρική εξουσία υφίσταται μόνο όπου το ανήλικο παιδί είναι ανίκανο να διαχειριστεί την περιουσία του, η πολιτική εξουσία όπου οι άνθρωποι έχουν ιδιοκτησία στη διάθεσή τους και η δεσποτική εξουσία υφίσταται επί ανθρώπων που δεν διαθέτουν καθόλου ιδιοκτησία», John Locke, Δεύτερη πραγματεία, σελ. 227.
[15] Βλ. σχετικά Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν, Τι είναι η ιδιοκτησία, σελ. 173 κ.επ.
[16] «Όταν υπερασπιζόμαστε την ιδιοκτησία, υπερασπιζόμαστε την ύπαρξή μας, κι αυτήν είναι αναμενόμενο να την υπερασπιζόμαστε μέχρι αίματος. Μέχρι φόνου. Σας φαίνεται υπερβολή; Κι όμως, κάθε πράξη απόκτησης προϋποθέτει την αποξένωση του άλλου από το “κτήμα”. Κάθε πράξη επιβεβαίωσης της ύπαρξής μας διά της ιδιοκτησίας είναι η αφαίρεση ενός μέρους της ύπαρξης του άλλου», ΚΙΜΠΙ, «Η ιδιοκτησία είναι κλοπή, είναι και φόνος», στο http://kibi-blog.blogspot.gr/2007/05/blog-post_9928.html
[17] Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν, Τι είναι η ιδιοκτησία, σελ. 88.
[18] Η κατοχύρωση της ατομικής ιδιοκτησίας, που τόσο αμφισβητήθηκε κατά τον θεοκρατικό-φεουδαρχικό Μεσαίωνα, επανέρχεται με τη δυναμική των νέων εξελίξεων που πυροδότησαν η Αναγέννηση και ο Διαφωτισμός και συνέδεσαν τη νέα πορεία της ανθρωπότητας με την αρχαία ελληνορωμαϊκή παράδοση, όπως αυτές αποκρυσταλλώθηκαν με τη Γαλλική Επανάσταση του 1789 και αποτυπώθηκαν στην αντιφατική Οικουμενική ∆ιακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη (άρθρο 17), που τοποθετεί την ιδιοκτησία μεταξύ των τεσσάρων φυσικών και απαράγραπτων δικαιωμάτων του ανθρώπου, δηλαδή: ελευθερία, ιδιοκτησία, ασφάλεια και ισότητα, αποσιωπώντας ότι ισότητα και ελευθερία δεν μπορούν να συνυπάρξουν με την ατομική ιδιοκτησία, η οποία αποτελεί τη μήτρα κάθε μορφής ανισότητας. Έκτοτε, όλα τα συντάγματα προβλέπουν την κρατική προστασία της ατομικής ιδιοκτησίας. Κατά το άρθρο 17 του Ελληνικού Συντάγματος, «Η ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του κράτους». Αντίθετα, το ∆ιεθνές Σύμφωνο περί ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων δεν αναφέρεται στην ιδιοκτησία.
[19] «Το ατομικό δικαίωμα της ιδιοκτησίας δεν εξασφαλίζει την απόκτηση μιας ιδιοκτησιακής σχέσης, αλλά τη διαφύλαξη μιας ήδη υφιστάμενης ιδιοκτησιακής σχέσης από τη στιγμή που αυτή αποκτά συγκεκριμένη υπόσταση», Ελένη Βλασερού, «Περιορισμοί της ατομικής ιδιοκτησίας»,Νομικές μελέτες, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο http://www.greeklaws.com/pubs/index.php?
[20] Η καθημερινή μας εμπειρία δείχνει ότι αυτό δεν συμβαίνει και ότι οι βαθμοί ελευθερίας και σεβασμού, στο συγκεκριμένο κεφαλαιοκρατικό σύστημα παραγωγής και διανομής των αγαθών, είναι ευθέως ανάλογοι του πλούτου, πράγμα που σημαίνει ότι όσο λιγότερο πλούτο διαθέτει κανείς, τόσο λιγότερη ελευθερία και σεβασμό απολαμβάνει, όπως εύκολα συνάγεται από το δίκαιο που διαμορφώνεται κάτω από την εξουσία των μεγάλων ατομικών ιδιοκτησιών. Βλ. ενδεικτικά, Πρώτο Πρόσθετο Πρωτόκολλο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), Άρθρo 1, Πρoστασία της ιδιoκτησίας: «Παv φυσικόv ή voμικόv πρόσωπov δικαιoύται σεβασμoύ της περιoυσίας τoυ», χωρίς ωστόσο να γίνεται παράλληλα λόγος για σεβασμό της προσωπικότητας και για δίκαιη κατανομή του πλούτου, χωρίς την οποία δεν μπορεί αντικειμενικά να υπάρξει ισοτιμία, ισονομία, ισοπολιτεία, δηλαδή ελευθερία και ευημερία για όλους.
[21] Ο όρος ανάπτυξη (development) αναφέρεται στη συνολική, δίκαιη οικονομική και κοινωνική ευημερία και πρόοδο, σε αντίθεση με τον όρο μεγέθυνση (growth) που αναφέρεται σε αύξηση οικονομικών μεγεθών και συχνά ανεξάρτητα από την κοινωνική χρησιμότητά τους, για τη μεγιστοποίηση του επιχειρηματικού κέρδους και τη διαιώνιση της εξουσίας της κυρίαρχης τάξης πάνω στην κοινωνία, ανεξάρτητα από τις καταστροφικές συνέπειες πάνω στη Φύση και την κοινωνία.
[22] «Είναι ορθότερο η οικονομική μεγέθυνση να αντιμετωπίζεται ως ένας από τους πολλούς ερμηνευτικούς παράγοντες των εισοδηματικών ανισοτήτων και της φτώχειας, και όχι ως μία επαρκής συνθήκη για την αντιμετώπισή τους», Χρίστος Παπαθεοδώρου, Γιάννης Δαφέρμος, Έλενα Παπαδοπούλου, Γαβριήλ Σακελλαρίδης, Οικονομική μεγέθυνση, ανισότητα και φτώχεια: Θεωρητικές και εμπειρικές προσεγγίσεις,Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ, Δεκέμβριος 2010.
[23] Βλ. αναλυτικά στο Ανδρέας Γ. Δημητρόπουλος, Κοινωνικός Ανθρωπισμός και Ανθρώπινα Δικαιώματα, Σάκκουλας, Αθήνα 1998, σελ. 66 κ.επ.
[29] Charles Darwin, Η καταγωγή του ανθρώπου, Γκοβόστης, Αθήνα 2006, σελ. 160-161.
[30] Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν, Τι είναι η ιδιοκτησία, σελ. 66.
[31] Charles Eisenstein, Sacred Economics [ΙεράΟικονομικά], Evolver Editions 2011.
[32] Henry David Thoreau, Πολιτική ανυπακοή, Ζωή χωρίς αρχές, Περπατώντας, Διεθνής Βιβλιοθήκη, 5η έκδοση, Αθήνα 2011, σελ. 91-92.
[33] «Θεωρούμε δεδομένο ότι με κάθε νεογέννητο βρέφος αναδύεται από τη μήτρα ένα εξαιρετικό εύπλαστο βιοενεργειακό σύστημα, και ότι από εκείνη τη στιγμή και ύστερα θα επηρεαστεί από ένα πλήθος ποικίλων επιδράσεων του περίγυρου. Οι εντυπώσεις με τις οποίες θα έρθει σε επαφή, θα αρχίσουν να διαμορφώνουν τον ιδιαίτερο τύπο αντίδρασης του βρέφους…», Βίλχελμ Ράιχ, Ο θωρακισμένος άνθρωπος, Καστανιώτης, Αθήνα 1979, σελ. 9.
[34] «Η έννοια δ ι κ ό Μ ο υ και δ ι κ ό Σ ο υ είναι έννοιες των ενηλίκων, το παιδί αρχίζει να τις κατανοεί όταν έχει κάπως ωριμάσει», Α. Σ. Νηλ, Θεωρία και πράξη της αντιαυταρχικής εκπαίδευσης, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2019, σελ. 355 (η υπογράμμιση στο πρωτότυπο).
[35] «Η έλλειψη αγάπης και οι υπερβολικές σεξουαλικές απαγορεύσεις είναι η συνηθέστερη αιτία για την οποία κλέβει το νευρωτικό παιδί. […] Η κλοπή παραμένει στην ουσία μια ασυνείδητη επιθυμία για την απόκτηση της αγάπης. […] Οι παιδικές κλοπές είναι μια πληγή για τη νεολαία, εξωτερικά συμπτώματα της αρρώστιας ενός οργανισμού, του οργανισμού της κοινωνίας», στο ίδιο, σελ. 357-361.
[36] Σίγκμουντ Φρόυντ, Εισαγωγή στην ψυχανάλυση, Γκοβόστης, Αθήνα χ.χ.
[37] Έριχ Φρομ, Η υγιής κοινωνία, Μπουκουμάνης, Αθήνα 2006.
[38] Στέλιος Ελληνιάδης, «Μαριναλέντα: Το χωριό της ουτοπίας», εφημερίδα Δρόμος της αριστεράς, 20.9.2010.
[39] «Θα ήταν άδικο να μην αναγνωρίσουμε ότι το συγκρότημα των βιομηχανικών επιχειρήσεων του Μοντραγκόν αποτελεί μια ιστορική επιτυχία χωρίς προηγούμενο μεταξύ των συνεταιριστικών κινημάτων του σημερινού κόσμου καθώς και σε όλη την ιστορία του. Οι συνεταιριστές του Μοντραγκόν ξεπέρασαν κατά πολύ σε οικονομικά επιτεύγματα τους ομολόγους τους ανταγωνιστές καπιταλιστές βιομηχάνους», Απόσπασμα από Έκθεση Επιτροπής της ΕΟΚ που αξιολόγησε το συγκρότημα Μοντραγκόν, αναφέρεται στο Κώστας Λάμπος, Συνεταιρισμοί και ανάπτυξη, Τυπωθήτω – Γιώργος Δαρδανός, Αθήνα 1999, σελ. 44.
[40] Βλέπε αναλυτικά στο Αντρές Ρουτζέρι, Οι ανακτημένες επιχειρήσεις της Αργεντινής, Εκδόσεις των Συναδέλφων και Ακυβέρνητες Πολιτείες, Αθήνα/Θεσσαλονίκη 2016· και Κώστας Λάμπος, Άμεση Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία. Η μεγάλη πορεία της ανθρωπότητας προς την κοινωνική ισότητα και τον Ουμανισμό, Νησίδες, Θεσσαλονίκη 2012, σελ. 243-256.
[41] «Πρέπει όλοι να συμμετέχουν», έλεγε το 392 π.χ., διά της Πραξαγόρας, ο Αριστοφάνης, αντιδρώντας στην πατριαρχική εξουσία της ανισότητας, «και να έχουν μερίδιο στα πάντα και από τα ίδια αγαθά να ζουν και να μην είναι ο ένας πλούσιος και ο άλλος πάμπτωχος. Ούτε ο ένας πολλή γη να καλλιεργεί και ο άλλος να μην έχει ούτε τάφο. Θα κάνω τα αγαθά να ανήκουν σε όλους και σε ίσα μερίδια», Αριστοφάνης, Εκκλησιάζουσες, Μεταίχμιο, Αθήνα 2006.
[42] Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, Πραγματεία περί της καταγωγής και των θεμελίων της ανισότητας ανάμεσα στους ανθρώπους, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1999, σελ 46-47.
[43] Jean-Jacques Rousseau, Λόγος περί πολιτικής οικονομίας, Σαββάλας, Αθήνα 2004, σελ. 105-107.
[44] Hugo Grotius (1583-1645). Ολλανδός διπλωμάτης και νομομαθής.
[45] «Δεν είναι φυσικός νόμος κάποιοι λίγοι να κατέχουν τα μέσα παραγωγής και οι περισσότεροι να διαθέτουν μόνο την εργασιακή τους δύναμη προς εκμετάλλευση. Δεν είναι φυσικός νόμος η μετατροπή της δημιουργικής δραστηριότητας του ανθρώπου σε εργασία για την εξασφάλιση της επιβίωσής του. Δεν είναι φυσικός νόμος να υπάρχει διεύθυνση και δεσποτεία, μέσω των τεχνικών, επιστημονικών και διοικητικών ιεραρχιών, πάνω στη δραστηριότητα του ανθρώπου και της κοινωνίας. Δεν είναι φυσικός νόμος το να γίνεται ο προσδιορισμός των αναγκών μας από δυνάμεις έξω από εμάς, που έχουν ως μοναδικό κριτήριό τους το κέρδος, και η κάλυψη αυτών των αναγκών να επαφίεται στις απρόσωπες, αφηρημένες δυνάμεις του χρήματος. Όλα αυτά δεν είναι παρά επιλογές που μας έχουν επιβληθεί από τις ολιγαρχίες της ιδιοκτησίας και του πλούτου, επιλογές που αναπαράγουν τη θέση τους και υπεξαιρούν τη δυνατότητά μας για ατομικό και κοινωνικό αυτοκαθορισμό», Κώστας Χαριτάκης, «Άμεση δημοκρατία και οικονομία: Θεμέλιο της αυτοκυβέρνησης η κοινωνική “ιδιοκτησία” και αυτοδιαχείριση», εφημερίδα Δράση, 1.9.2011.
[46] Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, Το κοινωνικό συμβόλαιο, Πόλις, Αθήνα 2004, σελ. 50.
[47] Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν, Τι είναι η ιδιοκτησία, σελ. 175.
Εκτός από τα εκατομμύρια θανάτους και εκατοντάδες εκατομμύρια καταγεγραμμένα κρούσματα από τον Δεκέμβριο του 2019 έως τώρα, εκτός από παγκόσμια οικονομική κρίση και ύφεση, πολιτικές και κοινωνικές αναταραχές, αντιπαραθέσεις λόγω του «εθνικισμού των εμβολίων», την ενεργειακή και πληθωριστική κρίση κ.ά. ο ιός SARS-CoV-2 έχει καταφέρει να ενεργοποιήσει και να πολλαπλασιάσει και έναν άλλο, πολύ πιο επικίνδυνο, «ιό», που κυοφορείται στα σωθικά της ανθρωπότητας: τον «ιό της ανισότητας».
Οι πλουσιότεροι κέρδισαν από την πανδημία
«Οι 1.000 πλουσιότεροι άνθρωποι στον κόσμο επανήλθαν στο επίπεδο-ρεκόρ των περιουσιών τους που καταγραφόταν πριν από την πανδημία μέσα σε μόλις εννέα μήνες, ενώ οι φτωχότεροι θα χρειαστούν πάνω από δέκα χρόνια για να συνέλθουν από τον οικονομικό αντίκτυπο» της υγειονομικής και της συνεπακόλουθης οικονομικής κρίσης, υπογραμμίζει σε πρόσφατη έκθεσή της η ΜΚΟ Oxfam. Ενώ ο Ίλον Μασκ της Tesla, ο Τζεφ Μπέζος της Amazon, και αρκετοί άλλοι δισεκατομμυριούχοι, βλέπουν τις περιουσίες τους να σκαρφαλώνουν στο Έβερεστ και να φτάνουν μέχρι τη… στρατόσφαιρα, την ίδια στιγμή δισεκατομμύρια άνθρωποι, πληττόμενοι από τα περιοριστικά μέτρα των κυβερνήσεων λόγω Covid-19, δυσκολεύονται ακόμη περισσότερο να επιβιώσουν, να εξασφαλίσουν τροφή και τα απαραίτητα για τις οικογένειες τους. Ακόμη και η μεσαία τάξη πλήττεται, που βλέπει τα εισοδήματά της να περιορίζονται και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις της να είναι κλειστές, να απειλούνται με χρεοκοπία και αντικρίζουν έναν γκρίζο ορίζοντα ανασφάλειας.
Ταυτόχρονα τα «κοινωνικά ασανσέρ»- η περίφημη «κοινωνική κινητικότητα»- έχουν κολλήσει και πάνε μόνο προς τα κάτω, Και αυτός ο κατήφορος φαίνεται πως θα συνεχιστεί για αρκετό διάστημα ακόμη, καθώς δεν έχει μπει ακόμη κάποιο «φρένο» στην μεγέθυνση των ανισοτήτων
Σύμφωνα με τα δεδομένα του αμερικανικού περιοδικού Forbes και της ελβετικής τράπεζας Crédit Suisse, από τη 18η Μαρτίου ως την 31η Δεκεμβρίου 2020, οι δισεκατομμυριούχοι μας είδαν τις περιουσίες τους να αυξάνονται κατά 3,9 τρισεκατομμύρια δολάρια, ενώ κατά την ίδια περίοδο ο μισός τουλάχιστον πληθυσμός της γης ήταν σε καραντίνα, σε καθεστώς lockdown και αποκλεισμένος από τις συνήθεις εργασίες του, με ψυχολογικά προβλήματα, φόβους και ανασφάλεια για το μέλλον του.
Η περίπτωση της Γαλλίας και η πολιτική του «προέδρου των πλούσιων»
Την ίδια περίοδο στην Γαλλία, οι δισεκατομμυριούχοι, ανάμεσα τους και ο Μπερνάρ Αρνό, που είναι και ο τρίτος πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο μετά από τους Αμερικανούς Τζεφ Μπέζος και Ίλον Μασκ, έγιναν πλουσιότεροι κατά περίπου 175 δισεκατομμύρια ευρώ. Δεν ρέφαραν απλά τυχόν απώλειες που είχαν στην αρχή της πανδημίας, αλλά και ξεπέρασαν κατά πολύ το επίπεδο του πλούτου τους που είχαν πριν από την κρίση! Η αύξηση του πλούτου των δισεκατομμυριούχων της Γαλλίας είναι η τρίτη στον κόσμο μετά από εκείνη που καταγράφηκε μετά τις ΗΠΑ και την Κίνα. Κι ενώ ο προηγούμενος Γάλλος πρόεδρος, ο σοσιαλιστής Φρανσουά Ολάντ, είχε αποφασίσει να επιβάλει έναν «φόρο πλουσίων», της τάξεως του 75% για όσους Γάλλους είχαν ετήσιο καθαρό εισόδημα άνω του ενός εκατομμυρίου ευρώ – απόφαση που οδήγησε σε απειλές για μαζική μετανάστευση των πλούσιων και διάσημων Γάλλων, όπως ο ηθοποιός Ζεράρ Ντεπαρντιέ- ήρθε το 2017 και η εκλογή του Εμάνουελ Μακρόν για να βάλει ταφόπλακα σε τέτοια σχέδια.
Ο Μακρόν, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί ως ο «πρόεδρος των πλούσιων» -χαρακτηρισμό τον οποίο ο ίδιος απεχθάνεται-, αντικατέστησε τον φόρο επί της περιουσίας των πλουσίων με έναν φόρο επί της ακίνητης περιουσίας, ο οποίος στην ουσία απαλλάσσει τους πλούσιους της Γαλλίας από επιπλέον φορολογικές επιβαρύνσεις. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των σωρευτικών μέτρων, που έχει λάβει η κυβέρνηση Μακρόν κατά τη διετία 2018 – 2020, τα πιο φτωχά νοικοκυριά έχουν δει να μειώνεται το επίπεδο ζωής τους κατά 240 ευρώ, και αυτό πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας. Αντίθετα, κατά την ίδια περίοδο, το 5% των πιο πλούσιων Γάλλων κέρδισαν 2.905 ευρώ από φοροαπαλλαγές. Ταυτόχρονα, η μεσαία τάξη της Γαλλίας τα μηνιαία εισοδήματα της οποίας κυμαίνονταν μεταξύ 1.675 και 4.000 ευρώ, είδε την αγοραστική της δύναμη να αυξάνεται κατά 600 με 800 ευρώ ετησίως -κάτι που ωστόσο αντιστράφηκε με την έλευση της πανδημίας της Covid-19.
Τομάς Πικετί: αυξήστε, επιτέλους, τη φορολογία στους πλούσιους
Με βάση αυτή την έξαρση των ανισοτήτων, εν μέσω Covid-19, έρχονται και πάλι επιτακτικά στο προσκήνιο οι προτάσεις των οικονομολόγων Τομάς Πικετί και Γκαμπριέλ Ζικμάν για να αυξηθούν οι φορολογικοί συντελεστές για τους πλουσιότερους και για τις μεγάλες επιχειρήσεις και να φορολογηθούν ταυτόχρονα και οι χρηματοοικονομικές συναλλαγές, ώστε με αυτούς τους πόρους τα κράτη να χρηματοδοτήσουν την ανάκαμψη, αλλά κυρίως τον περιορισμό των ανισοτήτων.
Αν η τρέχουσα κρίση της πανδημίας, που προκάλεσε ο νέος Κοροναϊός, δεν αποτελέσει σημείο καμπής ως προς τη φορολογία των πλουσιότερων ανθρώπων και των μεγάλων επιχειρήσεων και για μια πιο δίκαιη φορολόγηση, τότε η «κούρσα προς τον πάτο» του επιπέδου των φορολογικών συντελεστών για τους πλούσιους θα συνεχιστεί, οι ζάπλουτοι θα δουν τις περιουσίες τους να φτάνουν ακόμη και στο τρισεκατομμύριο, ενώ οι ανισότητες θα γίνουν πλέον αγεφύρωτες και δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν θα μπορούν να επιβιώσουν. Η μόνη βιώσιμη επιλογή ώστε να αμβλυνθούν οι ανισότητες είναι να ξεκινήσει μια «κούρσα προς την κορυφή» των φορολογικών συντελεστών, δηλαδή να φορολογηθούν επιτέλους πραγματικά οι πλούσιοι και οι ακίνητες περιουσίες.
Η φορολογία, ειδικά των πλούσιων και των εχόντων, δεν είναι «κλοπή», όπως θέλουν να την παρουσιάζουν οι πλούσιοι, τα φερέφωνά τους, καθώς και οι θιασώτες του νεοφιλελευθερισμού. Είναι μια μορφή αναδιανομής και χρηματοδότησης της δημόσιας υγείας, της παιδείας, των υποδομών, αλλά και του Κράτους Πρόνοιας, το οποίο αποτελεί και το κυριότερο «δίχτυ ασφαλείας» για την προστασία και την επιβίωση των πιο αδύναμων μελών των σύγχρονων κοινωνιών. Όταν οι κυβερνήσεις τη χειρίζονται σωστά και με γνώμονα τα συμφέροντα των πολλών και των πιο αδύναμων, η φορολογία (και η ακολουθούμενη αναδιανομή) είναι μια μορφή κοινωνικής δικαιοσύνης.
Από το φετίχ της ατομικής ιδιοκτησίας, την δήθεν ‘αθάνατη ψυχή’,
μέχρι την συστημική προσέγγιση του μονοδιάστατου homo economicus
Γράφει ο Δρ Κώστας Λάμπος
Ι. Όποιος ελέγχει την ‘τροφή’ ασκεί εξουσία, αφού ελέγχει το στομάχι και το μυαλό, συνεπώς την συμπεριφορά και τις αποφάσεις.
Υπάρχει μεγάλη σύγχυση γύρω από την έννοια, την καταγωγή, την φύση και τον ‘κοινωνικό ρόλο’ της εξουσίας σε βαθμό που, μέσω της φετιχοποίησης της αντικειμενικής μήτρας της, της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής, να αποπροσανατολίζονται τα ανθρώπινα υποκείμενα και να μετατρέπονται στο αντίθετό τους, σε αλλοτριωμένα αντικείμενά της. Κάποιοι μάλιστα παρουσιάζουν την εξουσία ως έννοια μεταφυσική και ιδιότητα με την οποία κάποιοι, λίγοι, ‘ελέω θεού’, γεννιόνται τάχα ικανοί να εξουσιάζουν, ενώ οι πολλοί, απόκληροι των υποτιθέμενων πρωτόπλαστων, γεννιόνται ανίκανοι να εξουσιάζουν την κοινωνία τους και τον εαυτό τους και γι’ αυτό ‘μόνιμα θα εξουσιάζονται’ από τους λίγους.
Αυτό συντελείται στα πλαίσια ενός συστήματος θεσμών, δομών, δοξασιών και λειτουργιών που παγιώνουν την σχέση της εκάστοτε κοινωνίας με τα εκάστοτε μέσα παραγωγής, από την οποία καθορίζονται διαδοχικά:
· οι σχέσεις ιδιοκτησίας, ως ατομικές, ανώνυμες, κρατικές, κοινωνικές,
· ο κοινωνικός καταμερισμός της Εργασίας, σε επιχειρησιακό, κοινωνικό/εθνικό και διεθνές επίπεδο,
· οι σχέσεις παραγωγής, ως σύστημα/τρόπος παραγωγής και κατανομής του συνολικού κοινωνικά παραγόμενου πλούτου,
· οι σχέσεις εξουσίας των λίγων πάνω στους πολλούς, που τελικά εκφράζονται ως αντίστοιχες
· κοινωνικές σχέσεις οι οποίες παίρνουν την μορφή των εξουσιαστικών ταξικών ή των αμεσοδημοκρατικών/αταξικών κοινωνικών σχέσεων.
Με άλλα λόγια είναι η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής, που για λόγους υπαρξιακούς της ίδιας και των κατόχων της, μετουσιώνεται σε εξουσία, που για την διαιώνιση της ύπαρξής της οργανώνει την οικονομία με τέτοιο τρόπο που θα ελέγχει αποκλειστικά το μυαλό, ελέγχοντας το ζωτικό τρίγωνο του ανθρώπου: ‘ψωμί, παιδεία, ελευθερία’, με αποκλειστικό στόχο τον σφετρερισμό του κοινωνικού πλούτου ως μέσο ελέγχου του μυαλού και την υποταγή της κοινωνίας.
Η ταύτιση της ατομικής/ιδιωτικής, ή/και ταξικής/κρατικής ιδιοκτησίας με την ατομική/ιδιωτική, ή/και ταξική/κρατική εξουσία πάνω στα ανθρώπινα υποκείμενα και στην εργαζόμενη κοινωνία/ανθρωπότητα συνολικότερα, ορίζει, ως ‘παγίδα του Σόλωνα’[2], τόσο τους εξουσιαστές όσο και τους εξουσιαζόμενους, που καταλήγει στην ανισοκατανομή του πλούτου και στο δικαίωμα λόγου, με την έννοια του ποιος αποφασίζει και ποιος εκτελεί, γεγονός που θα το αποκαλούσα ‘γρίφο της κοινωνικής ανισότητας’, λόγω της σκόπιμης μεγάλης άγνοιας και σύγχυσης γύρω από το θέμα. Είναι καιρός να κατανοηθεί από όλους μας ότι, η κοινωνική ανισότητα αποτελεί την κύρια πηγή της κοινωνικής νοσηρότητας, του εξουσιαστικού φόβου[3], της αβεβαιότητας, της ανασφάλειας, της νεύρωσης και της νοσηρότητας του Εγώ, η οποία υπαγορεύει συμπεριφορές που ξεκινάνε από το ‘ο σώζων εαυτόν σωθήτω’ και συνεπώς ‘ο θάνατός σου η ζωή μου’ και φτάνουν μέχρι αυτήν του οπαδού, του φανατικού, του ρατσιστή, του φασίστα και του θρησκόληπτου για να καταλήξουν σε αυτή του ‘κολαμπορατέρ της όποιας εξουσίας, του χαφιέ και του παραιτημένου εθελόδουλου που μαζοχιστικά προσεύχεται: ‘σφάξε με Αγά μου να αγιάσω’.
Όποιος θρησκευόμενος πιστεύει ότι όλα αυτά, τα τοξικά προϊόντα μιας τοξικής κοινωνίας[4], ‘είναι θέλημα ‘θεού’ και θα θεραπευτούν με προσευχές, εξομολόγηση, μεταλαβιές, δεήσεις, λιβάνια και εικονολατρίες, ειδωλολατρίες και προσωπολατρίες, με δερμογραφίες, σταυρουδάκια στο λαιμό και κομποσκοίνια, είναι αμαθής, αφελής, αντικοινωνικός, μισάνθρωπος και αγύρτης. Αλλά και όποιος ημιμαθής ‘ειδικός’ με παρωπίδες θεωρεί θεραπεία τις εξομολογήσεις των, τραυματικά και γι’ αυτό ερμητικά αποκομμένων από τον κοινωνικό τους περίγυρο, ασθενών σε ‘ψυχιατρικά ντιβάνια’, χωρίς να συσχετίζει την ασθένεια του ατόμου με το στενό περιβάλλον του και με την αρρωστημένη κοινωνία, αυτός είναι αφελής ή στυγνός επαγγελματίας. Βέβαιο πάντως είναι πως και οι δυό αυτές κατηγορίες δεν έχουν σχέση με την επιστήμη, την Λογική και την πραγματικότητα, ακόμα κι’ όταν καταφέρνουν να κουκουλώνουν τις πραγματικές κοινωνικές αιτίες της πνευματικής διαταραχής των ατόμων, μετριάζοντας με διάφορα μαντζούνια, με κατασταλτικά φάρμακα και με την αυθυποβολή τα συμπτώματά της.
Επειδή γενικά η κάθε συνεννόηση απαιτεί μια μίνιμουμ συμφωνία, πάνω στις βασικές έννοιες του υπό συζήτηση θέματος, κρίνω σκόπιμο να καταθέσω το πώς εγώ εννοώ τις βασικές έννοιες αυτού του σημαντικού θέματος, όπως αυτές της εξουσίας, του συστήματος, της ψυχής και της επιβίωσης.
α. Η εξουσία ως έννοια
Η πρώτη διευκρίνηση αναφέρεται στην έννοια εξουσία που, ενώ για μερικούς, τάχα, δύσκολα ορίζεται παρ’ ότι απροκάλυπτα και προκλητικά δρα, βιώνεται ως η δυνατότητα που έχει ο όποιος φορέας εξουσίας να υπαγορεύει συμπεριφορά και να επιβάλλει τη θέλησή του σε άλλους και κατ’ επέκταση να εμφανίζεται ως η ‘νόμιμη’ κρατική κατασταλτική δύναμη. Δύναμη που συνεπικουρείται από τις κρατικά οργανωμένες θρησκείες, τις φλύαρες κομματικές ιδεολογίες, την εργαλειοποιημένη συστημική εκπαίδευση και τους νόμους που ψηφίζονται από ελεγχόμενα νομοθετικά σώματα, ερήμην της κοινωνίας με σκοπό την κατοχύρωση των συμφερόντων των ισχυρών, τη γρήγορη μεγιστοποίηση του ατομικού κέρδους και την διαιώνιση της ταξικής κρατικής κυριαρχίας τους.
Με την συγκρότησή τους σε κράτος, οι πολλές και συχνά ανταγωνιστικές ατομικές ιδιοκτησίες/εξουσίες, καταφέρνουν να δημιουργήσουν έναν ακόμα διαμεσολαβητή μεταξύ των εξουσιαστών και των εξουσιαζόμενων, πέρα από το παραδοσιακό φετίχ τους[5], τον αποκαλούμενο ‘θεό,’ που θα διαιτητεύει για την συμφωνία και την επίλυση τάχα των, μεταξύ εξουσιαστών και εξουσιαζόμενων, διαφορών τους. Η κατάληξη αυτής της διαμεσολάβησης και συμφωνίας αποδείχτηκε ίσης αξιοπιστίας με την συμφωνία μεταξύ λύκων και προβάτων αναφορικά με το ζήτημα της ελεύθερης επιλογής της τροφής τους, όπου τα πρόβατα είναι ελευθέρα να τρώνε γρασίδι και οι λύκοι είναι ελεύθεροι να τρώνε πρόβατα.
Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που κάνει την έννοια της εξουσίας, να είναι αρνητικά φορτισμένη, αφού, ως δράση δεν είναι ανεξάρτητη από ιδιοτελείς και ταξικές σκοπιμότητες που συνδέονται άμεσα με τον φόβο της ανεργίας, της πείνας, του κοινωνικού αποκλεισμού, της αδικίας, της ταπείνωσης, της τιμωρίας, ακόμα και του θανάτου για ανυπακοή, για άσκηση κριτικής και για αντίσταση κατά των φορέων της. Εξουσία των λίγων πάνω στους πολλούς χωρίς οικονομική ανισότητα δεν νοείται, όπως και δεν νοείται οικονομική ανισότητα χωρίς ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής.
Οι κοινωνικές σχέσεις στις ταξικές κοινωνίες, ως σχέσεις κοινωνικής ανισότητας, δεν είναι παρά το παράγωγο των σχέσεων οικονομικής ανισότητας, προϊόν και οι ίδιες της ανισοκατανομής των μέσων παραγωγής. Συνεπώς η εξουσία ως έννοια και ως βίωμα δεν είναι τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο από την ιδιότητα της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής, η οποία ως εξουσία πάνω σε αυτά μετασχηματίζεται σε εξουσία πάνω στους εργαζόμενους και στην κοινωνία συνολικά.
Όπως για όλα τα φυσικά φαινόμενα υπάρχει μια αιτία που σχετίζεται με τους σιδερένιους νόμους της Φύσης που υπαγορεύονται από την συμπεριφορά της ύλης και της ενέργειας, έτσι κα για τα κοινωνικά φαινόμενα υπάρχει ένας άλλος σιδερένιος νόμος που υπαγορεύεται από την σχέση της εκάστοτε κοινωνίας με τα εκάστοτε μέσα παραγωγής. Με άλλα λόγια η εξουσία είναι η δύναμη του προστακτικού λόγου, της εντολής που κινείται, μέσω θεσμών, δομών, μηχανισμών, λειτουργιών και τελικά προσώπων, σταθερά από πάνω προς τα κάτω στην κοινωνική πυραμίδα, η οποία ιεραρχείται και υπακούει αποκλειστικά στους νόμους συσσώρευσης και συγκεντροποίησης του πλούτου που εκπορεύονται από την ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής. Η εξουσία, λοιπόν, είναι έννοια και λειτουργία συνώνυμη της ατομικής ιδιοκτησίας, δηλαδή είναι αντίκρισμα της εμπράγματης υλικής σχέσης των μελών της κοινωνίας με τα μέσα παραγωγής.
Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα με τους μεγάλους ιδιοκτήτες μέσων παραγωγής οι οποίοι δεν εξουσιάζουν μόνο τα ιδιόκτητα μέσα παραγωγής αλλά μέσω αυτών εξουσιάζουν και τους ανθρώπους που τα κινούν για να παράγουν πλούτο για τους εργοδότες τους, διαδικασία που διασπά την κοινωνία σε εργοδότες και εργαζόμενους, η οποία καταλήγει σε εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενους, σε πλούσιους και φτωχούς, σε εξουσιαστές και εξουσιαζόμενους, σε αφεντικά και δούλους.
Αντίθετα, οι μικροί ιδιοκτήτες, ως κάτοχοι χρήσιμων πραγμάτων, εξουσιάζουν μόνο τα πράγματα που κατέχουν σε βαθμό που μπορεί να τα αξιοποιούν αποκλειστικά για λογαριασμό τους για την απόκτηση ή την εξοικονόμηση του ατομικού ή του οικογενειακού τους εισοδήματος. Το γεγονός πως οι μικροϊδιοκτήτες ταυτίζονται με την ουσιαστικά πλασματική ιδιοκτησία τους, η οποία συνήθως είναι υποθηκευμένη στους νόμιμους ή στους παράνομους τοκογλύφους, αυτό προφανώς δεν οφείλεται σε ιδεολογικοπολιτικούς λόγους, αλλά:
· πρώτον, στο γεγονός πως ότι αποκτούν, το αποκτούν και το διατηρούν με μεγάλες δυσκολίες,
· δεύτερον, επειδή με τα λίγα χωράφια ή τα όποια εργαλεία και μηχανήματα αποκτούν με την προσωπική τους ή οικογενειακή τους εργασία τα απολύτως αναγκαία για μια στοιχειωδώς υποφερτή ζωή, και
· τρίτον επειδή η Πολιτεία παρ’ ότι τους φορολογεί και επιτρέπει στο κεφάλαιο να τους εκμεταλλεύεται, δεν τους προσφέρει, έστω ως αντάλλαγμα των υπηρεσιών τους, όσα χρειάζονται για την επιβίωση των οικογενειών τους.
Αν η Πολιτεία πρόσφερε στα μέλη της όσα χρειάζονται για μια αξιοβίοτη και αξιοπρεπή ζωή, καμιά και κανένας δεν θα ενδιαφέρονταν για την απόκτηση ατομικής ιδιοκτησίας, η οποία αναγκάζει τους μεν μεγάλους ιδιοκτήτες να γίνονται αντικοινωνικοί, εκμεταλλευτές και εγκληματίες και τους μικρούς ιδιοκτήτες να γίνονται δούλοι και βορά της μεγάλης ιδιοκτησίας και του ταξικού της κράτους.
Μόνο η αναλογική οικονομική και κοινωνική ισότητα, θεμελιωμένη πάνω στην κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, στην κοινωνική αυτοδιαχείριση και στην άμεση δημοκρατία μπορεί να οδηγήσει στην έξοδο από την καπιταλιστική παρακμή και βαρβαρότητα και στη σωτηρία της κοινωνίας/ανθρωπότητας και του πλανήτη που απειλείται με ερήμωση.
Τις τελευταίες δεκαετίες προβάλλεται ως μορφή εξουσίας η συσσωρευμένη Γνώση, αλλά όσο οι σχέσεις παραγωγής καθορίζονται από την εξουσία της ατομικής ιδιοκτησίας και του οικονομικού πλούτου, τόσο οι αγράμματοι ή ημιμαθείς εργοδότες και οι κρατικοί μανδαρίνοι θα αξιολογούν καταξιωμένους επιστήμονες με κομματικά κριτήρια και την ικανότητα εξαπάτησης των φορολογικών και όποιων άλλων ελεγκτικών αρχών για την μεγιστοποίηση του κέρδους.. Η Γνώση, όμως, από μόνη της αποτελεί κοινωνική κατάκτηση, αλλά μετατρέπεται σε εξουσία των κατόχων της όταν γίνεται αντικείμενο σφετερισμού ως ατομική ή κρατική ιδιοκτησία, ως πατέντες και copyright. Όλα αυτά, λειτουργούν στο πεδίο σύγκρουσης των κοινωνικών δυνάμεων με αποτέλεσμα η εξουσιαστική δράση να προκαλεί τον αντίλογο, την άρνηση και την θετικά, και όχι μηδενιστικά, νοούμενη αντεξουσιαστική δράση ή οποία αναγκαστικά, οδηγεί τη σκέψη στο όραμα ενός καλύτερου κόσμου[6], στον κόσμο της κοινωνικής ισότητας, αναλογικά και όχι αριθμητικά νοουμένης.
Η εφικτότητα αυτού του κόσμου, σήμερα, στον 21ο αιώνα, είναι αντικειμενικά δεδομένη από την πλευρά της επιστήμης και της τεχνολογίας, αλλά εξαρτάται από την ικανότητα των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού να αποκαλύψουν και να αφοπλίσουν ηθικά και πολιτικά τα σκοταδιστικά και τα εξουσιαστικά ιερατεία και να απενεργοποιήσουν επιχειρησιακά τους κατασταλτικούς μηχανισμούς του κεφαλαίου. Κι’ αυτό πρέπει να συμβεί ΤΩΡΑ, ΕΔΩ και ΠΑΝΤΟΥ πριν ο σκληρός πυρήνας του κεφαλαίου επιβάλλει την τελική λύση, ως ‘βιο-εξουσία’, ή ‘μεταεξουσία’ η οποία κωδικοποιεί όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες σε μία εντολή[7], που αντιμετωπίζει την κοινωνία ως ‘μάζα΄, ‘πλήθος’ χωρίς κοινωνική συνείδηση και έτσι εγκλωβίζει τις κοινωνίες, για να τις εμποδίσει να εξουδετερώσουν τις τεχνικές και τις τεχνολογίες της εξουσίας.
Όλες οι εξουσίες, όπως είναι γνωστό, επιδιώκουν, με την βοήθεια διάφορων ‘επιστημονικών’ ερευνητικών κέντρων, την αποπνευματοποίηση, την αποβλάκωση των κοινωνιών, μέσω των τεχνικών ελέγχου του Νου και τις γενετικές παρεμβάσεις για να βελτιώσουν τάχα το αυθεντικό ανθρώπινο είδος, μετατρέποντάς το σε θρησκόληπτα ποίμνια και σε τηλεκατευθυνόμενα τάγματα εργασίας και πολέμου αποτελούμενα από ανθρωπορομπότ. Η λαθεμένη αφετηρία όσων αντιλαμβάνονται την εξουσία ως προϊόν αφηρημένων κοινωνικών σχέσεων, άσχετων από τα θεμέλια του καπιταλισμού, την ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής, φυσικό είναι να φτάνουν στο σημείο να αρνούνται την έννοια της προόδου, να ταυτίζονται με τον προφήτη του ‘τέλους της ιστορίας’ και να βλέπουν ως έξοδο από την ‘βιο-εξουσία’ μόνο τον θάνατο[8]. Καταλήγοντας γίνεται κατανοητό πως για να υπάρξει μια κοινωνία χωρίς καταπιεστική εξουσία, χωρίς ανισότητες και χωρίς πολέμους πρέπει αναγκαστικά να καταργηθεί η οικονομικοκοινωνική ανισότητα, δηλαδή, η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής.
Η δεύτερη διευκρίνηση έχει να κάνει με τον όρο ‘σύστημα’, ο οποίος στην καθημερινότητά μας, είναι αρκετά ασαφής και παραπέμπει σε κάτι σκοτεινό, κακό και ανήθικο σε κοινωνικό επίπεδο. Η κυρίαρχη αντίληψη στην κοινωνία αντιλαμβάνεται τον όρο ‘σύστημα’, σαν μια μεταφυσική έννοια, σαν μια απρόσωπη κακή ‘θεότητα’ η οποία φταίει για το ‘κακό το ριζικό μας’. Στην πραγματικότητα, με την χρήση αυτού του όρου μπορεί να γίνεται αναφορά σε πολλές και διαφορετικές έννοιες και πραγματικότητες και γι’ αυτό επιβάλλεται να οριστεί με ακρίβεια ο όρος ‘σύστημα’, προκειμένου να μιλάμε όλοι για το ίδιο πράγμα και όχι ο καθένας για κάτι διαφορετικό, οπότε θα καταλήξουμε σε μια αδιέξοδη Βαβέλ.
Εδώ μιλάμε για το κοινωνικό σύστημα που καλύπτει το σύνολο των αναγκών της εκάστοτε κοινωνίας και για τον σκοπό αυτόν αναλύεται σε ένα σύνολο υποσυστημάτων, όπως: οικονομικό, πολιτικό, εκπαιδευτικό, υγείας, ενέργειας, επικοινωνίας, μεταφορών κ.λπ., κ.λπ. Το σύστημα, συνεπώς, δεν είναι μια ‘άλλη θεότητα’, αλλά κάτι πολύ συγκεκριμένο. Είναι άνθρωποι, θεσμοί, δομές, συσχετισμοί κοινωνικών δυνάμεων, συμφέροντα, ιδεολογία, σύστημα αξιών και τελικά κοινωνική αυτοδιεύθυνση ή δυνάμεις καταστολής. Η έννοια ‘σύστημα’ αναφέρεται σε σύνολο αλληλοσχετιζόμενων στοιχείων που επεξεργάζονται υλικά στοιχεία και άυλα δεδομένα με στόχο ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα: την καθολική ευημερία ή το, με κάθε θυσία, γρήγορο ατομικό κέρδος.
Ο άνθρωπος, τόσο ως βιολογικό όσο και ως πνευματικό και κοινωνικό ον, αποτελεί από μόνος του ένα πολύπλοκο, ανοικτό, με πολλά υποσυστήματα, σύστημα, αλλά ταυτόχρονα γίνεται νοητός ως στοιχείο του συστήματος οικογένεια, η οποία νοείται επίσης ως στοιχείο μιας ευρύτερης οικογένειας, και στη συνέχεια μιας οικιστικής μονάδας, αυτής νοουμένης ως στοιχείο μιας πόλης, ενός έθνους και ενός πολιτισμού που αλληλοσυσχετίζονται με το σύστημα των εθνών/πολιτισμών που δρουν ως σύστημα πλανήτης Γη, στοιχείο του ηλιακού μας συστήματος, υποσύστημα του Γαλαξία μας, που κι’ αυτός με τη σειρά του αποτελεί υποσύστημα ‘του κόσμου του Μέγα’, του ενός αναρχοατελεύτητου και μοναδικού Σύμπαντος.
Η πραγματικότητα, με την οποία πρέπει κάποτε να συμφιλιωθούμε είναι ότι είμαστε αστρόσκονη, φυσική και χημεία και ταυτόχρονα εξελιγμένες συμπαντικές υπάρξεις, προφανώς κάτι πολύ σημαντικότερο από μια χωμάτινη κούκλα, φορτωμένη ‘προπατορικά αμαρτήματα’, ‘θεϊκές κατάρες’, αφορισμούς και δεσμεύσεις υποταγής απέναντι στα αφεντικά και στις εξουσίες μέσω των φιτιχοποιημένων συμβόλων τους, των αποκαλούμενων ‘θεών’, οι οποίοι δεν είναι παρά σύμβολα, φετίχ των εκάστοτε εξουσιών.
Γενικά, ως σύστημα νοείται ένα σύνολο στοιχείων σε ανοιχτή ή κλειστή, σε απλή ή σύνθετη διάταξη (δομή) τα οποία άμεσα ή έμμεσα αλληλοσυσχετίζονται μεταξύ τους (διάδραση) προκειμένου να μετασχηματίσουν (λειτουργία/δράση) κάποιες εισροές σε κάποιες εκροές αναγκαίες για την επιβίωση και εξέλιξη του ανθρώπου, της κοινωνίας και της ανθρωπότητας. Στοιχεία ενός συστήματος μπορούν να είναι όντα, πρόσωπα, φυσικό περιβάλλον, πράγματα, σχέσεις, θεσμικές οντότητες κ. λπ.
Όλα τα συστήματα, όπως και να οριστούν βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση. Το σύνολο των συστημάτων που αλληλοεπιδρούν διακριτά πάνω σε κάποιο συγκεκριμένο σύστημα ονομάζεται Περιβάλλον του συστήματος.
Η συνδυασμένη ανάλυση της σχέσης του επιμέρους στοιχείου με το όλον σύστημα αποτελεί, όπως είναι γνωστό χαρακτηριστικό της Συστημικής Προσέγγισης, η οποία διευρύνεται σε Ολιστική Προσέγγιση, ως ανάλυση της σχέσης μεταξύ περισσότερων συστημάτων νοουμένων ως Όλον.
Η Συστημική Προσέγγιση αποτελεί μέθοδο μελέτης μιας οντότητας θεωρούμενης ως σύστημα, το οποίο αλληλοεπιδρά, ανάλογα με το δυναμικό του φορτίο, με άλλα συστήματα του στενού και ευρύτερου περιβάλλοντός του.
Τέλος τα συστήματα διακρίνονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:
· α. στα αμιγώς φυσικά συστήματα τα οποία υπακούουν στους αναλλοίωτους φυσικούς νόμους της γέννησης, της ακμής, της παρακμής και του θανάτου, με την έννοια του πρώτου νόμου της θερμοδυναμικής, σύμφωνα με την οποία ύλη και ενέργεια υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν, όπως μας δίδαξε ο Ηράκλειτος ως πυρ αείζωον που ανάβει κα σβήνει με μέτρο και συνεπώς δεν χρειάζονται δημιουργό ούτε και καταστρέφονται, απλά αλλάζουν μορφή.
· β. στα αμιγώς θεσμικά κοινωνικά συστήματα τα οποία κινούνται στη βάση κανόνων και προδιαγραφών με αρχή, μέση και τέλος που ορίζονται από την εκάστοτε εξουσία που τα θεσμοθετεί, και
· γ. στα μικτά συστήματα (όπου αΧβΧγn > α+β+γn) που λειτουργούν στη βάση ενός συνδυασμού κοινωνικών και φυσικών νόμων που υπαγορεύονται από τον εκάστοτε συσχετισμό των κοινωνικών δυνάμεων, ως προς το κοινωνικό μέρος τους, σε γόνιμη ή μη συνεργασία με τους φυσικούς νόμους ως προς το φυσικό τους μέρος.
Ο Πολίτης, ως δημιούργημα, μέλος και δημιουργός του κοινωνικού συστήματος, ενδιαφέρεται για το κοινωνικό σύστημα όχι τόσο ως έννοια, αλλά ως κοινωνική λειτουργία από την οποία εξαρτάται η καθημερινότητά του και σε τελική ανάλυση και η ζωή του, γι’ αυτό πρέπει να γνωρίζει ότι αυτό δεν είναι κάτι το αφηρημένο, αλλά κάτι το πολύ συγκεκριμένο. Θέλει και πρέπει να γνωρίζει ότι το κοινωνικό σύστημα δεν είναι παρά ένα σύνολο αλληλέγγυων ανθρώπων σε έναν συγκεκριμένο τόπο που λειτουργεί ορθολογικά στη βάση κάποιων νόμων, θεσμών, δομών, αξιακών αρχών που κατατάσσουν τον καθένα σε κάποια θέση ευθύνης, ώστε, με τη βοήθεια κάποιων μέσων και μεθόδων, να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για όλους, με τις όσο το δυνατόν μικρότερες θυσίες στο σύνολο της κοινωνίας και της Βιόσφαιρας που μας εξασφαλίζει τους υλικούς όρους της ύπαρξής μας. Αν τελικά το ‘σύστημα’ δεν λειτουργεί για το καλό όλων, τότε αυτό νοσεί και η νοσηρότητά του προκαλεί ποικίλη νοσηρότητα και στους Πολίτες του, πράγμα που σημαίνει πως κάθε απόπειρα ‘ατομικής θεραπείας’ των, ως ‘ψυχικά ασθενών’ στιγματισμένων, Πολιτών, χωρίς την θεραπεία του συστήματος καταλήγει να είναι μάταιη και συνεπώς η όποια παρέμβαση οφείλει να γίνεται συνδυαστικά τόσο στο επίπεδο του αιτιατού όσο και στο αίτιο. Διαφορετικά η κύρια υπεύθυνη πρωτογενής εξουσία, η εξουσία της οικονομίας, που κυριαρχεί επί της κοινωνίας, αλλά κρύβεται πίσω από το ‘πολιτικό σύστημα’, το εποικοδόμημα και πολλές άλλες διάφορες δευτερογενείς δοτές εξουσίες, με τη μορφή του παγιδευμένου κοινοβουλευτισμού, των διάφορων τάχα απολίτικων συλλογικοτήτων και του ευνουχισμένου συνδικαλισμού, θα παραμένει αόρατη, γεγονός που δείχνει ότι το αστικό κοινωνικό σύστημα πάσχει από το σύνδρομο του σκύλου που συνεχώς κυνηγάει την ουρά του. Γι’ αυτό φτάνει μόνο να σκεφτούμε πως ενώ οι πολιτικοί, οι συνδικαλιστές και άλλες δυνάμεις διεκδίκησης που καταδικάζουν το κεφάλαιο ή/και τις κοινωνικές ανισότητες και υπόσχονται λύσεις υπέρ της κοινωνίας όταν βρίσκονται στην αντιπολίτευση, όταν γίνονται δοτή εξουσία υποτάσσονται στην πρωτογενή, στην κυρίαρχη οικονομική εξουσία.
Το ζητούμενο λοιπόν παραμένει να κάνουμε ορατό το κοινωνικό σύστημα με την ενεργό συμμετοχή μας στα δημόσια πράγματα, όμως, όχι ως οπαδοί, αλλά ως ενεργοί Πολίτες που διεκδικούν να αλλάξουν προς το καλύτερο τις εξελίξεις, κάτι που, βεβαίως, δεν μπορεί να συμβεί χωρίς την αλλαγή της σχέσης της κοινωνίας με τα μέσα παραγωγής, χωρίς την αντικατάσταση των υποκειμένων που παίρνουν τις αποφάσεις από την ίδια την κοινωνία στο σύνολό της.
γ. Η τρίτη διευκρίνηση έχει να κάνει με τον όρο ‘ψυχή’, ψυχολογία, ψυχιατρική, ψυχασθένεια, ψυχοθεραπεία, ψυχανάλυση, ψυχισμός, ψύχωση που χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα παρά το γεγονός ότι πολλοί ‘ψυχολόγοι’ και ‘ψυχίατροι’ αποκήρυξαν την ‘ψυχή’ ως σκοταδιστικό ιδεολόγημα από το 1930, από τότε που η επιστήμη της βιολογίας όρισε πως ότι αποκαλέστηκε ‘ψυχή’ δεν είναι παρά ιδιότητα της ζωντανής, δηλαδή, της ανώτατης μορφής οργανωμένης ύλης. Οι επιστήμες των νευρώνων του εγκεφάλου, η βιολογία που μελετά την φυσιολογία του εγκεφάλου και πολλές άλλες επιστήμες του ανθρώπου έχουν πάρει έγκαιρα αποστάσεις από τις έωλες θεωρίες του θεμελιωτή της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας, του Πλάτωνα, καθώς επίσης και από τις συνειδητά απατηλές θρησκευτικές δοξασίες περί ‘αθάνατης ψυχής’, που λειτουργούν ως ιδεολογικό αφιόνι υπέρ των εκάστοτε εξουσιαστών. Όπως γίνεται αντιληπτό όλα αυτά στηρίζονται σε ένα σαθρό υπόβαθρο, σε μια θεμελιακή αντίφαση που έχει να κάνει με μια τάχα άυλη, ‘θεϊκή και αθάνατη ψυχή’ από την μια μεριά, η οποία όμως, από την άλλη μεριά παρ’ ότι ‘άυλη’ και ‘αθάνατη’ ζυγίζει ‘21 γραμμάρια’ και επιπλέον αρρωσταίνει διά της ‘αμαρτίας’, δηλαδή της ανυπακοής στην εξουσία, και ‘θεραπεύεται’ από θρησκευόμενους κομπογιαννίτες ή/και επιστήμονες ‘ψυχοθεραπευτές’, δηλαδή ειδικούς συμπεριφοριστές που ‘θεραπεύουν’ την ανυπακοή στα κελεύσματα της όποιας εξουσίας. Η χρυσοφόρα για τους εξουσιαστές σύγχυση, φαίνεται να σχετίζεται με την δόλια ταύτιση της μεστής έννοιας της συνείδησης, που είναι προϊόν της υλικής φαιάς ουσίας του εγκεφάλου, των ατομικών, των συλλογικών και των κοινωνικών βιωμάτων, με την αφηρημένη, ιδεαλιστική και μεταφυσική έννοια της ‘ψυχής’ που έρχεται από φανταστικές και ανύπαρκτες μεταφυσικές οντότητες, οι οποίες αποτελούν ιδεολογικές κατασκευές, σύμβολα, φετίχ της εκάστοτε εξουσίας[9].
Οι επιστήμονες γιατροί γνωρίζουν ότι, στις περιπτώσεις που διαπιστωθεί υποξυγοναιμία, δηλαδή πολύ χαμηλό επίπεδο οξυγόνου στον οργανισμό, ή σοβαρές διαταραχές ορμωνών και ηλεκτρολυτών, διαταράσσεται και το επίπεδο συνείδησης του ασθενή, διαταραχές που για να αποκαταστασθούν δεν χρειάζονται σαμάνοι, προσευχές, δεήσεις αγυρτών και λιβανιστήρια, αλλά γνωμάτευση γιατρού, πιθανώς και σειρά εργαστηριακών, απεικονιστικών και κλινικών εξετάσεων και τελικά ιατροφαρμακευτική αγωγή. Η καινούργια επιστήμη των νευρώνων δεν αποδέχεται την ύπαρξη αυτού που πολλοί αποκαλούν ψυχή, στην οποία ακόμα και ψυχολόγοι σταμάτησαν να αναφέρονται και άρχισαν να μιλούν για συμπεριφορά, ερέθισμα και αντίδραση. Όταν επέρχεται ζημιά σ’ έναν λοβό του εγκεφάλου, επέρχεται ζημιά στη συμπεριφορά του ανθρώπου, η οποία όμως δεν θεραπεύεται στο ντιβάνι κανενός ψυχοθεραπευτή, αλλά με φαρμακευτική αγωγή και σε δύσκολες περιπτώσεις με την χειρουργική επέμβαση.
Ο κορυφαίος Αμερικανός ψυχίατρος, Thomas Stzasz, αλλά και πολλοί άλλοι, βλέποντας να εντάσσονται, προφανώς υπό την πίεση των φαρμακοβιομηχανιών και των δυνάμεων καταστολής, ως ψυχοπάθειες, στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών, (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, όλο και περισσότερες ανθρώπινες συμπεριφορές, χαρακτήρισε αυτή την ταξινόμηση υβριστική, ρατσιστική και καταπιεστική που τείνει να θεωρεί ‘ψυχικά ασθενείς’ όλους τους ανθρώπους. Και κατά προτίμηση τους φτωχούς και ανυπεράσπιστους, παρά τους πλούσιους και ισχυρούς, αφού όποιος κλέψει πέντε δολάρια ή ένα καρβέλι ψωμί θεωρείται κλέφτης και άρα κατά τεκμήριο ψυχοπαθής, ενώ όποιος κλέψει πέντε εκατομμύρια δολάρια θεωρείται επιχειρηματίας και εθνικός ευεργέτης. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της ‘ψυχασθένειας’δραπετομανία, από την οποία ‘πάσχουν’, τάχα, οι Αφροαμερικανοί, οι μειονοτικοί και οι φυλακισμένοι αλλά και όσοι δείχνουν δυσαρεστημένοι από την λερναιόμορφη καπιταλιστική βαρβαρότητα, δηλαδή όλοι οι εραστές της ελευθερίας που θέλουν να δραπετεύσουν προς έναν καλύτερο κόσμο[10].
Βέβαια κανένας δεν μπορεί να αρνηθεί πως πέρα από το σύστημα εξουσίας ως τέτοιο, δηλαδή ως κατασταλτικός μηχανισμός που παράγει καταπίεση, εξουσιαστικό φόβο, ενίοτε και κρατική τρομοκρατία, υπάρχει και η πραγματικότητα που υποδηλώνει ότι όπου υπάρχει ένας δύσκολος, δυστυχισμένος, νευρωτικός και απροσάρμοστος άνθρωπος, πίσω του υπάρχει ένα ταπεινωμένο, τρομοκρατημένο μέχρι και κακοποιημένο παιδί απροσδιορίστου ηλικίας, από κάποιο αντικοινωνικό ‘Εγώ’, θύμα πιθανόν κι’ αυτό άλλων νοσηρών, απόκληρων, στερημένων στοργής ή και κακοποιημένων ‘Εγώ’, οπότε και πάλι καταλήγουμε στο τοξικό και αρρωστημένο κοινωνικό σύστημα της κοινωνικής ανισότητας, του ανταγωνισμού και του μίσους.
Οι απαλλαγμένοι από ιδεαλισμούς, σκοταδιστικούς δογματισμούς και εξουσιαστικές ιδεοληψίες σχετικοί επιστήμονες που ασχολούνται με την αντιμετώπιση συνειδησιακών διαταραχών που εκφράζονται ως νοσηρές συμπεριφορές, μιλούν για τη μελέτη και τη θεραπεία της διαταραγμένης συμπεριφοράς, της συνείδησης, της διαταραγμένης προσωπικότητας’, όχι όμως ως ατομικό πρόβλημα, αλλά ως συστημικό που σχετίζεται με την οικογένεια, την πόλη, την χώρα, την εποχή και την κουλτούρα, με την συγκεκριμένη κοινωνία, μέχρι και την γενική κατάσταση της ανθρωπότητας.
Βέβαια, σπάνια τόσο τα άτομα, όσο και το στενό περιβάλλον τους αναγνωρίζουν την προβληματικότητα της σχέσης τους μεταξύ τους, με τον εαυτό τους και με το περιβάλλον τους, ζήτημα που δυσκολεύει την αναζήτηση βοήθειας από θεσμούς και πρόσωπα, επειδή δικαιολογημένα ή αδικαιολόγητα εκλαμβάνονται ως εργαλεία μιας κάποιας εξουσίας. Καθόλου, όμως, σπάνια, αντίθετα πολύ συχνά η αιτία της απώλειας της ιστορικότητας και της κοινωνικότητας του βιολογικού Εγώ οφείλεται στις μεταφυσικές παγίδες της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας και των σκοταδιστικών θρησκευτικών δογμάτων, που έχουν ως αναφορά τα φετίχ της εξουσίας, όπως τον ‘θεό’ που τάχα μας έπλασε, τον ιστορικά ανύπαρκτο Ιησού που τάχα κάνει θαύματα και την με μεγάλη καθυστέρηση ανακαλυφθείσα ‘παναγία που κλαίει’ από αγάπη τάχα προς το ποίμνιο και μάλιστα μπροστά σε υπουργούς και βουλευτάδες, που διαλαλούν ‘το θαύμα’ για να αποσπάσουν μερικά ψηφαλάκια από τους αφελείς, ευκολόπιστους και πάντα προδομένους ‘πιστούς’.
Όλα αυτά τα κακόγουστα παραμύθια αλλοπαρμένων και εξωνημένων ‘φιλοσόφων’ και τα κακοστημένα από το αμόρφωτο παπαδαριό παγανιστικά και ειδωλολατρικά ‘θαύματα’ μετατρέπουν τους ‘πιστούς’ σε φετιχιστές που αγοράζουν από απατεώνες και αγύρτες ‘αντικείμενα λατρείας’, ‘επιστολές του Χριστού’, βιβλία που αποκαλύπτουν ‘το μυστικό του Ιησού’, ή ‘ανακαλύπτουν’ ‘απόγονους’, ακόμα και ‘κλώνους’ του ιστορικά ανύπαρκτου ‘Ιησού’, από τα υποτιθέμενα οστά του, που τάχα τα ανακάλυψαν σε παραπεταμένο κασόνι σε κάποιο ταξίδι τους στα Ιεροσόλυμα. Η προτροπή να ‘ξεβολευτούμε’ ως βιολογικά, κοινωνικά και ιστορικά καταπιεσμένα, ανελεύθερα, πεινασμένα και πνευματικά παραμορφωμένα αντικείμενα της εξουσίας του κεφαλαίου, για να βολευτούμε και να δούμε εξαϋλωμένοι τα πράγματα, ‘αλλιώς’ προκειμένου να γνωρίσουμε τάχα τον ‘θεό’, αποσκοπεί στο να μετατρέψει τους φετιχιστές πιστούς σε φετίχ του εαυτού τους, που σημαίνει βέβαια την απόλυτη αλλοτρίωση.
Παραινέσεις που αποτελούν εξουσιαστικούς ιδεολογικούς διαλυτικούς καταλύτες οι οποίοι προκαλούν σε πολλούς σύγχυση, νευρώσεις και σχιζοφρένεια που οδηγούν στην άρνηση της Λογικής και της επιστήμης, ακόμα και της ζωής τους της ίδιας. Κι’ όλα αυτά προκειμένου να αποδεχτούν την καπιταλιστική κόλαση με αντάλλαγμα το, χωρίς αντίκρισμα, υποσχετικό ότι θα πάνε στον ανύπαρκτο παράδεισο, φτάνει να παραιτηθούν, αντί της αφηρημένης πίστης στο θεό και της υποταγής στην εξουσία του εργοδότη, από την αυτοπεποίθησή τους, προϋπόθεση αναγκαία για να μην μετακινηθούν από αντικείμενα της εξουσίας σε υποκείμενα της ιστορίας και να διεκδικήσουν το δικαίωμα στη ζωή σε συνθήκες κοινωνικής ισότητας και ελευθερίας.
Αν όσοι ασχολούνται, όχι με τις ανύπαρκτες ‘ψυχές’, αλλά με τις σωματικές, συναισθηματικές, πνευματικές ανάγκες και με τις συνειδησιακές διαταραχές των ανθρώπων, με την διαταραχή της προσωπικότητας των ‘ασθενών’ τους, δεν κατανοήσουν όλα αυτά ως, κατά κύριο λόγο, συνέπειες των ακραίων κοινωνικών ανισοτήτων, της φτώχειας, της ανεργίας, της εργοδοτικής καταπίεσης, του ρατσισμού, του νεοεθνικισμού, του θρησκευτικού φονταμενταλισμού, της έρπουσας φασιστικής ιδεολογίας, της κρατικής τρομοκρατίας, ως μέσων, και μεθόδων διακυβέρνησης που εξυπηρετεί μια ελίτ που αριθμεί μόλις το 1% του πληθυσμού του πλανήτη μας, τότε δεν θα μπορέσουν να βοηθήσουν (και όχι βέβαια να θεραπεύσουν) κανέναν και πολύ περισσότερο τα εκατομμύρια των θυμάτων μιας αρρωστημένης κοινωνίας, που υποφέρει κάτω από τον ζυγό του μανιακού κεφαλαίου[11].
Αφού, άνθρωπος εκτός κοινωνίας, της όποιας μορφής, δεν υπάρχει, οφείλουμε να τον προσεγγίσουμε ως ιστορική και κοινωνική υπόσταση, γεγονός που μας οδηγεί στην κατανόησή του μέσω της κατανόησης της κοινωνίας που τον διαμόρφωσε, πράγμα που σημαίνει ότι χωρίς γνώση, ανάλυση και κατανόηση της κοινωνίας είναι αδύνατη η κατανόηση του ανθρώπου. Έτσι, δια της συστημικής προσέγγισης, φτάνουμε από το ατομοκεντρικό στο κοινωνικοκεντρικό επίπεδο ανάλυσης, όπου αναγκαζόμαστε να μιλήσουμε για τα κοινωνικά συστήματα, ως Όλον, ως Εμείς, προκειμένου να κατανοήσουμε τα επιμέρους Εγώ του, αφού ξαναϋπογραμμίσουμε ότι τα Εγώ δεν φυτρώνουν την Άνοιξη στα χωράφια. Εκείνο το στοιχείο που χαρακτηρίζει τα κοινωνικά συστήματα είναι η σχέση της εκάστοτε κοινωνίας με τα μέσα παραγωγής, η οποία ορίζει τον τρόπο παραγωγής των αναγκαίων υλικών και πνευματικών αγαθών για την επιβίωση και την εξέλιξη, ο οποίος καθορίζει την θέση του καθενός μας στην παραγωγική διαδικασία, αλλά και το ποσοστό συμμετοχής μας στην κατανομή του παραγόμενου πλούτου.
Με αυτόν τον τρόπο αναπαράγονται οι κοινωνίες, ως Εμείς, με την υποχρέωση να προσφέρουν στα Εγώ πρωταρχικά και κατά βάση τροφή και τους λοιπούς υλικούς και πνευματικούς όρους επιβίωσης και εξέλιξής τους, αλλά και ασφάλεια έναντι οποιουδήποτε κινδύνου και απειλής, αφού, όπως είναι γνωστό, κανένα κοινωνικό σύστημα δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά σε συνθήκες ανισορροπίας, ρευστότητας και αβεβαιότητας, να εξελιχθεί και να επιβιώσει χωρίς δυναμική ισορροπία, δηλαδή χωρίς σταθερότητα, ασφάλεια, αλληλέγγυα και αμοιβαία συνεργασία μεταξύ των μερών του. Για να ανταποκριθούν οι οργανωμένες κοινωνίες σ’ αυτόν τον ρόλο τους οργανώνουν την διαδικασία παραγωγής όλων των υλικών και άυλων αγαθών προκειμένου να διατηρήσουν και να ενισχύσουν την συνεκτικότητα μεταξύ των μερών τους, γεγονός που τοποθετεί την οικονομία στο κέντρο του κοινωνικού συστήματος. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο πρέπει να συνειδητοποιήσουμε όλοι ότι η οικονομία είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση για να την αφήνουμε στα χέρια ‘οικονομομετρών’, οικονομολογούντων[12] και το χειρότερο στα χέρια άπληστων σπεκουλαδόρων επιχειρηματιών που στην πλειοψηφία τους είναι κρατικοδίαιτοι σφετεριστές των φυσικών πόρων και του κοινωνικού πλούτου. Η καπιταλιστική οικονομία παράγει ‘ανταλλακτικές αξίες’, συχνά άχρηστα και καταστροφικά εμπορεύματα, για το κέρδος με όλες τις γνωστές αρνητικές συνέπειες για την κοινωνία/ανθρωπότητα και για την Φύση. και συνεπώς δεν μπορεί, ως οικονομισμός και πλουτοκρατία να εξουσιάζει και να καταδυναστεύει την κοινωνία και να λεηλατεί τη Φύση και γι’ αυτό η οικονομική δραστηριότητα πρέπει να υποταχθεί στον έλεγχο και στις ανάγκες της κοινωνίας.
Το κρίσιμο στοιχείο αυτής της λειτουργίας κάθε κοινωνικού συστήματος είναι, ας το ξαναϋπογραμμίσουμε, η σχέση της κοινωνίας ως Όλον με τα μέσα παραγωγής. Αυτή η σχέση προσδιορίζει τον λεγόμενο ‘κοινωνικό καταμερισμό της εργασίας’, ο οποίος, ανάλογα με το σε ποιον ανήκουν τα μέσα παραγωγής, σε λίγους ιδιώτες, ή στο κοινωνικό σύνολο, διακρίνεται σε ταξικό/εκμεταλλευτικό ή σε αταξικό/εξισωτικό καταμερισμό εργασίας:
· Στην πρώτη περίπτωση οι κοινωνίες δομούνται πυραμιδικά/ιεραρχικά όπου τον πρώτο, για το τι, πού πώς, πόσο και γιατί θα παραχθεί, αλλά και τον τελευταίο λόγο για το πώς θα κατανεμηθεί σε επίπεδο κοινωνίας τον έχουν οι ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής ως άτομα/επιχειρηματίες, ως αυτόνομη εξουσιαστική τάξη και ως κράτος επιβολής με την υποστήριξη βέβαια των σκοταδιστικών θρησκειών και Εκκλησιών και της ‘νόμιμης’ βίας του ταξικού κράτους που εκτελεί ταυτόχρονα και χρέη νυχτοφύλακα του κεφαλαίου. Η εξουσία που προκύπτει από τον κάθε φορά ταξικό καταμερισμό της Εργασίας παίρνει, ανάλογα με τον τρόπο παραγωγής, τις πηγές και το σύστημα της ενέργειας[13], το μορφωτικό επίπεδο της κοινωνίας και τον συσχετισμό των κοινωνικών δυνάμεων, μορφές τυραννίας, μοναρχίας, θεοκρατίας, στρατοκρατίας, αποικιοκρατίας, ιμπεριαλισμού και ολιγαρχίας τύπου αστικής δημοκρατίας.
· Ενώ στην δεύτερη περίπτωση, όπως αυτή των εξισωτικών κοινωνιών[14], όπου τα μέσα παραγωγής ανήκουν στο αυτοδιευθυνόμενο κοινωνικό σύνολο που επιδιώκει το optimum της παραγωγικής προσπάθειας στα πλαίσια ενός τεχνικού καταμερισμού της εργασίας, που σημαίνει επιδίωξη του μεγαλύτερου δυνατού αποτελέσματος με τις μικρότερες δυνατές θυσίες, που για εκατομμύρια χρόνια προηγήθηκε των κοινωνιών του κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας, κυριάρχησε ο ορθολογισμός και εξασφαλίστηκε η επιβίωση του ανθρώπινου είδους.. Αντίστοιχα σ’ εκείνη την εξισωτική περίοδο της ανθρωπότητας οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, χιλιάδες χρόνια, οραματίζονται και πασχίζουν να θεμελιώσουν, ένα κοινωνικό σύστημα όπου αποφασίζει η αυτοδιευθυνόμενη κοινωνία ως Όλον με την αυτοδιαχείριση της οικονομίας σε συνθήκες άμεσης/αταξικής δημοκρατίας[15] που αρθρώνεται από το τοπικό μέχρι το οικουμενικό επίπεδο στα πλαίσια ενός αταξικού, οικουμενικού, ουμανιστικού πολιτισμού[16] . Μόνο ένα κοινωνικά ελεγχόμενο οικονομικό σύστημα που οργανώνει την παραγωγή χρήσιμων αγαθών επιβίωσης (αξιών χρήσης), εξέλιξης και ειρηνικής συνύπαρξης των κοινωνιών με σκοπό την ικανοποίηση ανθρώπινων και κοινωνικών αναγκών μπορεί να εκπληρώνει την σημαντικότερη από τις υπαρξιακής σημασίας λειτουργίες της κοινωνίας
Οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, ζώντας στο περιθώριο του εκάστοτε συστήματος εξουσίας αναγκάστηκαν να αναζητούν, να οραματίζονται και να αγωνίζονται για εναλλακτικές μορφές κοινωνικής οργάνωσης. Αυτή η αναζήτηση οδήγησε στην κοινοβιακή, στην κομμουναριακή, στην κοινοτιστική, στην άμεση αθηναϊκή δημοκρατία, στην αστική δημοκρατία και, στις μέρες μας στον 21ο αιώνα, συνεχίζεται ως όραμα της κοινωνικής αυτοδιεύθυνσης με την μορφή της άμεσης δημοκρατίας και περιεχόμενο την αταξική κοινωνία. Η άγνοια γύρω από αυτή την προοπτική της κοινωνίας/ανθρωπότητας σχετίζεται με την προσπάθεια των εκάστοτε εξουσιών να αποκρύψουν την ιστορία της ανθρωπότητας δια της πλαστογραφίας και της αλλοίωσής της.
Από τότε που με την σολώνεια νομοθεσία, η δημοτική/κοινωνική γη αποσπάστηκε, ως μέσο παραγωγής, βίαια από την κοινωνία, στο όνομα της «δίκαιης ανισότητας» και μετατράπηκε σε ατομική ιδιοκτησία, από τότε και η παραγωγή και κατανομή των αναγκαίων αγαθών για την συνοχή της κοινωνίας ως Όλον, έπαψε να υπακούει στις ανάγκες της συνολικής κοινωνίας. Έκτοτε τα ιδιωτικοποιημένα μέσα παραγωγής εξυπηρετούν τα αποκλειστικά συμφέροντα των κατόχων τους και ο ανθρώπινος πολιτισμός λοξοδρόμησε, με αποτέλεσμα τον ανορθολογισμό, την αδικία, την καταπίεση, τον ατομισμό, τον φανατισμό, τον σκοταδισμό, τον κατακτητικό πόλεμο και τη λεηλασία των αδυνάτων χωρών, λαών και ανθρώπων με άμεσο αποτέλεσμα τον πνευματικό ευνουχισμό τους με κατάληξη την οικονομική και κοινωνική ανισότητα, την εχθρότητα, τις συγκρούσεις, τις νευρώσεις, την οπαδοποίηση και την ποιμνιοποίηση ανθρώπων και λαών.
Γιατί συνέβησαν όλα αυτά; Επειδή η ατομική ιδιοκτησία[17] πάνω στα μέσα παραγωγής διασπά τις κοινωνίες σε εγωιστικά, ανταγωνιζόμενα ‘άτομα για τον εαυτό τους’ και οδηγεί στην παραγωγή πλούτου αποκλειστικά για τους λίγους ιδιοκτήτες τους. Ο πλούτος όταν συσσωρεύεται σε λίγα χέρια εξελίσσεται σε εξουσία πάνω στους πολλούς που στερούνται μέσων παραγωγής και η ζωή τους εξαρτάται από τα αναγκαία ψίχουλα που μοιράζουν τα αφεντικά, οι εξουσιαστές, μέχρι που φτάσαμε στον 21ο αιώνα, όπου μια απειροελάχιστη ελίτ λεηλατεί τις ζωές του 99% της ανθρωπότητας. Αυτή η εικόνα απαντά ευθέως στο ερώτημα τουποιος αποφασίζει,αλλά και θέτει το ερώτημα του ποιος πρέπει να αποφασίζει, αν το ανθρώπινο είδος θέλει να έχει μέλλον. Ανάλογα με την απάντηση θα κριθεί αν το ανθρώπινο είδος αποτελεί την ‘πανούκλα του πλανήτη και του Σύμπαντός’, όπως ισχυρίζονται οι απολογητές της καπιταλιστικής βαρβαρότητας, ή το νόημα, την συνείδηση και το στολίδι αυτού του αναρχοατελεύτητου και μεγαλοπρεπούς Σύμπαντος, οπότε η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής αποδεικνύεται ως πανούκλα του πολιτισμού.
Αυτή η πραγματικότητα, της καπιταλιστικής βαρβαρότητας, που διαμορφώθηκε με τη βοήθεια των σκοταδιστικών μύθων, με τη βία των όπλων και την ‘δύναμη’ των άδικων και παράνομων νόμων, ερήμην της κοινωνίας, μπορεί και πρέπει να αλλάξει, όχι βέβαια από επαγγελματίες δημαγωγούς, λαϊκιστές κοσμοσωτήρες και ‘ένοπλους προφήτες’ του κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού. Προφανώς ούτε από επαγγελματίες πολιτικούς που μας υπόσχονται μεταρρυθμίσεις και εννοούν την ιδιωτικοποίηση κάθε εναπομείναντος κοινωνικού περιουσιακού στοιχείου. Η μόνη δύναμη που έχει λόγο και συμφέρον να αλλάξει αυτόν τον ζόφο είναι η ίδια η κοινωνία/ανθρωπότητα, η οποία αδιαλείπτως και κάτω από τις εκάστοτε αντίξοες συνθήκες, αγωνίζεται διαχρονικά για την δημιουργία των υλικών, επιστημονικών και τεχνολογικών προϋποθέσεων που οδηγούν σταδιακά σε έναν κάθε φορά καλύτερο κόσμο. Αυτή η παγκόσμια σταθερά, ο διαχρονικός στρατηγικός στόχος των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, σπρώχνει με αυτοπεποίθηση και τεράστιες θυσίες τις εξελίξεις προς τα μπροστά, προσεγγίζοντας όλο και πιο πολύ τον κόσμο της κοινωνικής ισότητας και συνεχίζει να αγωνίζεται μέχρι τη τελική δικαίωση αυτού του κοινωνικού οράματος.
Είναι σε όλους μας γνωστή η θεωρία ‘περί ουδετερότητας της επιστήμης’, σύμφωνα με την οποία η επιστήμη στερείται κοινωνικής ηθικής και υποτάσσεται στην εκάστοτε εξουσία που καταχρηστικά την αναγκάζει, μέσω των απολίτικων ιδιοτελών, εξωνημένων και επίορκων ‘επιστημόνων’, να παράγει αποδοτικότερους τρόπους εκμετάλλευσης των εργαζόμενων και αποτελεσματικότερα όπλα μαζικής καταστροφής, αντί να παράγει περισσότερο ‘ψωμί, παιδεία, ελευθερία’. Παρ’ όλα αυτά η επιστήμη ως κοινωνικά επαναστατική δύναμη βρίσκει τον τρόπο να ωθεί αργά αλλά σταθερά την κοινωνία/ανθρωπότητα προς ένα καλύτερο μέλλον.
Με αυτά που προηγήθηκαν γίνεται κατανοητό πως δεν υπάρχουν πολλά συστήματα εξουσίας, εκτός από αυτό το ένα και μοναδικό που έχει θεμελιωθεί πάνω στην ατομική ιδιοκτησία, η οποία παράγει πλούτο και εξουσία, που από τόπο σε τόπο και από χρόνο σε χρόνο αλλάζει, για λόγους ιστορικούς αλλά και για παραπλάνηση, μορφή, όμως ως προς την ουσία παραμένει ατόφια καταπιεστική δύναμη διχασμού των εκάστοτε κοινωνιών σε εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενους, σε πλούσιους και φτωχούς, σε αφεντικά και δούλους. Αντίθετα στην μετακαπιταλιστική περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας, η οποία αναγκαστικά έρχεται, εξαιτίας της ανικανότητας του καπιταλισμού να ανταποκριθεί στις ανάγκες της ανθρωπότητας, ο καινούργιος καλύτερος κόσμος που έρχεται, με την μορφή της άμεσης δημοκρατίας σε συνθήκες αταξικού οικουμενικού ουμανισμού, συνεπάγεται την κατάργηση των κοινωνικών ανισοτήτων και συνεπώς την κατάργηση όλων των μορφών εξουσίας. Αυτό θα συμβεί όταν όλες οι θεμελιακές, για την συνοχή και την πρόοδο της κοινωνίας, αποφάσεις θα λαμβάνονται, χωρίς φόβο, κατά συνείδηση και με την βοήθεια της σύγχρονης επιστήμης και τεχνολογίας από το σύνολο των Πολιτών της κοινωνίας και όχι από επαγγελματίες πολιτικούς, φιλελεύθερης, νεοφιλελεύθερης, σοσιαλδημοκρατικής και τριτοτεταρτοδιεθνιστικός κοπής στην υπηρεσία του κεφαλαίου.
Αυτή η πραγματικότητα αντιμετωπίζεται με αποστροφή ή ακόμα και με οργή τόσο από τους φορείς και τους νομείς της διχαστικής εξουσίας, όσο και από την παρδαλή παρατρεχάμενη, πνευματική τάχα, ιντελιγκέντσια κι’ αυτό επειδή η εκδοχή κατάργησης της ατομικής και της κρατικής ιδιοκτησίας, συνεπώς της ιδιωτικής και της κρατικής εξουσίας, τους τρομάζει γιατί σ’ αυτήν την περίπτωση θα πάψουν να σιτίζονται, ως ‘χρήσιμοι ηλίθιοι’, στο Πρυτανείο της καταπιεστικής εξουσίας και θα αναγκαστούν να συμβιώνουν ισότιμα, με αξιοπρέπεια και χωρίς ψευδαισθήσεις με τους υπόλοιπους συμπολίτες τους. Γι’ αυτό επιστρατεύουν ‘χολήν και όξος’, αφορισμούς και κατάρες πως τάχα η κατάργηση του μανιακού καπιταλισμού, δηλαδή του ‘τέλους της ιστορίας’ και η αντικατάστασή του από έναν καλύτερο κόσμο, από μια κοινωνία δομημένη πάνω στην ισότητα στη βάση των δυνατοτήτων και των αναγκών, στην δικαιοσύνη, στην άμεση δημοκρατία και στην οικουμενική ειρήνη θα επιφέρει τάχα το χάος και την αναρχία. Οι μετριοπαθέστεροι αρκούνται στο να χαρακτηρίσουν το διαχρονικό όραμα των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού για μια ισορροπημένη ζωή σε συνθήκες κοινωνικής ισότητας, ως μια ανεφάρμοστη ουτοπία, ενώ παράλληλα θάβουν με την σιωπή τους και σπιλώνουν με τις συκοφαντίες τους, όσους παραπέμπουν στη διδαχή της ιστορίας, η οποία δεν είναι παρά μια ατέλειωτη αλυσίδα από ουτοπίες που με τους αγώνες των εργαζόμενων ανθρώπων έγιναν πραγματικότητα και στη συνέχεια έγιναν ιστορία για να ακολουθήσουν καινούργιοι αγώνες, καινούργιες ουτοπίες, καινούργιες πραγματικότητες[18]. Οι χειρότεροι, όμως, εχθροί αυτής της Λογικής των χρόνων, των λαών και των αγόνων είναι οι θρησκευτικές κατασκευές και τα σκοταδιστικά ιερατεία που αντιλαμβάνονται ότι με την διάχυση της επιστημονικά έγκυρης και κοινωνικά χρήσιμης γνώσης, προς όλα τα κύτταρα της κοινωνίας, οι στρούγκες τους θα μείνουν χωρίς ποίμνια και τότε ποιόν θα εκμεταλλεύονται πνευματικά, κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά προσφέροντας, ως αντάλλαγμα και για το δικό τους όφελος, παραπλανητικές υπηρεσίες ως παράλληλοι εξουσιαστικοί μηχανισμοί.
Το γεγονός πως κάποιες από τις αποφάσεις τεχνητής καταδυνάστευσης του 99% τις παίρνουν άτομα που ανήκουν στο ίδιο το 99% δεν πρέπει να μας αποπροσανατολίζει, γιατί αυτοί, ως δοτές και δευτερεύουσες εξουσίες ορντινάντσες, δηλαδή ως εκτελεστικά όργανα του κεφαλαίου, αποφασίζουν για λογαριασμό του, πράγμα που αποδεικνύει ότι η εξουσία αλλάζει μορφές ανά επίπεδο, φορέα, χρόνο και χώρο και φυσικά αντικρούει, ηθελημένες ή αθέλητες δεν έχει σημασία, ασάφειες και γενικεύσεις πως τάχα «εξουσία με την υποστασιακή έννοια του όρου, δεν υπάρχει»[19]. Κάποια λοιπόν στιγμή που το ‘θύμα και το ψώνιο και το σύμβολο το αιώνιο θα ξυπνήσει μονομιάς τότε θα έρθει ανάποδα ο ντουνιάς’, δηλαδή στα ίσια του και στα καλά του.
Για τη λύση λοιπόν του γρίφου της κοινωνικής ανισότητας, δηλαδή του ποιος έχει τον τελευταίο λόγο, δηλαδή ποιος αποφασίζει, η εξουσιαζόμενη ανθρωπότητα αγωνίζεται χωρίς σταματημό με όρους διαχρονικής στρατηγικής κοινωνικής ισότητας, την οποία, με υπομονή και επιμονή, χτίζει σε πολύ αντίξοες συνθήκες, έχοντας αντιπάλους της ‘Λαιστρυγόνες, Κύκλωπες και θυμωμένους Ποσειδώνες’. Μέχρι που φτάσαμε στον 21ο αιώνα, όπου τα δεδομένα αποδείχνουν ότι η ανθρωπότητα κατάφερε να ολοκληρώσει όλες τις αναγκαίες αντικειμενικές προϋποθέσεις για έναν καλύτερο κόσμο, τον κόσμο της κοινωνικής ισότητας, προϋπόθεση της κοινωνικής ελευθερίας, της καθολικής ευημερίας και της οικουμενικής ειρήνης.
Όμως, ώσπου το καινούργιο να καταφέρει να γεννηθεί, το ίδιο πιθανή θα είναι και η ολοκλήρωση της καπιταλιστικής βαρβαρότητας σε ολοκληρωτικό φασισμό, κι’ αυτό επειδή καθυστερεί ακόμα ο κρίσιμος υποκειμενικός όρος, δηλαδή το πέρασμα της εργαζόμενης κοινωνίας σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και οικουμενικό επίπεδο από τη θέση του αντικειμένου του κεφαλαίου στη θέση του υποκειμένου της ιστορίας, γεγονός που θα του επιτρέψει να καταργήσει οριστικά και συθέμελα την αιτία της ανθρώπινης τραγωδίας, την ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής και μαζί της όλα τα αιτιατά των αιτιατών της, γεγονός που θα καταστήσει εφικτή την επανασυγκόλληση των κοινωνιών σε ένα ενιαίο Όλον.
Βέβαια είμαστε εκπαιδευμένοι να θεωρούμε δεδομένη και αναγκαία την εξουσία, που ταυτίζεται με την βία και τον φόβο του ‘θεού’, του ‘αρχηγού’, του κράτους, των λίγων επί των πολλών και συνολικά επί της κοινωνίας και γι’ αυτό θεωρούμε ότι η κατάργησή της θα επιφέρει, ως δήθεν κατάργηση της ‘τάξης του νόμου και της ηθικής’, αναρχία, χάος και διάλυση της οργανωμένης κοινωνίας. Η ιστορία της ανθρωπότητας όμως είναι γεμάτη από παραδείγματα κοινωνιών που αυτοδιευθύνονταν και αυτοδιευθύνονται αποτελεσματικότερα όταν οι αποφάσεις λαμβάνονται από το κοινωνικό σύνολο και όχι από εξουσιαστικές συμμορίες. Οι σύγχρονες κοινωνικές επιστήμες όλο και περισσότερο καταλήγουν στο συμπέρασμα πως η υιοθέτηση α-εξουσιαστικών, δηλαδή μη-εξουσιαστικών μοντέλων αυτοδιοίκησης, αυτοδιαχείρισης και αυτοδιεύθυνσης ενισχύουν την αυτοπεποίθηση, την συμμετοχικότητα, την αλληλέγγυα συνεργασία, την κοινωνικότητα, την συντροφικότητα, τον αμοιβαίο σεβασμό μεταξύ των ανθρώπων, με αποτέλεσμα όλα αυτά να ενισχύουν την ανθεκτικότητα του κοινωνικού ιστού, την καλύτερη και αποτελεσματικότερη λειτουργία των κοινωνιών.
Τελικά η αμεσοδημοκρατική οργάνωση και λειτουργία των κοινωνιών καταλήγει στην ορθολογική σχέση κοινωνίας και Φύσης, σε μια καλύτερη κοινωνική και διακοινωνική συστημικότητα που αποσκοπεί στην καθολική ευημερία, στην συναισθηματική πληρότητα των κοινωνικοποιημένων Εγώ, στην ολοκληρωμένη σχέση τους με το Εμείς και στην ενιαία ανθρωποκεντρική πρόοδο προς έναν καλύτερο κόσμο, που θα τον αποτελούν υγιείς και μη τοξικές κοινωνίες, με υγιείς και μη τοξικούς ανθρώπους. Αυτό δεν σημαίνει πως θα πάψουν να υπάρχουν άνθρωποι με προβλήματα, μόνο που ο ανθρωπολογικός τύπος θα έχει εξελιχθεί στον πολυδιάστατο άνθρωπο και ταυτόχρονα σε συμπαντική οντότητα, οπότε τα προβλήματα θα είναι διαφορετικά και σε άλλα επίπεδα και η αντιμετώπισή τους θα υπακούει στους κανόνες του ανθρωπισμού και της κοινωνικής προόδου για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους.
Συνεπώς η κριτική συστημική σκέψη ως θεωρία, πρακτική καισυστημική οικογενειακή συμβουλευτική με προοπτική την ολιστική συστημική αντιμετώπιση τέτοιας φύσης προβλημάτων, στα πλαίσια ενός λ. χ. επιστημονικού κλάδου της θεωρητικής και εφαρμοσμένης κοινωνιολογίας της ανθρώπινης συμπεριφοράς, αντί του θολού ‘ψυχολογία’, θα μας επέτρεπε να οραματιζόμαστε και να αγωνιζόμαστε για ένα κόσμο της κοινωνικής ισότητας και για τον homohumanisticusuniversalis και με αυτήν την έννοια μπορούμε να παραφράσουμε τον Charles West Churchman που θεωρούσε ότι ‘η συστημική προσέγγιση δεν είναι μια κακή ιδέα’ και να υπερθεματίσουμε λέγοντας πως:
‘Η συστημική προσέγγιση είναι μια πολύ καλή, κοινωνικά χρήσιμη και απελευθερωτική ιδέα’.
[1]. Περίληψη αυτού του κειμένου παρουσιάστηκε στην επιστημονική Διαδικτυακή Διημερίδα της Συστημικής Εταιρείας Βόρειας Ελλάδας με θέμα: Ποιος έχει τον τελευταίο λόγο; Εξουσίες, Συστήματα και Σχέσεις. (27-28/11/2021).
[2] Βλέπε σχετικά στο: Λάμπος Κώστας, Η γέννηση και ο θάνατος της ατομικής ιδιοκτησίας. Η ατομική ιδιοκτησία ως μήτρα βίας, εξουσίας, ανισότητας, σκοταδισμού και ανηθικότητας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2017, σελ. 31-155.
[3] Για μια σε βάθος ανάλυση του εξουσιαστικού φόβου, βλέπε, Λάμπος Κώστας, Αμερικανισμός και Παγκοσμιοποίηση. Οικονομία του Φόβου και της Παρακμής, ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, Αθήνα 2009.
[4] Lampos Kostas D., Toxic Institutions, Identities, Societies. An Essay on social Equality and Dignity, υπό δημοσίευση.
[5] Για μια εκτενή και σε βάθος ανάλυση της σχέσης μεταξύ εξουσίας και του φετίχ της, βλέπε, Λάμπος Κώστας, Θεός και Κεφάλαιο, Δοκίμιο για τη σχέση μεταξύ θρησκείας και εξουσίας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2015, σελ. 116 κ. επ.
[6] Βλέπε σχετικά στον συλλογικό τόμο: Ένας καλύτερος κόσμος είναι εφικτός. Να θεμελιώσουμε τον πολιτισμό της κοινωνικής ισότητας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2020.
[7] Foucault Michel, Για την υπεράσπιση της κοινωνίας, ΨΥΧΟΓΙΟΣ, Αθήνα 2002, σελ. 322 κ. επ.
[10] Λάμπος Κώστας, Σκέψεις για μια οικονομία της κοινωνικής ισότητας και της ελευθερίας, στο: Ένας καλύτερος κόσμος είναι εφικτός. Να θεμελιώσουμε τον πολιτισμό της κοινωνικής ισότητας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2020.
[11] Greider William, Μανιακός καπιταλισμός. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ, Αθήνα 1999.
[12] Βλέπε Λάμπος Κώστας, Η οικονομική Θεωρία ως μεταφυσική εξουσιαστική ιδεολογία. Η φετιχοποίηση του κόσμου ως αλλοτρίωση, στο: Οικονομική Θεωρία. Αναζητώντας και διαπιστώνοντας. Τόμος για τον Ομότιμο Καθηγητή Οικονομικής Θεωρίας Γεώργιο Χατζηκωνσταντίνου, ΤΖΙΟΛΑΣ, Θεσσαλονίκη 2021, σελ. 79-114.
[13] Για μια εκτενή και σε βάθος αναφορά στο θέμα, βλέπε, Λάμπος Κώστας, Ποιος φοβάται το Υδρογόνο;. Η επανάσταση του υδρογόνου, η ελεύθερη ενέργεια και η απελευθέρωση της ανθρωπότητας από τα ορυκτά καύσιμα και την καπιταλιστική βαρβαρότητα, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2013, σελ. 33 κ. επ.
[14] Βλέπε εξαιρετικές αναλύσεις στον συλλογικό τόμο: Κοινωνίες μοιράσματος, ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ, Αθήνα 2009.
[15] Βλέπε σχετικά, Λάμπος Κώστας, Αταξική Δημοκρατία και Οικουμενικός Ουμανισμός, στον συλλογικό τόμο: Η Άμεση Δημοκρατία στον 21ο αιώνα. Αναζητώντας την ουσία πέρα από ιδεολογίες και μύθους, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2013.
[16] Lampos Kostas, Social in/Equality and classless Humanism. An Assay on political Philosophy of Praxis, On Time Books, London 2021.
[17] Λάμπος Κώστας, Η γέννηση και ο θάνατος της ατομικής ιδιοκτησίας. Η ατομική ιδιοκτησία ως μήτρα βίας, εξουσίας, ανισότητας, εγκληματικότητας, σκοταδισμού και ανηθικότητας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2017.
[18] Βλέπε, Λάμπος Κώστας, Άμεση Δημοκρατία και αταξική κοινωνία. Η μεγάλη πορεία της ανθρωπότητας προς την κοινωνική ισότητα και τον Ουμανισμό, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2012.
[19] Φουκό Μισέλ., Η μικροφυσική της εξουσίας, Αθήνα 1991, Εκδόσεις Ύψιλον, σελ. 136.
4) Ο ‘Θεός’ του χριστιανισμού. Το απόλυτο φετίχ της εξουσίας
5) Θεοκρατία. Φετιχοποιώντας το Σύμπαν
6) Το πνεύμα του Προτεσταντισμού
7) Η ‘αόρατη χείρ’. Το φετίχ του κεφαλαίου
8) Κρατισμός. Το φετίχ του ‘συλλογικού καπιταλιστή’
9) Κρατικός παρεμβατισμός. Το Φετίχ της αστικής δημοκρατίας
10) ‘Οι αγορές’. Το φετίχ του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου
11) Φετιχοποιώντας την θρησκευτική πίστη
12) Φετιχοποιώντας τους πολιτικούς θεσμούς
Γ. ‘Να λύσουμε τα μάγια’
Δ. Να αποφετιχοποιήσουμε την Οικονομική Θεωρία
Ε. Επίλογος
Βιβλιογραφία
Περίληψη
Οι, ανά τους αιώνες, εξουσιαστές φετιχοποιούν, δηλαδή θεοποιούν τους εαυτούς τους και ότι τους αναδεικνύει σε εξουσιαστές. Σε ότι αφορά στην οικονομική θεωρία, που πασχίζει ακόμα να εξελιχθεί από ιδεολογία σε επιστήμη, όλα ξεκίνησαν από τον Σόλωνα που με την εφεύρεση του δικαιώματος της ατομικής ιδιοκτησίας θεμελίωσε την πατριαρχική κοινωνία. Ακολούθησε ο Πλάτωνας που φετιχοποίησε την πατριαρχική εξουσία με την μορφή του ‘θεού’ και των Νόμων και την ατομική ιδιοκτησία με την μορφή της ‘αθάνατης ψυχής’. Συνεχίστηκαν με το φετίχ ‘αόρατο χέρι’ του Άνταμ Σμιθ που απομάκρυνε οριστικά την κοινωνία από τον έλεγχο της οικονομικής δραστηριότητας για να καταλήξουμε στο αόρατο πολυπρόσωπο φετίχ, στις τάχα απρόσωπες νεοφιλελεύθερες ‘αγορές’. Όταν το μεταφυσικό στοιχείο μπλέκει με το επιστημονικό αντικείμενο της οικονομικής θεωρίας τότε γεννιούνται κάθε είδους παραλογισμοί, ανορθολογισμοί και οικονομικά εγκλήματα, με πρώτο και κύριο την κοινωνική ανισότητα, η οποία αποτελεί την μήτρα όλων των άγονων ανταγωνισμών, του ιμπεριαλισμού και των καταστροφικών πολέμων. Η εμπλοκή ανύπαρκτων μεταφυσικών εξουσιαστικών κατασκευασμάτων στο κοινωνικό Γίγνεσθαι επιτρέπει, με τη βοήθεια των μηχανισμών της συστημικής εκπαίδευσης και ενημέρωσης, τη συσκότιση της πραγματικότητας και την μυστηριοποίηση της οικονομίας, η κατανόηση της οποίας απαιτεί τάχα την ύπαρξη ‘θεών’, ‘ημιθέων’ και ‘ειδικών’ οικονομολόγων με Νόμπελ ή χωρίς. Το κείμενο που ακολουθεί προσπαθεί να ερμηνεύσει και να προσβάλλει αυτά τα ταμπού για να καταδείξει ότι, η φύση των οικονομικοκοινωνικών συστημάτων προσδιορίζεται αποκλειστικά και μόνο από την σχέση της κοινωνίας ως Όλον με τα μέσα παραγωγής, η οποία κατ’ αποκλειστικότητα καθορίζει και το σύστημα κατανομής του κοινωνικά παραγόμενου πλούτου. Χωρίς την κατανόηση αυτής της πραγματικότητας η ανθρωπότητα οδεύει με ταχύτητα στην αυτοκαταστροφή, εκτός αν προλάβει να αυτοαποφετιχοποιηθεί και συνεπώς να αποκαπιταλιστικοποιηθεί.
«Η κάθε θρησκεία δεν είναι παρά το φαντασιακό αντικαθρέφτισμα των
δυνάμεων που κυριαρχούν στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων»
Georg Hegel
«Αφαιρώντας από την οικονομική επιστήμη κάθε είδους κοινωνικό και φιλοσοφικό προβληματισμό, την κατέστησαν ένα οικονομικό σύστημα σκέψης και οργάνωσης, ανεξάρτητο από τις κοινωνικές διεργασίες και τις διεργασίες του φυσικού περιβάλλοντος, στο πλαίσιο, όμως, των οποίων οι οικονομικές πράξεις και δραστηριότητες συντελούνται, με συνέπεια η οικονομική επιστήμη να απομακρύνεται από τον χώρο των κοινωνικών επιστημών και να βαίνει συνεχώς συρρικνούμενη και αναδιπλούμενη στον ίδιο της τον εαυτό, στις μετρήσεις του δείκτη κερδοφορίας και στις λοιπές λογιστικές ιδιαιτερότητές της»
Γιώργος Χατζηκωνσταντίνου
Υπάρχουν δυό βασικές κοσμοθεωρητικές προσεγγίσεις για το Σύμπαν, για την εμφάνιση και την εξέλιξη της ζωής και αναφορικά με τους νόμους εξέλιξης των κοινωνιών, συνεπώς και της ιστορίας. Η πρώτη και αρχαιότερη είναι η φυσική-υλιστική κοσμοαντίληψη με θεμελιωτή τον Θαλή τον Μιλήσιο (640-546) και τους Ίωνες Φιλοσόφους[2] που θεωρούν ότι ο κόσμος είναι αυθύπαρκτος, αποτελείται από ύλη και ενέργεια και υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει χωρίς να χρειάζεται δημιουργό. Η δεύτερη, η ιδεαλιστική αντίληψη με θεμελιωτή τον Πλάτωνα που θεωρεί τον κόσμο αντικατοπτρισμό κάποιας υποτιθέμενης ‘αρχέτυπης ιδέας’ και δημιούργημα ‘ενός πάνσοφου και παντοδύναμου δημιουργού’, του λεγόμενου ‘θεού’, όπως τον αποκάλεσαν οι δημιουργοί του, τα σκοταδιστικά και εξουσιαστικά ιερατεία στην προσπάθειά τους να τον βάλουν ως φετίχ δικό τους, ως παρένθετη ιδέα, αόρατη και ‘θαυματουργή’ δύναμη, ως εκτονωτή εντάσεων μεταξύ αυτών και της, εξαιτίας των ίδιων, χειμαζόμενης κοινωνίας.
Γλωσσολογικά ο όρος φετίχ προέρχεται από το λατινικό ρήμα facere που σήμαινε ‘κατασκευάζω’ και την μετοχή του, factus, με την οποία εννοούσαν τα τεχνητά, τα ‘κατασκευασμένα’, τα ‘χειροποίητα’ εμπορεύματα[3], σε αντίθεση με τα φυσικά, από την οποία προήλθε και ο όρος manufactory (χειροτεχνία, βιοτεχνία) και factory (εργοστάσιο), χώροι κατασκευής χρήσιμων πραγμάτων.
Η έννοια του φετιχισμού αναφέρεται γενικά ως ψευδαίσθηση κάποιου ατομικού ή συλλογικού υποκειμένου που αποδίδει υπερφυσικές ή μεταφυσικές ιδιότητες σε κάποιο φανταστικό ή πραγματικό ανθρώπινο δημιούργημα, στο φετίχ, που όχι μόνο δεν μπορεί να τις ελέγξει, αλλά στις οποίες πρέπει μέσω της αυθυποβολής και αυτοπαραπλάνησής του να τις λατρεύει και να υποταχθεί[4]. Κατά περίπτωση η έννοια διαφοροποιείται ελαφρά ως προς το είδος και τη μορφή, χωρίς ωστόσο να διαφοροποιείται επί της ουσίας ως σχέση δημιουργού/υποκειμένου προς δημιούργημα/αντικείμενο, ή ακόμα και ως προς κάποια ιδέα του. Έτσι, για φετιχισμό, με την έννοια των συμβολισμών της ιδιαιτερότητας,ιερότητας, θρησκευτικότητας, μιλάνε οι ανθρωπολόγοι-εθνολόγοι-θεολόγοι, ενώ με την έννοια της ‘ψυχοπαθολογικής ανωμαλίας’μιλάνεοι ψυχολόγοι, οι ψυχίατροι και οι ψυχαναλυτές-σεξολόγοι.
Στην ιδεαλιστική φιλοσοφία, το αειυπάρχον Σύμπαν δεν είναι αυθύπαρκτο και πραγματικό ως ύλη και ενέργεια, αλλά ως αντικατοπτρισμός κάποιας ‘αρχέτυπης ιδέας’, κάποιου ‘θεού’.
Η, από άγνοια και φυσικό υπαρξιακό φόβο, αθώα φετιχοποίηση άγνωστων, σημαντικών για τη ζωή τους πραγμάτων και καταστάσεων από τις πρωτόγονες κοινότητες ανθρώπων, ήταν μια αναγκαία συνθήκη για την ομαλή συνύπαρξη φετιχοποιητή με τα φετίχ του, μέχρι, με την παρατήρηση και την εμπειρία του να καταφέρει να αποκαλύψει τα ‘μυστικά’ τους και ανάλογα με τη σημασία τους να τα ταξινομήσει στον γνωστό κόσμο του χωρίς να τα φοβάται
Δεν συμβαίνει το ίδιο όμως και με τις εξουσίες, κι’ αυτό επειδή αυτές φετιχοποιούν με σκοπιμότητα και δόλο μετακινώντας γνωστά πράγματα και καταστάσεις προς το μυστηριακό, το άγνωστο, το ταμπού, προσδίδοντάς τους ιδιότητες φανταστικές, μεταφυσικές και εχθρικές προς τον άνθρωπο, όπως ‘θεούς’, ‘σατανάδες’, ‘φαντάσματα’ και ‘ταγούς’. Φετιχοποιώντας οι εξουσίες τον εαυτό τους και ότι τους καθιστά εξουσίες καλλιεργούν την άγνοια και τον εξουσιαστικό φόβο, μέσω των οποίων συντελείται η χειρότερη μορφή φετιχοποίησης, όπως αυτή της υποταγής και μετατροπής των ανθρώπων σε ‘ποίμνια’ και σε πιστούς θρησκευτικών δογμάτων, οπαδούς ιδεολογιών και μέλη συμμοριών, ικανά και έτοιμα να σκοτώσουν και να σκοτωθούν για να εξασφαλίσουν, άμεσα στο εδώ και τώρα ή έμμεσα στο Επέκεινα, την εύνοια των γι’ αυτά κυρίαρχων φετίχ, οπότε παύουν να είναι έλλογα, αυτενεργά και ελεύθερα όντα. Με αυτή την έννοια κάθε θρησκευόμενος και κύρια κάθε θρησκόληπτος και φανατικός οπαδός οποιασδήποτε ιδεολογίας και οποιουδήποτε φετίχ, καταντάει να είναι φετίχ του εαυτού του, άνθρωπος με περιορισμένη αντίληψη για τον εαυτό του, για την κοινωνία και για τον κόσμο, που σημαίνει καλός αγωγός της εξουσιαστικής χειραγώγησης.
Αυτός ο εξουσιαστικός φετιχισμός, ως απόκρυψη και διαστροφή της πραγματικής σχέσης δημιουργού και δημιουργήματος, γίνεται, μετά την εμφάνιση της ατομικής ιδιοκτησίας, ένα αντικειμενικά πολύπλοκο σύστημα εξουσίας, οι διαχειριστές του οποίου το απομακρύνουν όλο και περισσότερο από τον πραγματικό άνθρωπο και την πραγματική κοινωνία, με τη βοήθεια των σκοταδιστικών ιερατείων και των ‘εν υπαλληλία’ φιλοσοφούντων απολογητών της ολιγαρχικής-αριστοκρατικής εξουσίας.
Όλα αυτά μετασχηματίστηκαν σε κυρίαρχη αντίληψη για την κοινωνία συνολικά, με το υλικό της ιδεαλιστικής πλατωνικής φιλοσοφίας, της θρησκείας, της ταξικής ιδεολογίας και πήραν τη μορφή της σκληρής ιδιωτικής και κρατικής εξουσίας, με μοναδικό σκοπό την απόκρυψη των εκμεταλλευτικών σχέσεων και τη δικαιολόγηση της κοινωνικής ανισότητας.
Ως φετιχισμός στην οικονομία ορίζεται η δια της εμπορευματοποίησης υποστασιακή αυτονόμηση των δημιουργημάτων της εξαρτημένης εργασίας εναντίον των δημιουργών τους. Μιλάμε για το φαινόμενο κατά το οποίο τα προϊόντα της εργασίας, τα αγαθά, ή οι αξίες χρήσης, τα οποία εμφανίζονται στην αγορά, ως εμπορεύματα ή ως ανταλλακτικές αξίες, σαν μια αντικειμενική πραγματικότητα ξένη και απέναντι από τους ανθρώπους που τα δημιούργησαν, επειδή αυτοί δεν ορίζουν τα μέσα παραγωγής και βρίσκονται σε σχέσεις εξαρτημένης εργασίας. Πρόκειται για το φαινόμενο που συντελείται στο πλαίσιο μιας κοινωνικής παραγωγικής σχέσης κατά την οποία η παραγωγική δραστηριότητα οργανώνεται από τους ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής με σκοπό τον ιδιωτικό πλουτισμό τους, ανεξάρτητα από και ενάντια στις ανάγκες των παραγωγών και της κοινωνίας.
Ο Καρλ Μαρξ[5], με τη γνωστή θεωρία του για τον ‘φετιχισμό του εμπορεύματος’[6], ορίζει τον φετιχισμό ως διαδικασία απόκρυψης της πραγματικής φύσης συγκεκριμένων κοινωνικών σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ ανθρώπων, αλλά και εμπράγματων σχέσεων, δηλαδή μεταξύ ανθρώπων και πραγμάτων και προειδοποιεί ότι ο φετιχισμός του εμπορεύματος, που με την πρώτη ματιά φαίνεται σαν ένα κανονικό, αυτονόητο και συνηθισμένο πράγμα, στην πραγματικότητα και μετά από μια σε βάθος ανάλυσή του δείχνει ότι «είναι ένα πολύ στρυφνό πράγμα, γεμάτο από μεταφυσική σοφιστεία και θεολογικές παραξενιές»[7].
Σ’ αυτήν εδώ την ανάλυση προσεγγίζουμε τον φετιχισμό με την ανθρωπολογική του έννοια, σύμφωνα με την οποία ο πρωτόγονος άνθρωπος, της, κατά Lewis Henry Morgan[8], ‘εποχής της αγριότητας’, η οποία αναφέρεται στην περίοδο του τρωγλοδύτη-τροφοσυλλέκτη-κυνηγού, αντιμετωπίζει την άγνοιά του για τα φυσικά φαινόμενα, καθώς επίσης και τους όποιους απροσδιόριστους φόβους του απέναντι σε άγνωστες δυνάμεις, τις συνέπειες των οποίων υφίσταται, με την αυθαίρετη επιλογή του να βάλει συμβολικά στη θέση αυτών των άγνωστων δυνάμεων κάποια σύμβολα που ο ίδιος δημιούργησε αποδίδοντάς τους υπερφυσικές ιδιότητες.
Προς το τέλος της επόμενης εποχής, της ‘εποχής της βαρβαρότητας’[9], οι άνθρωποι έμαθαν να παράγουν το μεγαλύτερο μέρος της αναγκαίας τροφής τους με την καλλιέργεια της γης και την εξημέρωση των ζώων και να δημιουργούν καταυλισμούς μόνιμης εγκατάστασης, όπου σταδιακά εμφανίζεται, στη θέση της μητριαρχικής, η πατριαρχική οικογένεια. Με τους αιώνες οι καταυλισμοί εξελίσσονται σε κοινότητες και σε δίκτυα κοινοτήτων, όπου, τόσο για τη διαχείριση της καθημερινότητας όσο και για την αντιμετώπιση μεγάλων και κοινών προβλημάτων και για λόγους κοινής ασφάλειας, διαμορφώνεται ένα σύστημα κοινοκτημοσύνης, αυτοδιαχείρισης και ισοκατανομής, στο πλαίσιο του οποίου η συμμετοχή του καθενός στο κοινό έργο είναι προοδευτικά ανάλογη των δυνατοτήτων του και στα αγαθά ανάλογη των εκάστοτε αναγκών του. Η κοινωνική ζωή ορίζεται άμεσα, συλλογικά και ισότιμα από όλα τα μέλη, χωρίς διακρίσεις, αντιπαλότητες, φυσικές και μεταφυσικές εξουσίες, πράγμα που διευρύνει συνεχώς τις γνώσεις τους για τα φυσικά φαινόμενα και ταυτόχρονα περιορίζει δραστικά τα αναγκαία φετίχ. Οι όποιες μεταφυσικές ανησυχίες τους οξύνουν την φαντασία τους και προκαλούν την παρατήρηση και την αναζήτηση απαντήσεων με αποτέλεσμα τη συσσώρευση εμπειριών, την απόκτηση καινούργιων δεξιοτήτων και καινούργιων γνώσεων που σταδιακά οδηγούν στη θεμελίωση των επιστημών και της τεχνολογίας.
Β. Οικονομική θεωρία και φετιχισμός
«Δέσμιοι ενός παλιού οικονομικού παραδείγματος, μιας δήθεν ελεύθερης
αγοράς, μηχανιστικής πάντως έμπνευσης, οι άνθρωποι επιδίδονται σήμερα
συνειδητά ή ασυνείδητα περισσότερο από άλλοτε σε έναν ανούσιο, υποκριτικό
και επικίνδυνο αγώνα δρόμου στου οποίου το τέρμα φαντάζει το έπαθλο μιας
άνευ προηγουμένου πεζότητας, το έπαθλο της οικονομικίστικα αποδοτικής
εμπορευματοποίησης των πάντων»
Γιώργος Χατζηκωνσταντίνου
Με την οικονομική θεωρία προσπαθούμε να κατανοήσουμε ‘γιατί ο 19ος αιώνας υπήρξε μακρύς, ο 20ός δεν έφερε την ευτυχία και ο 21ος προμηνύεται χειρότερος. Να κατανοήσουμε γιατί κανείς δεν φοβήθηκε στο παρελθόν, όπως κι’ όσο φοβόμαστε σήμερα, την κατάκτηση, την επιδρομή, τον σφετερισμό, την ένοπλη αντιπαράθεση μεταξύ των εθνών ή τον θρησκευτικό πόλεμο, την πείνα, την εκμετάλλευση, την εκπόρνευση από απελπισία, την εξαθλίωση από την ανεργία, τη λαιμητόμο, τη ρομφαία, τις μάχες κι όλα τα διαγουμίσματα του τυχαίου μέσα στο δάσος των γεγονότων. Δεν υπάρχει ούτε μία από τις προσδοκίες μας που δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί. Και όμως, στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα απέχουμε ακόμη πάρα πολύ! Απέχουμε, γιατί δυστυχώς συνεχίζουμε να βλέπουμε τον κόσμο όπως τον αντιλαμβανόμαστε, αδυνατώντας να τον προσεγγίσουμε όπως ακριβώς είναι[10]’.
Είτε ανθρωπολογικά είτε ψυχολογικά, είτε με τον έναν είτε ή τον άλλον τρόπο, ερμηνεύσουμε το φετίχ, αυτό δεν είναι παρά ένας τρόπος αυτοτιμωρίας μας, προκειμένου τάχα να σωθούμε από όσες άγνωστες δυνάμεις μας απειλούν, μόνο που για να λειτουργήσει αυτή η σχέση υποτιθέμενης προστασίας πρέπει να υποθηκεύσουμε τη ζωή μας την ίδια, την αξιοπρέπειά μας και την ελευθερία μας δηλώνοντας κάθε στιγμή την ολόπλευρη υποταγή μας σε ότι αυτό είναι και σε ότι αυτό συμβολίζει, πράγμα που ονομάστηκε πίστη, με κύρια μορφή της την πίστη στον ‘θεό’, το φετίχ της εξουσίας, οπότε η πίστη κατάληγε και ως τέτοιο γίνεται από όλες τις θρησκείες αντιληπτό, σε μίσος κατά του εαυτού. Δεν είναι, προφανώς, τυχαίο το γεγονός ότι ο εξουσιαστικός φετιχισμός δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση σε πράγματα και καταστάσεις που ρυθμίζουν τις σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους καθώς και στις σχέσεις των ανθρώπων με πράγματα και κύρια με τα μέσα παραγωγής, δηλαδή σε ότι σχετίζεται άμεσα με τη σφαίρα των οικονομικών δραστηριοτήτων.
Η εμφάνιση και η εξέλιξη δυσνόητων αφαιρέσεων και συμβολισμών, παράλληλα με την εμφάνιση της ατομικής ιδιοκτησίας και της συνεπαγόμενης ιδιωτικής/ταξικής εξουσίας, οδήγησε στην υποστασιοποίηση των υποκείμενων στις επιλογές και στον έλεγχο της κοινωνίας οικονομικών δραστηριοτήτων της κοινωνίας σε ξεχωριστή και αποξενωμένη από την κοινωνία οντότητα, η οποία δρα ανεξάρτητα, κατά κανόνα και ενάντια, από την κοινωνία και για λογαριασμό των ιδιοκτητών των μέσων παραγωγής, που αποκλήθηκε οικονομία. Η δικαιολόγηση, η ερμηνεία και η υπεράσπιση της ‘οικονομίας’, ως αποκλειστικής δραστηριότητας των ιδιοκτητών των μέσων παραγωγής και όχι της κοινωνίας, αποτέλεσε το αντικείμενο της οικονομικής θεωρίας, η οποία εξελίσσεται παράλληλα με την εξέλιξη της ‘οικονομίας’. Φιλοδοξώντας μάλιστα να βελτιώσει την λειτουργία και την αποτελεσματικότητα της οικονομίας αναγκάστηκε να περάσει από το συγκυριακό, περιγραφικό στο συστηματικό ερευνητικό, αναλυτικό, προγραμματικό και επιχειρησιακό στάδιο. Αυτή η εξέλιξη μετακίνησε, σε πολύ μεγάλο βαθμό, την οικονομική θεωρία από την τροχιά της επιστήμης σε ρόλο απολογητή των συμφερόντων των ιδιοκτητών των μέσων παραγωγής υποβιβάζοντάς την σε ιδεολογία. Οι πολλές και αξιόλογες εξαιρέσεις ‘οικονομικών σχολών’, δασκάλων της οικονομικής επιστήμης και οικονομολόγων που αντιμετώπισαν διεπιστημονικά και από την σκοπιά της κοινωνίας την οικονομική επιστήμη και υπερασπίστηκαν τον οικονομικό ορθολογισμό, αντί του στείρου οικονομισμού, την αριστοποίηση, την ενότητα της παραγωγής και την ισότητα της κατανομής με την προστασία της Φύσης, της δημοκρατίας και της ειρήνης, δεν αλλάζουν την ουσία της παρέκκλισης της οικονομική θεωρίας, που αποτελεί τον κανόνα.
Ας ρίξουμε μια σύντομη ματιά στην εξέλιξη της εξουσιαστικής φετιχοπλασίας που εξουδετερώνει τον ανθρώπινο νου και φυλακίζει τον πραγματικό μέσα σε έναν εικονικό κόσμο.
Στα πρώτα βήματα της ανθρώπινης κοινωνίας η οικονομική πράξη και σκέψη δεν είχε την πολυτέλεια να διατυπώνεται σε ‘θεωρία’ και γι’ αυτό υπάκουε στον ένα και μοναδικό άγραφο νόμο της κοινής προσπάθειας για κοινή επιβίωση και ασφάλεια, που ίσχυσε για εκατομμύρια επί εκατομμυρίων χρόνια, μέχρι που οδήγησε τον άνθρωπο από τις σπηλιές και τα δέντρα στους κάμπους, στην σταθεροποίηση της επιβίωσης στον χώρο, που γέννησε την δίψα για πολιτισμό στον χρόνο. Όλη αυτή την περίοδο που ο άνθρωπος, απομακρυνόμενος για λόγους επιβίωσης από τα άλλα ζώα, δημιουργούσε την ανθρωπινότητα, την ανθρωποσύνη και τον εαυτό του, ξεκινώντας με το περπάτημα στα δύο για να απελευθερώσει τα χέρια του που τον κατέστησαν δημιουργό με γλώσσα και μνήμη και στη συνέχεια ορθολογικά σκεπτόμενο ον, εφάρμοσε τον άγραφο νόμο της κοινοκτημοσύνης, της ανάλογης με τις δυνατότητες συμμετοχής όλων στην παραγωγική διαδικασία και της ανάλογης με τις ανάγκες ισοκατανομής των αγαθών[11]. Σ’ αυτήν την αργόσυρτη και βασανιστική πορεία το ανθρώπινο είδος φετιχοποίησε ποτάμια και κεραυνούς, αλλά και κουκουβάγιες, τραγιά και βόδια, όπως και κένταυρους και ήρωες, που τους έκανε φετίχ/σύμβολα στο μυαλό του και αγάλματα στις αυλές του, που τα τίμησε γιατί με τον έναν ή τον άλλον τρόπο εξυπηρετούσαν την καθημερινότητά του, αλλά ποτέ δεν τα φοβήθηκε ως εχθρούς, κι’ ούτε τα λάτρεψε ως τιμωρούς.
Αυτός ο κύκλος της προϊστορίας άρχισε να κλείνει χοντρικά, με τις μεγάλες και συνήθως βίαιες μετακινήσεις πληθυσμών, γύρω στα τρεις με τρεισήμισι χιλιάδες χρόνια πριν από σήμερα. Οριστικά και με τον νόμο έκλεισε με το ξεκίνημα της αρχαιότητας που σηματοδοτήθηκε, για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, με τους νόμους του Σόλωνα του Αθηναίου, το 592-591, με τους οποίους καθιερώθηκε, ως συμπλήρωμα της ατομικής και κρατικής ιδιοκτησίας πάνω σε ανθρώπους/αιχμαλώτους, η ατομική ιδιοκτησία γης από την σειρά του άνδρα/πατέρα[12]. Μέχρι τότε η γη ανήκε χρησικτισιακά στο γένος, στην φυλή, στην κοινότητα, στον Δήμο από όπου και παραχωρούνταν για καλλιέργεια και μάλιστα με πολύ αυστηρές προδιαγραφές, αλλά δεν ανήκε σε κανέναν ατομικά, που σημαίνει ότι μέχρι τότε κανένας δεν μπορούσε να πωλήσει ή να αγοράσει γη. Αυτοί οι νόμοι, που ακόμα οι ‘σοφοί των εξουσιών’ τους διαβάζουν ανάποδα, ήταν στην πραγματικότητα η εξουσιαστική φετιχοποίηση της βίαιης αρπαγής τμημάτων της μέχρι τότε κοινής/δημόσιας και ζωτικής για όλη την κοινότητα/κοινωνία γης, για λογαριασμό των εκπροσώπων της αριστοκρατικής εξουσίας. Με την θέσπιση της ατομικής ιδιοκτησίας ο Σόλωνας έσωσε την τάξη των αριστοκρατών στην οποία ανήκε, από επικείμενη κοινωνική επανάσταση, και κύρια δημιούργησε μια βάση που έδωσε μόνιμη οικονομική υπόσταση στην μέχρι τότε παραπαίουσα αριστοκρατική κοινωνική εξουσία. Το χειρότερο όλων ήταν ότι με την νομιμοποίηση της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στην γη, ο Σόλωνας, δημιούργησε την υλική βάση πάνω στην οποία χτίστηκε σταδιακά ο κοινωνικός καταμερισμός της εργασίας, στα πλαίσια του οποίου από την μια μεριά στέκονται οι ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής που αποφασίζουν για την οικονομία, συνεπώς και για την κοινωνία και από την άλλη οι ακτήμονες, οι μη έχοντες και μη κατέχοντες μέσα παραγωγής που για να ζήσουν οφείλουν να εκτελούν χωρίς να τους πέφτει λόγος γι’ αυτά που παράγουν.
Με πυρήνα την πατριαρχική ατομική ιδιοκτησία, άρχισε η διαμόρφωση της πατριαρχικής κοινωνίας η οποία γρήγορα συγκροτήθηκε σε εξουσιαστικό κράτος με το απαραίτητο συμπλήρωμά του, την οργανωμένη θρησκεία, με τα οποία ολοκληρώθηκε ο κοινωνικός καταμερισμός της εργασίας, ο δυισμός, δηλαδή η διάσπαση της κοινωνίας σε ιδιοκτήτες/ αφεντικά και σε δούλους. Η νέα εξουσία χρειάστηκε αφενός νέα φετίχ με πιο αφηρημένη μορφή, ως αόρατα πνεύματα και θεότητες, ως σύμβολα της κοσμικής εξουσίας και αφ’ ετέρου και ταυτόχρονα ιεροποίηση, ταμπουποίηση υπαρκτών δημιουργημάτων της, όπως λ. χ. οι νόμοι που η ίδια θέσπιζε για την διαιώνιση της ύπαρξής της ως εξουσία.
Αυτή η αντίληψη, σύμφωνα με την οποία ο σεβασμός των νόμων προέχει των συμφερόντων της κοινωνίας, δεν ήταν ποτέ συμβατή με την ανθρωποκεντρική ελληνική φιλοσοφία, ακόμα και στην μυθολογία όπου και ο Προμηθέας[13] αψήφησε τον νόμο του Δία με αποτέλεσμα να κλέψει τη φωτιά από τον ΄Ήφαιστο και να τη δώσει στους ανθρώπους γνωρίζοντας ότι θα τιμωρηθεί σκληρά γι’ αυτή την πράξη του. Αλλά και μετά τον Σόλωνα η τυφλή τήρηση των νόμων έγινε εξουσιαστική παράδοση με αποτέλεσμα την δυσαρέσκεια και την σταδιακή μετακίνηση της αθηναϊκής κοινωνίας προς την κατεύθυνση όπου το πρωτεύον είναι το συμφέρον της κοινωνίας και όχι ο στείρος σεβασμός των άδικων νόμων. Η αποκορύφωση αυτής αντίληψης εκφράστηκε με την Αθηναϊκή Δημοκρατία, κατά την περίοδο της οποίας σημειώθηκε η μεγάλη πολιτική μεταρρύθμιση, με πρωτεργάτες τον Περικλή και τον Εφιάλτη του Σοφωνίδου, με την οποία αφαιρέθηκαν πολλά προνόμια από τον αριστοκρατικό Άρειο Πάγο και μεταβιβάστηκαν στην Εκκλησία του Δήμου. Αυτή η μεταρρύθμιση έδωσε ώθηση ανάπτυξης της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, η οποία δεν κυβερνήθηκε με θεοποιημένους νόμους, αλλά με τις κατά περίπτωση άμεσες αποφάσεις της Εκκλησίας του Δήμου και με κριτήριο το συμφέρον της κοινωνικής ολότητας.
Βέβαια η πρόοδος και ο πολιτισμός έφεραν περισσότερη γνώση και στις εργαζόμενες κοινωνίες που όλο και περισσότερο αντιλαμβάνονται ότι πίσω από τους ‘θεούς’ κρύβονται οι εξουσίες, πράγμα που αποδυναμώνει την πίστη τους σ’ αυτούς και τους στρέφει ενάντια στους εξουσιαστές για την βελτίωση των όρων της κοινωνικής ζωής. Οι εξουσίες απαντούν με όλο και πιο αφηρημένα φετίχ, με άυλους και αόρατους θεούς, με την συγκέντρωση του πλούτου, με την χειραγώγηση των επιστημών και της εκπαίδευσης και τον έλεγχο της πληροφορίας με σκοπό τη διατήρηση της εξουσιαστικής σχέσης μεταξύ θυμάτων και θυτών.
Β3. Πλατωνική φιλοσοφία. ‘Αθάνατη ψυχή’. Το φετίχ της ατομικής ιδιοκτησίας
«Το γεγονός της ατομικής ιδιοκτησίας σε παγώνει για πάντα
στο ‘Εγώ’ και σε διώχνει για πάντα από το ‘Εμείς’».
John Steinbeck
«Αν είμαι ό,τι έχω και αν ό,τι έχω έχει χαθεί, τότε ποιος είμαι;»
Erich Fromm
Ο Πλάτωνας, παραδοσιακός αριστοκράτης, παρακάμπτοντας την παράδοση της Άμεσης Αθηναϊκής Δημοκρατίας και ως δημιουργός, είτε ως ‘Γραμματέας’, του ιδεαλιστή φιλόσοφου Σωκράτη[14], την πολέμησε με πάθος, υπέρ της εξουσίας της ολιγαρχικής, δουλοκτητικής αριστοκρατίας. Μάλιστα ο Σωκράτης φέρεται να θυσιάζει ακόμα και τη ζωή του, προκειμένου να μείνει πιστός στους νόμους, στα φετίχ της εξουσίας, ανεξάρτητα από το αν αυτοί είναι πράγματι δίκαιοι νόμοι για το καλό της κοινωνίας ή νόμοι τυραννικοί σε βάρος της κοινωνίας. Με την έννοια ότι οι νόμοι εκφράζουν τη βούληση του θεού μέσω του νομοθέτη, αποτελούν ουσιαστικά τα φετίχ της εκάστοτε εξουσίας, γιατί στην πραγματικότητα αυτή, και όχι ο ‘θεός’ ή ο νομοθέτης, νομοθετεί. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω εδάφιο στο οποίο ο πλατωνικός Σωκράτης φέρεται να θεοποιεί τους νόμους-φετίχ της πατριαρχικής εξουσίας και να τους θέτει υπεράνω της κοινωνίας: «Σκέψου λοιπόν, Σωκράτη», θα έλεγαν ίσως οι νόμοι ως φετίχ, «αν είναι αλήθεια αυτό που λέμε, ότι δηλαδή δεν είναι δίκαια αυτά που επιχειρείς τώρα εναντίων μας. Εμείς σε γεννήσαμε, σε αναθρέψαμε, σε εκπαιδεύσαμε και μεταδώσαμε σε σένα και σε όλους τους άλλους πολίτες όσα καλά πράγματα μπορέσαμε. Όμως κάναμε σαφές ότι έχουμε δώσει την εξουσία σε όποιο Αθηναίο θέλει, αφού περάσει τη δοκιμασία και δει όσα γίνονται στην πόλη και εμάς τους νόμους, αν δεν του αρέσουμε, να πάρει τα πράγματά του και να πάει όπου θέλει […]. Όποιος όμως από τους πολίτες παραμείνει, ενώ βλέπει με ποιο τρόπο διεξάγουμε τις δίκες και γενικά κυβερνάμε την πόλη, εμείς προϋποθέτουμε ότι έχει συμφωνήσει μαζί μας έμπρακτα να εκτελεί αυτά που διατάζουμε, και εμείς υποστηρίζουμε ότι όποιος δεν υπακούει αδικεί τριπλά: δείχνει ανυπακοή σε μας που τον γεννήσαμε και τον αναθρέψαμε και, ενώ συμφώνησε να μας υπακούει, ούτε αυτό κάνει ούτε μας πείθει ότι δεν κάνουμε κάτι σωστά…». Αυτή η φράση των ‘νόμων’, δηλαδή της εξουσίας που τους δημιούργησε, «αν δεν του αρέσουμε, να πάρει τα πράγματά του και να πάει όπου θέλει»[15], είναι ο τέλειος ορισμός της αυτοθεοποιημένης, φετιχοποιημένης εξουσίας. Αυτή η υπεροψία της εκάστοτε καταπιεστικής εξουσίας απέναντι στις κοινωνίες που τις καλεί να εγκαταλείψουν τον τόπο τους, τις πατρίδες τους, τις εστίες των προγόνων τους για να μη θιγούν τα συμφέροντα της εκάστοτε συμμορίας που κυβερνά με απάνθρωπους και τυραννικούς νόμους και θεούς φετίχ-προστάτες της εκάστοτε καταπιεστικής ταξικής εξουσίας ξεπερνά ακόμα και τον ορισμό της ύβρεως
Είναι ο αντιφατικός και υπερτιμημένος Πλάτωνας, που συστηματικά κρύβεται πίσω από το δημιούργημά του και δάσκαλο του, τον Σωκράτη, που όλες οι εξουσίες και οι ακαδημαϊκοί τηλεβόες τους, τον παρουσιάζουν ως ‘τον θεμελιωτή της φιλοσοφίας’, ενώ στην πραγματικότητα είναι ο άνθρωπος που αγνόησε και υπονόμευσε όλα τα μεγάλα φιλοσοφικά ρεύματα που κατά δύο και πλέον αιώνες προηγήθηκαν αυτού και όχι το δημιούργημά του, ο υποτιθέμενος δάσκαλός του, ο Σωκράτης, που φέρει την ευθύνη της διάσπασης της, και τότε, ακμάζουσας υλιστικής με την έννοια της Φυσικής και Πολιτικής φιλοσοφίας των Ιώνων και των προσωκρατικών[16], που θεμελίωσαν τις επιστήμες και τον ανθρωπισμό, ενώ ο Πλάτωνας «με τις μάσκες και την α-τοπία του Σωκράτη»[17], θεμελίωσε την ιδεαλιστική, μεταφυσική και εξουσιαστική φιλοσοφία. Κι δεν είναι μόνο γι’ αυτό υπεύθυνος, γιατί φέρεται να πρωταγωνίστησε στον πόλεμο κατά της ‘άλλης άποψης’ και της επιβολής της δικής του με την καταστροφή και το κάψιμο των βιβλίων των ‘αντιπάλων’ του, όπως αυτά του Πρωταγόρα και του Δημόκριτου[18], τον οποίο, λέγεται, μισούσε και γι’ αυτό ποτέ δεν ανέφερε το όνομά του, προφανώς επειδή δίδασκε ότι ο κόσμος είναι υλικός αποτελεί υπόθεση των ατόμων και του κενού, ότι δεν έχει δημιουργό και ότι η ψυχή των ανθρώπων δεν είναι αθάνατη.
Είναι ο Πλάτωνας που υιοθέτησε καιροσκοπικά[19] και αφηρημένα σκόρπιες ιδέες από τα λεγόμενα ‘ορφικά’[20] και έδωσε κύρος στις άσχετες, με τον υμνητή της ζωής, της επιστήμης και της δημοκρατίας ελληνικό πολιτισμό της εποχής του, θανατόφιλες ιδέες που έφερε ο Πυθαγόρας από τα ταξίδια του στην Ανατολή. Ιδέες περί αθάνατης ψυχής, μετεμψύχωσης και μετενσάρκωσης, τις οποίες ο Πλάτωνας προφανώς, τις πάντρεψε με τον προπλατωνικό μύθο ‘Έρως και Ψυχή’, κατά τον οποίο η θνητή Ψυχή έγινε ‘αθάνατη’, με πρόταση του Δία και απόφαση του ‘Συμβουλίου των θεών’, προκειμένου να μπορεί να παντρευτεί τον αθάνατο αγαπημένο της, τον ‘θεό’ Έρωτα, τον γιό της ‘θεάς’ Αφροδίτης, η οποία την ταλαιπωρούσε επειδή, τάχα, ήταν πιο όμορφη από αυτήν.
Είναι ο Πλάτωνας που, επειδή στην πραγματικότητα εξουσία χωρίς ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής δεν υπάρχει, σκέφτηκε πως με την ‘ιεροποίηση’, δηλαδή, την φετιχοποίηση της ατομικής ιδιοκτησίας στην μορφή της ‘αθάνατης ψυχής’ δημιουργεί τη βάση για την διάσπαση της κοινωνίας και την διαιώνιση της ταξικής εξουσίας. Με μια απλή αντικατάσταση των λέξεων-φετίχ ‘θεός’ και ‘αθάνατη Ψυχή’ με τις λέξεις εξουσία και ατομική ιδιοκτησία, αποκαλύπτεται όχι μόνο ο σκοπός της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας να συσκοτίζει την πραγματικότητα, αλλά και η πραγματική σημασία του μύθου, σύμφωνα με τον οποίο, δεν μπορεί να υπάρξει θεός ως φετίχ της εξουσίας, χωρίς την αθάνατη ψυχή, ως φετίχ της ατομικής ιδιοκτησίας. Αυτός είναι, προφανώς, και ο λόγος που η ιδεαλιστική πλατωνική φιλοσοφία, που ακόμα και στο κορυφαίο έργο της, στην ‘ιδανική Πολιτεία’ του, δεν μπόρεσε να φανταστεί μια κοινωνία χωρίς δούλους, γιατί, απλούστατα, δεν μπορούσε να φανταστεί τον εαυτό του χωρίς τη μεγάλη γαιοκτησία του και τους δούλους του. Γι’ αυτό και αρνήθηκε να προ-τιμήσει την Άμεση Αθηναϊκή Δημοκρατία αντί της Τυραννίας, δηλαδή της ‘Τιμοκρατίας’ του, την οποία, και πάλι δια του Σωκράτη, την ορίζει ως ένα πολίτευμα, στο οποίο κυβερνούν οι φιλόσοφοι, άτομα που αγαπούν την ‘τιμή’ και έχουν επιλεχθεί σύμφωνα με ‘το ύψος της τιμής που κατέχουν’ στην κοινωνία, όπου βέβαια ως ‘τιμή’ δεν νοείται η ισότητα, η τιμιότητα και η δικαιοσύνη, αλλά ως ‘κάτι που συχνά εξισώνεται με τον πλούτο και την ιδιοκτησία’. Έτσι η ατομική ιδιοκτησία, ως ‘θεία και αθάνατη ψυχή’ επιβάλλεται, ακόμα και παρά τις καταστροφικές συνέπειές της για την ανθρωπότητα, «ως το υπέρτατο δικαίωμα, το δικαίωμα που δεν έχει άλλο δικαίωμα πιο πάνω από αυτό, το δικαίωμα το οποίο νομιμοποιεί όλα τα άλλα δικαιώματα, ενώ το ίδιο δεν έχει ανάγκη νομιμοποίησης»[21], οπότε, όπως η υποτιθέμενη αθάνατη ψυχή κυβερνάει το σώμα, έτσι και η, για όλα τα Συντάγματα του κόσμου, ‘ιερή και απαραβίαστη ατομική ιδιοκτησία’ πάνω στα μέσα παραγωγής, κυβερνάει, για λογαριασμό των κατόχων της, το κοινωνικό σώμα, την εργαζόμενη ανθρωπότητα.
Ο Πωλ Λαφάργκ, που ανέλυσε σε βάθος τη σχέση μεταξύ ‘ψυχής’ και ιδιοκτησίας, μας δίνει την παρακάτω εντυπωσιακή εικόνα: «Η σύσταση της πατριαρχικής οικογένειας και το κομμάτιασμα της κοινής ιδιοκτησίας σε ιδιαίτερες ιδιοκτησίες των οικογενειών προκάλεσε ένα ιδεολογικό παράδοξο. Όλα τα μέλη της οικογένειας, εκτός από τον πατριάρχη, ‘χάσανε την ψυχή τους’. Αυτός μόνος είχε το προνόμιο να διατηρεί την ψυχή του, γιατί μόνο αυτός είχε ιδιοκτησία. Κάθε άνθρωπος χωρίς ιδιοκτησία χάνει την ψυχή του»[22]. Κάπως έτσι κούμπωσε το μυστικό που έκρυβε η ‘νομική παγίδα του Σόλωνα’[23], η οποία νομιμοποίησε το καθεστώς της πατριαρχίας-δουλοκτησίας-γαιοκτησίας, με αυτό της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας του Πλάτωνα, που εισήγαγε την ιδέα της θεοκρατίας με αποτέλεσμα τη φετιχοποίηση της ατομικής ιδιοκτησίας ως συμβολική ταύτισή της με την υποτιθέμενη ‘αθάνατη ψυχή’. Κι όλα αυτά για να μην ενοχλείται η ιδιοκτησία και η ταυτόσημη μ’ αυτήν εξουσία από τα θύματά της, που, ενώ έχασαν τη ζωτική σχέση τους με τη γη και την κοινότητά τους, τρέχουν τώρα, κυνηγημένοι από την εξουσία, από τον νόμο και από τον ‘θεό’, στους εξομολόγους, στους ψυχιάτρους, στους αστρολόγους και στο πουθενά, τάχα για να ‘σώσουν την αθάνατη ψυχή τους’ πληρώνοντας λύτρα με τη δουλεία, τη δυστυχία και τον θάνατό τους.
Μετά και απ’ αυτήν την εικόνα είναι λογικό να υποθέσουμε ότι το πέρασμα από την κοινοκτημοσύνη, που έδινε στο κάθε μέλος της κοινότητας την αίσθηση του αναπόσπαστου μέρους της Ολότητας, της Εαυτότητας εντός του Εμείς, στην πατριαρχική ατομική ιδιοκτησία, αφαίρεσε από τα άλλα μέλη της πατριαρχικής οικογένειας αυτήν την αίσθηση επειδή τα υποβάθμισε σε κτήμα-εξάρτημα της εξουσίας του πατέρα, προνόμιο που αντλούσε από το αποκλειστικό δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας. Μ’ αυτήν την έννοια η ατομική ιδιοκτησία ταυτίζεται με την έννοια της ατομικής ψυχής, και η έννοια της ατομικής αθάνατης ψυχής δεν είναι παρά η φετιχοποίηση της ατομικής ιδιοκτησίας η οποία επιδιώκει να είναι ιερή και απαραβίαστη και συνεπώς αθάνατη, δηλαδή αιώνια.
Για να συμβεί, όμως, αυτό και για να γίνει αποδεκτό από εκείνους που δεν έχουν ατομική ιδιοκτησία, έπρεπε στη θέση της χαμένης κοινοκτημοσύνης, δηλαδή της κοινής αναφοράς και της κοινοβιακής ζωής στη βάση της αμεσοδημοκρατικής ισοκατανομής, να μπει κάποια άλλη έννοια υποκατάστατο της κοινής αναφοράς και έτσι δημιουργήθηκε η έννοια του θεού δημιουργού και πατέρα. Στον θεό ‘εκχωρήθηκε’ από τους εξουσιαστές δημιουργούς του και ταυτόχρονα εκπροσώπους του ο κόσμος ολόκληρος, ο οποίος υποτίθεται ότι ανήκει σε όλους μας μέσω του θεού, του υποτιθέμενου κοινού πατέρας μας, του φετίχ της εξουσίας, με τον οποίο συνδέθηκαν ως μέρος του, ως τέκνα ή μάλλον ως ποίμνιο, όλες οι στερημένες ιδιοκτησίας ανθρώπινες υπάρξεις, οι λεγόμενες ατομικές ψυχές. Οι απάνθρωπες και αποκρουστικές εξουσίες αφού κατασκεύασαν την ατομική ιδιοκτησία, το ιδιωτικό κεφάλαιο[24] αυτοαγιοποιήθηκαν μέσω της επινόησης της έννοιας του θεού-φετίχ του κεφαλαίου, που βραβεύει και τιμωρεί, μετακινώντας την ιερότητα από τη ζωή, την κοινωνική ισότητα και την ελευθερία της σκέψης, προς την ‘αθάνατη ψυχή’ το σύμβολο-φετίχ της ατομικής ιδιοκτησίας, της ανισότητας και της πνευματικής υποδούλωσης.
Όλα τα άλλα σωκρατοπλατωνικά γλυκανάλατα περί αρετής, δικαίου, ελευθερίας, καλοσύνης και ‘ιδανικής Πολιτείας’, σε συνθήκες ακραίων ανισοτήτων, ακυρώνονται ως εξουσιαστική ιδεολογία και φτηνές υποκρισίες, γιατί η κοινωνία-ανθρωπότητα που γνωρίζει ότι, τους νόμους τούς φτιάχνουν άνθρωποι εντολοδόχοι, υποτίθεται χάριν των ανθρώπων και των κοινωνιών, που σημαίνει ότι όταν οι νόμοι είναι, από γεννησιμιού τους ή γίνονται στην πορεία, άδικοι για τις κοινωνίες, τότε πρέπει ν’ αλλάζουν οι νόμοι, αφού αυτοί φτιάχνονται για τις κοινωνίες και όχι οι κοινωνίες για τους νόμους και τις εξουσίες.
Η θεοποίηση των νόμων οδηγεί στην νομολατρεία, όπως και η θεοποίηση της εξουσίας οδηγεί στην θεολατρεία, κι όχι σπάνια ακόμα και στην προσωπολατρία. Έτσι γίνεται κατανοητό γιατί όλες οι εξουσίες της μετέπειτα ιστορίας ‘τιμούν’ τον ιδεαλιστή Πλάτωνα αντί του πραγματιστή Αριστοτέλη και πολύ περισσότερο αντί των φυσικών και κοινωνικών φιλοσόφων της Ιωνίας και των επιγόνων τους, οι διδασκαλίες των οποίων είχαν γίνει γνωστές σε όλες τις ελληνικές Πολιτείες και τον τότε γνωστό κόσμο. Είναι ο και πάλι αντιφατικός Πλάτωνας που, κατά μία ανάγνωση του αλληγορικού σπηλαίου του, δίδαξε την εικονική πραγματικότητα ως μέσο άσκησης εξουσίας των λίγων πάνω στους πολλούς, αν και κατά μια άλλη ανάγνωση, η αλληγορία του σπηλαίου θα μπορούσε να δείχνει την δύσκολη πορεία της ανθρωπότητας από την αιχμαλωσία της εξουσίας του κεφαλαίου προς το Φως και την ελευθερία.
«Η ιδέα ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε από θεούς είναι ανοησία»
Επίκουρος
«Αυτόν τον κόσμο που είναι ο ίδιος για όλα τα όντα, ούτε κάποιος θεός
ούτε άνθρωπος τον δημιούργησε, αλλά ήταν πάντα και είναι και θα είναι
πυρ αείζωον που ανάβει με μέτρο και σβήνει με μέτρο»
Ηράκλειτος
Οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα που έδεσαν την εξουσία της δουλοκτητικής αριστοκρατίας με την γη, η οποία σε συνδυασμό με την δουλοκτησία αποτελούσε την κύρια βάση της οικονομίας, ως διαδικασίας παραγωγής πλούτου, ενισχυμένες από την πλατωνική φιλοσοφία που θεοποίησε την εξουσία της δουλοκτητικής αριστοκρατίας, οδήγησαν σε εξελίξεις που ασφυκτιούσαν στα στενά θεσμικά όρια του δουλοκτητικού συστήματος και αναζητούσαν διέξοδο. Ο διαρκής εμφύλιος μεταξύ των αρχαίων ελληνικών πόλεων δεν επέτρεψε στο μοντέλο της Άμεσης Αθηναϊκής Δημοκρατίας να σταθεροποιηθεί και να γενικευθεί. Η αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατέρρευσε πριν ακόμα ολοκληρωθεί και το κενό που άφησε το κάλυψε η αχανής Ρωμαϊκή αυτοκρατορία η οποία αδυνατούσε να ανταποκριθεί στον συντονισμό τόσων πολλών ανόμοιων πληθυσμών, πολιτισμών και τοπικιστικών συμφερόντων, με αποτέλεσμα να μην είναι εύκολη υπόθεση η είσπραξη των φόρων και η επεκτατική λεηλασία να έχει φτάσει στα όριά της.
Έτσι γίνεται κατανοητό γιατί στη δύση του δουλοκτητικού συστήματος και στην χαραυγή της φεουδαρχίας, έξι περίπου αιώνες μετα τον Πλάτωνα, (427-347 παλιάς χρονολόγησης), ο πλατωνισμός, ως νεοπλατωνισμός, όπως τον αντιλήφθηκε ο Πλωτίνος, (203-270 νέας χρονολόγησης), και άλλοι που τον πάντρεψαν με την λεγόμενη ‘Παλαιά Διαθήκη’, αποτέλεσε το έδαφος πάνω στο οποίο θεμελιώθηκε, το 325 από τον Imperator Gaius Flavius Valerius Augustus Constantinus, ο εβραιορωμαιοχριστιανισμός, ως νέα, ενιαία, απόλυτη και επίσημη ιδεολογία της αυτοκρατορικής εξουσίας, του ενός και μοναδικού ‘θεού’ που συμπίπτει με τον έναν και μοναδικό αυτοκράτορα ανατολικής και δυτικής αυτοκρατορίας, όπως και με τον κάθε εξουσιαστή της μετέπειτα ιστορίας της Δύσης μέχρι σήμερα.
Για να μπορέσει ο ρωμαιοχριστιανισμός να λειτουργήσει ως εξουσιαστική ιδεολογία δεν αρκούσε από μόνο του το φετίχ του εξουσιαστικού φόβου[25], πράγμα που κατέστησε αναγκαία την φετιχοποίησή του σε ‘φόβο του θεού’, ‘φόβο της κόλασης’ και ‘φόβο απώλειας του παραδείσου’ που κάλυπτε πολλές, αλλά όχι όλες τις εκδοχές της ψυχολογικής τρομοκρατίας των ‘πιστών’. Γι’ αυτό επινοήθηκε η έννοια της απόλυτης πίστης στον έναν, τον μοναδικό και απόλυτο ηγέτη, στον, μεταξύ πολλών συμβιβασμών και ονομάτων επινοηθέντα, κατ’ εντολήν του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, ‘Ιησού Χριστό’[26]. Χαρακτηριστική περίπτωση παραισθησιακής, παραληρηματικής και καθολικής φετιχοποίησης της κοσμικής εξουσίας ενάντια στην κοινωνία-ανθρωπότητα που αντιστέκεται, αποτελεί η λεγόμενη ‘Αποκάλυψη του Ιωάννη’, την οποία υποτίθεται ότι την υπαγόρευσε ο ‘θεός’, στον Χριστό, ο Χριστός στον άγγελό του, ο άγγελος στον Ιωάννη και ο εκστασιαζόμενος Ιωάννης στον προφανώς συνεκστασιαζόμενο μαθητή του τον Πρόχορο, με τον οποίο ολοκληρώνεται η εξουσιαστική πυραμίδα της ρωμαιοχριστιανικής θρησκείας και Εκκλησίας, πιστό αντίγραφο της κοσμικής ρωμαϊκής εξουσιαστικής πυραμίδας. Με αυτήν την, αποκαλυπτική σχιζοφρένειας, ‘Αποκάλυψη του Ιωάννη’ το σκοταδιστικό ιερατείο προσπαθεί να κατατρομοκρατήσει πιστούς και απίστους με ‘αυτοεκπληρούμενες προφητείες’, κάνοντας λόγο για καταστροφές και Αρμαγεδώνες μεταξύ του «εσφαγμένου αρνίου με επτά κέρατα και επτά οφθαλμούς και του θηρίου με επτά κεφάλια και δέκα κέρατα». Προφανώς ο απώτερος στόχος των πραγματικών εμπνευστών, της λεγόμενης ‘Αποκάλυψης’, ήταν να καλλιεργήσει, μέσω αυτής, μια νοσηρή θεοκρατία και μοιρολατρία στους ανθρώπους, για να τους καταστήσει έρμαια των σκοταδιστικών και εξουσιαστικών ιερατείων, περιφρονώντας τον άνθρωπο στις φυσικές, κοινωνικές και ιστορικές διαστάσεις του, τη λογική του, τη συνείδησή του, την κοινωνία του και τον πολιτισμό του, προκειμένου να τον ταπεινώσει όσο χρειάζεται για να τον καταστήσει δούλο ανύπαρκτων θεών και υποζύγιο υπαρκτών καπιταλιστών αφεντάδων’.
Έτσι δημιουργήθηκε η έννοια της απόλυτης απάτης, του θεϊκού σκοταδισμού και εξασφαλίστηκε σε μεγάλο βαθμό η αποδοχή της ατομικής-ταξικής-κρατικής εξουσίας, ως έκφραση της υποτιθέμενης ιερότητας της ατομικής-ταξικής-κρατικής ιδιοκτησίας και ολοκληρώθηκε ως φαύλος κύκλος του καπιταλισμού, που μπορεί να σπάσει μόνο με την αλλαγή της έννοιας και του ρόλου του υλικού και πνευματικού πλούτου, πράγμα που μπορεί να συμβεί μόνο με την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής και την εγκαθίδρυση σχέσεων αδιαίρετης κοινοκτημοσύνης, κοινωνικής αυτοδιεύθυνσης με τη μορφή της Άμεσης Αταξικής Δημοκρατίας, σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και οικουμενικό επίπεδο.
Η ύστερη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία των διαδόχων του λεγόμενου ‘Μεγάλου Κωνσταντίνου’, δεν είχε τελειώσει, όπως νόμιζε, με τους ‘παγανιστές’, ή ‘εθνικούς’, όπως χαρακτηρίζονταν αδιάκριτα οι φυσικοί/υλιστές φιλόσοφοι και όλοι οι συνεχιστές της αρχαιοελληνικής γραμματείας και της παράδοσης της Αθηναϊκής Πολιτείας, παρά την εργαλειοποίηση του ρωμαιοχριστιανισμού, ο οποίος δια πυρός και σιδήρου τακτοποιούσε τους λογαριασμούς του με τους εχθρούς του, οπότε χρειάστηκε γρήγορα ισχυρή θεωρητική υποστήριξη για να μην καταρρεύσει. Το έργο αυτό το ανάλαβε για λογαριασμό του χριστιανικού ιερατείου ο και διαπρύσιος λάτρης του Πλάτωνα επίσκοπος Ιππώνος Aurelius Augustinus, ο γνωστός και ως πολύς ‘άγιος Αυγουστίνος’, (354-430), ο οποίος πήρε, θεωρητικά, από τα χέρια των όποιων κοσμικών εξουσιαστών το κράτος και το παρέδωσε αποκλειστικά και ολοκληρωτικά στα χέρια του ‘θεού’. Έτσι έχτισε το ‘De Civitate Dei’, το ‘Κράτος του Θεού’, τα θεμέλια του οποίου δείχνουν τη φύση και τη μορφή αυτού του κράτους, αλλά και την λειτουργία του θεού/φετίχ:
· ‘Η ‘Πολιτεία του Θεού’ αντιτάσσεται στην Γήινη Ρωμαϊκή Πολιτεία, η οποία παρακμάζει, εξαρθρώνεται, εξουθενώνεται και εξ’ αιτίας των διεφθαρμένων ηθών της και του άσβεστου πόθου της για νέες κατακτήσεις καταρρέει.
· Η χριστιανική θρησκεία είναι αποκάλυψις, δεν είναι προϊόν λογικής σκέψης και επιστημονικής ανάλυσης των πραγμάτων’.
· Όλοι οι άνθρωποι είναι, δια του προπατορικού αμαρτήματος, αμαρτωλοί και γι’ αυτό δεν πρέπει να επιδιώκουν την ευτυχία, αλλά την λύτρωση, την σωτηρία, τη οποίαν όμως δεν μπορούν να την βρουν σε αυτόν εδώ τον κόσμο, αλλ’ ‘εις την εκείθε του τάφου ζωήν’.
· Οι άνθρωποι είναι ατελείς και αμαρτωλοί και συνεπώς όσο και αν τους τιμωρεί ο θεός είναι για το καλό τους.
· ‘Ο Χριστιανός δεν έχει ως πατρίδα του την Γη, σ’ αυτή την κοσμική σφαίρα είναι απλός οδοιπόρος και γι’ αυτό η σχέση του προς τα αγαθά της παρούσας ζωής είναι αρνητική κατ’ ουσία και γι’ αυτό δεν πρέπει να τα επιθυμεί, να τα αγαπά και να τα απολαμβάνει’
· Όσοι επιθυμούν να πλουτίσουν μπαίνουν σε πειρασμό και σε παγίδα, σε πολλές, βλαβερές και ανόητες επιθυμίες οι οποίες οδηγούν τον άνθρωπο στην απώλεια, αφού η φιλαργυρία αποτελεί την ρίζα όλων των δεινών, που παραπλανούν από την πίστη και προκαλούν στους πιστούς πολλές και οδυνηρές περιπέτειες’.
· Η ‘ιερά πενία’, ως πρότυπο ζωής των χριστιανών αμείβεται αντίστοιχα στον ουρανό, γι’ αυτό οφείλουν να ζουν με μεγαλύτερη εγκράτεια και να νηστεύουν περισσότερο.
· Οι χριστιανοί που διεξάγουν κατά την θέληση του Υψίστου φονικούς πολέμους, δεν παραβαίνουν την εντολή ‘ου φονεύσεις’, ούτε και εκείνοι που κατά την άσκηση των υπουργημάτων τους, τιμώρησαν με την ποινή του θανάτου, τους κακούς σύμφωνα με τον νόμο του θεού, δηλαδή τους απίστους’[27].
Ο Αυγουστίνος, ήταν Ρωμαίος πολίτης, μιας επαρχίας της αυτοκρατορίας που σήμερα αποτελεί μια περιοχή της Αλγερίας. Σε ένα ταξίδι του στη Ρώμη προσχωρεί, δια του πλατωνισμού, το 387, στον χριστιανισμό και το 395 είναι ήδη επίσκοπος Βασιλικού Ιππώνος της Νουμιδίας και αναλαμβάνει την υπεράσπιση του χριστιανισμού απέναντι σε όσους ‘εθνικούς’, αλλά και χριστιανούς επισημαίνουν την αντίφαση μεταξύ του υποτιθέμενου ‘πάνσοφου και πανάγαθου θεού’ και των τόσων δεινών της ανθρώπινης ιστορίας και καταλήγει στο ‘Κράτος του Θεού’, μια αυθαίρετη φιλοσοφία της ιστορίας με πολύ μυστικισμό. Όλο αυτό το σύμφυρμα σηματοδοτεί την μεγάλη καμπή και την τάση του διαμορφωμένου ήδη ιερατείου του ρωμαιοχριστιανισμού να μετεξελιχθεί από εργαλείο της αυτοκρατορικής εξουσίας σε αυτοτελή εξουσία, επιλογή που το ανάγκασε σε διμέτωπο αγώνα τόσο ενάντια στους ‘εθνικούς’ όσο και ενάντια στην αυτοκρατορική εξουσία. Γι’ αυτό τον σκοπό ο ‘ρωμαιοχριστιανισμός’ πασχίζει να αποβάλλει την ρωμαϊκή προέλευσή του και να κρατήσει μόνο τις εβραϊκές του ρίζες περί μεσσία και ‘περιούσιου λαού’. Να σημειώσουμε, για την κατανόηση της προσωπικότητάς του, ότι ο Αυγουστίνος ήταν σύγχρονος της Υπατίας, (360-415), την οποία κατακρεούργησε, σύμφωνα με τον ιστορικό της εποχής, Σωκράτη Σχολαστικό, μαινόμενο πλήθους χριστιανών υπό τις οδηγίες του Επισκόπου Αλεξανδρείας Κυρίλλου, που σήμερα λατρεύεται ως άγιος της χριστιανοσύνης. Δεν ξέρω πόσο περήφανοι είναι για τον απαράμιλλο σε σκληρότητα διώκτη του αρχαιοελληνικού πολιτισμού και αιμοσταγή δολοφόνο Κύριλλο οι σύγχρονοι Έλληνες ‘χριστιανοί’, ξέρω όμως ότι κάποιοι φρόντισαν να είναι σχεδόν άγνωστη η Ελληνίδα Υπατία, φιλόσοφος, αστρονόμος και μαθηματικός στην Αλεξάνδρεια, ένα από τα κορυφαία μυαλά της εποχής της, κι’ όχι μόνο.
Το ‘κράτος του θεού’ όπως το φαντάστηκε, με κάθε λεπτομέρεια το περιέγραψε και το δίδαξε ο Αυγουστίνος στην ουσία ήταν η ληξιαρχική πράξη θανάτου της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και της δουλοκτησίας και ταυτόχρονα το πέρασμα στην φεουδαρχία με όλα τα χαρακτηριστικά της μεσαιωνικής θεοκρατίας.Τα αντικρουόμενα συμφέροντα που αναπτύχθηκαν στο μεταξύ, ανάμεσα στους τοπικούς φεουδάρχες ηγεμόνες και βασιλιάδες οδήγησαν στο μεγάλο, τάχα για θεολογικούς λόγους, σχίσμα μεταξύ ανατολικής και δυτικής εκκλησίας, το 1054, γεγονός που θρυμμάτισε την ενότητα της Ευρώπης και πυροδότησε ατελείωτες εμφύλιες πολεμικές περιπέτειες που σταμάτησαν κάθε είδους εξελίξεις, με πρωταγωνιστή τον παπισμό, ο οποίος ξεπέρασε σε σκοταδισμό και τρομοκρατία ακόμα και το φοβερό και τρομερό ‘κράτος του θεού’ του Αυγουστίνου.
«Ας πάει στην άβυσσο της κόλασης ακόμα και η αγάπη, αν πρόκειται
να καταστρέψει την πίστη. Καλύτερα να αμαρτάνουν εκατό φορές οι άρχοντες
σε βάρος του λαού, παρά να αμαρτάνει μια φορά ο λαός σε βάρος των αρχόντων.
Το γαϊδούρι θέλει ξύλο, ο όχλος θέλει βία για να κυβερνηθεί»
Λούθηρος
Κατά τον Μεσαίωνα[28], στο απόλυτο ‘κράτος του θεού’, αποκλειστικός ιδιοκτήτης της γης βρέθηκε, όπως είδαμε, να είναι ο ‘θεός’ και αποκλειστικός διαχειριστής του όποιου ο πάπας, ή ο αυτοκράτορας, ή ο βασιλιάς, ή αργότερα και ανατολικότερα ο σουλτάνος που εκχωρούσε γη και κοινωνικό πλούτο ανάλογα με το μέγεθος της υποστήριξης που εξασφάλιζε. Ιδιαίτερα ο πάπας θεωρούσε αμάρτημα την επιθυμία και πολύ περισσότερο την απόκτηση πλούτου από του πιστούς, κι’ αυτό για να διατηρηθεί η εξουσία που προσφέρει ο πλούτος αποκλειστικά υπόθεση δική του και της συμμορίας του. Βέβαια ο πάπας, «του οποίου ο πλούτος είναι σήμερα μεγαλύτερος από εκείνον του πλουσιότατου Κροίσου»[29], ως ιδιοκτήτης ‘γραφείου ταξιδίων ψυχών’ άφηνε περιθώριο σε όσους παράνομα αμάρταναν αποκτώντας πλούτο να πληρώσουν, προκειμένου να τους πουλήσει ένα πανάκριβο εισιτήριο για τον παράδεισο. Για τους άλλους που δεν είχαν πλούτο «οι ιερείς δρουν με άγνοια και κακία, στην περίπτωση των αποθνησκόντων, όταν επιφυλάσσουν γι’ αυτούς εκκλησιαστικές τιμωρίες για το καθαρτήριο»[30]. Τα συγχωροχάρτια του πάπα και η αχρεία συμπεριφορά του κλήρου απέναντι στους φτωχούς πιστούς, δυό είδη φετίχ της ‘αμαρτίας’, αλλά κύρια η ανερχόμενη εμποροκρατία που πίεζε να ξεκολλήσει ‘η ρετσινιά της αμαρτίας του να επιθυμείς τον πλούτο’ από πάνω της, αποτέλεσαν την αφορμή και την αιτία για το ξέσπασμα της λουθηρανής επανάστασης, με την ‘Διακήρυξη Διαμαρτυρίας των 95 Θέσεων’, στις 31 Οκτωβρίου 1517, από τον Γερμανό ιερωμένο Martin Luther, (1483-1546), που την τοιχοκόλλησε στην πόρτα της εκκλησίας της πόλης Wuerttemberg, η οποία και αποτέλεσε την αφετηρία της Προτεσταντικής Μεταρρύθμισης.
Ο Λούθηρος προσπάθησε να κρύψει κάτω από τον θεολογικό μανδύα του τις πραγματικές προθέσεις του, αλλά έπρεπε παράλληλα να στείλει με όση καθαρότητα μπορούσε το μήνυμα προς εκείνους που θα στήριζαν την επανάστασή του, οπότε αποφαίνεται:
· «Ότι ο θησαυρός των συχωροχαρτιών είναι φυσικά απόλυτα αποδεκτός, διότι κάνει τον έσχατο πρώτο, (64)
· Επομένως οι θησαυροί του ευαγγελίου είναι δίχτυα με τα οποία κάποιος στο παρελθόν ψάρευε ανθρώπους του πλούτου, (65).
· Οι θησαυροί των συγχωροχαρτίων είναι δίχτυα με τα οποία κάποιος σήμερα ψαρεύει τον πλούτο των ανθρώπων, (66).
· Τα συγχωροχάρτια, τα οποία οι δημαγωγοί επιδοκιμάζουν ως τις μεγαλύτερες χάρες είναι στην πραγματικότητα τέτοιες μόνο εφόσον αυξάνουν το κέρδος», (67).
· «Κηρύσσουν μόνο ανθρώπινες διδασκαλίες όσοι λένε πως μόλις τα νομίσματα κουδουνίσουν στο χρηματοκιβώτιο, η ψυχή φεύγει από το καθαρτήριο, (27), για να μεταφέρει έμμεσα την ατιμία, το να αποκτάς πλούτο, στα χέρια του κεντρικού φετίχ, του ’θεού’.
· «Είναι βέβαιο πως μόλις τα νομίσματα κουδουνίσουν στο χρηματοκιβώτιο, ίσως αυξηθεί το κέρδος και η πλεονεξία, αλλά όταν παρεμβαίνει η εκκλησία, το αποτέλεσμα βρίσκεται αποκλειστικά και μόνο στα χέρια του Θεού», (28), για να καταλήξει με κάποια υποκριτική, επαγγελματική, θεολογική, συστολή βέβαια στο ζητούμενο:
· «Οι Χριστιανοί πρέπει να διδαχθούν ότι, εκτός κι αν έχουν περισσότερα από όσα χρειάζονται, οφείλουν να εξοικονομούν αρκετά χρήματα για τις ανάγκες της οικογένειάς τους και σε καμία περίπτωση να μην τα σπαταλούν αγοράζοντας συγχωροχάρτια».
Έτσι γεννήθηκε το ‘πνεύμα του καπιταλισμού’[31] και η καινούργια εξουσία αφέθηκε και πάλι στα ‘χέρια του ίδιου αόρατου θεού’, δηλαδή του γνωστού φετίχ της εξουσίας, που όχι μόνο δεν θεωρεί αμαρτία τον πλουτισμό, αλλά τον ‘ευλογεί’ με όλα τα μέσα και όλες τις ατιμίες αψηφώντας ακόμα και την ίδια τη ζωή και την ελευθερία των ανθρώπων και ιδιαίτερα των εργαζόμενων ανθρώπων. Το αποτέλεσμα ήταν ο πλούτος να ξεφύγει από τα χέρια του αυτοκράτορα, του πάπα ή του βασιλιά, όπως και από τους πύργους της φεουδαρχικής μπουρζουαζίας για να φωλιάζει και να επωάζεται στα εργαστήρια, στις συντεχνίες και στα εμπορικά κέντρα που εμφανίζονταν με ταχύτητα το ένα μετά το άλλο στις παραποτάμιες και παραθαλάσσιες πόλεις/κόμβους του εμπορίου.
Στην κλασική οικονομική θεωρία κυριαρχεί η έννοια του ατόμου, της ατομικής ιδιοκτησίας, της αγοράς και του ‘ελεύθερου ανταγωνισμού’, η οποία υποτίθεται ότι καθοδηγείται από το συνολικό ατομικό συμφέρον, το ‘αόρατο χέρι’, όπως ερμήνευσαν οι υπέρμαχοι του οικονομικού φιλελευθερισμού τον σχετικό υπαινιγμό του Άνταμ Σμιθ (1723-1770), υπονοώντας, προφανώς, ότι πρόκειται για ‘το χέρι του θεού’. Αν και το ‘αόρατο χέρι’ δεν ήταν παρά μια έμμεση αναφορά, ένας υπαινιγμός αναφορικά με υποτιθέμενες ιδιότητες των δυνάμεων της απρόσωπης ελεύθερης αγοράς να αυτορυθμίζεται, δεν παύει να εκλαμβάνεται ως κάποια αόρατη μεταφυσική δύναμη, πράγμα που μεταφυσικοποιεί, δηλαδή φετιχοποιεί, υπαρκτές οικονομικές οντότητες που συγκρούονται στην προσπάθειά τους να αυξήσουν με κάθε θεμιτό και αθέμητο τρόπο, το μερίδιο αγοράς τους, με στόχο να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους, εκτοπίζοντας τους ανταγωνιστές τους, αλλά και την κοινωνία την ίδια από τον ρόλο της ως υποκείμενο της οικονομικής δραστηριότητας και ως έλλογο και επιλεκτικό χρήστη των παραγόμενων υλικών και πνευματικών αγαθών. «Το συμφέρον των επιχειρηματιών», υποστηρίζει ο πατέρας της Πολιτικής Οικονομίας, ο Άνταμ Σμιθ, «σε οποιοδήποτε κλάδο του εμπορίου ή της μανιφακτούρας είναι πάντα από ορισμένες απόψεις διαφορετικό και μάλιστα αντίθετο από αυτό της χώρας. Το συμφέρον τους είναι πάντα η διεύρυνση της αφοράς τους και ο περιορισμός του ανταγωνισμού. Βέβαια η διεύρυνση της αγοράς, ενδέχεται σε κάποιο βαθμό να συμβαδίζει με τα συμφέροντα της κοινωνίας. Αλλά ο περιορισμός του ανταγωνισμού είναι πάντα αντίθετος με όλα αυτά, και το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να δώσει στους επιχειρηματίες την δυνατότητα να επιβάλλουν για δικό τους λογαριασμό έναν αυθαίρετο φόρο επί των συμπολιτών τους, μέσω της αύξησης των κερδών τους πάνω από τα φυσικά τους επίπεδα. Η προσπάθεια κάθε νόμου, ή ρύθμισης του εμπορίου που προέρχεται από αυτήν την τάξη θα πρέπει πάντα να ακούγεται με επιφύλαξη και δεν θα πρέπει να υιοθετείται παρά μόνο μετά από μακρά και προσεχτική εξέταση με την επίδειξη της μέγιστης σχολαστικότητας, αλλά και της μέγιστης καχυποψίας»[32]. Η ζωή απόδειξε πόσο δίκιο είχε, με τις επιφυλάξεις του, ο Άνταμ Σμιθ, αφού τελικά ο λεγόμενος ελεύθερος ανταγωνισμός δεν λειτούργησε και δεν λειτουργεί επειδή ισχυρά ορατά επιχειρηματικά χέρια μπορούν να τον μπλοκάρουν, πράγμα που συμβαίνει εξαιτίας του κοινωνικού και όχι του τεχνικού καταμερισμού της εργασίας όπως πολλοί οικονομολόγοι εννοούν τον καταμερισμό της εργασίας. Ο Άνταμ Σμιθ που εισήγαγε την έννοια του καταμερισμού της εργασίας, αναφερόμενος στο παράδειγμα παραγωγής καρφιτσών[33] τον αντιλαμβάνεται ως διαφοροποίηση δεξιοτήτων, που αναπτύσσονται σταδιακά κατά την διαδικασία παραγωγής των διαφόρων εμπορευμάτων, που καταλήγουν σε ‘ιδιαίτερα επαγγέλματα’, δηλαδή ως σύνολο ομοειδών τεχνικών δραστηριοτήτων. Δεν είναι όμως ο τεχνικός καταμερισμός της εργασίας που δημιουργεί επιχειρηματίες, αλλά είναι ο καταμερισμός των μέσων παραγωγής, και στην περίπτωσή μας η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής, που δίνει την δυνατότητα στους ιδιοκτήτες τους να οργανώνουν την κοινωνική παραγωγή αποκλειστικά για το δικό τους συμφέρον αποκλείοντας τους εργαζόμενούς τους, κατ’ επέκταση και την κοινωνία συνολικά από κάθε δικαίωμα, πέραν του ημερομίσθιου, επί των παραχθέντων αγαθών. Είναι συνεπώς το συμφέρον του κάθε ιδιοκτήτη μέσων παραγωγής/επιχειρηματία που τον οδηγεί στη ‘ρύθμιση του εμπορίου’ και στον ‘περιορισμό του ανταγωνισμού’ προκειμένου να οδηγήσει όσους περισσότερους ανταγωνιστές του μπορεί εκτός ανταγωνισμού, ή να τους αγοράσει, ή και να συγχωνευθούν.
Όταν η δυναμική των επιχειρήσεων ξεπερνά τα εθνικά τους σύνορα, τότε το συμφέρον τους, τους οδηγεί στην προσπάθεια περιορισμού του διεθνούς ανταγωνισμού, πράγμα που έχει ως αποτέλεσμα το κλείσιμο των αδύναμων ανταγωνιστών τους στις διάφορες χώρες με αποτέλεσμα οι οικονομίες αυτών των χωρών να γίνονται συμπληρωματικές προς αυτές των μεγάλων επιχειρήσεων και των χωρών προέλευσής τους, συνθήκη που αποκλήθηκε διεθνής καταμερισμός της εργασίας. Πρόκειται, όπως γίνεται φανερό, για την διεθνοποίηση του κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας που ξεκίνησε ως εμπόριο με άνισους όρους για να εξελιχθεί σε αποικιοκρατία και ιμπεριαλισμός που συνοδεύτηκαν πάντα από κάποια αντίστοιχα εξουσιαστικά φετίχ του θεού, του κεφαλαίου και της εξουσίας, προσωποποιημένα από τους ιεραπόστολους, αρχικά για να ακολουθήσουν οι έμποροι και τέλος οι στρατοί[34] για να κλείσουν τον κύκλο της υποταγής και της εξάρτησης με κατάληξη την σημερινή καπιταλιστική βαρβαρότητα.
Είναι αυτό το σύμπλεγμα δυνάμεων που ελέγχουν την νομοθετική και πολιτική εξουσία σε βαθμό που να μην είναι σε θέση να αποτρέψει την διαμόρφωση μονοψωνίων, όπως αυτά των πρώτων υλών, της ενέργειας[35], της τεχνολογίας κ. λπ., και μονοπωλίων, όπως αυτά της παραγωγής και της διακίνησης που οδηγούν στον ανορθολογικό οικονομισμό, στην τεχνητή έλλειψη αγαθών, στην κερδοσκοπικά ελεγχόμενη τιμολογιακή πολιτική με αποτέλεσμα την ακραία ανισοκατανομή του πλούτου που διχάζει τις κοινωνίες και την ανθρωπότητα. Είναι η ασύδοτη φιλελεύθερη οικονομική θεωρία, πρακτική και πλάνη που οδήγησαν την ευρωπαϊκή, αλλά και την παγκόσμια οικονομία σε ακραίες ανισοκατανομές του πλούτου και σε δομικές στρεβλώσεις με κατάληξη τις καταστροφικές οικονομικές κρίσεις, με κορυφαία αυτήν του 1929-1932. Αλλά και σε θανάσιμα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα, στην μορφή άπειρων καταστροφικών πολέμων, με κορυφαίους τον Πρώτο και τον Δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, αποδείχνοντας ότι η κλασική οικονομική θεωρία στερείται, τόσο σε μικροοικονομικό όσο και σε μακροοικονομικό επίπεδο, στοιχειώδους επιστημονικής θεμελίωσης, και επιπλέον στερείται κοινωνικής ευαισθησίας και δικαιολόγησης με αποτέλεσμα να λειτουργεί ως ιδεολογία του κεφαλαίου και σε βάρος της κοινωνίας.
Στον αντίποδα της οικονομικής θεωρίας του φιλελεύθερου καπιταλισμού διαμορφώθηκε το ‘σοσιαλιστικό πρόταγμα’, αρχικά από τους, από τον Μαρξ, υποτιμημένους ‘ουτοπικούς σοσιαλιστές’[36] και στην συνέχεια από τον ίδιον τον Μαρξ και τον Ένγκελς που ευαγγελίστηκαν και αγωνίστηκαν για την ‘κομμουνιστική κοινωνία’, χωρίς ωστόσο να δώσουν στην σχετική θεωρητική τους σύλληψη, μια ολοκληρωμένη θεωρία περί σοσιαλισμού και πολύ λιγότερο περί κομμουνισμού. Το αποτέλεσμα ήταν να παρεννοηθεί η αντίληψη των Μαρξ-Ένγκελς είτε ως σοσιαλδημοκρατία και διεστραμμένος κρατισμός στη μορφή του φασισμού και του εθνικοσοσιαλισμού, είτε ως λενινισμός, σταλινισμός, χρουτσοφισμός, μπρεζνιεφισμός και τέλος ως γκορμπατσωφισμός, με τη μορφή της ‘δικτατορίας του προλεταριάτου’, η οποία στην πορεία αποκαλύφτηκε ότι δεν ήταν παρά μια απόπειρα φετιχοποίησης του αστικού κράτους στην μορφή του κρατικού/συλλογικού καπιταλισμού, ένα είδος ‘καπιταλιστικού κομμουνισμού’. Τελικά ως κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός επέστρεψε ‘ειρηνικά’ στον κλασικό καπιταλισμό, την στιγμή που ήταν αναγκαίο ένα βήμα προς την πλήρη άρνηση του καπιταλισμού με την μορφή της Δημοκρατίας του προλεταριάτου, ή της Συμβουλιακής Δημοκρατίας στο όνομα της οποίας έγινε και η Οκτωβριανή επανάσταση, αν όχι στην μορφή και στην ουσία της Άμεσης Δημοκρατίας. Αυτή η προφανώς προσχεδιασμένη υπαναχώρηση του σοβιετικού συνασπισμού αποτέλεσε σημαντική ιστορική ήττα όλων των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού που είχαν πιστέψει στην τάχα αντικαπιταλιστική προπαγάνδα του σοβιετικού apparat και της Τρίτης Διεθνούς, γεγονός που έδωσε το φιλί της ζωής στον παρακμάζοντα και ιστορικά νεκρό καπιταλισμό. Κι όλα αυτά επειδή η ανατολική, σοσιαλιστική τάχα, οικονομική θεωρία ταύτιζε σκόπιμα τον καπιταλισμό με τον καπιταλισμό των επιχειρηματιών και η δυτική οικονομική θεωρία ταύτιζε, για λόγους σκοπιμότητας επίσης, τον σοβιετικό και κινέζικο κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό με τον σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό. Όμως, όπως ο κρατισμός δεν έχει καμιά σχέση με τον ουμανιστικό σοσιαλισμό και πολύ περισσότερο με τον αταξικό ουμανισμό, έτσι και ο καπιταλισμός δεν είναι απλά κεφάλαια, ταμπέλες, κτίρια και εμπορεύματα, γιατί ο καπιταλισμός, για να ξαναθυμηθούμε τον Μαρξ, δεν είναι παρά μια κοινωνική σχέση όπου ως σχέσεις παραγωγής οι λίγοι, αυτοί που άμεσα ή έμμεσα ορίζουν τα μέσα παραγωγής, εξουσιάζουν τους πολλούς, πράγμα που μπορεί να μεταμορφώνεται από κλασική αστική δημοκρατία, σε σοσιαλδημοκρατία, σε φασιστική δικτατορία, ακόμα και σε ‘δικτατορία του προλεταριάτου’, χωρίς, ή και ενάντια στο προλεταριάτο.
Η ασύδοτη ανάπτυξη του καπιταλισμού οδήγησε σε μια κρίση υπερσυσσώρευσης πλούτου και υπερπαραγωγής εμπορευμάτων που κατάληξαν στην μεγάλη κρίση του 1929-1932, κατά την οποία εκατομμύρια άνθρωποι πείνασαν, επειδή υπήρχαν πολλά διατροφικά αγαθά στις αποθήκες που δεν μπορούσαν να πωληθούν, γιατί είχε σχεδόν μηδενιστεί η ρευστότητα χρήματος. Η ανθρωπότητα βρέθηκε μπροστά στην αμηχανία και την ανικανότητα της οικονομικής θεωρίας να εξηγήσει γιατί συμφέρει περισσότερο τους επιχειρηματίες να καίνε, να καταστρέφουν ή να ρίχνουν στη θάλασσα την παραγωγή τους αντί να τη δωρίσουν στους πληθυσμούς που την είχαν άμεση ανάγκη για να επιβιώσουν. Για πρώτη φορά είχε φανεί τόσο καθαρά η αντίφαση, ο ανορθολογισμός και η αντικοινωνικότητα, αλλά και η αδυναμία του να συνεχίσει να λειτουργεί, του κεφαλαιοκρατικού συστήματος.
Μεσολάβησε ο Τζων Μάυναρντ Κέυνς, (1883-1946), που προσπάθησε να αναδείξει το ίδιο το αστικό κράτος, ως εκπρόσωπο και δημοκρατική έκφραση ολόκληρης της κοινωνίας, σε ρόλο ρυθμιστή της οικονομίας, χωρίς ωστόσο να αρνηθεί την φύση και τον ρόλο της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής. Τελικά ο κευνσιανισμός ‘έβγαλε το κάρο του καπιταλισμού από τη λάσπη’ γεγονός που ανάδειξε τον ρόλο της κοινωνίας, ακόμα και στην μορφή της αστικής δημοκρατίας, αλλά ως εκεί. Γιατί από το κεφάλαιο, ο κευνσιανισμός, έγινε αποδεκτός, ως φάρμακο[37], μέχρι να συνέλθει ο καπιταλισμός από την κατρακύλα του, μεταφέροντας το κόστος, σε ζωές, σε οικονομικοκοινωνικές υποδομές και σε θυσίες ανοικοδόμησης, στις πλάτες των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, στην εργαζόμενη ανθρωπότητα. Στην ανθρωπότητα όμως ενισχύθηκε η διαχρονική ιδέα για τον αποκατάσταση της σχέσης μεταξύ οικονομίας και κοινωνίας, με την έννοια ότι η κοινωνία είναι το κυρίαρχο στοιχείο και όχι η οικονομία, που σημαίνει ότι η κοινωνική επιχειρηματικότητα, σε αντίθεση με την ιδιωτική επιχειρηματικότητα, μπορεί να αποφεύγει τις σπατάλες και τις κρίσεις, γιατί η κοινωνία έχει συμφέρον να δημιουργεί με ορθολογισμό, φειδώ και σύνεση χρήσιμο και ειρηνικό πλούτο στα πλαίσια σχέσεων εργασίας που ενώνουν τους ανθρώπους και αριστοποιούν του πόρους. Μόνο που αυτή η ιδέα δεν έγινε ακόμα δύναμη ικανή για την μία και μοναδική, μεγάλη και βαθιά συστημική/κοινωνική αλλαγή που θα καταργήσει τον βίαιο κοινωνικό καταμερισμό της εργασίας και θα αποκαταστήσει την ενότητα της εργασίας, δηλαδή την ενότητα της οικονομίας και της κοινωνίας.
Μόλις ο καπιταλισμός ξαναστάθηκε στα πόδια του, με την θυσία των κοινωνιών στον αγώνα κατά του φασιστικοναζιστικού άξονα, αλλά και της καπιταλιστικής ανοικοδόμησης, η επίθεση του κεφαλαίου με την σημαία της νεοκλασικής οικονομικής θεωρίας και του πολιτικού νεοφιλελευθερισμού ενάντια στις κοινωνίες έγινε σφοδρότερη και με σχέδιο που περιλαμβάνει τους παρακάτω βασικούς στόχους:
· Απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων με την οποία διόγκωσε την ανεργία, γενίκευσε την επισφάλεια της εργασίας και την κοινωνική ανασφάλεια παραλύοντας κάθε πιθανή κοινωνική αντίδραση.
· Ιδιωτικοποίηση των πάντων, ουσιαστικά πρόκειται για βίαιη απαλλοτρίωση, κάθε κρατικής οικονομικής και κοινωνικής δομής και δραστηριότητας για να βγάλει από τη μέση ανταγωνιστές και να μεγιστοποιήσει τα ιδιωτικά κέρδη.
· Απορρόφηση όλων των μικρομεσαίων οικονομικών και εμπορικών δομών από τα ελάχιστα, παγκόσμιας εμβέλειας, οικονομικά συγκροτήματα, γεγονός που δεν θα ενισχύσει οικονομικά μόνο τα μονοπώλια, αλλά θα αποδυναμώσει ακόμα περισσότερο την αστική δημοκρατία που διαμαρτύρεται για την καταστροφή της τάξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και την ισοπέδωση των κοινωνιών, ανοίγοντας τον δρόμο για ακόμα αυταρχικότερες μορφές διακυβέρνησης.
· Διάλυση του κράτους ως έστω συμβολικού ρυθμιστή της οικονομίας και εγγυητή της κοινωνικής ειρήνης και μετατροπή του σε ‘νυχτοφύλακα του κεφαλαίου’.
· Καταστροφή, με οικονομικά και στρατιωτικά μέσα, όλων των χωρών που αρνούνται την υποταγή τους στο σχέδιο του σκληρού πυρήνα του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου που αποσκοπεί στην ηγεμόνευση του αμερικανισμού.
Έτσι γεννήθηκε ο οικονομικός νεοκλασικισμός με πολιτική έκφρασή του τον νεοφιλελευθερισμό, με κύριους θεωρητικούς εκφραστές του τον Friedrich August Hayek, (1899-1992) και τον Milton Friedman, (1912-2006), που αρνούνται την ύπαρξη και τον ρόλο των κοινωνικών οντοτήτων, γιατί κατ’ αυτούς υπάρχουν μόνο ‘άτομα και συμφέροντα’ που ως ‘αγορές’ και παγκοσμιοποιημένο κεφάλαιο οφείλουν να ισοπεδώσουν θεσμούς, οικονομίες, κοινωνίες και πολιτισμούς για μια χωρίς όρια και περιορισμούς καταδυνάστευση των εργαζόμενων και του πλανήτη. Κι όλα αυτά στο όνομα της οικονομικής μεγέθυνσης, υποτίθεται για να μεγαλώσει η ‘πίτα’ που τάχα θα εξαλείψει τις οικονομικοκοινωνικές ανισότητες και την παγκόσμια φτώχεια και πείνα. Το αποτέλεσμα είναι σε όλους μας γνωστό, ως πολτοποίηση των κοινωνιών και της ανθρωπότητας σε μια σχέση όπου το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού δρα εναντίον του 99%, αφού το 1% ελέγχει την παγκόσμια οικονομία κατά συνέπεια και τον παγκόσμιο πλούτο, ενώ το 99% του παγκόσμιου πληθυσμού προσπαθεί σε συνθήκες απόλυτου εξουσιαστικού φόβου και ανασφάλειας να επιβιώσει στις παρυφές του καπιταλισμού.
Αποδείχνεται, λοιπόν, ότι η νεοκλασική οικονομική θεωρία έχει πολύ μικρότερη σχέση με την επιστήμη και περισσότερη με την αποικιοκρατική και ιμπεριαλιστική ιδεολογία λεηλασία της ανθρωπότητας και του πλανήτη[38], γιατί ως κράμα μεταφυσικής φονταμενταλιστικής θρησκείας και εξουσιαστικής ιδεολογίας θεοποιεί/φετιχοποιεί το παγκοσμιοποιημένο κεφάλαιο με την μορφή των τάχα αόρατων και παντοδύναμων αγορών που αποσκοπούν σε μια Νέα Παγκόσμια Τάξη που θε υπογράψει, υποτίθεται, το τέλος της ιστορίας με την διαιώνιση του καπιταλισμού.
Ο σύγχρονος πατριάρχης του αμερικανοσιωνισμού, της ιδεολογίας του ‘περιούσιου λαού του θεού’ και του παγκόσμιου καπιταλισμού, ο Βαρόνος Jacob Rothschild, ο αποκαλούμενος και ‘Βασιλιάς του Ισραήλ του 21ου αιώνα’, φέρεται, εκπροσωπώντας όλους τους μεγαλοκαπιταλιστές, να έχει δηλώσει ότι ‘WedoGod’sownwork’ (‘εκτελούμε το έργο του θεού’), που σημαίνει ότι ο ‘θεός τους’ και όχι το κεφάλαιο ευθύνεται για την τρέχουσα καπιταλιστική βαρβαρότητα και τον καινούργιο μεσαίωνα που χειμάζει τον πλανήτη. Άλλωστε και ο νομισματικός πόλεμος του δολαρίου, δηλαδή του αμερικανισμού, ενάντια σε όλα τα άλλα νομίσματα, δηλαδή σε όλες τις άλλες οικονομίες και κοινωνίες με όπλο το ‘in god we trust’ διεξάγεται. Πρόεδροι των ΕΠΑ υποστηρίζουν ότι συνομιλούν με το ‘θεό’ και με την άδειά του μακελεύουν την ανθρωπότητα και τον πλανήτη, χωρίς ωστόσο οι υποτιθέμενοι ‘κατά κόσμον εκπρόσωποί του’ να διαμαρτύρονται για τον απάνθρωπο σφαγιασμό των λαών. Αλλά και επώνυμοι ‘επίσκοποι και πατριάρχες της οικονομικής επιστήμης’ όπως και οι για βιοπορισμό καλλιεργούντες την οικονομική θεωρία σιωπούν παραδειγματικά, για τα τριάντα αργύρια της προδοσίας, όχι μόνο της επιστήμης και της συνείδησής τους, αλλά και της ίδιας της κοινωνίας.
Σε τελική ανάλυση η φετιχοποίηση του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου και του σκληρού πυρήνα του, που λειτουργεί σήμερα ως παγκόσμια υπερκυβέρνηση με την αόριστη και αόρατη μορφή των ‘αγορών’, είναι το αποτέλεσμα της διαρκούς, άμεσης και έμμεσης ιδεολογικής χειραγώγησης του κοινωνικού συνόλου, μέσω των θεσμών και των φετίχ/μηχανισμών, με σκοπό την απόκρυψη του αλλοτριωτικού χαρακτήρα των οικονομικών δομών, των παραγωγικών και κοινωνικών σχέσεων του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής. Συνέπεια όλης αυτής της συνωμοσίας είναι να δημιουργείται μια μαζική ψευδαίσθηση που οδηγεί τα άτομα σε οπαδοποίηση και σε αγελαίες συμπεριφορές, στη θρησκοληψία, στη φετιχολατρία, στη μοιρολατρία, σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, στην υποταγή, και τις κοινωνίες σε μειωμένη αυτοπεποίθηση και παραίτηση από τον ιστορικό τους ρόλο ως υποκείμενα της ιστορίας. Αυτός είναι ο ενδιάμεσος στόχος τους, και για να φτάσουν στον τελικό σκοπό τους, που προφανώς είναι η πλήρης ρομποτοποίηση, μετανθρωποποίηση ή ‘υπερανθρωποποίηση’ του ανθρώπινου είδους, συσκοτίζουν τα πάντα και για να αντικαταστήσουν την αντικειμενική με μια εικονική-φετιχοποιημένη πραγματικότητα με ακαταλαβίστικα σύμβολα και θανατηφόρες θρησκοληψίες. Γι’ αυτό οι εξουσίες φετιχοποιούν τα πάντα, για να μην μείνει κανένα παράθυρο ανοιχτό που θα φωτίζει τα μυαλά των ανθρώπων. Σήμερα ο καπιταλισμός εφαρμόζει με την βοήθεια πολλών επίορκων ‘επιστημόνων’ την τεχνική του σπηλαίου του Πλάτωνα, για την ολιστική φετιχοποίηση του πραγματικού κόσμου στον εικονικό κόσμο των ψευδαισθήσεων. Έτσι φετιχοποιεί συστηματικά:
· Τη ζωή στη μορφή του θανάτου, ως πέρασμα στην υποτιθέμενη μεταθανάτια ζωή, για να αποκτήσει τάχα αιωνιότητα και αθανασία το φετίχ της, η δήθεν αθάνατη ψυχή και αυτό που πραγματικά αντιπροσωπεύει, η ‘ιερή’ ατομική ιδιοκτησία.
· Τη λογική και τον ορθολογισμό, ως παραλογισμό με τη μορφή του ταξικού νόμου που νομιμοποιεί την κοινωνική ανισότητα και αδικία και εκφράζει τα συμφέροντα της εξουσίας και της πλουτοκρατίας με τις ευλογίες της εξουσιαστικής θρησκείας και της ταξικής ιδεολογίας.
· Την κοινωνία και την κοινωνική ζωή, ως ποίμνιο και εκκλησίασμα του υποτιθέμενου Χριστού-θεού, του όποιου προφήτη και Μεσσία και ως αντικείμενο εξουσιασμού για να μην αποκτήσει η ίδια η κοινωνία την αναγκαία αυτοπεποίθηση για αυτοπροσδιορισμό και αυτοδιεύθυνση.
· Τις σχέσεις παραγωγής, ως σχέσεις αφέντη και δούλου, ως σχέσεις ‘θεού’ και πιστού, ποιμένα και προβάτου.
· Την κοινωνική ανισότητα, ως μεταθανάτια παραδείσια ‘ισότητα’.
· Τη γόνιμη, ενωτική, δημιουργική διαφορετικότητα και προσωπικότητα, ως άμορφο ποίμνιο απρόσωπων σκιών και ‘λευκών αγγέλων’.
· Την ενότητα κοινωνικής ισότητας και ελευθερίας, ως δυισμό που οδηγεί στον ακραίο τάχα ανταγωνισμό μεταξύ ισότητας και ελευθερίας και στην ακραία ανισότητα για να αποδώσει κέρδος η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής.
· Τη συντροφικότητα, την αρμονική συμβίωση και τη συνεργασία, ως επαγγελματική ‘συναδελφικότητα’, ως ‘εταιρική συνείδηση’ σε συνθήκες εξαρτημένης εργασίας που οδηγεί στην υποκρισία, στον ατομισμό του αρρωστημένου Εγώ, στην αλληλοϋπονόμευση και στο διαγκωνισμό σε ατομικό επίπεδο, στον σωβινισμό και τον στείρο τοπικισμό, στις αλληλοσπαρασσόμενες εχθρικές συντεχνίες που κονιορτοποιούν τον κοινωνικό ιστό, στην υποβάθμιση του συλλογικού Εμείς ως το σύνολο των εντός κοινωνίας Εγώ, καθιστώντας την κοινωνία ανήμπορη να αντιμετωπίσει την αλλοτριωτική ιδιωτική και κρατική εργοδοσία και συνολικά την καπιταλιστική βαρβαρότητα.
· Τη στέρηση και την πείνα, ως αποχή, νηστεία, ‘ιερή πενία’ και εισιτήριο για τον υποτιθέμενο παράδεισο της αφθονίας και της ευδαιμονίας.
· Την αγάπη για τη ζωή και τη δημιουργία, ως εγκράτεια, αποχή και καλογερισμό και στην μέχρι θανάτου αφοσίωση στην Εκκλησία, στην εξουσία και στο φετίχ της, τον ‘θεό’.
· Την ελευθερία, ως θρησκευτικότητα, θεοπιστία, εθνικισμός και λατρεία στη φετιχοποιημένη εξουσία του κεφαλαίου σε κάποιον ατομικό ή ‘εθνικό’ ‘θεο’ με κάποια κορώνα που παραπέμπει στον καπιταλισμό, φετιχοποιημένο ως εθνικοσοσιαλισμό, αμερικανισμό, γερμανισμό[39], σταλινισμό, κινεζισμό[40], σιωνισμό[41], ισλαμισμό, και ηγεμονισμό, για να χάσει το νόημά της η ελευθερία ως ατομική και κοινωνική ανεξαρτησία και ως κοινωνικός αυτοπροσδιορισμός.
· Την ειρήνη, ως ‘ισορροπία του τρόμου’ και ως ιμπεριαλιστική ειρήνη μεταξύ στρατιωτικών συνασπισμών, με κατάληξη τον ανταγωνισμό των εξοπλισμών και τον πόλεμο για να ξεπερνάει τις κρίσεις του και για να ξαναγεννιέται κάθε φορά από τις στάχτες του ο καπιταλισμός.
· Τη Φύση, ως ατομική τους ιδιοκτησία και ως καταναλωτικό αγαθό με ημερομηνία λήξης, διαπράττοντας ύβριν, με αποτέλεσμα η διαταραχή της Φύσης να επιστρέφει ως κλιματική αλλαγή, ως ‘τρύπα του όζοντος’, ως θανατηφόρες πανδημίες, ως οικολογική καταστροφή και γενικά ως απειλή ενάντια στην ίδια τη ζωή.
· Την παιδεία την φετιχοποιούν μέσω της διαδικασίας που στραγγαλίζει την κριτική σκέψη κει ευνοεί την αποθήκευση αυστηρά στενά εξειδικευμένης γνώσης, υποβαθμίζοντάς την σε τυπική εκπαίδευση που παράγει και αναπαράγει κατά κανόνα ιδιωτεία και ημιμαθείς και ιδεολογικά φορτισμένους υποτακτικούς και δούλους της εξουσίας.
· Το διαχρονικό όραμα και τους μεγάλους κοινωνικούς αγώνες της ανθρωπότητας για κοινωνική ισότητα, ως ουτοπία και απειλή για την ανύπαρκτη ‘κοινωνική ειρήνη’, δηλαδή για την δικτατορία του κεφαλαίου, και με όλα αυτά φετιχοποιούν σε τελική ανάλυση:
· Την βίαιο-γενή υπόσταση, λειτουργία και εξουσία του κεφαλαίου πάνω στην κοινωνία-ανθρωπότητα, ως πανάγαθο αλλά και τιμωρό ‘πατέρα-θεό’, ως ταξική δικαιοσύνη της ανισότητας, ως κράτος φύλακα του κεφαλαίου και ως αντιπροσωπευτική αστική δημοκρατία, η λειτουργία της οποίας αποπροσανατολίζει, με όλα τα φολκλορικά τελετουργικά της, τον άνθρωπο και την κοινωνία του από την απάνθρωπη και καταστροφική φύση του κεφαλαίου, του πραγματικού δημιουργού της καπιταλιστικής βαρβαρότητας.
Έτσι, γίνεται προφανές πως: «Το τι θα συμβεί στον πλανήτη Γη εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις ικανότητες του ανθρώπου ως δραματουργού και ως δημιουργικού καλλιτέχνη, κι αυτό με τη σειρά του εξαρτάται, σε όχι μικρό βαθμό, από το πώς αξιολογεί τον εαυτό του. Αυτό που προτίθεται να κάνει στη Γη, χρησιμοποιώντας το χώμα της, τους ορυκτούς πόρους της, το νερό της, τις ενεργειακές ροές της, εξαρτάται πολύ από τη γνώση της ιστορικής του φύσης που έχει και από το σχέδιό του για τους περαιτέρω αυτό-μετασχηματισμούς του. Ως κυρίαρχο βιολογικό είδος ο άνθρωπος τώρα έχει μια ιδιαίτερη ευθύνη προς τα συν-πλάσματά του και προς τον εαυτό του. Θα στρέψει τις συμπαντικές ενέργειες που έχει τώρα στη διάθεσή του σε ανώτερες επιδιώξεις ή πεισματικά και απρόσεκτα θα εξολοθρεύσει τη ζωή και θα θέσει πρόωρα τέρμα και στη δική του ύπαρξη; Αν σκεφτεί πως είναι ένα ασήμαντο σακί με χημικές ουσίες, ενδέχεται ανεύθυνα να περιστείλει όλες τις μορφές και δομές σε σκέτη σκόνη και χαλάσματα»[42].
Στις μέρες μας, ιδιαίτερα στον 21ο αιώνα, κορυφώνεται η αντίθεση ανάμεσα στις δυό βασικές κοσμοαντιλήψεις, αφενός στην αρχαιοελληνική υλιστική-φυσική φιλοσοφία και στις σύγχρονες ανθρωπιστικές επιστήμες που συμπυκνώνεται στον ανθρωποκεντρισμό της πρωταγόριας ρήσης, σύμφωνα με την οποία «μέτρο όλων των πραγμάτων, όσων υπάρχουν και όσων δεν υπάρχουν είναι ο άνθρωπος» και αφετέρου στην άλλη που ξεκινάει κύρια από την ιδεαλιστική φιλοσοφία η οποία καθώς συναντιέται με την εβραϊκή θεοκρατική αντίληψη του μοναδικού θεού και του ‘περιούσιου λαού’ του, ολοκληρώνεται ως νεοπλατωνισμός και ως κρατική θρησκεία του ρωμαιοχριστιανισμού, που αλλοιώνει την πραγματικότητα του κόσμου, της ζωής και του ανθρώπου για λογαριασμό της εξουσίας, του κέρδους και του πλούτου, αδιαφορώντας για τον άνθρωπο, τον πλανήτη και τον πολιτισμό του.
Η έκβαση αυτής της αντίθεσης, που, προς το παρόν ακόμα, εκφράζεται ως σύγκρουση μεταξύ του ενοποιημένου κεφαλαίου και των σκόρπιων δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, θα κρίνει αν η ανθρωπότητα θα κάνει το επόμενο βήμα προς την κοινωνική ισότητα, την οικουμενική ειρήνη και τον οικουμενικό ουμανιστικό πολιτισμό, ή αν το κεφάλαιο θα συμπαρασύρει ολόκληρη την ανθρωπότητα πίσω σ’ ένα καινούργιο μεσαίωνα, σε μια καινούργια φεουδαρχία ή ακόμα πιο πίσω σε μια τεχνοφασιστική, τάχα ‘υπερανθρωπιστική’[43], δουλεία που μεθοδικά μαγειρεύεται στα σκοτεινά εργαστήρια του αμερικανισμού με σκοπό τάχα την ‘αθανασία του ανθρώπου’, μέσω της μεταφοράς του ανθρώπινου νου σε ανθρωπόμορφες μηχανές, που προφανώς δεν θα είναι άνθρωποι, αλλά μηχανές-πολεμιστές-φύλακες της ‘αθανασίας’ του καπιταλισμού.
Γι’ αυτό χρειάζεται προσοχή, γιατί το μπροστά ή πίσω βήμα της ιστορίας δεν είναι υπόθεση των άλλων, αλλά υπόθεση του καθενός μας ξεχωριστά και όλων μαζί, γιατί σήμερα η καμπάνα της παγκόσμιας φασιστικής τάξης πραγμάτων χτυπά για όλους μας ανεξαίρετα. Και ο αγώνας μας οφείλει να είναι καθολικός και να στρέφεται τόσο ενάντια στο κεφάλαιο, όσο και ενάντια στα πολλά και διάφορα ‘θεία σκιάχτρα’, φετίχ του κεφαλαίου που κατασκευάστηκαν για να διαμεσολαβούν ως δημιουργοί και προστάτες μεταξύ αφεντικών και δούλων, για να συσκοτίζουν την πραγματικότητα, να παραπλανούν κι έτσι να το προστατεύουν από τα θύματά του.
Β11. Φετιχοποιώντας την θρησκευτική πίστη
«Στους ιθαγενείς που μελετήσαμε δεν μπορέσαμε να βρούμε
ούτε ίχνος πίστης σ’ αυτό που εμείς ονομάζουμε θεότητα
και δεν βρήκαμε ούτε ίχνη θρησκευτικών τελετών»
Κάρολος Δαρβίνος
Το κεφάλαιο ως εξουσία πάνω στην οικονομία και στην κοινωνία ολοκληρώνει τον εαυτό του φετιχοποιώντας ότι και όσα εξυπηρετούν την επέκτασή του, την επικράτησή του και την διαιώνισή του. Σε αυτή του τη λειτουργία δεν φετιχοποιεί μόνο αντικειμενικά πράγματα και καταστάσεις για να τα αποσπάσει από τις κοινωνίες και την ανθρωπότητα, αλλά φετιχοποιεί και τα δικά του φετίχ προκειμένου να τα ανταλλάξει με ότι δεν του ανήκει και θα ήθελε να το αποκτήσει και να το θέσει στην υπηρεσία του.
Ο Νοτιοαφρικανός Επίσκοπος, Ντέσμοντ Τούτου, που τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 1984 για τον αγώνα του κατά του apartheid και της αποικιοκρατίας, περιγράφει με τον παραστατικότερο τρόπο τη φετιχοποίηση ολόκληρης της Αφρικής μέσω των ιεραποστόλων του ‘υπαρκτού ευρωπαϊκού χριστιανισμού’, τη μάσκα δηλαδή του ‘υπαρκτού ευρωπαϊκού καπιταλισμού’. «Όταν οι ιεραπόστολοι ήρθαν στην Αφρική, αυτοί κρατούσαν τη Βίβλο κι εμείς τη γη μας. Μας είπαν να προσευχηθούμε. Κλείσαμε τα μάτια και προσευχηθήκαμε. Όταν όμως ανοίξαμε τα μάτια μας, είδαμε ότι εμείς κρατούσαμε τη Βίβλο τους και αυτοί τη γη μας». Τόσο απλό είναι το ‘έργο του θεού’ για τους ιεραπόστολους, τους αποικιοκράτες, τους στρατοκράτες και τους ιμπεριαλιστές καπιταλιστές.
Σε άλλες περιπτώσεις η θρησκευτική πίστη των χριστιανών σταυροφόρων κατάστρεψε χώρες και πολιτισμούς διαπράττοντας γενοκτονίες λειτουργώντας ως μέσο μαζικής καταστροφής και λεηλασίας για λογαριασμό των καπιταλιστικών μητροπόλεων. Η θρησκευτική πίστη στο Ισλάμ[44] αποτελεί σήμερα την αιχμή του δόρατος του πολιτικού Ισλάμ που λειτουργεί ως ιδεολογία του ισλαμοκαπιταλισμού που κι’ αυτός ονειρεύεται, μέσω της τρομοκρατίας, του πετρελαίου και των πετροδολαρίων, τον εξισλαμισμό της Ευρώπης και τον πανισλαμισμό[45], την παγκόσμια ηγεμονία.
Ο Antonio Gramsi επεκτείνει την θεωρία φετιχοποίησης ένα βήμα παραπέρα, αποδίδοντας ιδιότητες φετίχ ακόμα και σε θεσμούς, υποστηρίζοντας ότι, όταν τα άτομα που συγκροτούν έναν ‘συλλογικό οργανισμό’ τον αντιμετωπίζουν ως κάτι εξωτερικό προς αυτά, που λειτουργεί χωρίς τη συμμετοχή τους, τότε ο οργανισμός παύει να υπάρχει ουσιαστικά, ‘γίνεται ένα φάντασμα του μυαλού, ένα φετίχ’. Το παράδοξο είναι ότι αυτή η φετιχιστική σχέση των ατόμων με τις οργανώσεις δεν διαπιστώνεται μόνο σε καταναγκαστικούς οργανισμούς παραδοσιακού τύπου, όπως λ.χ. το κράτος, η αστυνομία ή η Εκκλησία, αλλά και σε οργανώσεις μη δημόσιες και εθελοντικές, όπως τα κόμματα και τα συνδικάτα. Δημιουργείται έτσι μια μηχανιστική αντίληψη, που εμφανίζει τους οργανισμούς ως υπερφυσική ‘φαντασμαγορική οντότητα’[46], με εξουσιαστικές ιδιότητες πάνω στους δημιουργούς τους, οι οποίες οδηγούν συχνά στον φόβο και στην υποταγή μπροστά στην εξουσία λ.χ. του κόμματος που παραλύει κάθε κριτική διάθεση και φιμώνει κάθε φωνή διαμαρτυρίας. Ακόμα και η έννοια της αυθεντίας αποτελεί ένα είδος φετίχ που οδηγεί στην προσωπολατρία λ.χ. του εκάστοτε κορυφαίου εκφραστή του όποιου θεσμού, η οποία υποβαθμίζει τα μέλη λ.χ. του κόμματος σε θρησκευτική ακολουθία, σε ‘ποίμνιο’ του εκάστοτε Αρχηγού, πρώτου Γραμματέα ή Προέδρου.
Στο καπιταλιστικό εποικοδόμημα υπάρχουν τεράστιοι και πολυδάπανοι μηχανισμοί που κατασκευάζουν ‘είδωλα’, φετίχ, πρότυπα για τη νεολαία, για την γυναίκα και τον άνδρα, με τα οποία προσανατολίζουν τεράστια ανθρώπινα πλήθη προς συγκεκριμένες θρησκευτικές, πολιτικές και άλλες σημαντικές επιλογές ζωής. Από κοντά και ο κόσμος των επιχειρήσεων και του θεάματος που δημιουργούν συνεχώς κερδοφόρες τεχνητές ανάγκες, μόδες και επιθυμητά καταναλωτικά πρότυπα μέσω της διαφήμισης και της μίμησης μέσω του life style και του American way of life που δημιουργούν παθογένειες και εξαρτήσεις και τελικά πλήρη αλλοτρίωση.
Καταλήγοντας, διαπιστώνουμε ότι τα φετίχ και ο φετιχισμός σε συνθήκες ταξικών κοινωνιών και ιδιαίτερα σε συνθήκες απόλυτης κυριαρχίας της καπιταλιστικής οικονομίας πάνω στην κοινωνία, δεν είναι μια εσωτερική διεργασία στα μυαλά των εργαζόμενων, όπως ήταν στην περίπτωση των πρωτόγονων ανθρώπων ή όπως κάποιοι θέλουν να τον παρουσιάσουν σήμερα, αλλά εξωτερικό ‘πνευματικό εμφύτευμα’ που λειτουργεί βάσει στοχοπρογράμματος. Είναι ένα είδος πνευματικού ευνουχισμού, με εργαλείο τη θεοποιημένη κυρίαρχη ιδεολογία, με τα δικά της φετίχ, η οποία αποκρύπτει, κάτω από την αχλή της αστικής δημοκρατίας, τις ταξικές σχέσεις κυριαρχίας και εκμετάλλευσης, εμφανίζοντάς τες, με τη βοήθεια της ‘ψυχοχειρουργικής’ λοβοτομής και του ‘πειραγμένου’ συστήματος εκπαίδευσης και δικαιοσύνης, ως σχέσεις ελευθερίας, αποτελεσματικότητας, ισοπολιτείας και κοινωνικής προόδου.
Γ. ‘Να λύσουμε τα μάγια’
Όπως παλιότερα στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο, έτσι και σήμερα σε εξαρτημένες αποικίες και καθυστερημένες κοινωνίες ή γκετοποιημένα τμήματα μεγαλουπόλεων για κάθε ατομική αποτυχία ή κακοτυχία έπρεπε να φταίει κάποιος άλλος και συνήθως έφταιγαν ‘τα μάγια’, με τις κούκλες και τις καρφίτσες, με αποτέλεσμα να κάνουν χρυσές δουλείες αγύρτισσες και απατεώνες που ήταν ‘ειδικοί’ στο να λύνουν τα ‘μάγια.’ Εδώ και δυό -τρεις αιώνες ο καπιταλισμός δεν δουλεύει καλά, για κάποιους βέβαια δουλεύει πολύ καλά, και για άλλους δουλεύει αλλά σε λάθος κατεύθυνση και σε βάρος των εργαζόμενων, των κοινωνιών, της Φύσης και του πολιτισμού. Όταν οι κοινωνίες, που ‘κι’ όμως υπάρχουν’, διαμαρτύρονται, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, για συγκεκριμένα συμπτώματα και αποτελέσματα της οικονομίας που τις αφορούν άμεσα, οι απαντήσεις που παίρνουν από τους ειδικούς οικονομολόγους και τους αρμόδιους πολιτικούς παραπέμπουν στα ‘μάγια’ του μαγικού καπιταλισμού, για τα οποία προσφέρονται άπειρες λύσεις, όσοι και οι ‘ειδικοί οικονομολόγοι’ της νεοκλασικής οικονομικής θεωρίας που διευθύνουν τα υπουργεία οικονομικών ως υπουργοί, υφυπουργοί, Γραμματείς και σύμβουλοι που καλοπληρώνονται αλλά τα μάγια του καπιταλισμού δεν ξέρουν να τα λύσουν. Τώρα, θα μου πει κανείς, εδώ κοτζάμ ‘αριστερός πρωθυπουργός’ ρωτήθηκε από πρώην πλανητάρχη, ενώπιον ολόκληρης της ανθρωπότητας, να του αναφέρει τρεις τομείς της οικονομίας της χώρας του για να απελευθερώσει από το λυχνάρι του Αλαντίν και να του στείλει τζίνια/επενδυτές, κι’ αυτός δεν βρήκε κανέναν τομέα της οικονομίας της δύσμοιρης Ελλάδας, να του αναφέρει, παρά μόνο να του περιγράψει με περηφάνια και την αντίστοιχη κίνηση, ότι στην χώρα του ‘οι μπίζνες γίνονται κάτω από το τραπέζι’[47] με αποτέλεσμα να κουφαθεί ολόκληρη η ανθρωπότητα, κι’ εσύ περιμένεις από Bostonian’s να λύσουν τα μάγια του καπιταλισμού, όταν η πολιτική θεωρία που διδάχτηκαν ήταν ακριβώς πως να κάνουν και όχι πως να λύνουν τα μάγια του κεφαλαίου. Κι’ όμως τα ‘μάγια του κεφαλαίου’ υπάρχουν, όπως υπάρχει και η λύση τους
Με όσα προηγήθηκαν γίνεται φανερό πως, χωρίς το εφεύρημα της ‘αθάνατης ψυχής’ και της ‘μεταθανάτιας ζωής’, που τάχα ακυρώνει τον θάνατο και εξασφαλίζει αιώνια ζωή, καμιά έννοια ‘θεού’ δεν θα μπορούσε να σταθεί, ούτε θρησκείες θα υπήρχαν και συνεπώς οι εξουσίες, χωρίς τον φόβο του ‘θεού’ θα ήταν, ως κοσμική υπόθεση, ανίσχυρες να επιβληθούν στις κοινωνίες, πράγμα που θα επέτρεπε στις κοινωνίες να αυτοδιευθύνονται και να εξελίσσονται ειρηνικά και πολιτισμένα στην μορφή της άμεσης δημοκρατίας με περιεχόμενο την αταξική κοινωνία[48].
Η ‘κούκλα με τις καρφίτσες’ που μαγεύει τις κοινωνίες και την ανθρωπότητα δεν είναι άλλη από την ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής η οποία ως μήτρα του ‘κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας’ καταδικάζει την αποφασιστική πλειονότητα των κοινωνιών στην φτώχεια και στην πείνα και ως κινητήρας του ‘διεθνή καταμερισμού της εργασίας’ καταδικάζει την μεγάλη πλειονότητα των χωρών σε μαρασμό, συμπληρωματικότητα, εξάρτηση και καθυστέρηση[49]
Με τη φετιχοποίηση, από τον οικονομικό φιλελευθερισμό, της εξουσίας του κεφαλαίου ως ‘θεού’, ταυτίζεται χωροχρονικά η χριστιανική, σκέτη πια και χωρίς το ρωμαϊκό πρόσημο, θρησκεία με τον καπιταλισμό, πράγμα που πυροδοτεί γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς, και οικονομικούς-ιμπεριαλιστικούς πολέμους που κρύβονται πίσω από θρησκείες και προβληματίζουν τις δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού σε βαθμό που συνειδητοποιείται όλο και περισσότερο η ανάγκη για αποθρησκειοποίηση και αποκαπιταλιστικοποίηση των κοινωνιών και της εργαζόμενης ανθρωπότητας συνολικά. Πράγμα που ο σκληρός πυρήνας του κεφαλαίου, εκφραζόμενος ως ηγεμονικός αμερικανισμός προσπαθεί να το ξεπεράσει με την νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση του κεφαλαίου για να δυναμώσει την δύναμη κρούσης του ενοποιημένου κεφαλαίου ενάντια στην Εργασία, στις τοπικές κοινωνίες και στην εργαζόμενη ανθρωπότητα που αγωνίζονται για την κοινωνική ισότητα, την κοινωνική αυτοδιεύθυνση και την άμεση, δηλαδή, για την αταξική δημοκρατία[50]. ‘Όμως, φαίνεται, ότι ο εποικισμός των κεφαλιών πολλών ανθρώπων είτε από προοδευτικά εξισωτικά οράματα και από πατριωτικά αισθήματα, είτε ακόμα και από εθνικιστικά ιδεολογήματα και θρησκευτικούς φονταμενταλισμούς, εμποδίζει τα σχέδια του σκληρού πυρήνα του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου, για την κατασκευή μιας νέας, αντίστοιχης στην Pax Romana, παγκόσμιας θρησκείας, που θα υποτάσσει τα συμφέροντα όλων των σκοταδιστικών και εξουσιαστικών ιερατείων, στην Pax Americana, σε ένα νέο και μοναδικό κέντρο του κόσμου, σε μια Νέα Ρώμη του 21ου αιώνα.
Η παγκοσμιοποίηση του κεφαλαίου υπό την ηγεμονία του αμερικανισμού φαίνεται τελικά να μην είναι και τόσο εύκολη υπόθεση, παρά την βοήθεια του ΟΗΕ, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, του ΔΝΤ, του ΝΑΤΟ, των χιλίων αμερικανικών βάσεων στον πλανήτη, της Λέσχης Μπίλτερμπεργκ, της Τριλατελάρε, των μυστικών υπηρεσιών, των ‘πρόθυμων ηλιθίων’ συμμάχων, της Ευρωπαϊκής Ένωσης μη εξαιρουμένης, και των ‘αριστερών διαχειριστών’ του κεφαλαίου Ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν τα σχέδια για τη παγκόσμια ηγεμονία του αμερικανισμού από την στιγμή που έκαναν την εμφάνισή τους στο προσκήνιο, με αξιώσεις παγκόσμιου ηγεμόνα, η Ρωσία και η Κίνα, ως έκφραση της προϊούσας οικονομικής ισχύος της Ασίας σε βέρος της φθίνουσας Δύσης. Βέβαια μπορεί η Ρωσία και η Κίνα να δυσκολεύουν ή ακόμα και να ματαιώσουν τον παναμερικανισμό της Ουάσιγκτον, αλλά αυτό θα συμβεί υπέρ του καπιταλισμού και μάλιστα στην ακραία αυταρχική μορφή του, τον μιλιταριστικό κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό.
Η μόνη ελπίδα, που απομένει, για την ανθρωπότητα είναι οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, δηλαδή η εργαζόμενη ανθρωπότητα η ίδια, ως το Κοινό των Ανθρώπων[51], να μετακινηθεί γρήγορα και αποφασιστικά από την θέση του αντικειμένου του κεφαλαίου στην θέση του υποκειμένου της ιστορίας και να ματαιώσει άμεσα, Χθες, τα σχέδια της παγκοσμιοποίησης και όλων των ηγεμονισμών, ανοίγοντας τον δρόμο για έναν καλύτερο κόσμο και για τον πολιτισμό της κοινωνικής ισότητας[52], κάνοντας μόνο μια κίνηση. Το 99% της ανθρωπότητας να ακυρώσει τον νόμο του Σόλωνα με όλες τις αναθεωρήσεις και συμπληρώσεις του που έλαβαν χώρα μέχρι σήμερα, που σημαίνει να καταργήσει την ατομική ιδιοκτησία του 1% πάνω στα μέσα παραγωγής. Μια πράξη που μπορεί να γίνει χωρίς ‘να ανοίξει μύτη’, αν η οικονομική επιστήμη, ως ‘ιατρική της κοινωνίας’, συμπεριφερθεί ως κοινωνική επιστήμη και όχι ως φαρμακοτρίφτης του κεφαλαίου. Απέναντι σ’ αυτό το παιχνίδι της εξουσίας του κεφαλαίου η οικονομική επιστήμη μπορεί να αφοπλίσει ηθικά, κοινωνικά, πολιτικά, οργανωτικά και επιχειρησιακά το κεφάλαιο και να δείξει στις δυνάμεις της Εργασίας, της επιστήμης και του Πολιτισμού, στην ανθρωπότητα ολόκληρη ότι έχει μόνο μια επιλογή επιβίωσης, να σχεδιάσει και να πραγματοποιήσει, με την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής, την ειρηνική ευθανασία του καπιταλισμού σε όλες τις πιθανές εκδοχές του. Ένας καλύτερος κόσμος είναι σήμερα αναμφισβήτητα εφικτός, ‘αλλά για να είναι καλύτερος πρέπει να είναι και δικαιότερος’[53].
«Ως οικονομολόγοι, ας αποφασίσουμε ότι πέρασαν πια οι καιροί του επιστημονικού απομονωτισμού, των καθαρών και εξειδικευμένων οικονομικών επιστημόνων. Η πολυπλοκότητα που μας περιβάλλει, το μέγεθος και το πολυδιάστατο των προβλημάτων απαιτεί από εμάς ευρύτητα παιδείας και γνώσης που θα ξεπερνά τα στεγνά συνήθως στείρα και φτωχικά οικονομικά μας μοντέλα»
Γιώργος Χατζηκωνσταντίνου
Με αυτή την σύντομη ανάλυση της παράλληλης πορείας της οικονομικής θεωρίας με την ιδεαλιστική φιλοσοφία, την μεταφυσική και την θρησκεία, γίνεται κατανοητό ότι η λεγόμενη ‘οικονομική επιστήμη’ περιορίστηκε στον ρόλο της ιδεολογίας της υπεράσπισης της εκάστοτε εξουσίας. Όμως όπως κάθε επιστήμη, έτσι και η οικονομική επιστήμη, δεν είναι μια αφηρημένη και απρόσωπη έννοια, γιατί υπάρχει και δρα στον χώρο και στον χρόνο, αλλά στην μέχρι τώρα ιστορία για λογαριασμό των κατόχων των μέσων παραγωγής και σε βάρος της κοινωνίας/ανθρωπότητας και του πλανήτη. Κι’ αυτό επειδή το κυρίαρχο στοιχείο, από τον Σόλωνα και μετά, είναι η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής, κι όσο αυτό θα παραμένει ως έχει, τόσο οι περισσότεροι επαγγελματίες επιστήμονες δεν θα υπηρετούν τον άνθρωπο, την επιστήμη, την κοινωνία και την ανθρωπότητα, όσα Νόμπελ και αν τους δοθούν.
Το κεφάλαιο που γνωρίζει καλύτερα από τις κοινωνίες τα συμφέροντά του, φροντίζει να αγοράζει από τους ‘επιστήμονες’ την επαναστατική αξία της Γνώσης και ιδιαίτερα της επιστημονικής γνώσης. Γι’ αυτό φροντίζει να διαγράφει από το πρόγραμμα οικονομικών σπουδών όλα όσα θα έστρεφαν λ. χ. το ενδιαφέρον της οικονομικής επιστήμης από την σφαίρα της με κάθε θυσία αύξησης παραγωγής, στην σφαίρα της κοινωνικής εξέλιξης που σημαίνει στην δίκαιη και ανάλογα με τις πραγματικές ανάγκες κατανομή του κοινωνικού πλούτου. Κι’ αυτό γιατί η επιστημονική οικονομική έρευνα θα αποκάλυπτε όλο και περισσότερο ότι η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής αποτελεί την αιτία όλων των δεινών της ανθρωπότητας, οπότε ο καλύτερος κόσμος που όλοι ‘ευαγγελίζονται’ θα οδηγούσε την επιστημονική έρευνα στην απαίτηση για την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής, ως προϋπόθεση για την επανασύνδεση των κοινωνιών σε ένα ενιαίο Όλον, αλλά και στην αποκατάσταση της αρμονικής συνεργασίας και συνύπαρξης μεταξύ Ανθρώπου και Φύσης.
Είναι ακριβώς αυτή η πραγματικότητα που θέλει το κεφάλαιο να αποφύγει και γι’ αυτό αναγκάζει, ιδιαίτερα τις κοινωνικές επιστήμες να σφιχταγκαλιάζονται με την ιδεαλιστική φιλοσοφία και να κάνουν παρέα με την αλχημεία και τους λογής-λογής αγύρτες φετιχοποιούς και κομπογιαννίτες φετιχολάτρες.
Ε. Επίλογος
«Η οικονομική ανισότητα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τη θρησκεία»
Ναπολέων Βοναπάρτης
Η οικονομική θεωρία, καταλήγοντας, ως οικονομική επιστήμη του 21ου αιώνα, οφείλει να διδάξει την ανθρωπότητα ότι όσο θα υπάρχει ατομική ιδιοκτησία, θα υπάρχουν θρησκείες, ‘θεοί’ και φαντάσματα, βία, νόμοι του ισχυρότερου, φυλακές και στρατοί, θα υπάρχει πόνος, φτώχεια και πείνα και πολλή ιδεολογία που θα τρέφεται με σκοταδισμό, φανατισμό και αίμα.
‘Η αθεΐα είναι ο θεωρητικός ουμανισμός που συνδέεται με τον εαυτό του μέσω του ξεπεράσματος της θρησκείας και η κοινοκτημοσύνη είναι ο πρακτικός ουμανισμός που συνδέεται με τον εαυτό του μέσα από το ξεπέρασμα της ατομικής ιδιοκτησίας. Μόνο όταν ξεπεράσουμε αυτή την διαμεσολάβηση, θα μπορέσει να υπάρξει θετικά και αυθεντικά ως προς τον εαυτό του ο θετικός ουμανισμός’[54].
Θετικός, δηλαδή αταξικός ουμανισμός του 21ου αιώνα, ο ουμανισμός του homo humanisticus universalis, δεν μπορεί παρά να σημαίνει τη λαχτάρα, την προσπάθεια και την ικανότητά μας, ως ανθρωπότητα, να σκουπίσουμε το δάκρυ από τα μάτια της Μάνας-Φύσης και να ξανακάνουμε το άδολο χαμόγελό της, το συναρπαστικό φαινόμενο της ζωής, τη ζωή μας την ίδια, έργο τέχνης, πηγή δημιουργικής οικουμενικής ευτυχίας, συνείδηση, νόημα και αιώνιο στολίδι αυτού του αναρχοατελεύτητου και μεγαλοπρεπούς Σύμπαντος.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αλτουσέρ Λουί, Το πρόβλημα του ‘φετιχισμού’ στον Μαρξ, στο περιοδικό Θέσεις, τεύχος 66/1999.
Αυγουστίνος (Ιερός), Η Πολιτεία του Θεού, Αθήνα χ. χ., τόμος Α (Ι-ΧΙΙ) και τόμος Β (ΧΙΙΙ-ΧΧΙΙ).
Basso Lelio, Εισαγωγή στον συλλογικό τόμο: Πολιτιστικός Ιμπεριαλισμός, Ίδρυμα Μεσογειακών Μελετών, Αθήνα 1984.
Bostrom, Νick, The Future of Human Evolution, in Tandy, C. (Editor), Death and Anti-Death: Two Hundred Years After Kant, Fifty Years After Turing, Ria University Press: Palo Alto, California, 2004.
Γαλανάκης Δημήτριος Χ., «Τί θεός;»: Η περί θεού διδασκαλία στον Πλάτωνα και τους Στωικούς, Διατριβή στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2018.
Γιαννουλάτος Αναστάσιος, Επίσκοπος Αλβανίας, Ισλάμ, Θρησκειολογική επισκόπηση, ΤΑ ΝΕΑ , Αθήνα 2020.
Elliade Mircea and Couliano Ioan P., Λεξικό των θρησκειών, ΤΟ ΒΗΜΑ, Αθήνα 2016.
Hughes James J., The Politics of Transhumanism and the Techno‐millennial Imagination, 1626‐‐2030, in: Zygon, Journal of Religion and Science, November 2012.
Δημούλης Δημήτρης και Μηλιός Γιάννης, Θεωρία της αξίας, ιδεολογία και ‘φετιχισμός’, στο περιοδικό Θέσεις, τεύχος 66/1999.
Keynes John Maynard, Η γενική θεωρία της απασχόλησης, του τόκου και του χρήματος, ΤΟ ΒΗΜΑ, Αθήνα 2010.
Lambos Kostas D., Abhängigkeit und fortgeschrittene Unterentwicklung dargestellt am Beispiel der Landwirtschaft Griechenlands: Ein Beitrag zum Studium des (griechischen) Periphaeren Kapitalismus und der alternativen Entwicklungsstrategien, R. G. Fischer Verlag, Frankfurt am Main 1981
Λάμπος Κώστας, Εξάρτηση, προχωρημένη υπανάπτυξη και αγροτική οικονομία της Ελλάδας. Μια συμβολή στη μελέτη του (ελληνικού) περιφερειακού καπιταλισμού και των εναλλακτικών στρατηγικών ανάπτυξης, Αιχμή, Αθήνα 1983.
Λάμπος Κώστας, Αμερικανισμός και Παγκοσμιοποίηση. Οικονομία του φόβου και της Παρακμής, ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, Αθήνα 2009.
Λάμπος Κώστας, Κιναζισμός. Το ανώτατο στάδιο του πλιάτσικοκαπιταλισμού ή το πισωγύρισμα στο κατώτατο στάδιο του πολιτισμού; Πολίτες, τεύχος 21/Δεκέμβρης 2010.
Λάμπος Κώστας, Άμεση Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία. Η μεγάλη πορεία της α ανθρωπότητας προς την κοινωνική ισότητα και τον Ουμανισμό, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2012.
Λάμπος Κώστας, Νεογερμανισμός. Ο νέος εφιάλτης της Ευρώπης; Πολίτες, τεύχος 35/Φεβρουάριος 2012 και 36/Μάρτιος 2012.
Λάμπος Κώστας, Ποιος φοβάται το Υδρογόνο; Η επανάσταση του υδρογόνου, η ελεύθερη ενέργεια και η απελευθέρωση της ανθρωπότητας από τα ορυκτά καύσιμα και την καπιταλιστική βαρβαρότητα, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2013.
Λάμπος Κώστας, Θεός και κεφάλαιο. Δοκίμιο για τη σχέση μεταξύ θρησκείας και εξουσίας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2016.
Λάμπος Κώστας, Η γέννηση και ο θάνατος της ατομικής ιδιοκτησίας. Η ατομική ιδιοκτησία ως μήτρα βίας, εξουσίας, ανισότητας, εγκληματικότητας, σκοταδισμού και ανηθικότητας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2017, σελ. 119-200.
Λάμπος Κώστας, Αταξική Δημοκρατία και Ουμανισμός στον 21ο αιώνα, στο συλλογικό τόμο: Η Άμεση Δημοκρατία στον 21ο αιώνα, (Κώστας Λάμπος Επιμέλεια), ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2013, σελ. 147-198.
Λάμπος Κώστας, Σκέψεις για μια οικονομία της ισότητας και της ελευθερίας, στο: Ένας καλύτερος κόσμος είναι εφικτός. Να θεμελιώσουμε τον πολιτισμό της κοινωνικής ισότητας, (Κώστας Λάμπος Επιμέλεια), ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2020, σελ. 247-316.
Lampos Kostas, Social In/Equality and classless Humanism, Ontimebooks, υπό έκδοση.
Λαμπρέλης Δ. Ν., Nitzsche. Φιλόσοφος της πολλαπλότητας και της μάσκας, Διδακτορική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 1986.
Lafargue Paul, Die Seele: Entstehung und Entwicklung eines Begriffs, Bernd Mueller Verlag, Zittau 2010.
Λαφάργκ Πωλ, Η καταγωγή της ιδέας της ψυχής, Γκοβόστης, Αθήνα χ.χ.,
Λαφάργκ Πωλ, Η θρησκεία του κεφαλαίου, ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ, Αθήνα 2011.
Luther Martin, Διακήρυξη Διαμαρτυρίας των 95 Θέσεων.
Μάμφορντ, Λιούις, Η ουτοπία, οι δαίμονες της ψυχής και η προοπτική του ανθρώπου, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2011.
Marx Karl, Το Κεφάλαιο, τόμοι 3, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2002.
Marx Karl, Das Kapital, στο Marx Engels Werke, Dietz Verlag, Berlin 1972, Band 23, και Band 24 και 25, Berlin 1973.
Marx Karl, Early Writings, PENGUIN BOOKS, in association with New Left Review, 1992.
Morgan Lewis Henry, Η αρχαία κοινωνία, Εκδόσεις Αναγνωστίδη, χ. χ.,
Pietz, William, «The problem of the fetish, I», in: Anthropology and aesthetics, τόμος. 9, 1985.
Pietz, William, «The problem of the fetish, II. The origin of the fetish», in: Anthropology and aesthetics, τόμος. 13. 1987.
Χατζηκωνσταντίνου Γιώργος, Το οικονομικό σύστημα και η εξέλιξή του. ΚΡΙΤΙΚΗ, Αθήνα 2009.
Χατζηκωνσταντίνου Γιώργος, Μεταξύ εφικτού και ανέφικτου, στο συλλογικό έργο: Ένας Καλύτερος κόσμος είναι εφικτός. Να θεμελιώσουμε τον πολιτισμό της κοινωνικής ισότητας, (Κώστας Λάμπος Επιμέλεια), ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2020.
Weber Max, Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού, ΤΟ ΒΗΜΑ, Αθήνα 2010.
[1] Αυτό το κείμενο αποτελεί συμμετοχή στον συλλογικό τόμο: Οικονομική Θεωρία. Αναζητώντας και διαπιστώνοντας, Τιμητικός τόμος για τον Ομότιμο Καθηγητή Γεώργιο Χατζηκωνσταντίνου, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΖΙΟΛΑ, Θεσσαλονίκη 2021, σελ. 79-114.
[2] Οι Ίωνες φιλόσοφοι προσπάθησαν να κατανοήσουν τον κόσμο και την ζωή μελετώντας τους νόμους ύπαρξης και κίνησής τους χρησιμοποιώντας την Λογική, τα μαθηματικά, την φυσική, τη βιολογία, την αστρονομία και όχι τους μύθους και τους θρύλους, θεμελιώνοντας έτσι τον ανθρώπινο πολιτισμό.
[3] Για μια διεξοδική ανάλυση βλέπε: Pietz, William, The problem of the fetish, in: Anthropology and aesthetics, τόμος. 9, 1985 και Pietz, William, The problem of the fetish, II. The origin of the fetish, in: Anthropology and aesthetics, τόμος 13ος. 1987.
[4] Χαρακτηριστικά καθημερινά παραδείγματα θρησκευτικών φετίχ είναι τα σταυρουδάκια, οι εικόνες και τα διάφορα σύμβολα που κρεμάνε πολλοί ανασφαλείς, θρησκευόμενοι και προληπτικοί άνθρωποι στο λαιμό τους, τα κομποσκοίνια και διάφορα άλλα χαϊμαλιά, τα κοσμήματα και τα δερμογραφήματα (τατουάζ), όπως και τα εικονίσματα στα σπίτια και στα αυτοκίνητα, που δημιουργούν την ψευδαίσθηση ότι τάχα τους προφυλάσσουν από τα κακά πνεύματα, την κακοτυχία και από το ‘κακό μάτι’, ή νομίζουν ότι τους προσθέτουν γοητεία, ενώ αγνοούν ότι τους εκθέτουν ως καταναλωτές ανοησιών και πνευματικών σκουπιδιών.
[5] Σχετικά με τη θεωρία για τον φετιχισμό του εμπορεύματος και του κεφαλαίου, βλ. Marx Karl, Das Kapital, στο Marx Engels Werke, Dietz Verlag, Berlin 1972, Band 23, σελ. 49-98 και Band 25, Berlin 1973, σελ. 404-412.
[6] Γύρω από τη μαρξική θεωρία για τον ‘φετιχισμό του εμπορεύματος’ έχει αναπτυχθεί ένας διάλογος μεταξύ οπαδών, επικριτών και αντιπάλων της μαρξικής θεωρητικής διατύπωσης με αποτέλεσμα να γίνει το θέμα ακόμα πιο δυσνόητο. Βλ. ενδεικτικά: Δημούλης Δημήτρης και Μηλιός Γιάννης, Θεωρία της αξίας, ιδεολογία και ‘φετιχισμός’, στο περιοδικό Θέσεις, τεύχος 66/1999 και Αλτουσέρ Λουί, Το πρόβλημα του ‘φετιχισμού’ στον Μαρξ, στο περιοδικό Θέσεις, τεύχος 66/1999.
[7] Marx Karl, Το Κεφάλαιο, τόμοι 3, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2002, εδώ τόμος 1, σελίδα 84.
[8] Morgan Lewis Henry, Η αρχαία κοινωνία, Εκδόσεις Αναγνωστίδη, χ. χ., σελίδα 16 κ. επ.
[12] Βλέπε αναλυτικά: Λάμπος Κώστας, Η γέννηση και ο θάνατος της ατομικής ιδιοκτησίας. Η ατομική ιδιοκτησία ως μήτρα βίας, εξουσίας, ανισότητας, εγκληματικότητας, σκοταδισμού και ανηθικότητας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2017, σελ. 119-200.
[13] «Έκλεψα από τους θεούς κι έδωσα στους ανθρώπους μέσα σε κούφιο ξύλο το σπέρμα της φωτιάς, που είναι κάθε τέχνης διδάσκαλος για τους θνητούς και ζωής τρόπος», Προμηθέας Δεσμώτης, Αισχύλος.
[14]Ο Σωκράτης, όπως είναι γνωστό δεν άφησε κανένα έργο και συνεπώς ότι γνωρίζουμε γι’ αυτόν και για τις ιδέες του, το γνωρίζουμε κύρια από τα έργα του Πλάτωνα, πράγμα που επιτρέπει την αμφισβήτηση της πατρότητας της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας που αποδίδεται στον Σωκράτη, η οποία προφανώς ανήκει στον Πλάτωνα, αλλά ο ίδιος προτίμησε το ρόλο του ‘μαθητή’ του Σωκράτη. Άλλωστε ο Σωκράτης έφυγε από τη ζωή το 399, όταν ο Πλάτωνας ήταν μόλις 28 ετών και το μόνο έργο του που φαίνεται να είχε εκδοθεί την ίδια χρονιά ήταν η δική του εκδοχή της απολογίας του Σωκράτη. Στον Σωκράτη αναφέρεται και ο Αριστοτέλης, αλλά προφανώς όπως τον γνώρισε από τις διηγήσεις του δασκάλου του, του Πλάτωνα, γιατί ο Αριστοτέλης γεννήθηκε δέκα πέντε χρόνια μετά τον θάνατο του Σωκράτη. Πάντως ο ‘Σωκράτης του Πλάτωνα’, ως υποτιθέμενος προφήτης του μονοθεϊσμού δεν καταδικάστηκε για τις θρησκευτικές του αντιλήψεις και για τις φιλοσοφικές του απόψεις, αφού στην Αθηναϊκή Δημοκρατία δεν υπήρχε ανεξάρτητη, ‘επικρατούσα’ και οργανωμένη κρατική θρησκεία, αλλά επειδή υποτίθεται, όπως παρουσιάζεται ‘ως αντικαθρέφτισμα του δημιουργού του’ στον Πλάτωνα, ότι ήταν σφοδρός πολέμιος της Δημοκρατίας και απολογητής της αριστοκρατίας και των ολιγαρχικών-τυραννικών καθεστώτων, όπως ήταν και ο Πλάτωνας. Κατά καιρούς μάλιστα πολλοί από τους αριστοκράτες και τυράννους σιτίζονταν στην περσική αυλή καταστρώνοντας σχέδια για τους ‘περσικούς πολέμους’ κατά της Ελλάδας ελπίζοντας έτσι να αναρριχηθούν στην εξουσία. Άλλωστε, οι Ελληνικές πόλεις/κράτη ποτέ δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν ενωμένες τους Πέρσες, γι’ αυτό και κατέρρευσαν. Όλα αυτά τα γεγονότα έμειναν γνωστά στην ιστορία ως Μηδικά, ‘εξ’ ου’ και ο όρος Μηδίσαντες.
[17] Λαμπρέλης Δ. Ν., Nitzsche. Φιλόσοφος της πολλαπλότητας και της μάσκας, Διδακτορική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 1986, σελ. IV και 12-49.
[18] Για την εξαφάνιση του έργου του Δημόκριτου πρωτοστατούσε ο ίδιος ο Πλάτωνας, ο οποίος συγκέντρωνε τα βιβλία του Δημόκριτου για να τα κάψει, αναφέρεται: Διογένης Λαέρτιος Φιλοσόφων βίοι ΙΧ 40 και 52,. Το ίδιο λένε και οι αρχαίοι ιστορικοί Φιλόστρατος, Βίοι Σοφιστών, I 10, 3 και ο Ησύχιος, Ονοματολόγος˙ Σέξτος Εμπειρικός, Προς μαθηματικούς, IX 55.
[19] «Πανταχοῦ γὰρ ὁ Πλάτων παρωιδεὶ τὰ Όρφέως», ομολογία του νεοπλατωνιστή Ολυμπιόδωρου, (495-570 νέας χρονολόγησης), για τον Πλάτωνα, αναφέρεται στο: Γαλανάκης Δημήτριος Χ., «Τί θεός;»: Η περί θεού διδασκαλία στον Πλάτωνα και τους Στωικούς, Διατριβή στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2018, σελ. 50.
[20] Ορφικά ονομάστηκαν σκόρπιες, τόσο αναφορικά με τους πολλούς που τις διατύπωσαν όσο και διάσπαρτες στον χώρο και στον χρόνο ύμνοι, ιδέες και διδασκαλίες μιας μυστικιστικής θρησκευτικής τάσης που πρέσβευε την ύπαρξη ενός ‘θεού δημιουργού του κόσμου’ και την ‘αθανασία της ψυχής’ και αποδίδεται στον αμφισβητούμενης ιστορικότητας μυθικό Ορφέα προερχόμενο, κατά την παράδοση, από την μακρινή Θράκη. Εμφανίστηκε το 6ο αιώνα, την εποχή δηλαδή που εμφανίστηκε η πατριαρχία με την θέσπιση από τον Σόλωνα, (592-591),της ατομικής ιδιοκτησία πάνω στην γη και οργανώθηκε το κράτος ως ταξικός εξουσιαστικός θεσμός για την προστασία της τάξης των ιδιοκτητών. Διαδόθηκε κύρια στην Αττική και στις αποικίες της στην Κάτω Ιταλία και τη Σικελία, αλλά ξεπεράστηκε από την επικράτηση της ιδεαλιστικής πλατωνικής φιλοσοφίας-θεολογίας.
[22] Lafargue Paul, Die Seele: Entstehung und Entwicklung eines Begriffs, Bernd Mueller Verlag, Zittau 2010, σελ. 33 και Λαφάργκ Πωλ, Ηκαταγωγήτηςιδέαςτηςψυχής, Γκοβόστης, Αθήνα χ.χ., σ. 31-32.
[23] Με την οποία καταργήθηκαν, βέβαια, οι νόμοι του Δράκοντα και απελευθερώθηκαν προσωρινά οι χρεωμένοι στους τοκογλύφους δούλοι, με αντάλλαγμα όμως την παραχώρηση, για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, στους αριστοκράτες-τοκογλύφους του δικαιώματος της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στην κοινόκτητη γη, νόμο με τον οποίο διαιωνίζεται η δουλεία των εργαζόμενων ανθρώπων αλλάζοντας μορφές.
[24] Λαφάργκ Πωλ, Η θρησκεία του κεφαλαίου, ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ, Αθήνα 2011, σελ. 46 κ. επ.
[25] Για μια σε βάθος ανάλυση του εξουσιαστικού φόβου, βλέπε: Λάμπος Κώστας, Αμερικανισμός και Παγκοσμιοποίηση. Οικονομία του φόβου και της Παρακμής, ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, Αθήνα 2009, σελ. 21-217.
[43]Bostrom, Νick, The Future of Human Evolution, (Το Μέλλον της Ανθρώπινης Εξέλιξης), in Tandy, C. (Editor), Death and Anti-Death: Two Hundred Years After Kant, Fifty Years After Turing, (Διακόσια χρόνια μετά τον Καντ και πενήντα μετά τον Τιούρινγκ), Ria University Press: Palo Alto, California, 2004, σελ. 339-371, βλέπε επίσης: Hughes James J., The Politics of Transhumanism and the Techno‐millennial Imagination, 1626‐‐2030, in: Zygon, Journal of Religion and Science, November 2012, σελ. 339-371.
[49]Βλέπε σχετικά, Lambos Kostas D., Abhängigkeit und fortgeschrittene Unterentwicklung dargestellt am Beispiel der Landwirtschaft Griechenlands: Ein Beitrag zum Studium des (griechischen) Periphaeren Kapitalismus und der alternativen Entwicklungsstrategien, R. G. Fischer Verlag, Frankfurt am Main 1981, σελ. 7-95 και Λάμπος Κώστας, Εξάρτηση, προχωρημένη υπανάπτυξη και αγροτική οικονομία της Ελλάδας. Μια συμβολή στη μελέτη του (ελληνικού) περιφερειακού καπιταλισμού και των εναλλακτικών στρατηγικών ανάπτυξης, Αιχμή, Αθήνα 1983, σελ. 19-96.
Η υπαρξιακή κρίση του παρακμασμένου καπιταλισμού εξελίσσεται σε στρατηγική κρίση της ανθρωπότητας Οι στιγμές είναι κρίσιμες κι έχουμε όλοι χρέος να τις αντιμετωπίσουμε ατομικά και συλλογικά με κριτική σκέψη ως Πολίτες και όχι ως οπαδοί σκοταδιστικών μύθων, εξουσιαστικών/κομματικών ιδεολογιών και ως άκριτοι καταναλωτές προπαγάνδας, ψευδών ειδήσεων και συνωμοσιολογιών όσα συστηματικά και σκόπιμα ανακριβή μας σερβίρουν ως ‘ενημέρωση’ κομματικά στρατευμένοι δημοσιογράφοι, κυβερνητικοί και αντικυβερνητικοί παράγοντες, ‘ειδικοί’ και άσχετοι επιστήμονες, ακόμα και καθηγητάδες, ‘ακαδημαϊκοί’ και λοιποί μαϊντανοί των συστημικών ΜΜΕ που με το αζημίωτο υπηρετούν συνειδητά το σύστημα που βάζει τα κέρδη του κεφαλαίου πάνω από τον άνθρωπο, από τα συμφέροντα της κοινωνίας/ανθρωπότητας και τον σεβασμό της Βιόσφαιρας.
Ας σταθούμε στοχαστικά, και σε συντομία στα δυό κορυφαία ζητήματα που λόγω των συνεπειών τους απασχολούν ολόκληρη την ανθρωπότητα τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα τις τελευταίες μέρες.
Το πρώτο έχει να κάνει με την λεγόμενη ‘κλιματική αλλαγή’, όπως σκόπιμα αποκαλούν την καταστροφή του περιβάλλοντος. Είναι σαφές ότι ντύνοντας την καταστροφή με τον όρο αλλαγή που συνήθως νοείται θετικά, βιάζεται η έννοια και κακοποιείται η γλώσσα. Αυτό όμως που συμβαίνει είναι η συστηματική καταστροφή του περιβάλλοντος γνωστή και ως οικολογική βόμβα, αποτέλεσμα της καταστροφικής δράσης του κεφαλαιοκρατικού συστήματος παραγωγής και κατανομής του παγκόσμιου πλούτου. Πρόκειται για την πραγματικότητα την οποία κορυφαίοι οργανισμοί, περιβαλλοντολογικές οργανώσεις ακαδημαϊκοί περιβαλλοντολόγοι και περιβαλλοντολογούντες επιδοτούμενοι από το σύστημα του κεφαλαίου κάνουν ότι δεν την βλέπουν και προσπαθούν να πείσουν και εμάς ‘ότι δεν υπάρχει ως συστημική συνέπεια και μας την παρουσιάζουν, ως ‘ανθρωπογενή’. Είναι συνεπώς αυτή η συστημική καταστροφή του περιβάλλοντος που καταλήγει στην ανατροπή της κλιματικής ισορροπίας με συνέπεια τις φυσικές καταστροφές, οι οποίες κατά κανόνα πλήττουν φτωχούς ανθρώπους, φτωχές κοινωνικές τάξεις και φτωχές χώρες, μεγαλώνοντας παράλληλα τον πλούτο εκείνων που ελέγχουν και ρυθμίζουν την παγκόσμια οικονομία με μοναδικό κριτήριο τα ατομικά, ταξικά και εθνικά τους συμφέροντα.
Το εγκληματικό στοιχείο σ’ αυτήν την υπόθεση βρίσκεται στο γεγονός ότι οι ‘ειδικοί’ που γνωρίζουν την πραγματική αιτία αυτού του ‘φαινομένου’, που δεν είναι άλλη από την ασύδοτη έκλυση στην ατμόσφαιρα δισεκατομμυρίων τόνων διοξειδίου του άνθρακα (CO2), παρουσιάζουν αυτό το καπιταλιστικό οικονομικό έγκλημα ως ένα ‘ανθρωπογενές φαινόμενο’1 που προσπαθεί να εμφανίσει τα αιτιατά ως αίτια και τα θύματα ως θύτες.
Κορυφαίος εκφραστής αυτής της θεωρίας είναι ο ακαδημαϊκός κ. Ζερεφός, τον οποίο το σύστημα περιφέρει ως μαϊντανό στα δίκτυα ειδήσεων για να απαντήσει ως ‘ειδικός’ επί του κλίματος, όταν οι κοινωνίες και απλοί Πολίτες διερωτώνται αν τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας ευθύνονται, για την ζημιά που προκαλεί η ανατροπή της κλιματικής ισορροπίας, το ίδιο με την αμερικάνικη, την κινέζικη, την ινδική, την ρώσικη, την αργεντίνικη ή την γερμανική κ.λπ. βιομηχανία που πλουτίζουν μέσω της ασύδοτης καταστροφής του πλανήτη και της ατέρμονης φτώχειας, με στόχο την παγκόσμια ηγεμονία κατά μόνας ή συλλογικά. Το βασικό επιχείρημα αυτής της απολογητικής σχολής σκέψης περιστρέφεται γύρω από την έννοια του ‘φυσικού φαινομένου’, χωρίς να μπαίνουν στον κόπο να μας μιλήσουν για τις ευθύνες του χαοτικού, αχαλίνωτου και καταστροφικού καπιταλισμού που αποτελούν τις αιτίες του αφύσικου πια σε ένταση, συχνότητα και μέγεθος ‘φαινομένου’, αλλά και για το ρόλο και την ευθύνη των οργανωμένων κοινωνιών να αντιμετωπίζουν αυτά τα φαινόμενα.
Όλοι γνωρίζουμε πως η διαδικασία ερημοποίησης του πλανήτη σχετίζεται κατά κύριο λόγο με την άναρχη και ληστρική δράση του κεφαλαίου για το, με κάθε θυσία, μέγιστο και άμεσο κέρδος. Όλοι γνωρίζουμε επίσης ότι το κεφάλαιο αποτελεί την πρωτογενή εξουσία με την οποία υπαγορεύει, δια των πολιτικών υπαλλήλων του, νόμους, συμπεριφορές και αντιλήψεις ώστε οι ‘ειδικοί’ και οι ‘αρμόδιοι’, για πολιτικούς θώκους, καθηγεσίες, ρουσφετάκια και τριάντα αργύρια να κάνουν στραβά μάτια μπροστά στις εγκληματικές παρανομίες του κεφαλαίου σε βάρος της ανθρωπότητας και της Φύσης. Φτάνει μια περιοδεία ανά την Ελλάδα, ακόμα και μια σύντομη επίσκεψη στα νησιά και ιδιαίτερα στην, υπό διαρκή πυρπόληση Εύβοια για να διαπιστώσει ότι σε μια διαδρομή 33 χιλιομέτρων, λ. χ. από τα Νέα Στύρα μέχρι την Κάρυστο, ότι όλοι οι ορεινοί όγκοι είναι κρανίου τόπος και όλες οι κορυφογραμμές είναι γεμάτες από, σύμφωνα με εμπειρίες, αλλά και με αναλύσεις κόστους οφέλους, αμφιβόλου οικονομικοκοινωνικής χρησιμότητας, θηριώδεις ανεμογεννήτριες που δεν καταστρέφουν μόνο την αισθητική του τοπίου, αλλά προϋποθέτουν και την καταστροφή της χλωρίδας και της πανίδας της περιοχής που αποτελούν πηγή ζωής των κατοίκων. Σε άλλα μέρη δεσπόζουν τα γερμανικής παραγωγής επίσης αντιοικονομικά για τους επενδυτές, κερδοφόρα για τους βιομήχανους και τους εμπόρους φωτοβολταϊκά συστήματα, για να διαπιστώσει, αυτό που οι περισσότεροι Ευβοιώτες βιώνουν ως καταστροφή του τόπου τους.
Καταστροφή που, δια του μελισσοκόμου της περιοχής, υποδείχνοντας την πραγματική αιτία της ολοκληρωτικής καταστροφής τους, την περιγράφουν γλαφυρά με τα παρακάτω απλά λόγια: «Καίνε τα δάση μας για να φυτέψουν κάποιοι γερμανικές ανεμογεννήτριες για να καταλήξουμε εμείς γκαρσόνια και τα παιδιά μας μετανάστες». Και ενώ όλοι γνωρίζουν ότι εκείνοι οι ‘επιχειρηματίες’ που ‘ως, ανθρωπογενής τάχα, και όχι ως κερδοσκοπική παρέμβαση’ καίνε τα δάση για να αποκομίσουν κάποιο κέρδος το καλοκαίρι, το χειμώνα που τα νερά της βροχής θα πνίξουν ανθρώπους, χωριά και κάμπους θα αποκομίσουν καινούργια κέρδη με κάποια άλλη ‘επιχειρηματική μορφή’ με την οικονομική στήριξη, βεβαίως, του καπιταλιστικού ταξικού κράτους τους. Το καπιταλιστικό σύστημα, όπως όλοι γνωρίζουμε, είναι ενιαίο μεν και με πολλά πρόσωπα δε, που όμως ανήκει στους λίγους που κατέχουν τα μέσα παραγωγής υλικών και άυλων αγαθών για λίγες υπαρκτές ζωτικές και πολλές τεχνητές και άχρηστες ανάγκες που δια της εμπορευματοποίησης τους παίρνουν τη μορφή του άνισα κατανεμημένου και γι’ αυτό απάνθρωπου και καταστροφικού εξουσιαστικού πλούτου.
Η επίκληση των εξαιρετικά αντίξοων συνθηκών, του υψηλού θερμικού φορτίου και του ιδιαίτερου, απροσπέλαστου ανάγλυφου του εδάφους της χώρας και των ‘ριπών αέρος’ για τις πρωτόγνωρες καταστροφικές πυρκαγιές των τελευταίων ημερών, είναι η μισή αλήθεια με την οποία επιχειρείται να αποσιωπηθεί η έλλειψη προληπτικής πολιτικής δασοπροστασίας, το κόστος της οποίας θα ήταν ένα μικρό μόνο κλάσμα των τεράστιων ζημιών που υπέστη η τοπική κοινωνία, η οικονομία, το φυσικό περιβάλλον και η χώρα συνολικά, ακόμα και σε εθνικό αμυντικό δυναμικό. Αυτή η έλλειψη στρατηγικής πρόληψης από φυσικές καταστροφές, που κατά κανόνα πλήττουν την εργαζόμενη κοινωνία, σχετίζεται άμεσα με την αντίληψη και τα συμφέροντα του κεφαλαίου που χρειάζεται ένα κράτος νυχτοφύλακα των δικών του συμφερόντων και όχι ένα κράτος αμερόληπτο εκφραστή και προστάτη του συνόλου της κοινωνίας και των όρων ύπαρξής της.
Είναι αυτά τα συμφέροντα που παραβιάζουν συνειδητά την πάγια αρχή σύμφωνα με την οποία ‘η πρόληψη είναι προτιμότερη της καταστολής’, γιατί αυτά τα συμφέροντα με την καταστολή μεγαλώνουν και όχι με την πρόληψη. Βέβαια καμιά πρόληψη δεν μπορεί να αποτρέψει καταστροφές στην περίπτωση ακραίων περιπτώσεων. Μπορεί όμως να περιορίσει τις ζημιές στο ελάχιστο και με έναν υπεύθυνο προγραμματισμό να σώσει ανθρώπινες ζωές, οικονομικές και κοινωνικές υποδομές και φυσικό πλούτο, που θα κρατήσει όρθιες τις επιμέρους κοινωνίας να θεραπεύσουν τις πληγές τους και να συνεχίσουν την πρόοδό τους, χωρίς να χρειάζεται να καταφύγουν οι ίδιοι σε κοράκια τοκογλύφους δανειστές και την χώρα μας στον έλεγχο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, που λειτουργεί, όπως όλοι οι διεθνείς τάχα οργανισμοί, ως μακρύ χέρι της αμερικάνικης εξωτερικής πολιτικής.
Ο κ. Ζερεφός και όλοι οι ανά την υφήλιο συνοδοιπόροι του της θεωρίας ‘της ανθρωπογενούς παρέμβασης’, που τάχα ευθύνεται για όλα τα κακά της μοίρας μας, που, ως απολογητές του κεφαλαίου, συμβάλλουν συνειδητά, γιατί και μορφωμένοι και ευφυείς άνθρωποι είναι, στην παραπλάνηση των κοινωνιών δεν παραβιάζουν μόνο τον όρκο τους ως επιστήμονες, αλλά και το ηθικό χρέος τους απέναντι στην κοινωνία και στην ανθρωπότητα να λειτουργούν ως σύμβουλοι και υπερασπιστές της, επιστρέφοντάς της όσα αυτές τους έμαθαν και τους πρόσφεραν για να γίνουν ότι έγιναν. Το επιχείρημά τους ‘περί ουδετερότητας της επιστήμης’ με το οποίο δικαιολογούν την υποταγή τους στην εκάστοτε εξουσία είναι ως ‘φύλλο συκής’ έωλο, γιατί η επιστήμη ως διαχρονικό κοινωνικό δημιούργημα είναι από την φύση της επαναστατική και εμφορείται από κοινωνική ηθική, την οποία οι μαυραγορίτες ‘ειδικοί’ την εμπορεύονται υποτάσσοντάς την στα συμφέροντα ενός ανήθικου mafia economic system που καταδυναστεύει τον άνθρωπο, την κοινωνία, την ανθρωπότητα και την κοινή μας μάνα, τη Βιόσφαιρα.
Όλοι οι φορείς αυτής της σχολής σκέψης, που εμπορεύονται την κοινωνικά αποκτημένη γνώση τους, γνωρίζουν πολύ καλά πως αποκλειστική αιτία της σημερινής οικονομικής και κοινωνικής παρακμής είναι το συγκεντρωτικό ολιγοπωλιακό ενεργειακό σύστημα με πυρήνα τα ορυκτά καύσιμα. Είναι τα σπάνια και άνισα διασπαρμένα στη Φύση ορυκτά καύσιμα που γέννησαν και συντηρούν ζωντανό το καπιταλιστικό σύστημα, είναι αυτά που ρυπαίνουν και καταστρέφουν όλα τα αναγκαία για την ζωή και την πρόοδο γεωφυσικά και ανθρώπινα/κοινωνικά οικοσυστήματα, στοιβάζοντας, ως φτηνή εξαρτημένη εργασία και ανέργους ως εφεδρικό βιομηχανικό στρατό, τεράστιους ανθρώπινους πληθυσμούς σε ελάχιστες μεγάλες πόλεις χωρίς στοιχειώδεις υποδομές και ανέσεις για τους πολλούς. Κι’ αυτό συμβαίνει την στιγμή που οι επιστήμες και οι τεχνολογίες, και παρά το φίμωμά τους, έχουν δημιουργήσει τους όρους για άφθονη, φθηνή, καθαρή, αποκεντρωμένη και ασφαλή ενέργεια που δεν καταργεί μόνο τα ορυκτά καύσιμα, αλλά και τον καπιταλισμό. Έχουν δηλαδή δημιουργήσει όλες τις αντικειμενικές προϋποθέσεις για έναν καλύτερο ανθρώπινο κόσμο, τον οποίο οι ‘ειδικοί’ σύμβουλοι και υπηρέτες των εξουσιών και της οικονομικής ολιγαρχίας σκόπιμα αποσιωπούν στηρίζοντας, με το αζημίωτο βέβαια, τα συμφέροντα του κεφαλαίου που με τους καταστροφικούς ιμπεριαλιστικούς πολέμους επιδιώκουν να μην τον ξεπεράσει η ανθρωπότητα που εκατομμύρια χρόνια παλεύει για κοινωνική ισότητα, καθολική ευημερία, πραγματική δημοκρατία και οικουμενική ειρήνη.
Είδατε ή ακούσατε κανέναν, από αυτά τα ‘φυντάνια’ να καταδικάζει πειστικά τα ορυκτά καύσιμα για την τρύπα του όζοντος, για την υπερθέρμανση του πλανήτη, για το ρόλο των ορυκτών καυσίμων και την ασυδοσία του κεφαλαίου στην ανατροπή της κλιματικής ισορροπίας και την διαμόρφωση της κλιματικής κρίσης; Όχι φυσικά, κι’ αυτό γιατί ως κοινωνικοί αποστάτες δεν είναι διατεθειμένοι να καταβάλλουν το αντίστοιχο τίμημα τιμής.
Γνωρίζουν όμως πολύ καλά οι εξωνημένοι ειδικοί ‘επιστήμονες’ ότι όλα τα σχετικά με την υδρογονοενέργεια που εδώ και δεκαετίες κορυφαίοι συνάδερφοί τους στις Ενωμένες Πολιτείες Αμερικής και στον κόσμο ολόκληρο διακηρύσσουν, ότι ‘η μεγάλη οικονομική επανάσταση που οδηγεί στην ανακατανομή της εξουσίας στη Γη θα έχει την μορφή της Οικονομίας του Υδρογόνου’2. Οι κοινωνίες όμως, είμαι βέβαιος, ελάχιστα γνωρίζουν ότι, η ενέργεια από υδρογόνο, το οποίο αποτελεί τα 2/3 του νερού3 και το 80-90% του σύμπαντος, μπορεί να τις απελευθερώσει από τον μανιακό καπιταλισμό και να μετατρέψει τον πλανήτη μας σε παράδεισο και να εξαλείψει την φτώχεια, τους ανταγωνισμούς και τους πολέμους, υπό την προϋπόθεση ότι θα καταργηθεί η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής και η οικονομική δραστηριότητα θα τεθεί υπό τον άμεσο και αποκλειστικό έλεγχο των άμεσα αυτοδιεθυνόμενων κοινωνιών. Επειδή όμως όσοι πουλάνε την σιωπή τους γνωρίζουν επίσης ότι η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής, στην γνώση και στην έρευνα διαμορφώνει μια οικονομία των ακραίων ενεργειακών και οικονομικοκοινωνικών ανισοτήτων, των καταπιεστικών εξουσιών4, των συγκρούσεων, των καταστροφικών πολέμων, της κλιματικής ανισορροπίας, των φυσικών καταστροφών της ανεργίας, της φτώχειας, της αλλοτρίωσης και της εξαθλίωσης του 99% του παγκόσμιου πληθυσμού, για να διπλασιάζει κάθε τόσο τον πλούτο της μια ελίτ που δεν υπερβαίνει το 1%, είναι φανερό ότι γνωρίζουν και ‘ποιος φοβάται το υδρογόνο’5. Επειδή όμως επέλεξαν να θέσουν την επιστημονική τους γνώση στην υπηρεσία της ελίτ γι’ αυτό επιμένουν δογματικά στην ‘θεωρία περί της ανθρώπινης παρέμβασης’ για να κρύψουν τον συστημικό χαρακτήρα αυτού του εγκλήματος με πυρήνα την ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής η οποία μέσω της εκμετάλλευσης της εξαρτημένης ανθρώπινης εργασίας και της ληστρικής αφαίμαξης των φυσικών πόρων μετατρέπεται σε κεφάλαιο και σε κοινωνική ανισότητα, σε αυταρχική εξουσία του παράνομου και ανήθικου πλούτου σε βάρος της κοινωνίας, της Ανθρωπότητας και της Φύσης.
Και ενώ οι κοινωνίες γίνονται όλο και εντονότερα κριτικές και σε όλο και μεγαλύτερο βαθμό αντισυστημικές, τόσο εντονότερα γίνονται αντικείμενο εξαπάτησης, ενώ κάποιοι αρέσκονται ακόμα στο να αυταπατώνται ως οπαδοί των κομμάτων του κεφαλαίου και του αστικού κοινοβουλίου, έρχεται το κεφάλαιο, δια των λογής-λογής υπαλλήλων του να προτείνει μια τάχα παγκόσμια διακυβέρνηση υπό την ηγεμονίαν του, για να προλάβει ώστε η μαζική αμφισβήτηση της αστικής δημοκρατίας να μην εξελιχθεί, όπως δείχνουν τα πρώτα σκιρτήματά τους, σε μαζική αγωνιστική διεκδίκηση ενός καλύτερο κόσμου, του κόσμου της κοινωνικής ισότητας και της Άμεσης Δημοκρατίας6 από το τοπικό μέχρι το οικουμενικό επίπεδο της ανθρωπότητας, την μόνη ρεαλιστική προοπτική να αποκατασταθούν προοδευτικά φυσικές, κοινωνικές και παγκόσμιες ισορροπίες.
Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι εμείς, ως επιμέρους άτομα και ως κοινωνικά σύνολα, είμαστε άμοιρα ευθυνών για όσα συντελούνται από το κεφάλαιο σε βάρος μας και σε βάρος της Φύσης, αλλά οι ευθύνες μας δεν περιορίζονται στο να είμαστε εθελοντές ‘οργανωμένων κύκλων’ που μας πιπιλίζουν το μυαλό, ότι ‘φταίει ο άνθρωπος’, γενικά και αόριστα για την καταστροφή του πλανήτη και την υποβάθμιση της ζωής μας και όχι το κεφάλαιο. Ο άνθρωπος το υποτιθέμενο δημιούργημα ενός υποτιθέμενου καλοκάγαθου και πάνσοφου ‘θεού’, αντίληψη που τελικά καταλήγει σε ένα φετίχ της εξουσίας, γιατί μόνο μια εξουσία των λίγων πάνω στους πολλούς αυτοθεοποιείται και ως ψεύτικη φέρεται πανούργα σέρνοντς πολλούς αφελείς τις Κυριακές στην εκκλησία και στη συνέχεια στον καθαρισμό των παραλιών, ‘για να σώσουμε τάχα τον πλανήτη’, αλλά και βάναυσα, όσο δεν φέρθηκαν ούτε και οι πρωτόγονοι ‘θεοί’ των πρωτόγονων ανθρώπων.
Αυτή η συνειδητή παραπλάνηση σκοπό έχει να μας πείσει ότι εκείνοι οι λίγοι ολιγάρχες του πλούτου και της εξουσίας που, δια των πολιτικών υπαλλήλων τους, νομοθετούν όπως τους συμφέρει και αποφασίζουν, με την βοήθεια των σκοταδιστικών μύθων, των εξουσιαστικών ιδεολογιών7, την ταξική παιδεία, την τυφλή προπαγάνδα, το ψέμα και στην ανάγκη με την βία των μηχανισμών καταστολής, για εμάς, χωρίς εμάς και σε βάρος μας.
Το συμπέρασμα είναι ότι στην ουσία οι μεγάλες φυσικές καταστροφές, όπως οι πυρκαγιές, οι πλημύρες, οι σεισμοί, το θανατηφόρο κυκλοφοριακό χάος, οι επιδημίες κ.λπ., δεν είναι αποτέλεσμα ούτε ‘ανθρώπινης παρέμβασης’, ούτε ‘θεϊκή δοκιμασία’, αλλά άμεση ή έμμεση συστημική επιλογή του κεφαλαίου, που το βοηθάει να αντιμετωπίζει τις αντιφάσεις, τις αντιθέσεις και τις κρίσεις του και να αναγεννιέται από τις κερδοφόρες στάχτες του πλανήτη, διαφορετικά, ως ιστορικά τυμπανιαίο πτώμα θα έπρεπε να έχει ήδη γίνει μια ιστορική παρένθεση για την ανθρωπότητα.
Το δεύτερο ζήτημα σχετίζεται με την παγκόσμια δοκιμασία των τοπικών, εθνικών και παγκόσμιων θεσμικών, οικονομικών, κοινωνικών, υγειονομικών και πολιτισμικών θεσμών, δομών και λειτουργιών που αφορούν την προστασία της ατομικής και δημόσιας υγείας από την πανδημία που προκάλεσε ο κορωνοϊός covid 2. Βέβαια η ανθρωπότητα διερωτάται:
· Αν αυτός ο ιός αποτελεί μια έστω και κατ’ αντανάκλαση, από την κεφαλαιοκρατική ρύπανση του περιβάλλοντος, αντίδραση της Φύσης, ή προϊόν των εργαστηρίων του χημικού και βιολογικού πολέμου, που οργανώνουν οι επίδοξοι ηγεμόνες του πλανήτη.
· Αν οι ταχύτατες μεταλλάξεις αυτού του ιού αποτελούν την προσπάθειά του να επιβιώσει, οπότε η δυναμική του θα απέβαινε φθίνουσα με αποτέλεσμα να εξαφανίζεται στο βαθμό που η επιστήμη θα δημιουργούσε τα κατάλληλα εμβόλια και φάρμακα.
· Ή μήπως αποτελεί ένα στρατηγικό όπλο της ελίτ του 1% για να μειώσει τον ανθρώπινο πληθυσμό που τώρα πια δεν τον χρειάζεται, γιατί την υπεραξία δεν την παράγει πια τόσο η εξαρτημένη ζωντανή χειρωνακτική εργασία, όσο ο τζόγος των χρηματιστηρίων και η ιστορική μορφή εργασίας, οι ‘σκεπτόμενες μηχανές’, οι έξυπνες τεχνολογίες της ανεξέλεγκτης τεχνητής νοημοσύνης, που ξεκόπηκαν από τη ζωντανή εργασία, δηλαδή από την κοινωνία που τις δημιούργησε σε βαθμό που το κεφάλαιο να στρέψει τα δημιουργήματα αυτά εναντίον των δημιουργών τους, με σκοπό την διαιώνιση της κυριαρχίας του.
· Οι κοινωνίες διερωτώνται επίσης, αν σ’ αυτήν την περίπτωση ο ιός είναι προγραμματισμένος να μεταλλάσσεται συνεχώς και περιοδικά στην κλίμακα Α-Ω, (ήδη από την Α και την Δ μετάλλαξη βρισκόμαστε στην μετάλλαξη Λ), μέχρι να μην αντιμετωπίζεται από κοινά εμβόλια και φάρμακα, παρά μόνο με πανάκριβα εμβόλια που θα είναι προσιτά μόνο στους ολιγάρχες της εξουσιαστικής ελίτ. Ακούγεται, είναι αλήθεια, υπερβολικό μέχρι εξωφρενικό αλλά και όμως φαίνεται λογικό αν λάβει κανείς υπόψη του την φονική διαπλοκή μεταξύ μεγιστάνων του πλούτου, τραπεζών, φαρμακοβιομηχανιών, Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και μεγάλων ιδιωτικών νοσοκομείων. Γιατί πώς αλλιώς μπορούμε να εξηγήσουμε την πολιτική, όλων σχεδόν των κυβερνήσεων, της υπονόμευσης των Εθνικών Συστημάτων Υγείας που αποσκοπεί στην ιδιωτικοποίηση του τομέα δημόσιας υγείας, που σημαίνει, όπως μας πληροφορεί ο Νόαμ Τσόμσκι, ότι, όπως ο καθένας, σε συνθήκες καπιταλισμού, μπορεί να αγοράσει τόση ελευθερία όση του επιτρέπει το πορτοφόλι του, έτσι και στο μέλλον, υπό συνθήκες κυριαρχίας των φαρμακοβιομηχανιών και ιδιωτικοποίησης του συστήματος υγείας ο καθένας θα μπορεί να αγοράζει τόση υγεία, δηλαδή τόση ζωή, όση θα του επιτρέπει το πορτοφόλι του. Αλλά το μοιραίο ερώτημα παραμένει: Πόσοι θα έχουν ή θα συνεχίσουν να έχουν πορτοφόλι σ’ αυτόν τον ζοφερό κόσμο;
Ο καπιταλισμός είτε ως σκοταδιστικός Trumpισμός, είτε ως ‘μετριοπαθής’ νεοαμερικανισμός, είτε ως νεογερμανικός μερκελισμός, είτε ως νεοοθωμανικός ερτνογανισμός, είτε ως εξαρτημένος κομπραδόρικος και στρεβλός περιφερειακός καπιταλισμός, είτε τελικά ως κρατικοκαπιταλιστικός νεοκινεζισμός και νεοτσαρισμός και πάντα ως νεοδεξιός εφιάλτης της ανθρωπότητας σε όλο τους το ‘μεγαλείο’. Ο καπιταλισμός με τα πολλά πρόσωπα είναι ένας και μοναδικός8. Να σταματήσουμε να τον δοξάζουμε ή να τον αφορίζουμε, αλλά να τον αναλύσουμε με κριτική σκέψη για να τον αφοπλίσουμε ηθικά, πολιτικά και επιχειρησιακά πριν μας καταστρέψει οριστικά ως άτομα, ως κοινωνίες, ως ανθρωπότητα και ως πολιτισμό, καθιστώντας αβίωτη την μοναδική κοινή μας πατρίδα, τον πιο όμορφο γαλάζιο πλανήτη του αναρχοατελεύτητου και μεγαλοπρεπούς Σύμπαντος.
Μπροστά σε αυτήν την ζοφερή πραγματικότητα ο καθένας μας ξεχωριστά. αλλά και ως συλλογικότητες και ως κοινωνία/ανθρωπότητα δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να είμαστε άκριτοι καταναλωτές ανακριβειών, fake news, και ‘ειδικών ανοησιών’ και να μένουμε απαθείς θεατές των εξελίξεων. Κι’ αυτό γιατί όπως φαίνεται, το Mein Kampf, ‘το τέλος της ιστορίας’, η ‘πολιτική ταυτότητας’ και το Δόγμα Τραμπ, δεν ήταν απλές φαντασιώσεις του ενός, ή του άλλου υπηρέτη της ηγεμονικής ναζιστικής και της νεοαμερικάνικης εξουσιαστικής ελίτ, αλλά ένα σχέδιο ‘επανεκκίνησης του καπιταλισμού’ με όρους αυτοκρατορικής εξουσίας και όχι με όρους μιας έστω αστικής κοινωνίας.
Το λογικό θα ήταν, λοιπόν, από αύριο το πρωί να είμαστε όλοι στους δρόμους, στις πλατείες και στα κέντρα εξουσίας και να αξιώνουμε από όσους ακόμα μας κυβερνούν, ή να θεσμοθετούμε ως κοινωνίες την άμεση κοινωνικοποίηση όλων των μέσων παραγωγής, με πρώτες και καλύτερες τις φαρμακοβιομηχανίες, για την σύνθεση όλων των πατεντών των εμβολίων κατά του κορωνοϊού σε μία, στην επιστημονικά πιο αξιόπιστη, η οποία θα διατεθεί για την δωρεάν παραγωγή ενός εμβολίου που θα αποκωδικοποιεί, θα ξεκλειδώνει και θα διαλύει τον ίδιο τον ιό, καθιστώντας εφικτό τον άμεσο εμβολιασμό του παγκόσμιου πληθυσμού για την επιβίωση της ανθρωπότητας. Έτσι η κοινωνία/ανθρωπότητα θα κερδίσει τον αναγκαίο χρόνο για να σκεφτεί και να αλλάξει συθέμελα την φιλοσοφία, την αρχιτεκτονική και την δομή της οικονομίας και να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο της ως υποκείμενο της ιστορίας, τερματίζοντας οριστικά και αμετάκλητα τον ρόλο της ως αντικείμενο εκμετάλλευσής της από το μανιακό κεφάλαιο.
Όλες οι παραπάνω σκέψεις μας οδηγούν στο τελικό συμπέρασμα: Επειδή δεν υπάρχουν άλλα χρονικά περιθώρια για παλιές, ξαναζεσταμένες και καινούργιες σκοταδιστικές και εξουσιαστικές ιδεολογικές φιλελεύθερες, νεοφιλελεύθερες, σοσιαλδημοκρατικές, τριτοτεταρτοδιεθνιστικές, μηδενιστικές, περιούσιες και ηγεμονιστικές ψευδαισθήσεις, η ανθρωπότητα έχει μια μόνο επιλογή: Να θάψει ΤΩΡΑ τον ιστορικά νεκρό πια καπιταλισμό πριν την θάψει αυτός, καταργώντας άμεσα την ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής9 υπέρ της κοινωνικής αυτοδιεύθυνσης με την μορφή της άμεσης Δημοκρατίας από το τοπικό μέχρι το οικουμενικό επίπεδο, βάζοντας τα θεμέλια για τον πολιτισμό της κοινωνικής ισότητας, για τον αταξικό ουμανιστικό πολιτισμό10.
Ένας καλύτερος κόσμος είναι εφικτός11 και είναι ήδη εδώ. Ας αφήσουμε το μυαλό μας να τον φανταστεί απελεύθερο και ολοκληρωμένο Ας ανοίξουμε τα μάτια μας να τον δούμε. Ας απλώσουμε τα χέρια μας να τον αγκαλιάσουμε ως άτομα κοινωνίες και ανθρωπότητα, γιατί εμείς ως διαχρονικότητες τον δημιουργήσαμε για να είναι δικός μας και όλων των επόμενων γενεών και όχι των σφετεριστών. Για να συμβούν όμως όλα αυτά τα αυτονόητα θα πρέπει να αξιολογήσουμε σωστά την αλληλέγγυα αφύπνιση της ελληνικής, κι’ όχι μόνο, κοινωνίας τόσο στην αντιμετώπιση των καταστροφικών πυρκαγιών, όσο και στην αντιμετώπιση της πανδημίας και να αποβάλλουμε την μοιρολατρία που μας επέβαλλε η εξουσία του κεφαλαίου, ότι προτιμότερο και ευκολότερο είναι να καταστραφεί η ζωή, ο πολιτισμός και ο πλανήτης παρά ο καπιταλισμός. Οι ανθρώπινες κοινωνίες, όμως, όπως μας διδάσκει η αισιοδοξία της ιστορίας υπήρξαν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν εκατομμύρια χρόνια πριν και μετά την καπιταλιστική βαρβαρότητα.
5 Βλέπε, Λάμπος Κώστας, Ποιος φοβάται το υδρογόνο; Η επανάσταση του Υδρογόνου, η ελεύθερη ενέργεια και η απελευθέρωση της ανθρωπότητας από τα ορυκτά καύσιμα και την καπιταλιστική βαρβαρότητα, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2013.
6 Βλέπε, Λάμπος Κώστας, Άμεση Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία. Η Μεγάλη Πορεία της ανθρωπότητας προς την κοινωνική ισότητα και τον Ουμανισμό, ΝΗΣΙΔΕΣ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2012.
7 Βλέπε σχετικά, Λάμπος Κώστας, Θεός και Κεφάλαιο. Δοκίμιο για τη σχέση μεταξύ θρησκείας και εξουσίας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, ΑΘΗΝΑ 2015 και 2016.
8 Βλέπε σχετικά, Λάμπος Κώστας, Αμερικανισμός και Παγκοσμιοποίηση. Οικονομία του Φόβου και της Παρακμής, ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, ΑΘΗΝΑ 2009.
9 Λάμπος Κώστας, H Γέννηση και ο θάνατος της ατομικής ιδιοκτησίας. Η ατομική ιδιοκτησία ως μήτρα βίας, εξουσίας, ανισότητας, εγκληματικότητας, σκοταδισμού και ανηθικότητας, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2017.
10 Lampos Kostas D., Social in/Equality and classless Humanism, under publication
11Βλέπε σχετικά στον συλλογικό τόμο: Ένας καλύτερος κόσμος είναι εφικτός. Να θεμελιώσουμε τον πολιτισμό της κοινωνικής ισότητας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, ΑΘΗΝΑ 2020.
«Ο σκοπός της οικονομίας είναι η ευχαρίστηση και η ευτυχία όλων των ανθρώπων. Όποια θεωρία κινείται έξω από αυτόν τον σκοπό, απλώς δεν ανήκει στο χώρο των οικονομικών» Νίκολας Γκεοργκέσκου-Ρέγκεν
Αναλύοντας την συγκεκριμένη τρέχουσα οικονομική πραγματικότητα καταλήγει κανείς στο συγκεκριμένο συμπέρασμα ότι η καπιταλιστική οικονομία δεν είναι τελικά αυτό που φαίνεται, αλλά αυτό που αρνείται ότι είναι[1], δηλαδή, μια μανιακή, απάνθρωπη και καταστροφική δύναμη, η οποία εμφανίζεται μέσω των νεοφιλελεύθερων οικονομικών θεωριών που παρουσιάζουν το βασικό οικονομικό έγκλημα ως υπόθεση που δεν έχει να κάνει με τη φύση του κεφαλαίου. Ούτε και με την ακόρεστη φύση της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής, αλλά με την ‘ανθρώπινη φύση ή/και με την ανικανότητα και την πανουργία των εκάστοτε πολιτικών διαχειριστών του, δηλαδή, των πολιτικών υπαλλήλων του κεφαλαίου. Έτσι ο καπιταλισμός δρα σε ένα παράλληλο οικονομικό σύμπαν και όπως το φεγγάρι έχει τη σκοτεινή πλευρά του έτσι και η καπιταλιστική οικονομία έχει την σκοτεινή πλευρά της, την αφανή οικονομία, την παραοικονομία, την μαύρη οικονομία, δηλαδή την παράνομη οικονομία χωρίς την οποία δεν θα μπορούσε να επιβιώσει ο καπιταλισμός.
Όπως οι δύο ‘γενικοί’ του κοινωνικού καταμερισμού της Εργασίας, (δημόσιος και ιδιωτικός) και οι τρεις ‘ειδικοί’ του γενικού τεχνικού καταμερισμού της Εργασίας (πρωτογενής, δευτερογενής και τριτογενής) εμφανείς τομείς της οικονομίας απαρτίζονται από κλάδους και υποκλάδους έτσι και ο αφανής τομέας της καπιταλιστικής οικονομίας, δηλαδή, ο τομέας οικονομίας της εξουσίας αποτελείται από κάμποσους διακριτούς μεταξύ του κλάδους, μεταξύ των οποίων ενδεικτικά αναφέρονται οι παρακάτω:
1. Κλάδος δουλεμπορίου, με υποκλάδους την απλήρωτη εργασία, την παράνομη διακίνηση και εκμετάλλευση μεταναστών και προσφύγων, το λαθρεμπόριο ανθρώπινων οργάνων, την πορνεία, την μαύρη εργασία, την παιδική εργασία κ.λπ.
2. Κλάδος πολιτικής χειραγώγησης, με υποκλάδους την ακριβοπληρωμένη κυρίαρχη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία, την συστημική-ταξική παιδεία, την πολιτική/κομματική/εθνικιστική προπαγάνδα, την παραπληροφόρηση, τις ψευδείς ειδήσεις, την αστρολογία, τα αποβλακωτικά μαζικά θεάματα, όπως λ. χ. το επαγγελματικό ποδόσφαιρο με τις ‘παράγκες’ του, τους χρυσοπληρωμένους ‘αστέρες’ του και τους εξαθλιωμένους οπαδούς-χουλιγκάνους μέχρι και την αλλοτριωτική θρησκευτική κατήχηση.
3. Κλάδος λαθρεμπορίου, με υποκλάδους την λαθρεμπορία όπλων, ναρκωτικών ουσιών, λαθρεμπορία υγρών καυσίμων, λαθρεμπορία τσιγάρων, λαθροπαραγωγή και εμπορία ακριβών αλκοολούχων ποτών, λαθρεμπορία απομιμήσεων επώνυμων πολυτελών ειδών κ.λπ.
5. Κλάδος παθητικής δωροδοκίας και εξαγοράς συνειδήσεων πρωθυπουργών, υπουργών, δημόσιων, κρατικών και δημοτικών λειτουργών κυρίως εφοριακών, στελεχών πολεοδομίας και γιατρών/χειρούργων κατά κύριο λόγο.
6. Κλάδος μυστικών υπηρεσιών ξένων χωρών που κρύβονται στις κατά τόπους πρεσβείες και προξενεία, πίσω από αλυσίδες καταστημάτων ή ασφαλιστικών επιχειρήσεων που διαθέτουν δίκτυα, με υποκλάδους εθνικής, πολιτικής και οικονομικής κατασκοπίας, σαμποτάζ, δολιοφθορών και εκτελέσεων αντιπάλων.
7. Κλάδος πολιτικής πελατείας, με υποκλάδους τη ρουσφετολογία, τα νομοτροπολγητήρια, τα διοριστήρια, τα αθωοτήρια, τα αποφυλακιστήρια, τα γρηγορόσημα κ. λπ.
8. Κλάδος κοινωνικής καταστολής, με υποκλάδους την ήπια καταστολή δια της παραγωγής και διακίνησης ναρκωτικών ουσιών, την αφανή καταστολή δια του εξουσιαστικού φόβου και την βίαιη καταστολή δια των λεγόμενων σωμάτων ασφαλείας.
9. Κλάδος λομπιστών που επηρεάζουν δια της εξαγοράς, της διαπλοκής και του εκβιασμού την νομοθετική λειτουργία και την πολιτική των κυβερνήσεων για την εξυπηρέτηση ισχυρών ιδιωτικών συμφερόντων.
10. Κλάδος ξεπλύματος βρώμικου χρήματος, είτε μέσω εικονικών εξωχώριων και άλλων ‘αφανών’, παραπλανητικών ‘επιχειρήσεων’, είτε μέσω παρατραπεζικών λειτουργιών του επίσημου τραπεζικού συστήματος που λειτουργεί ως θησαυροφύλακας του κλεμμένου πλούτου όλων των εξουσιών και των εκτελεστικών οργάνων τους.
11. Κλάδος ‘δημιουργικής λογιστικής’ που, μέσω των ‘διπλών βιβλίων’, της απόκρυψης ή/και παραποίησης οικονομικών και λοιπών στατιστικών στοιχείων, οδηγεί σε εικονική, ψευδή εικόνα της συνολικής οικονομίας για τη δικαιολόγηση καταχρηστικής οικονομικής πολιτικής, ή υπερτιμολογήσεων των εισροών και υποτιμολογήσεων των εκροών των επιχειρήσεων με σκοπό την εμφάνιση ζημιών, συχνά μάλιστα ακόμα και την τεχνητή χρεοκοπία με κατάληξη την φοροδιαφυγή, την φοροκλοπή, την εισφοροδιαφυγή και την καταλήστευση των μικρομετόχων.
Η λειτουργία όλων αυτών των κλάδων της αφανούς οικονομίας συντελείται με την διακριτική συνεργασία κάποιων κλάδων ή στοιχείων εκ των τριών τομέων της επίσημης οικονομίας που βιάζονται δια του αθέμιτου ανταγωνισμού να εκτοπίσουν τους ανταγωνιστές τους από την κατά τα άλλα ‘ελεύθερη αγορά’ και να αποκτήσουν εύκολο, γρήγορο και αφορολόγητο κέρδος. Αυτό το σχίσμα των οικονομικών δραστηριοτήτων σε νόμιμες και παράνομες διαιρεί την οικονομία σε δυο κατηγορίες, στην οικονομία για την κοινωνία και στην οικονομία για την εξουσία με κεντρικό πυρήνα της το στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα και τα ενεργειακά μονοπώλια που εξασφαλίζουν την κυριαρχία της δεύτερης πάνω στην πρώτη, πράγμα που χαρακτηρίζει τον ύστερο, τον παρακμιακό καπιταλισμό, στα πλαίσια του οποίου η οικονομία για την κοινωνία καθίσταται πάρεργο της οικονομίας για την εξουσία.
Αυτή η διάσπαση της οικονομίας ως Όλον, σε οικονομία για την κοινωνία και οικονομία για την εξουσία, καθίσταται εφικτή εξαιτίας της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής. Είναι η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής που εξασφαλίζει στους ιδιοκτήτες την εξουσία ανισοκατανομής του κοινωνικού πλούτου, που σημαίνει ότι αυτοί μετατρέπουν σε ατομικό τους πλούτο το μεγαλύτερο μέρος του κοινωνικού πλούτου αφήνοντας στην εργαζόμενη κοινωνία μόνο τόσα όσα επιτρέπουν στο τμήμα των εργαζόμενων να συνεχίσει να εργάζεται για την τάξη των εξουσιαστών και τις πολυπληθείς βοηθητικές γραφειοκρατίες της.
Ποιος μπορεί να φανταστεί λ. χ. ότι καραβιές ολόκληρες λαθραίων όπλων που διακινούνται καθημερινά για την ενίσχυση δυνάμεων που προκαλούν εμφυλιοπολεμικές συρράξεις, οι οποίες εντάσσονται στην επεκτατική στρατηγική μεγάλων ανταγωνιζόμενων δυνάμεων, δεν προέρχονται από τις ιδιωτικές ή τις κρατικές βιομηχανίες όπλων; Αλλά ακόμα και από μικρότερες δυνάμεις, που διαθέτουν κλάδο παραγωγής όπλων η λαθραία διακίνηση γίνεται και μάλιστα και προς τις δυό εμπόλεμες πλευρές προκειμένου να αδειάσουν οι αποθήκες τους και να ξαναγεμίσουν για την αύξηση του τζίρου τους και να αποφύγουν τις συνέπιες της ανεργίας, εξασφαλίζοντας έτσι πέρα από το κέρδος και την ανοχή της ‘εθνικής εργατικής τάξης’ τους, προϋπόθεση ικανή και αναγκαία για την διατήρηση της εξουσίας της τάξης των ιδιοκτητών των μέσων παραγωγής πάνω στις κοινωνίες.
Ποιος μπορεί επίσης να φανταστεί ότι η λαθραία εμπορία πετρελαίου, τσιγάρων, ακριβών αλκοολούχων ποτών και τόσων άλλων προϊόντων γίνεται χωρίς την συνεργασία των αντίστοιχων κλάδων της οικονομίας και των ελεγκτικών κρατικών υπηρεσιών; Αλλά και η καλλιέργεια και η παραγωγή και διακίνηση ναρκωτικών ουσιών δεν γίνεται στην τύχη και από τυχαίους, αλλά και όταν γίνεται στην τύχη και από τυχαίους τότε αυτές οι παρτίδες κατάσχονται, γιατί οι ναρκωτικές ουσίες αποτελούν, πέρα από δραστηριότητα υψηλής κερδοφορίας, αποτελεσματικό εργαλείο πολιτικής χειραγώγησης κύρια της Νεολαίας πράγμα που ενδιαφέρει ιδιαίτερα τις οικονομικές ελίτ και τις πολιτικές εξουσίες.
Ποιος μπορεί να φανταστεί ότι είναι εύκολο να διαφεύγει της προσοχής των διωκτικών αρχών η συχνή εξαφάνιση παιδιών από τις φτωχές συνοικίες και από τις παραγκουπόλεις των μεγαλουπόλεων, αλλά και από τις λαθραίες μετακινήσεις μεταναστών και προσφύγων, που στην πλειοψηφία τους καταλήγουν στα ‘χαρέμια’ διεστραμμένων εξουσιαστών ή/και στα σφαγεία των αγορών ανθρώπινων οργάνων για τη ‘θεραπεία’ μελών των εξουσιαστικών ελίτ;
Είναι προφανές ότι αυτή η διαπλοκή νόμιμων και παράνομων οικονομικών δραστηριοτήτων, για την άμεση μεγιστοποίηση του κέρδους του κεφαλαίου, δεν μπορεί να συντελείται χωρίς την ανοχή της εκτελεστικής, της νομοθετικής, της δικαστικής εξουσίας, του κρατικού μηχανισμού και των ελεγκτικών υπηρεσιών του κράτους. Συνεπώς αυτή η διαπλοκή ‘νόμιμων’, παράνομων και εγκληματικών δραστηριοτήτων σε τοπική και πλανητική διάσταση, που προβάλλει με τη μορφήτης παραοικονομίας, της παραεξουσίας και του παρακράτους συνθέτει μια μαφιόζικη οικονομία, ένα mafia economic system, που παραμορφώνει την οικονομία και στρέφεται ενάντια στην εκάστοτε κοινωνία και ως νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση του κεφαλαίου, ως αμερικανισμός και ως ‘πολιτισμός του θανάτου’[3] στη μορφή ενός mafia world economic system στρέφεται ενάντια στην ανθρωπότητα, στην Φύση και στον πολιτισμό.
Προφανές είναι ακόμη ότι χωρίς τον αποκλειστικό έλεγχο της ροής του χρήματος, δηλαδή του τραπεζικού συστήματος[4], των ορυκτών καυσίμων και της ενέργειας[5], της τεχνολογίας αιχμής και της πληροφορίας από τον σκληρό πυρήνα της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης του κεφαλαίου ο καπιταλισμός θα είχε καταρρεύσει εδώ και πολλές δεκαετίες. Για να μην συμβεί αυτό ο σκληρός πυρήνας του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου φρόντισε αυτός ο έλεγχος να μην αφήνεται στις τοπικές οικονομικές ολιγαρχίες και πολιτικές εξουσίες, αλλά να ασκείται από καθετοποιημένες δομές που προσαρτούν τις τοπικές ανά εξαρτημένη χώρα οικονομικές δομές στη λογική του διεθνούς καταμερισμού της εργασίας με αποτέλεσμα οι χώρες αυτές να μετατρέπονται σε ενδοχώρα της εκάστοτε μητρόπολης και να λειτουργούν συμπληρωματικά και όχι ανταγωνιστικά προς τις μητροπολιτικές οικονομίες. Αυτή η εξάρτηση και συμπληρωματική λειτουργία των οικονομιών των αποικιών και των ιμπεριαλιστικά εξαρτημένων οικονομιών του Νότου και της Περιφέρειας είχε ως αποτέλεσμα την πλήρη στρέβλωση των δομών τους σε υδροκεφαλικές οικονομίες με ένα μεγάλο αστικό κέντρο που λειτουργεί ως σημείο συγκέντρωσης του ‘εθνικού τους πλούτου’ για να μεταφέρεται από εκεί στο μητροπολιτικό κέντρο, αφήνοντας ένα μέρος του ως αμοιβή στην τοπική οικονομική και πολιτική ολιγαρχία για τις υπηρεσίες που προσφέρει προς την μητρόπολη[6]. Οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού οφείλουν να κατανοήσουν ότι αυτός ο πλούτος είναι δημιούργημα δικό τους και οφείλουν μέσα από μια ριζική ουμανιστική αποκαπιταλιστικοποίηση[7] να αυτονομηθούν ως οικονομία, ώστε ο παραγόμενος πλούτος να μένει στη χώρα τους και να τεθεί οριστικά υπό τον αμεσοδημοκρατικό έλεγχό τους στην υπηρεσία των κοινωνιών τους και της ανθρωπότητας.
Ο κύκλος εργασιών του αφανούς τομέα της οικονομίας για την εξουσία προφανώς δεν μπορεί να είναι γνωστός, διάφορες εκτιμήσεις όμως τον ανεβάζουν μέχρι το 50% του ΑΕΠ της κάθε χώρας, προφανώς και του Ακαθάριστου Παγκόσμιου Προϊόντος. Αυτός είναι ο σύγχρονος, ο υπαρκτός καπιταλισμός που δεν μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει αν δεν λεηλατεί τον πλανήτη και δεν καταστρέφει ανταγωνιστές και ‘συμμάχους’. Αυτό το φαινόμενο της καταστροφικότητας δεν αποτελεί έκφραση της από σκοταδιστές και εξουσιαστές λεγόμενης ‘ατελούς ανθρώπινης φύσης’ γιατί η ανθρώπινη φύση αποτελεί το αντικαθρέφτισμα των κοινωνικών σχέσεων και η ιστορία της ανθρωπότητας δείχνει ότι καταστροφικοί και αυτοκαταστροφικοί είναι μόνο όσοι κατέχουν ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής τα οποία τα απόκτησαν με τη βία των όπλων και των θεσμών που οι ίδιοι επέβαλαν, πράγμα που οδήγησε στην διάσπαση της οικονομίας ως Όλον σε οικονομία για την εξουσία που τρέφεται ως παράσιτο από για την οικονομία για την κοινωνία σε βάρος της κοινωνίας, της φύσης, της ανθρωπότητας και του πολιτισμού.
Η ατομική ιδιοκτησία, όπως είναι γνωστό, από εμπράγματη σχέση, όπως αφελώς (;) την εννόησε ο νομοθέτης Σόλωνας, εξελίχθηκε, κύρια από τους Ρωμαίους, σε εξουσία πάνω σε ανθρώπους και σε πράγματα και από τους ιδεολογικούς προφήτες του καπιταλισμού[8] έχει αναχθεί στο υπέρτατο δικαίωμα, σε δικαίωμα δικαιωμάτων και μάλιστα πάνω και από το δικαίωμα στην ζωή και στην ελευθερία[9]. Ιδιαίτερα δε η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής καθιστά αυτό το δικαίωμα απόλυτη καταστροφική δύναμη στον υπέρτατο βαθμό. Η παραγωγή όπλων λ. χ. δεν αρκείται μόνο στην κατάκτηση η οποία υπόκειται σε γεωγραφικούς περιορισμούς, αλλά η ακόρεστη δίψα του κέρδους την αναγκάζει να είναι συνεχής και αύξουσα με αποτέλεσμα να καταστρέφει κυκλικά και επαναλαμβανόμενα οικονομίες, χώρες και πολιτισμούς και σε τελική ανάλυση τον πλανήτη.
Βέβαια μπορεί για τον μέσο άνθρωπο που δεν έχει στοχαστεί ποτέ σχετικά με την πηγή της κακοδαιμονίας του, τού κοινωνικού δράματος και της καπιταλιστικής βαρβαρότητας, αυτή η κατηγορία κατά της ατομικής ιδιοκτησίας να ακούγεται ως υπερβολή, παραλογισμός, ή ακόμα και ως κακόβουλη συκοφαντία. Αν όμως μελετήσουμε την ιστορία της ανθρωπότητας θα δούμε ότι από τότε που εμφανίστηκε η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής οι ανταγωνισμοί και οι πόλεμοι δεν γίνονται μεταξύ πεινασμένων για την εξασφάλιση τροφής, γιατί οι πεινασμένοι γνωρίζουν ότι η πείνα τους αντιμετωπίζεται καλύτερα με την ενότητα, την συνεργασία, την αλληλεγγύη και με τους κοινωνικούς αγώνες. Θα διαπιστώσουμε ότι οι πόλεμοι γίνονται μεταξύ χορτάτων, δηλαδή, κατόχων ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής που παράγουν πλούτο με την εκμετάλλευση της μισθωτής εργασίας, με σκοπό την αλληλοεξόντωσή τους για τον αποκλειστικό έλεγχο του κοινωνικού πλούτου καθώς και μεταξύ χορτάτων συνολικά και με το σύνολο των πεινασμένων. Δεν χρειάζεται να καταφύγουμε σε στατιστικές και σε νούμερα για να κατανοήσει ο καθένας μας, ακόμη και ο πιο κακοπροαίρετος, ότι η εξουσία που γεννάει η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής και συνεπώς πάνω στην κοινωνία κοστίζει πανάκριβα στον καθένα μας, στις γενιές που έρχονται, στην ανθρωπότητα, στον πολιτισμό και στην Βιόσφαιρα που μας γέννησε και μας θρέφει.
Όλοι μας γνωρίζουμε ότι σε συνθήκες οικονομίας για την εξουσία, κύρια σε συνθήκες ύστερου, παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού οι σύγχρονες επιστήμες και οι σημερινές φανταστικές τεχνολογίες δεν χρησιμοποιούνται για την κοινωνική απελευθέρωση των εργαζόμενων ανθρώπων, αλλά για την αύξηση των κερδών και την περαιτέρω μείωση των βαθμών ελευθερίας των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της πολιτικής του κεφαλαίου για την ελαστικοποίηση των σχέσεων Εργασίας, η οποία καταλήγει στην αύξηση της ανεργίας από την μια μεριά και ταυτόχρονα στην μείωση των αποδοχών των επισφαλώς εργαζόμενων με παράλληλη αύξηση του απλήρωτου ημερήσιου χρόνου εργασίας από την άλλη. Αυτά τα γεγονότα γυρίζουν την ανθρωπότητα στο δουλοκτητικό σύστημα και στην δουλοπαροικία του σκοτεινού μεσαίωνα. Κι όλα αυτά συμβαίνουν επειδή τις τελευταίες δεκαετίες ο σκληρός πυρήνας του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου με κέντρο το χρηματιστικό κεφάλαιο μετακινείται από το πεδίο παραγωγής πλούτου μέσω της υλικής παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών στο πεδίο της κερδοσκοπίας, μέσω των αφηρημένων συναλλαγών βασισμένων σε πλασματικές και εικονικές αξίες. Όπως καταφεύγει επίσης και σε εξασφαλισμένα υψηλά κέρδη παρέχοντας δυσβάστακτα, παράνομα και καταχρηστικά δάνεια σε εξαρτημένα και αδύναμα κράτη απομυζώντας τον πλούτο τους με ‘μνημόνια’ και ‘προγράμματα λιτότητας’ για μια δήθεν ‘δημοσιονομική σταθερότητα’ και το μόνο που παράγει είναι ‘η μοναδική λογική’[10] της Νέας Παγκόσμιας Τάξης Πραγμάτων, οι γενικευμένες πολεμικές συγκρούσεις, η διευρυμένη φτώχεια και πείνα, η ‘πλεονάζουσα κοινωνία’ και η καπιταλιστική βαρβαρότητα.
Αν αναλογιστούμε ότι αυτά συμβαίνουν σήμερα, στον 21ο αιώνα, ως διαστροφή της σύγχρονης επιστημονικής και τεχνολογικής πραγματικότητας την οποία η εργαζόμενη ανθρωπότητα δημιούργησε για την εμπέδωση της κοινωνικής ισότητας, τότε θα κατανοήσουμε αυτό που πολλοί ειδικοί επιστήμονες και ερευνητές υποστηρίζουν ότι, δηλαδή, με την σύγχρονη επιστήμη και την συγκεκριμένη τεχνολογία στην υπηρεσία της οικονομίας για την κοινωνία θα αρκούσε να ευημερούν όλοι οι κάτοικοι του πλανήτη και να ζουν αδερφωμένοι αμεσοδημοκρατικά και ειρηνικά εργαζόμενοι μόνο ελάχιστες ώρες την εβδομάδα. Αυτό σημαίνει ότι ο ανθρώπινος πολιτισμός μπορεί να μετακινηθεί από την βαρβαρότητα της ατομικής ιδιοκτησίας, του άδικου, παράνομου, σπάταλου και καταστροφικού καπιταλισμού προς τον κοινωνικά αναγκαίο και ποιοτικά διαφορετικό κοινό πλούτο, ως βάση της κοινωνικής ισότητας, της αυτοδιεύθυνσης και του οικονομικού ορθολογισμού. Η ανατροπή του χαώδη, απάνθρωπου, σπάταλου και καταστροφικού καπιταλισμού από τις δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού θα δημιουργήσει της προϋποθέσεις αποκατάστασης της αρμονίας της κοινωνίας/ανθρωπότητας με την Βιόσφαιρα. Αλλά και της συνεργασίας, της αλληλεγγύης και του ελεύθερου δημιουργικού χρόνου που θα επιτρέπουν στον καθένα μας να ξεδιπλώσει τα ταλέντα του, να συμμετέχει ελεύθερα και δημιουργικά στην κοινή προσπάθεια για μια υγιή και στοργική κοινωνία, για την διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων και ευτυχισμένων ανθρώπων. Η ανατροπή του χαώδη, απάνθρωπου, σπάταλου και καταστροφικού καπιταλισμού από μια κοινωνικοποιημένη οικονομία και αμεσοδημοκρατική κοινωνία που θα λειτουργεί με την λογική του βασικού οικονομικού νόμου της επιδίωξης του άριστου οικονομικού αποτελέσματος με τις μικρότερες δυνατές θυσίες, θα οδηγήσει σε μια ουμανιστική κοινωνία της ισότητας και σε μια ειρηνική ανθρωπότητα.
Κι ενώ όλα αυτά είναι αυτονόητα και κανονικά και η ανθρωπότητα θα μπορούσε εδώ και αρκετά χρόνια να έχει ξεπεράσει την καπιταλιστική βαρβαρότητα, εν τούτοις παραμένει αδρανής, πράγμα που μας βυθίζει αργά και σταθερά στην παρακμή, σαν να μην είναι αυτή η παρακμή του καπιταλιστικού συστήματος, αλλά της κοινωνίας και των μελών της. Αυτό συμβαίνει για τέσσερις κυρίως λόγους οι οποίοι αποδομούν το φαντασιακό πολλών από εμάς, εκτροχιάζουν τη Λογική μας, ευνουχίζουν την θέλησή μας να αλλάξουμε προς το καλύτερο τα πράγματα και μας καθιστούν σκιές του εαυτού μας, νόθες συνειδήσεις, παραιτημένους ωχαδερφιστές ή κανιβαλικούς γενίτσαρους που τρώμε τις σάρκες των συντρόφων μας και αυτοί τις δικές μας:
· Ο πρώτος λόγος είναι η αντίληψη που μας επέβαλαν να έχουμε για την ‘ιερότητα’ της ατομικής ιδιοκτησίας. Μια αντίληψη νοσηρή, αντικοινωνική και εγωιστική, ολότελα ξένη προς την αντικειμενική κοινωνική πραγματικότητα, αλλά και προς τα συμφέροντά μας, προς τα συμφέροντα της κοινωνίας που ζούμε, προς τα συμφέροντα της ανθρωπότητας. Έτσι μας έμαθαν ‘εξ απαλών ονύχων’ οι πλανημένοι γονείς μας, οι φοβισμένοι δάσκαλοί μας και αυτούς τους ‘έμαθε’ έτσι ο εξουσιαστικός φόβος που σκορπάει σε κάθε στιγμή της ζωής μας με την συμπεριφορά του το καπιταλιστικό σύστημα. Αποτέλεσμα είναι να ταυτίζουμε την δική μας μικρή πλασματική ατομική ιδιοκτησία που όχι μόνο δεν παράγει αλλά αντίθετα καταστρέφει πλούτο, όπως λ. χ. μια παράνομη ‘καμαρούλα μια σταλιά’ που τρέφεται από το αίμα μας, με την μεγάλη ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής που με την ουσιαστικά και αντικειμενικά καταναγκαστική εργασία μας παράγει τεράστιο ιδιωτικό πλούτο που συγκροτεί και θρέφει την εξουσία του 1% σε βάρος του 99% του παγκόσμιου πληθυσμού.
· Ο δεύτερος λόγος είναι η ‘θρησκευτική πανούκλα’,[11] δηλαδή όλες ανεξαίρετα οι θρησκείες με τις οποίες οι κατά καιρούς και τόπους εξουσίες κάνουν λοβοτομή στους πιστούς τους, συχνά μάλιστα και αποκεφαλισμό των ‘απίστων’, πράγμα που καθιστά την πίστη του καθενός ‘πραγματική και αλάθητη’ που πρέπει να επιβληθεί με σταυροφορίες και ‘ιερούς πολέμους’ σε όλους τους απίστους, δηλαδή, σε όλους του ‘πιστούς’ των άλλων θρησκευτικών δογμάτων. Το αποτέλεσμα αυτής της ραδιούργας παραπλάνησης είναι η παρεμβολή μεταξύ εργαζόμενων και κεφαλαίου των κατά τόπους και κατά εξουσία ‘θεών’, ‘προφητών’, ‘αγίων’ και αγ(ρ)ίων μουλάδων για να θεωρούμε υπεύθυνο για την άθλια κατάστασή μας πότε τον ‘πανάγαθο θεό’ που μας δοκιμάζει επειδή τάχα μας αγαπάει. Και πότε τους αλλόθρησκους και τους ‘απίστους’ και όχι τον κυρίως υπεύθυνο που είναι το κεφάλαιο και η μήτρα που το γεννάει και το στηρίζει, δηλαδή η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής, που ως εξουσία δημιουργεί ανισότητες σε όλα τα επίπεδα της ζωής, της κοινωνίας, της ανθρωπότητας και του πολιτισμού. Πρόκειται για έναν αδυσώπητο και «ύπουλο αγώνα που γίνεται στις μέρες μας περισσότερο παρά ποτέ εναντίον της σκέψης. Εναντίον της ικανότητας των ανθρώπων να σκέφτονται […], γιατί τίποτα δεν κινητοποιεί όσο η σκέψη, επειδή η σκέψη αποτελεί την πεμπτουσία της δράσης και δεν υπάρχει πιο ανατρεπτική δραστηριότητα από την σκέψη»[12], την οποία ακριβώς επιδιώκουν να στραγγαλίζουν οι σκοταδιστικές θρησκείες και οι ταξικές και ιμπεριαλιστικές ιδεολογίες.
· Ο τρίτος λόγος έχει να κάνει με το γεγονός ότι εμπιστευόμαστε σε διαμεσολαβητές, σε παρένθετα της εξουσίας του κεφαλαίου πρόσωπα και θεσμούς, την οργάνωση και τη λειτουργία της οικονομίας, αντί να την κάνουμε υπόθεση της κοινωνίας, δηλαδή προσωπική μας υπόθεση ως Εμείς και ως Όλον σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και τελικά σε οικουμενικό επίπεδο. Για να συμβεί αυτό οφείλουμε να καταργήσουμε με ειρηνικό και αμεσοδημοκρατικό τρόπο την ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής[13], συνθήκη ικανή και αναγκαία για την αλλαγή της φιλοσοφίας, της δομής και του σκοπού της οικονομίας, από μηχανισμό παραγωγής κέρδους και δυστυχίας σε κοινωνική δραστηριότητα που θα παράγει κοινωνική ισότητα, καθολική ευημερία και δημιουργική ευτυχία. Μια τέτοια αλλαγή στην οικονομική φιλοσοφία θα οδηγήσει στην ριζική οργανωτική ανασυγκρότηση της οικονομικής φιλοσοφίας, συνεπώς και της οικονομίας, που σημαίνει κατάργηση όλων των καταχρηστικών θεσμών και δομών της, συνεπώς και των τομέων και κλάδων της οικονομίας που λειτουργούν ως παραοικονομία υπέρ της ατομικής ιδιοκτησίας και της αντικοινωνικής εξουσίας.
· Ο τέταρτος λόγος είναι ότι η ατομική ιδιοκτησία, γενικά και πάνω στα μέσα παραγωγής ιδιαίτερα, καλλιεργεί την ψευδαίσθηση του ατομισμού και της νοσηρής συμπεριφοράς η οποία στρέφει το άτομο ως Εγώ τόσο ενάντια σε όλα τα άλλα Εγώ, όσο και ενάντια στο Εμείς αποσιωπώντας το γεγονός ότι το ανθρώπινο όν διαμορφώθηκε ως τέτοιο αποκλειστικά και μόνο ως μέλος κάποιου Εμείς που δεν του εξασφάλιζε μόνο την επιβίωση αλλά και την μετεξέλιξη από την κατάσταση του ζώου στην κατάσταση του ‘πολιτικού ζώου’, δηλαδή του κοινωνικού όντος. Αυτή η εξέλιξη δένει τον καθένα μας με κάποιον τόπο, τον τόπο που γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε, ο οποίος όμως ανήκει σε έναν ευρύτερο τόπο που κι αυτός αποτελεί τμήμα του πλανήτη μας. Αυτό σημαίνει ότι η ατομική μας ύπαρξη, αλλά και η επιβίωση του ανθρώπινου είδους σχετίζεται άμεσα με την γόνιμη συνύπαρξη και την αλληλουχία όλων αυτών των τόπων και των αντίστοιχων Εμείς σε μια σχέση αμοιβαιότητας, αλληλεγγύης, συνεργασίας και ειρηνικής οικουμενικής συγκατοίκησης. Όμως η συγκρουσιακή φύση της ατομικής ιδιοκτησίας, πραγματικής ή πλασματικής[14], στρέφει το ένα άτομο ενάντια στο άλλο, το ένα Εμείς του ενός τόπου ενάντια σε όλα τα υπόλοιπα υπό το πρόσχημα ενός υποκριτικού τοπικισμού και κούφιου πατριωτισμού που φτάνει στη σχιζοφρένεια περί ‘περιούσιου λαού’ με αποτέλεσμα την σημερινή παρακμή που καταστρέφει ότι και όσα μπορεί, με ρυθμούς αστραπιαίους και απειλεί προοπτικά την ζωή πάνω στον πλανήτη. Η απελευθέρωση της ανθρωπότητας από αυτόν τον ατομικίστικο, τοπικίστικο, εθνικιστικό και ιμπεριαλιστικό πατριωτισμό που εκτρέπει τον ανθρώπινο πολιτισμό προς την καπιταλιστική βαρβαρότητα χρειάζεται μια νέα κοσμοαντίληψη, έναν νέο οικουμενικό πατριωτισμό που θα ενώνει άτομα, έθνη και ανθρωπότητα σε ένα ενιαίο οικουμενικό Εμείς, δημιουργό και χρήστη ενός οικουμενικού ουμανιστικού πολιτισμού.
Αυτή η πραγματικότητα μας καλεί να καταργήσουμε αλληλέγγυοι και συνεργαζόμενοι τη νοσηρότητα της ατομικής ιδιοκτησίας που μας χωρίζει σε ανταγωνιστές και εμπόλεμους σε ατομική, κοινωνική, εθνική και οικουμενική κλίμακα και να οικοδομήσουμε ένα οικονομικό μοντέλο κοινοκτημοσύνης και κοινωνικής αυτοδιαχείρισης, κοινών αγαθών και αναλογικής ισότητας, που σημαίνει προσφορά ανάλογη με τις δυνατότητες και απολαβές ανάλογες με τις ανάγκες. Ένα τέτοιο οικονομικό σύστημα καθιστά τον πλανήτη κοινή πατρίδα όλων μας και ενώνει ολόκληρη την ανθρωπότητα στη βάση της καθολικής αρχής ‘σκέπτομαι οικουμενικά και ανάλογα δρω τοπικά’ στα πλαίσια μιας Οικουμενικής Αμεσοδημοκρατικής Συνομοσπονδίας, έκφραση όλων των Εθνικών Αμεσοδημοκρατικών Ομοσπονδιών που αποτελούνται από τις Περιφερειακές Αμεσοδημοκρατικές Ενώσεις με αφετηρία τις Αυτοδιευθυνόμενες Τοπικές Άμεσες Δημοκρατίες.
Στη βάση αυτών των αρχών και αξιών, της κοινοκτημοσύνης, της κοινωνικής ισότητας, με μέτρο τις αντικειμενικές ανάγκες (και όχι τα υποκειμενικά συμφέροντα), και της αταξικής κοινωνίας, γίνεται προφανές ότιοι δομές της, με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, κεντρικά ελεγχόμενης και συγκεντρωτικής οικονομίας, θα πρέπει να αναδιαταχθούν και μάλιστα σε οριζόντια διάταξη καταργώντας κοινωνικά αχρείαστους κλάδους και τομείς που εξυπηρετούν την εξουσία και συγκροτώντας νέους, αναγκαίους και χρήσιμους προκειμένου η οικονομική δραστηριότητα της εκάστοτε κοινωνίας να αποκεντρωθεί ουσιαστικά, που σημαίνει να ελέγχεται από την ίδια την τοπική κοινωνία και να λειτουργεί με όρους ορθολογισμού και αριστοποίησης του αποτελέσματος για το κοινωνικό συμφέρον[15]. Αυτό ήταν πάντα για την εργαζόμενη κοινωνία/ανθρωπότητα το ζητούμενο, μια οικονομία χωρίς να σπαταλά φυσικούς πόρους, χωρίς να καταδικάζει στην πείνα και στην δυστυχία εκατομμύρια ανθρώπων και χωρίς να καταστρέφει τον πλανήτη και μ’ αυτό το μέλλον της ανθρωπότητας, πράγμα που μπορεί να συμβεί στη βάση της αμοιβαιότητας, της συνεργασίας και της αλληλεγγύης σε όλα τα επίπεδα σχέσεων, αναγκών, ασφάλειας και ειρήνης.
Η ιστορική εμπειρία, η λογική και το αίσθημα αυτοσυντήρησης των ανθρώπων, των κοινωνιών και της ανθρωπότητας συνολικά λένε πως δεν έχουν κανένα λόγο να διατηρήσουν οικονομικούς κλάδους παραγωγής όπλων μαζικής καταστροφής και τομείς υπηρεσιών προπαγάνδας, υποστήριξης και προστασίας της νοσηρά εγωιστικής, αντικοινωνικής και καταστροφικής εξουσίας του 1% που εδράζεται στην ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής και λεηλατεί τις ζωές του 99% του ανθρώπινου πληθυσμού. Μια τέτοια εξέλιξη σημαίνει το πέρασμα, από το χρεοκοπημένο μοντέλο της αστικής κοινωνίας όπου τα μέλη της εκλέγουν με την ανά τετραετία ψήφο τους, ανεξέλεγκτους νομοθέτες, σε μια αμεσοδημοκρατική κοινωνία τα μέλη της οποίας, ως μόνιμα μέλη ενός διαρκούς νομοθετικού σώματος, αποφασίζουν με την ψήφο τους τούς νόμους που θα ρυθμίζουν και θα εγγυώνται την κοινωνική ισότητα, την ελευθερία και την ειρήνη.
Κάποιοι θεωρητικοί της Σχολής της Πολιτικής Οικονομίας, σε αντίθεση με τους οικονομέτρες-κατασκευαστές οικονομικών μοντέλων μεγιστοποίησης της φονικότητας των όπλων μαζικής καταστροφής και της κερδοφορίας τού, στην πολεμική βιομηχανία, επενδυμένου κεφαλαίου, κατανόησαν ότι οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, δηλαδή ο καπιταλισμός αποτελεί εφιάλτη και θανάσιμη απειλή για την εργαζόμενη ανθρωπότητα και αποφάσισαν να μιλήσουν για «ηθική και οικονομία», για «οικονομικά της ευημερίας», ακόμα και για ‘οικονομικά της ευτυχίας’, χωρίς ωστόσο να αγγίξουν την μήτρα του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και διανομής, αρκούμενοι να ψελλίσουν προς τα αφεντικά τους, που μοιράζουν καθηγητικές έδρες, ενίοτε και βραβεία Νόμπελ, πως «δεν μπορούν να βελτιωθούν οι συνθήκες των φτωχών χωρίς να γίνουν περικοπές στην πολυτελή ζωή των πλουσίων»[16]. Στο Δια Ταύτα όμως, δηλαδή στην ανάληψη της ευθύνης διατύπωσης μιας καθαρής και ρεαλιστικής πρότασης το ρίχνουν στις πιρουέτες και με μια σειρά ακαταλαβίστικες θεωρητικές περικοκλάδες περί ‘ανθρώπινης ποικιλομορφίας’ η οποία φέρνει τάχα ‘το αίτημα περί ισότητας’ σε αντίθεση με την ‘επιθυμία περί ισότητας’, ιδιαίτερα ‘όταν συντρέχουν εξωτερικές περιστάσεις, όπως η κατοχή περιουσιακών στοιχείων, κοινωνικού υπόβαθρου, περιβαλλοντικών συνθηκών κ.λπ.’[17] και αποφεύγουν σκόπιμα να μας πουν αν ο φτωχός έκανε τον πλούσιο ή ο πλούσιος έκανε τον φτωχό, ή μήπως και τους δυο μαζί τους έκανε η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής; Γιατί αν το πρόβλημα της ισότητας δεν είναι παρά πρώτα και κύρια θεσμικό έλλειμμα, όπως ακριβώς και το πρόβλημα της ανισότητας δεν είναι βιολογικό, όπως διατείνονται οι ρατσιστές, οι φασίστες και οι κατασκευασμένοι στα διάφορα ‘Χάρβαρντ’ ‘χρήσιμοι ηλίθιοι’, αλλά πρώτιστα θεσμικό, πράγμα που σημαίνει ότι και τα δυό είναι θέματα κοινωνικής βούλησης, δηλαδή ζήτημα πολιτικό και όχι θέμα οικονομικών μοντέλων ποσοτικής ανάλυσης, όπως λ. χ. η ‘κατά Poison κατανομή’, η ‘κατά Paretoάριστη κατανομή’ και η ψευδής όσο και απατηλή ισότητα των ‘μέσων όρων’, όπως το λεγόμενο Μέσο κατά Κεφαλήν Εισόδημα (ΜΚΕ). Το να μιλάει, λοιπόν, κανείς για ‘ηθική και οικονομία’ έχοντας στο μυαλό του ως δεδομένη σταθερά και αμετάβλητη την ατομική ιδιοκτησία και την καπιταλιστική οικονομία, την πιο ανήθικη κοινωνική συνθήκη στην ανθρώπινη ιστορία, καταντάει προκλητική ανηθικότητα όταν παρουσιάζει την στέρηση και την ανάγκη ως επιλογή και φιλοτιμία[18].
Οπότε το πέρασμα από την καταστροφική κοινωνική ανισότητα στην αναλογική δημιουργική κοινωνική ισότητα καταλήγει να είναι εγκεφαλικό πρόβλημα η λύση του οποίου προϋποθέτει τη σχετική Γνώση, την απαραίτητη Επίγνωση, την κρίσιμη μάζα κοινωνικής/οικουμενικής Συνείδησης και την αποφασιστική κοινωνική δράση των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, των διαχρονικών γκρεμιστών και κτιστάδων, που θα ξεδιπλώσουν την δημιουργική κατάργηση του καπιταλισμού με την δημοκρατική απόφαση κατάργησης της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής και πάνω στα ερείπιά του, θα χτίσουν συνεργαζόμενοι ισότιμα και αλληλέγγυα όλοι μαζί οι ελεύθεροι άνθρωποι έναν καλύτερο κόσμο.
Για να χτιστεί, όμως, ένας καλύτερος κόσμος είναι αναγκαίο να αλλάξουμε κοσμοαντίληψη και φιλοσοφία ζωής που σημαίνει και οικονομική φιλοσοφία που θα επαναπροσδιορίζει τη σχέση κοινωνίας και οικονομίας ως σχέση κυριαρχίας της κοινωνίας πάνω στην οικονομία, η οποία σχέση οφείλει να επαναπροσδιορίσει την έννοια του πλούτου με όρους κοινωνικής ισότητας δηλαδή με όρους ευτυχίας του Εγώ σε συνθήκες ευτυχίας του Εμείς, αλλά μια τέτοια σχέση μπορεί να ευδοκιμήσει μόνο σε μια οικονομία χωρίς νοσηρούς εγωισμούς, ατομισμούς και ιεραρχίες. Μπορεί να ευδοκιμήσει σε οριζόντια συνεργαζόμενες και αμεσοδημοκρατικά αυτοδιαχειριζόμενες οικονομίες που παράγουν για τις κοινωνίες, για την κοινωνική δημοκρατία και την οικουμενική ειρήνη και όχι για κάποιες εξουσιαστικές ελίτ και για τον απάνθρωπο και καταστροφικό πόλεμο.
Σ’ αυτόν τον κόσμο της κοινωνικής αυτοδιεύθυνσης, της άμεσης δημοκρατίας και της κοινωνικής ισότητας η οικονομική δραστηριότητα κάθε τοπικής κοινωνίας θα μπορεί να αποσκοπεί κύρια στην μεγαλύτερη δυνατή, και κατά κύριο λόγο, διατροφική αυτάρκειά της και συμπληρωματικά στην παραγωγή, βάση συγκριτικών πλεονεκτημάτων, αγαθών για ανταλλαγή στη βάση της αμοιβαιότητας με προϊόντα από αντίστοιχες γειτονικές ή και μακρινές αμεσοδημοκρατικές κοινωνίες, πράγμα που με τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας και μεταφοράς αποτελεί μια πολύ εύκολη υπόθεση, φτάνει αυτά να ελέγχονται από τις κοινωνίες και όχι από το κεφάλαιο και τις εξουσιαστικές ελίτ.
Οι σύγχρονες τεχνολογίες αποκεντρωμένης παραγωγής, σε επίπεδο χρήστη υδρογονοενέργειας σχεδόν μηδενικού κόστους σε συνδυασμό με αυτές της ψηφιακής επικοινωνίας, του ανοιχτού λογισμικού, των αυτοματισμών, της ρομποτικής, της παραγωγής στη βάση της τρισδιάστατης εκτύπωσης, της δια του διαδικτύου αυτόματης διάχυσης της επιστημονικά έγκυρης και κοινωνικά χρήσιμης γνώσης και πολλών άλλων αντίστοιχων τεχνολογιών και τεχνικών που περιορίζουν στο ελάχιστο τον αναγκαίο ατομικό ημερήσιο χρόνο εργασίας, καθιστούν εφικτή την ενσωμάτωση των οικονομικών δραστηριοτήτων μέσα στις κοινωνικές δραστηριότητες με αποτέλεσμα να καθιστούν περιττό τον κοινωνικό καταμερισμό της εργασίας, περιττή την εμπορευματοποίηση της παραγωγής και συνεπώς και την μεσολάβηση αμφίβολων προθέσεων και ικανοτήτων επιχειρηματιών ανεξάρτητων από την κοινωνία.
Όλες αυτές οι νέες τεχνολογίες θα μπορούσαν με μέτρο και κέντρο τον άνθρωπο να καταργήσουν τις αποστάσεις, τον ετεροπροσδιορισμό και την κοπαδοποίηση των κοινωνιών και να οδηγήσουν στην κατάργηση λ. χ. των δομών του λιανικού και χονδρικού εμπορίου, ακόμα και των αλλοτριωτικών μονοπυρηνικών βιοκοινωνικών δομών, όπως παραμορφωτικά τις έχει διαμορφώσει η καπιταλιστική αγορά για να έχει να κάνει με ανταγωνιζόμενους βουλιμικούς καταναλωτές, με αδύναμα άτομα και νοικοκυριά, συμβάλλοντας έτσι στην αποσυμφόρηση των πόλεων και στην επανακοινωνικοποίηση του ανθρώπου μέσω των πολυπυρηνικών βιοκοινωνικών μονάδων με αποτέλεσμα μια δραστικά λιγότερο σπάταλη, περισσότερο φιλική προς την Φύση, συνεκτική, ασφαλέστερη και αυτοπροσδιοριζόμενη κοινωνία, ικανή να προσφέρει ένα καλύτερο μέλλον και μια καλύτερη ποιότητα ζωής[19].
Όλα αυτά και άπειρα πολλά άλλα επιτεύγματα των επιστημών και της τεχνολογίας, μπορούν, αν οι κοινωνίες τα απελευθερώσουν από το κεφάλαιο και τα θέσουν υπό τον έλεγχό τους, να ανατρέψουν τους όρους πυραμιδικής, χαοτικής, σπάταλης και δαιδαλώδους οργάνωσης της οικονομίας και της κοινωνίας εξαιτίας της ατομικής ιδιοκτησίας και της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας. Το ζητούμενο ήταν και παραμένει να διευκολυνθεί η κοινωνικά ελεγχόμενη, τοπικά καθετοποιημένη και προοπτικά διευρυμένη παραγωγή και αναπαραγωγή, που διασφαλίζει την κοινωνική ισότητα στο μέτρο της αντικειμενικής αναλογικότητας, την ελευθερία ως ‘εγνωσμένη αναγκαιότητα’ και όχι ως ατομιστική/εγωιστική νοσηρή βιαιότητα. Συνθήκη ικανή και αναγκαία για την αλληλέγγυα και ειρηνική συμβίωση ανθρώπων, λαών και εθνών στα πλαίσια ενός οικουμενικού ουμανιστικού πολιτισμού, της μοναδικής συνθήκης που δίνει προοπτική και ένα συμπαντικό νόημα στην ανθρώπινη ύπαρξη, στην ανθρωπότητα, αλλά και στο ίδιο το αναρχοατελεύτητο και μεγαλοπρεπές Σύμπαν.
[1] Για μια σε βάθος ανάλυση, βλέπε: Λάμπος Κώστας, Σκέψεις για μια οικονομία της κοινωνικής ισότητας και της ελευθερίας, στο Συλλογικό τόμο. Ένας καλύτερος κόσμος είναι εφικτός. Να θεμελιώσουμε τον πολιτισμό της κοινωνικής ισότητας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2020, σελ. 247-323 και 9-26
[2] Ο Ανώνυμος Έλληνας μας πληροφορεί ότι «οι Επίσκοποι έχουν ένα κιβώτιο γεμάτο με ανθρώπινα κόκαλα και κρανία ολόκληρα τα οποία μαζεύουν από τα νεκροταφεία, τα ασημώνουν και έπειτα τα ονοματίζουν, άλλα μεν του αγίου Χαραλάμπους και άλλα του αγίου Γρηγορίου. Με ένα λόγο δεν αφήνουν άγιο για άγιο χωρίς να έχουν μέρος από τα κόκαλά του. Εγώ προσωπικά είδα μέχρι τώρα τέσσερα κρανία του αγίου Χαραλάμπους […] Οι περισσότεροι από αυτούς τους κοκαλοπωλητές προέρχονται από το όρος Άθως, που το ονόμασαν άγιο όρος και στο οποίο βρίσκεται η πηγή αυτών των καλογήρων». Ανωνύμου του Έλληνος, Ελληνική Νομαρχία, ΚΑΛΒΟΣ, Αθήνα 1980, σ. 116-117. Μια από τις βασικές επιχειρηματικές δραστηριότητες της ιταλικής Μαφίας, σύμφωνα με μια παλιότερη έρευνα του περιοδικού Der Spiegel, είναι η παραγωγή και η εμπορία εκκλησιαστικών ειδών, εικόνων και ‘λειψάνων αγίων’. Ειδικότερα, η παραγωγή λειψάνων ‘αγίων’ γίνεται από τη Μαφία με ειδική επεξεργασία μουμιοποίησης ‘εξαφανισμένων’, από την ίδια, Σικελών, με αποτέλεσμα να έχουν καταμετρηθεί περισσότερα ολόσωμα λείψανα, κάρες ή άλλα μέρη του σώματος κάποιων ίδιων ‘θαυματοποιών αγίων’ στον ‘χριστιανικό κόσμο’. Λείψανα ‘αγίων’, βέβαια, παράγει και το ίδιο το ιερατείο με ειδικές τεχνικές και κακοσκηνοθετημένα ‘θαύματα’.
[3] «Το αμερικανικό όνειρο είναι σε μεγάλο βαθμό παγιδευμένο στο ένστικτο του θανάτου. […] Αναλωνόμαστε στην προστασία των ιδιοτελών συμφερόντων και έχουμε δημιουργήσει την πιο ισχυρή στρατιωτική μηχανή σε όλη την ιστορία για να πάρουμε αυτό που θέλουμε και πιστεύουμε ότι μας αξίζει. Θεωρούμε τους εαυτούς μας περιούσιο λαό και άρα προικισμένο με το δικαίωμα να νέμεται μεγαλύτερο μερίδιο από τα δώρα της Γης. Δυστυχώς, το ίδιον συμφέρον μας μεταμορφώνεται σταδιακά σε καθαρό εγωισμό. Έχουμε γίνει πολιτισμός του θανάτου», Rifkin Jeremy, Το ευρωπαϊκό όνειρο…, ό. π., σελ. 602-603.
[4] Βλέπε σχετικά, Roche Marc ,Η Τράπεζα. Πώς η Goldman Sachs κυβερνά τον κόσμο, ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, Αθήνα 2019.
[5] Για τη σχέση μεταξύ ενεργειακού και οικονομικού συστήματος βλέπε, Λάμπος Κώστας, Ποιος φοβάται το υδρογόνο; ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη, 2013.
[6] Λάμπος Κώστας, Εξάρτηση, προχωρημένη υπανάπτυξη και αγροτική οικονομία της Ελλάδας, ΑΧΜΗ, Αθήνα 1983., σελ. 19 κ. επ.
[7] Λάμπος Κώστας, Άμεση Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία. Η μεγάλη πορεία της ανθρωπότητας προς την κοινωνική ισότητα και τον Ουμανισμό, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2012, σελ. 418-433.
[8] Λάμπος Κώστας, Η γέννηση και ο θάνατος της ατομικής ιδιοκτησίας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2017, σελ. 159-200.
[10] Βλέπε Forrester Viviane, Η Οικονομική Φρίκη, ΛΙΒΑΝΗΣ, Αθήνα 1997, σελ. 141 κ. επ.
[11] Βλέπε, Λάμπος Κώστας, Θεός και κεφάλαιο. Δοκίμιο για τη σχέση μεταξύ θρησκείας και εξουσίας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2015 και 2016.
[12] Forrester Viviane, Η οικονομική Φρίκη…, ό. π., σελ. 116-117.
[13] Όπως έχει συμβεί πολλές φορές στην ιστορία με κορυφαία ιστορικά παραδείγματα την Κομμούνα της Θεσσαλονίκης (1342-1350), την Κομμούνα της Άνδρου (1822) και την Κομμούνα του Παρισιού (1871), όπου οι εξεγερμένες κοινωνίες αποφάσισαν την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας και κατέστρεψαν τα υποθηκοφυλακεία με την αμεσοδημοκρατική δέσμευση να θέσουν την οικονομική δραστηριότητα υπό τον έλεγχο της κοινωνίας και για λογαριασμό όλων ανεξαίρετα των μελών της, βλέπε σχετικά Λάμπος Κώστας, Άμεση Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία…, ό. π.
[14] Βλέπε, Λάμπος Κώστας, Η γέννηση και ο θάνατος …, ό. π., σελ.159 κ. επ.
[15] Για μια σε βάθος ανάλυση βλέπε, Λάμπος Κώστας, Άμεση Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία…, ό. π., σελ. 107 κ. επ.
[16] Σεν Αμάρτυα, Για την ηθική και την οικονομία, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ, Αθήνα 1999, σελ. 66.
[17] Σεν Αμάρτυα, Επανεξετάζοντας την ανισότητα, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ, Αθήνα 2004, σελ. 25 κ. επ., 148 κ. επ. και 204 κ. επ.
[18] «Ο απελπισμένος ζητιάνος, ο ακτήμονας αγρεργάτης που το μέλλον του είναι επισφαλές, η νοικοκυρά που εξαρτάται οικονομικά από τον σύζυγό της, ο άνεργος που έχει συνηθίσει να ζει δύσκολα, ή ο ανειδίκευτος χειρώνακτας εργάτης που αγγίζει τα όρια της σωματικής εξάντλησης μπορεί να βρίσκουν παρηγοριά σε μικρές απολαύσεις και να καταφέρνουν να καταπνίγουν τα έντονα οδυνηρά αισθήματά τους επειδή είναι αναγκαίο να συνεχίσουν να επιβιώνουν, […] οι απελπισμένοι και οι στερημένοι δεν έχουν το κουράγιο να επιθυμούν πολλά και οι στερήσεις τους δεν εκφράζονται και δεν περιλαμβάνονται στην κλίμακα της πραγματοποίησης των επιθυμιών», Σεν Αμάρτυα, Για την ηθική και την οικονομία…, ό. π., σελ. 79.
Ενωμένες Πολιτείες Αμερικής, Κίνα, και Ρωσία κι από κοντά κάμποσοι τοπικοί και περιφερειακοί κομπάρσοι της καπιταλιστικής θηριωδίας βάλθηκαν και πάλι ‘να σώσουν την ανθρωπότητα’ πυροδοτώντας θρησκευτικούς φανατισμούς, δολοφονώντας εκατοντάδες χιλιάδες μάχιμους και αμάχους, εκτονώνοντας το συσσωρευμένο μίσος ανάμεσά τους και αδειάζοντας τις γεμάτες αποθήκες πολεμικού υλικού, σε πολυτελές και φανταχτερό περιτύλιγμα με προπαγάνδα περί δημοκρατίας, ελευθερίας και ευημερίας. Ακολουθούν οι λογής-λογής ‘σοφοί’, ‘αναλυτές’ και προπαγανδιστές που βάλθηκαν με το αζημίωτο να μας διαφωτίσουν για ποιο λόγο γίνονται όλα αυτά τα εφιαλτικά γύρω μας, για το ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο, χωρίς ωστόσο να τολμήσουν να αποκαλύψουν την πραγματική αιτία αυτής της διαχρονικής σφαγής.
Υπάρχει ακόμα ένα μεγάλο, παγκόσμιο και θανάσιμο ταμπού, το οποίο όλες οι σκοταδιστικές θρησκείες και οι εξουσιαστικές ιδεολογίες, ως Κίρκες του καπιταλισμού και ως πανούκλες του ανθρώπινου πολιτισμού το φυλάνε, ως ‘κόρη οφθαλμού’. Είναι το ταμπού της ατομικής ιδιοκτησίας[1]. Όχι βέβαια της πλασματικής ατομικής ιδιοκτησίας του φτωχού με τις σάρκες της οποίας τρέφεται η μεγάλη ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής που παράγει με την θεσμική και την δομική βία του κεφαλαίου παράνομο και άδικο πλούτο, ανισότητες και συγκρούσεις, αποικιακούς και ιμπεριαλιστικούς κατακτητικούς και καταστροφικούς πολέμους με τους οποίους ισοπεδώνει πολιτισμούς και λεηλατεί τις ζωές του 99% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Όλες οι χώρες του πλανήτη, άλλες λίγο και άλλες πολύ, έχουν υποστεί την καταστροφικότητα των εκάστοτε θρησκειών και των εξουσιαστικών ιδεολογιών, αλλά οι χώρες της Μέσης Ανατολής αποτελούν μόνιμο και διαχρονικό πολεμικό θέατρο, μεταξύ όλων των εκάστοτε ισχυρών δυνάμεων του πλανήτη που φιλοδοξούν να ελέγξουν την περιοχή επειδή αυτή αποτελεί το εμπορικό σταυροδρόμι του κόσμου, πραγματικότητα που προφανώς εξηγεί και το λόγο που στην περιοχή εδρεύουν οι τρείς μεγάλες εξουσιαστικές μονοθεϊστικές θρησκείες, αλλά και για τον πρόσθετο λόγο ότι αυτή η περιοχή αποτελεί το κέντρο της μεγάλης ενεργειακής τράπεζας του πλανήτη η οποία αποτελεί το ‘μήλον της έριδος’ όλων των επίδοξων ηγεμόνων της ανθρωπότητας.
*
Κι όμως οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και των λαών δεν ήταν πάντα δομημένες πάνω στην ανισότητα, στην εχθρότητα, στον ανταγωνισμό και στον πόλεμο. Για εκατομμύρια χρόνια η ανθρωπότητα πορεύτηκε, επιβίωσε και οικοδόμησε τον πολιτισμό της κοινοκτημοσύνης και της ισοκατανομής ο οποίος ανακόπηκε βίαια με την διάσπαση της ενότητας της κοινόκτητης γης, της κοινής υλικής βάσης της ύπαρξης των ανθρώπων και της προόδου της αρχαίας κοινωνίας, σε μερίδια ατομικής ιδιοκτησίας, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα τη μετατροπή των ισότιμων μελών της κοινότητας σε ανισότιμους ατομικούς ιδιοκτήτες γης και σε μη ιδιοκτήτες γης ή σε μικρούς ιδιοκτήτες γης, η ζωή των οποίων στο εξής θα εξαρτάται από τα συμφέροντα και τη βούληση των ισχυρών ατομικών ιδιοκτητών γης, οι οποίοι θα ελέγχουν την παραγωγή και την κατανομή των αγαθών και του πλούτου, αλλά και τη νομοθετική και πολιτική εξουσία.
Η ατομική ιδιοκτησία ανέτρεψε την έννοια της συλλογικά αυτοδιοικούμενης κοινότητας, που στηριζόταν στη συμμετοχή όλων στη λήψη των αποφάσεων που αφορούσαν το κοινό συμφέρον, στην ισότιμη συνεργασία για κοινό σκοπό, στην άμιλλα και στον αμοιβαίο σεβασμό της προσωπικότητας και της αξιοπρέπειας του άλλου που εδράζονταν στην ανάλογη με τις ανάγκες ισοκατανομή του πλούτου. Από τη στιγμή που η πολιτική εξουσία δίνει, ερήμην και ενάντια στην κοινωνία, νομική υπόσταση στην ατομική ιδιοκτησία και της προσδίδει ιδιότητες «ιερού δικαιώματος», η οποία μετατρέπει την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου από κέντρο δημιουργικής συνάντησης πολιτισμών σε κέντρο καταστροφικής σύγκρουσης, αρένα ανταγωνισμού μέχρι θανάτου και δύναμη αποϊεροποίησης της ζωής του ανθρώπου, των ατομικών δικαιωμάτων, των πολιτικών και των κοινωνικών ελευθεριών του.
Έτσι, ανατράπηκε η λογική της κανονικότητας και η φιλοσοφία της κοινωνικότητας, και ο ομοιόμορφος κοινωνικός ιστός των κοινωνιών της ισοκατανομής μετασχηματίστηκε εξαιτίας του θεσμού της ατομικής ιδιοκτησίας από σύστημα ισότητας και ισονομίας σε ανομοιόμορφο σύστημα σχέσεων ανισότητας μεταξύ των ιδιοκτητών με τους μη ιδιοκτήτες, αλλά και των δύο με τη Φύση και τα παραγόμενα αγαθά, που ξαφνικά μετατράπηκαν από αξίες χρήσης, από κοινά αγαθά, σε εμπορεύματα, με αποτέλεσμα την εξάρτηση των μη ιδιοκτητών από τους ιδιοκτήτες. Γίνεται φανερό ότι η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής αποτελεί την βασική αιτία εκτροπής του ανθρώπινου πολιτισμού προς την ανισότητα και τον αυταρχισμό που καταργούν την δημοκρατία και την ειρηνική συμβίωση μεταξύ ανθρώπων, λαών και εθνών.
Από αυτό το ιστορικό σημείο και μετά οι κοινωνίες δομούνται πάνω στις σχέσεις ατομικής ιδιοκτησίας και ανισότητας, κύριο χαρακτηριστικό των οποίων αποτελεί ο ανταγωνισμός τόσο μεταξύ των ατομικών ιδιοκτητών για το μεγάλωμα της ιδιοκτησίας του ενός σε βάρος του άλλου όσο και μεταξύ των ατομικών ιδιοκτητών γενικά και των μη ιδιοκτητών, που επιδιώκουν είτε ατομικά και εσφαλμένα να γίνουν και αυτοί ιδιοκτήτες είτε συλλογικά με στρατηγικό στόχο να καταργηθεί η ατομική ιδιοκτησία. Έκτοτε ολόκληρη η ιστορία της ανθρωπότητας είναι γεμάτη από κλιμακούμενους κοινωνικούς αγώνες για την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας και την αποκατάσταση της κανονικότητας της οικονομικής και κοινωνικής ισότητας μεταξύ των ανθρώπων.[2]
Το γεγονός ότι η ατομική ιδιοκτησία υπερίσχυσε της κοινωνικότητας δεν οφείλεται κατά κανέναν τρόπο στην ανωτερότητά της, όπως υποστηρίζουν οι απολογητές και νομείς της, αλλά στο γεγονός ότι η ατομική ιδιοκτησία, ως ατομική, ταξική και κρατική εξουσία, επιστράτευσε τη βία των όπλων, των νόμων, των σκοταδιστικών ιερατείων και των εξουσιαστικών-κατασταλτικών δομών, με τα οποία έχτισε την κοινωνική κυριαρχία της πάνω σε βουνά πτωμάτων και σε ωκεανούς αίματος των αδικημένων που διαχρονικά αποζητούσαν και συνεχίζουν να αποζητούν το δικαίωμα στη ζωή και στην ελευθερία, στη βάση της κοινωνικής ισότητας και της κοινωνικής δημοκρατίας των ίσων.
Η αντικοινωνική φύση της ατομικής ιδιοκτησίας άλλαξε ριζικά την κοινωνική δομή και μετέβαλε τους ανθρώπους σε θανάσιμα ανταγωνιζόμενα υποκείμενα, που χάνουν την κοινωνικότητά τους και, για να επιβιώσουν, συσπειρώνονται σε θανάσιμα ανταγωνιστικές κοινωνικές συμμορίες και σε εχθρικές τάξεις. Καταργώντας όμως την κοινωνικότητα, η ατομική ιδιοκτησία επέβαλε τον αντικοινωνικό ατομισμό, ο οποίος λειτουργεί ως σπόρος διχασμού, ανταγωνισμού, πολεμικών συγκρούσεων και εγκληματικότητας. Αν λοιπόν η ατομική ιδιοκτησία, και όχι η ανθρώπινη φύση ή το «κακό το ριζικό μας», διασπά τις κοινωνίες σε θανάσιμα ανταγωνιζόμενους ιδιοκτήτες, σε ανταγωνιζόμενες κοινωνικές τάξεις και σε ανταγωνιζόμενα έθνη, τότε γίνεται φανερό πως η ουσιαστική κατάργησή της θα συμβάλει στην επανασυμφιλίωση των ανθρώπων, στην αποκατάσταση της ενότητας των κοινωνιών και στην ειρήνευση μεταξύ ανθρώπων και εθνών, μεταξύ Φύσης και κοινωνίας, πάνω στην οποία θα ανθίσει ένας νέος οικουμενικός ουμανιστικός πολιτισμός.
Ας φανταστούμε μια μορφή κοινωνικής οργάνωσης χωρίς ατομική ιδιοκτησία, που σε τελική ανάλυση σημαίνει μια κοινωνία χωρίς εξουσία, χωρίς ανισότητες, αδικίες, συγκρούσεις και εγκληματικότητα, για να κατανοήσουμε ότι ένας τεράστιος πλούτος καταναλώνεται αντιπαραγωγικά για να κινηθεί ένας ολόκληρος γαλαξίας από θεσμούς και υπηρεσίες προστασίας, υποτίθεται της κοινωνίας, αλλά στην ουσία προστασίας της ατομικής ιδιοκτησίας και της εξουσίας. Ουσιαστικά πρόκειται για μια παραοικονομία που ως οικονομία για την εξουσία, λειτουργεί σε βάρος της οικονομίας για την κοινωνία με στοιχεία όπως λ.χ. κτηματολόγια, υποθηκοφυλακεία, αγρονομεία, δικαστήρια, φυλακές, αστυνομία, στρατός, πολεμικές βιομηχανίες, στρατιωτικοβιομηχανικά συμπλέγματα, στρατιωτικές συμμαχίες, αλλά και ένα πλήθος ανθρώπων καταστρέφονται εξαιτίας της παραβατικότητας που σχετίζεται με την ατομική ιδιοκτησία. Ας σκεφτούμε ότι όλος αυτός ο πλούτος και το τεράστιο ανθρώπινο δυναμικό δεν σπαταλιέται για την υπεράσπιση της καταστροφικής ατομικής ιδιοκτησίας και της εξουσίας, αλλά αξιοποιείται για δημιουργικούς-ειρηνικούς σκοπούς, για να κατανοήσουμε πόσο ρεαλιστική είναι η ιδέα για την οικοδόμηση μιας κοινωνίας της ισότητας, του δημιουργικού ελεύθερου χρόνου, της άμεσης δημοκρατίας, της ειρήνης και της καθολικής ευημερίας.
Ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, βασισμένος στην τεχνολογία της μηχανής, στις μεγάλες ενεργειακές πηγές ορυκτών καυσίμων, στις νέες μορφές επικοινωνίας και στα δίκτυα οδικής και σταθερής τροχιάς μεγάλων ταχυτήτων, επιτάχυνε τους ρυθμούς παραγωγής, με συνέπεια την επιτάχυνση της διαδικασίας συσσώρευσης του κοινωνικού πλούτου και συγκεντροποίησης της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής. Αυτή η δυναμική τής συνεχώς εξελισσόμενης και σταθερά διαφοροποιούμενης καπιταλιστικής οικονομίας απαιτούσε τόσο από τους οργανωτές της παραγωγής όσο και από τους εκτελεστές της, δηλαδή από τις δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, να είναι φορείς μιας σημαντικής γενικής παιδείας, αλλά και κάτοχοι πολλών και διαφορετικών ειδικών γνώσεων και δεξιοτήτων, πράγμα που ανάγκασε τις εκάστοτε εξουσίες να διευρύνουν προς τα κάτω τη διαδικασία της εκπαίδευσης και ν’ ανοίξουν τα πανεπιστήμια για τα παιδιά των λαϊκών τάξεων. Συνέπεια αυτών των αναγκαστικών αλλαγών ήταν να διαχυθεί η γνώση προς τα κάτω, προς τα λαϊκά κοινωνικά στρώματα, η οποία εκτόπιζε σταθερά τους σκοταδιστικούς μύθους και τη μοιρολατρία, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην εργαζόμενη κοινωνία που ανέβαζαν την αυτοπεποίθηση των εργαζόμενων, με κατάληξη την οργανωμένη πάλη για καλύτερες συνθήκες εργασίας, για ίσες ευκαιρίες και για κοινωνική ισότητα.
Αυτή η εξέλιξη, που ιστορικά εκφράζεται ως διαρκής πνευματική αναγέννηση και διαφωτισμός, αχρήστεψε πολλά από τα παραδοσιακά όπλα κυριαρχίας των εκάστοτε εξουσιαστικών τάξεων και μηχανισμών, πράγμα που αναγκάζει τις εκάστοτε εξουσίες να προβαίνουν στην ενίσχυση του νομικού πλαισίου προστασίας της ατομικής ιδιοκτησίας και των μηχανισμών καταστολής της κοινωνικής δυσαρέσκειας και αγωνιστικότητας, που θέτει θέμα κατάργησης της ατομικής ιδιοκτησίας, της κοινωνικής ανισότητας, της εκμετάλλευσης, της καταπίεσης, της καταστροφής και του πολέμου.
Το κράτος, από υποτιθέμενος εκφραστής ολόκληρης της κοινωνίας, γίνεται όργανο της τάξης των μεγαλοϊδιοκτητών μέσων παραγωγής και μηχανισμός παραπλάνησης και καταπίεσης των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, ασκώντας βία και τρομοκρατία πάνω τους, τιμωρώντας, εξορίζοντας και θανατώνοντας όσους εργαζόμενους πρωταγωνιστούν στους κοινωνικούς αγώνες ενάντια στις απαράδεκτες συνθήκες της μισθωτής δουλείας που βαίνουν συνεχώς εντεινόμενες. Η τρομοκρατία στους χώρους εργασίας, το γνωστό mobbing, γίνεται καθημερινός εφιάλτης για τους εργαζόμενους. Η σύγχρονη άσκηση τρομοκρατίας από την πλευρά του κεφαλαίου σε βάρος της Εργασίας είναι το αποτέλεσμα της προϊούσας συσσώρευσης της ατομικής ιδιοκτησίας και του κεφαλαίου και της αντίστοιχης αλλαγής του τρόπου άσκησης της εξουσίας, η οποία μετατοπίζεται σταθερά από το πολιτικό πεδίο των ανθρώπινων δικαιωμάτων και την απονευρωμένη μικροαστική δημοκρατία σε όλο και πιο αυταρχικές μορφές εξουσίας, που καταργούν σταδιακά τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες, ενεργοποιώντας, πέρα από την αποβλακωτική προπαγάνδα των ΜΜΕ, τον «σιδηρούν βραχίονα» του συστήματος, δηλαδή τις τοπικές δυνάμεις καταστολής, τις χίλιες περίπου αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις στον κόσμο και το ΝΑΤΟ.
Το γεγονός ότι ο ανταγωνισμός για την καπιταλιστική συσσώρευση δεν περιορίζεται μεταξύ ιδιοκτητών μέσων παραγωγής αλλά επεκτείνεται και μεταξύ κρατών, είχε ως αποτέλεσμα τα μεγάλα και ισχυρά κράτη να ασκούν πίεση και τρομοκρατία στα ανίσχυρα και μικρά κράτη, για να συμμορφωθούν και να υποταχθούν στη λογική της διευκόλυνσης της καπιταλιστικής συσσώρευσης, με κατεύθυνση από τις χώρες της περιφέρειας ή του Νότου προς τις χώρες της μητρόπολης ή του Βορρά. Τα μέσα που διαθέτουν γι’ αυτό το σκοπό οι ισχυρές χώρες είναι ο υπερβολικός, τοκογλυφικός και καταχρηστικός δανεισμός των μικρών χωρών, που θα τις αναγκάσει να αποδεχτούν μνημόνια υποταγής στους δανειστές τους, και στην ανάγκη ο πόλεμος με κάποια γειτονική χώρα ή ακόμα και ο εμφύλιος πόλεμος, που συχνά συνοδεύεται από τη στρατιωτική κατοχή από την ενδιαφερόμενη μεγάλη χώρα, που «προσφέρεται να επιβάλει την ειρήνη» στη χώρα ή στην περιοχή. Έτσι, στο δρόμο προς την καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση το μοντέλο εξουσίας αλλάζει και η σχεδιασμένη κρατική τρομοκρατία των κυρίαρχων τάξεων και χωρών πάνω στην κοινωνία και στην ανθρωπότητα εκτοπίζει, όταν δεν μπορεί να ενσωματώσει και να χρησιμοποιήσει για τους δικούς της σκοπούς, την αδιέξοδη ατομική αντικρατική και αντεξουσιαστική τρομοκρατία κάποιων απελπισμένων μικροαστών ή/και καταδυναστευόμενων φτωχών ανθρώπων.
Η σημερινή νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση, με σχεδιαστή της τον αμερικανισμό,[3] που αποσκοπεί στην παγκόσμια ηγεμονία του σκληρού πυρήνα του μεγάλου κεφαλαίου, με εκφραστή της το στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα των Ενωμένων Πολιτειών της Αμερικής και των ΝΑΤΟικών συμμάχων τους, δεν ασκεί πίεση προς τις υπόλοιπες χώρες του πλανήτη μόνο με οικονομικά, διπλωματικά, ιδεολογικοπολιτικά και στρατιωτικά μέσα, αλλά και με την κρατική τρομοκρατία, η οποία κρύβεται πίσω από υποτιθέμενες θρησκευτικές διαφορές και αιτίες, όπως το Ισλάμ και τα παρακλάδια του, για να κρύψει τους οικονομικούς στόχους που αποσκοπούν στην υποταγή και την ενσωμάτωση των τρομοκρατούμενων χωρών στη στρατηγική του επίδοξου παγκόσμιου ηγεμόνα.
Οι πρόσφατες πολεμικές εξελίξεις στην Ασία και στην Ανατολική Ευρώπη, αλλά κι αυτές που ακολούθησαν στη βόρεια Αφρική και στη Μέση Ανατολή, που ανέτρεψαν αντιπάλους αλλά και αναποτελεσματικούς συμμάχους των ΕΠΑ, που διέλυσαν συνασπισμούς και χώρες, άλλαξαν σύνορα μεταξύ χωρών και μετακινούν τεράστιους πληθυσμούς προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, προδίδουν οργανωμένη κρατική τρομοκρατία που διευκολύνει την προσχώρηση και την υποταγή χωρών στα ηγεμονικά σχέδια των ΕΠΑ, σχέδια που έχουν προφανή στόχο τη διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την αποδυνάμωση της Ρωσίας και της Κίνας, που εμποδίζουν και αντιστέκονται ανταγωνιστικά στη βορειοαμερικάνικη ηγεμονία, στη Νέα Τάξη Πραγμάτων.
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Σημαίνουν ότι: «Η αμερικάνικη πρωτοκαθεδρία»,όπως γράφει ο αρχιτέκτονας της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, ο σύμβουλος ασφαλείας πολλών προέδρων των ΕΠΑ και πρωτεργάτης της Τριλατεράλε,[4] Ζμπίγκνιου Μπρζεζίνσκι, «είναι δυνητικά ευάλωτη σε νέες προκλήσεις, είτε από περιφερειακούς ανταγωνιστές, είτε από νέες συμμαχίες, είτε από νέους αστερισμούς. Πιθανώς, το τωρινό κυρίαρχο αμερικανικό παγκόσμιο σύστημα, “εντός του οποίου η απειλή πολέμου είναι εκτός ημερήσιας διάταξης”, θα είναι σταθερό μόνο σε εκείνα τα μέρη του κόσμου στα οποία η αμερικάνικη πρωτοκαθεδρία καθοδηγούμενη από μακροπρόθεσμη γεωστρατηγική, στηρίζεται σε συμβατά και ομοειδή κοινωνικοπολιτικά συστήματα, τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με πολυμερή πλαίσια στα οποία κυριαρχεί η Αμερική»[5].
Άλλωστε, οι ΕΠΑ γνωρίζουν πως «η Ευρασία είναι η σκακιέρα πάνω στην οποία συνεχίζει να παίζεται ο αγώνας για την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία, και αυτός ο αγώνας συνεπάγεται τη γεωστρατηγική, δηλαδή τη στρατηγική διαχείριση γεωπολιτικών συμφερόντων. […] Η Ευρασία είναι το κέντρο του κόσμου και όποιος ελέγχει την Ευρασία ελέγχει τον κόσμο. […] Είναι επιτακτική ανάγκη να μην εμφανιστεί καμιά διεκδικήτρια ευρασιατική δύναμη, ικανή να κυριαρχήσει στην Ευρασία και κατά συνέπεια να αμφισβητήσει την Αμερική».[6]Αυτό ήταν το σχέδιο και ο κύριος στόχος.
Μερικά χρόνια αργότερα και «με “όχημα” τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, οι ΗΠΑ κατόρθωσαν να προωθήσουν τα γεωπολιτικά τους σχέδια στην Κεντρική Ασία και στη Μέση Ανατολή. Κατέστησαν το Αφγανιστάν δικό τους προτεκτοράτο, εισέβαλαν και κατέχουν το Ιράκ.[7]Ενίσχυσαν τη στρατιωτική τους παρουσία στην Αραβική Χερσόνησο. Ταυτόχρονα έστησαν στρατιωτικά προγεφυρώματα στις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες του Καυκάσου, θέτοντας –με πορτοκαλί εμφανή και αφανή κονδύλια‒, υπό τον έλεγχό τους τις κυβερνήσεις της περιοχής. Μιας περιοχής που αποτελεί την “ενεργειακή τράπεζα της ανθρωπότητας”, αλλά και το “μαλακό υπογάστριο” της Ρωσίας. Το τελευταίο κομμάτι που λείπει για την ενοποίηση της σφαίρας επιρροής είναι το ατίθασο Ιράν».[8]Για την προώθηση του σχεδίου της παγκόσμιας ηγεμονίας του αμερικανισμού χρειάστηκε να χαρακτηριστούν οι ανυπότακτες χώρες ως κράτη παρίες, που τάχα ασκούν τρομοκρατία, οπότε οι ΕΠΑ και οι ΝΑΤΟικοί σύμμαχοί τους κήρυξαν τον πόλεμο κατά της υποτιθέμενης τρομοκρατίας, εισάγοντας και το δόγμα του «προληπτικού πολέμου» κατά των δυστροπούντων να υποταχθούν στα σχέδια της παγκοσμιοποίησης υπό αμερικανική κηδεμονία. «Ο παγκόσμιος πόλεμος ενάντια στην τρομοκρατία έχει τη σφραγίδα ποιότητας ενός πολιτικού μύθου, που διαδόθηκε προκειμένου να στρώσει το δρόμο για μια εντελώς διαφορετική ατζέντα, τον αμερικανικό στόχο της παγκόσμιας ηγεμονίας που ορθώνεται ολόγυρα διασφαλίζοντας μέσω της στρατιωτικής δύναμης τα πετρελαϊκά αποθέματα που απαιτούνται για την προώθηση του σχεδίου».[9]
Ο Αμερικανός, Ράμσεϊ Κλαρκ, πρώην Γενικός Εισαγγελέας των ΕΠΑ, εξηγεί τους λόγους της αμερικάνικης πολιτικής για την τρομοκρατία δηλώνοντας μεταξύ άλλων και τα παρακάτω: «Καταντά αστείο να λέει κανείς ότι το Ιράκ είναι επικίνδυνο. Επιβάλανε οι ΗΠΑ την απόλυτη μιζέρια σε μια χώρα της Μέσης Ανατολής. Ακολούθησαν τους νόμους μιας ανελέητης γενοκτονίας. […] Θα έλεγα κατ’ αρχήν ότι φταίει αυτή η λογική της “νεοαποικιοκρατίας”. Η αμερικανική κυβέρνηση θέλει να διευθύνει τον κόσμο. Έπειτα επιδιώκει να ελέγξει τα πετρέλαια του Ιράκ και των γειτονικών χωρών. Είναι γεωπολιτικό το ζήτημα. Ας μην ξεχνάμε ότι είναι στρατηγική η θέση του Ιράκ. Είναι και η λογική της νέας τάξης πραγμάτων. Ορισμένοι στην Αμερική θέλουν να υποκαταστήσουν τον ΟΗΕ. […] Αλλά όλα αυτά δεν είναι επικίνδυνα μόνο για την ανθρωπότητα, είναι επικίνδυνα και για τον ίδιο τον αμερικανικό λαό»,[10]ο οποίος, αφιονισμένος από τη φονταμενταλιστική «νεοχριστιανική» προπαγανδιστική καταιγίδα, πιστεύει ότι ο πρόεδρός του, όπως ο ίδιος «ομολογεί», συνομιλεί με το «θεό» και επιτιθέμενος, υποτίθεται καθ’ υπόδειξη του «θεού της Αμερικής», δηλαδή του στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος, ενάντια σε όσους θεωρούν το δικό τους θεό μεγάλο, δίκαιο και πανάγαθο, αλαλάζει το παρανοϊκό «God bless America».
Έτσι, με τη «βοήθεια του στρατηλάτη θεού της Αμερικής» και τη «δημοκρατική βούληση του αμερικανικού λαού», το σχέδιο για την παγκόσμια ηγεμονία τίθεται σ’ εφαρμογή, οπότε γίνεται σαφές ότι αυτό είναι συνυφασμένο με την ίδια την ύπαρξη των ΕΠΑ, ως παγκόσμιου τρομοκράτη, γιατί «όσο διαρκεί αυτή η κινητοποίηση ενάντια στη διεθνή τρομοκρατία», επιμένει ο Μπρζεζίνσκι, «τόσο θα διαρκεί και ο ρόλος της Αμερικής ως παγκόσμιου σταθεροποιητή. Όταν αυτή η κινητοποίηση εξασθενίσει, είτε επειδή θα εξασθενίσει η τρομοκρατία είτε επειδή οι Αμερικάνοι θα κουραστούν, τότε θα τερματιστεί και ο παγκόσμιος ρόλος της Αμερικής».[11]Μετά από αυτές τις επίσημες ομολογίες γίνεται απόλυτα σαφές ποιος και γιατί παράγει την παγκόσμια τρομοκρατία,[12] γιατί χωρίς αυτήν το αμερικανικό όραμα για παγκόσμια ηγεμονία πάει περίπατο και μαζί του πάει περίπατο το όραμα για την αιωνιότητα του καπιταλισμού και για τη χρησιμότητα κάποιου θεού, που τάχα προστατεύει κάποιον «περιούσιο λαό» με προορισμό να σώσει τον υπόλοιπο κόσμο υποδουλώνοντάς τον ή όταν αυτό καθίσταται δύσκολο τότε να τον καταστρέψει.
Μετά και από όλα αυτά γίνεται πια φανερό ότι ζούμε στον αιώνα της καπιταλιστικής βαρβαρότητας, που αποτελεί τη συσσωρευμένη έκφραση της ακόρεστης τάσης της ατομικής ιδιοκτησίας να καταβροχθίζει ανταγωνιστικές ατομικές ιδιοκτησίες μέχρι την απόλυτη κυριαρχία του ενός ατομικού ιδιοκτήτη του πλανήτη και κοσμοκράτορα. Αυτή η στρατηγική του σκληρού πυρήνα του κεφαλαίου, της θεοποιημένης ατομικής ή και κρατικής ιδιοκτησίας επιφυλάσσει ακόμα μεγαλύτερη βαρβαρότητα, ακόμα μεγαλύτερη αυταρχικότητα, ακόμα περισσότερη βία και γενικευμένη τρομοκρατία, που σημαίνει, αν δεν αλλάξουμε μυαλά, ακόμα μεγαλύτερη φτώχεια για τους πολλούς και ακόμα περισσότερο πλούτο για τους λίγους εκμεταλλευτές, τρομοκράτες και στρατοκράτες. Μπροστά σ’ αυτόν τον υπαρκτό και ορατό πια κίνδυνο οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού οφείλουν να αυτοπροστατευθούν, και γι’ αυτό είναι ανάγκη να ξεπεράσουν τον όποιο συντεχνιασμό και τον όποιο επαρχιωτισμό τους με τη μορφή του όποιου τοπικού αντιδραστικού εθνικισμού και της όποιας θρησκευτικής ψευδαίσθησης και να σμίξουν στην προοπτική ενός νέου οικουμενικού ουμανιστικού πατριωτισμού, που θα καταργήσει την ατομική ιδιοκτησία και πάνω στις σχέσεις κοινοκτημοσύνης σε τοπικό, εθνικό και οικουμενικό επίπεδο θα οικοδομήσουν την παγκόσμια συνομοσπονδία άμεσων δημοκρατιών και αταξικών κοινωνιών, τη μόνη ικανή και αναγκαία συνθήκη για τη σωτηρία της ανθρωπότητας, του πολιτισμού της και της μοναδικής κοινής μας πατρίδας, του πλανήτη Γη.
Για όλη αυτή την αλλαγή στη σκέψη και τη συμπεριφορά των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού είναι αναγκαία η κατανόηση ότι η ατομική ιδιοκτησία, ως γέννημα θρέμμα της βίας και της τρομοκρατίας, θα είναι, μέχρι την οριστική κατάργησή της, μήτρα που θα γεννάει ανισότητες, εκμετάλλευση, πείνα, βία, ατομική και κρατική τρομοκρατία, καταστροφή και πολέμους, τη στιγμή μάλιστα που η ανθρωπότητα έχει δημιουργήσει τους υλικούς και τους πνευματικούς όρους της υπέρβασης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και ανισοκατανομής του παγκόσμιου πλούτου και της πραγματοποίησης του διαχρονικού οράματός της για κοινωνική ισότητα, άμεση δημοκρατία και αταξική κοινωνία.
Οι αρχιτέκτονες της πατριαρχικής εξουσίας των λίγων πάνω στους πολλούς, αρχικά, και οι ιδεολογικοί απολογητές του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και ανισοκατανομής, στη συνέχεια, υποστήριξαν πως η ατομική ιδιοκτησία αποτελεί προϋπόθεση για την ασφάλεια και την ελευθερία του ατόμου. Η ιστορική εμπειρία έχει αποδείξει περίτρανα ότι αυτός ο ισχυρισμός είναι απατηλός, ιδιαίτερα όσον αφορά τη μικρή ατομική ιδιοκτησία του εξουσιαζόμενου, γιατί αυτή δεν προσφέρει ούτε ασφάλεια ούτε ελευθερία, αφού λειτουργεί ως συνθήκη υποταγής και εκμετάλλευσης, παράγοντας πλούτο για τη μεγάλη ατομική ιδιοκτησία του εξουσιαστή. Αλλά και όσον αφορά τη μεγάλη ατομική ιδιοκτησία του εξουσιαστή, ούτε αυτή προσφέρει ουσιαστική ασφάλεια και ελευθερία στον κάτοχό της, γιατί απειλείται συνεχώς από τις ανταγωνίστριες ατομικές ιδιοκτησίες και ως «εθνική», κρατική ιδιοκτησία απειλείται από ισχυρότερους αντίπαλους, όμοιους σχηματισμούς, με αποτέλεσμα την απώλεια της ατομικής ιδιοκτησίας, της ασφάλειας και της ελευθερίας των ατομικών ιδιοκτητών, που φτάνει συχνά μέχρι και την απώλεια της ίδιας της εθνικής υπόστασής τους.
Το γεγονός ότι η ασφάλεια και η ελευθερία των ανθρώπων συνδέεται με την ατομική ιδιοκτησία έχει ως αποτέλεσμα η τεράστια πλειονότητα των ανθρώπων που στερείται ατομικής ιδιοκτησίας να ζει σε συνθήκες ανασφάλειας και ανελευθερίας, πράγμα που δείχνει τον απάνθρωπο και αντικοινωνικό χαρακτήρα της ατομικής ιδιοκτησίας. Το αποτέλεσμα είναι ότι η ατομική ιδιοκτησία, που προκαλεί οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, όχι μόνο δεν μπορεί να εγγυηθεί ασφάλεια και ελευθερία, αλλά αποτελεί την κύρια πηγή ανασφάλειας και ανελευθερίας.
Ελευθερία χωρίς οικονομική και κοινωνική ισότητα δεν μπορεί αντικειμενικά να υπάρξει, παρά τα ιδεολογήματα των νομέων και απολογητών του «αστικού πολιτεύματος» περί πολιτικής τάχα ισότητας ή της υποτιθέμενης «ισότητας ενώπιον των νόμων» που κατασκευάστηκαν για τη διασφάλιση της ανισότητας και της αστικής εξουσίας της «ελεύθερης αγοράς», στα πλαίσια της οποίας μπορείς να αγοράσεις ανάλογη με το πορτοφόλι σου ποσότητα και ποιότητα ελευθερίας να εκμεταλλεύεσαι συνανθρώπους σου.
Η αλήθεια των αιώνων δείχνει πως η ελευθερία δεν έχει καμιά σχέση με το βολονταρισμό και την αντικοινωνική ατομική και κρατική ασυδοσία, η οποία τελικά καταστρέφει το άτομο και την κοινωνία του, αλλά σχετίζεται με το βαθμό και την ποιότητα της σχέσης του ατόμου, του ενός εκάστου Εγώ, με το κοινωνικό σύνολο στο οποίο ανήκει, με το Εμείς. Η βαρύτητα λ.χ. στερεί από τον άνθρωπο την ελευθερία να πετάξει από ένα σημείο σε κάποιο άλλο, από ένα αστέρι του σύμπαντος σε κάποιο άλλο, αλλά το Εμείς κατάφερε να κάνει εφικτό ό,τι κανένα άτομο δεν θα κατάφερνε ποτέ από μόνο του. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τη λογική και λελογισμένη ατομική ελευθερία των ατόμων, η οποία μπορεί να επιτευχθεί μόνο στα πλαίσια της κοινωνικής προσπάθειας, της προσπάθειας του Εμείς όλοι μαζί.
Αυτός είναι και ο λόγος που η ελευθερία ορίζεται ως εγνωσμένη δυνατότητα και αναγκαιότητα, που σημαίνει πως η ελευθερία υπόκειται σε μια ατέλειωτη σειρά από φυσικούς, τεχνικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς περιορισμούς που μειώνονται όσο η ανθρωπότητα συνολικά αποκτά όλο και περισσότερη, όλο και επιστημονικά εγκυρότερη και κοινωνικά χρησιμότερη Γνώση και με αυτήν προχωρεί προς την κοινωνική ισότητα και τον οικουμενικό ουμανιστικό πολιτισμό. Σε κοινωνικό επίπεδο, η ελευθερία του καθενός μας ορίζεται και περιορίζεται από την ελευθερία των άλλων συνανθρώπων μας, και μάλιστα από το βαθμό στον οποίο η ελευθερία η δική μας συμβάλλει στην προαγωγή της δικής τους ελευθερίας και από τον περιορισμό «μην κάνεις στους άλλους ό,τι δεν θα ήθελες να σου κάνουν». Όταν όμως η ατομική ιδιοκτησία δεν προάγει την ασφάλεια των ατόμων, αλλά αντίθετα τη φαλκιδεύει εξαιτίας του γεγονότος ότι παράγει ανισότητες και δεν διασφαλίζει την ελευθερία όλων των ατόμων γιατί η καπιταλιστική ελευθερία είναι συνυφασμένη με το ύψος του κατεχόμενου πλούτου, τότε η ατομική ιδιοκτησία γίνεται αιτία συγκρούσεων και πολέμων, οπότε υπονομεύει την ειρηνική συμβίωση των ανθρώπων και των λαών.
Η ατομική ιδιοκτησία που απομονώνει το άτομο από το συνάνθρωπό του και από την κοινωνία του και το στρέφει ενάντιά τους αποτελεί το ισχυρότερο και το χειρότερο εμπόδιο ελευθερίας τόσο για τον κάτοχό της όσο και για τα θύματά της. Ατομική και κοινωνική ελευθερία και πραγματική ειρήνη τελικά σημαίνει απελευθέρωση από την ατομική ιδιοκτησία και τη συνυφασμένη μ’ αυτήν ατομική και ταξική εξουσία.
[1] Για μια διεξοδικότερη ανάλυση του θέματος βλέπε: Λάμπος Κώστας, Η γέννηση και ο θάνατος της ατομικής ιδιοκτησίας. Η ατομική ιδιοκτησία ως μήτρα βίας, ανισότητας, εγκληματικότητας, σκοταδισμού και ανηθικότητας. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2017.
[3] Για μια διεξοδική ανάλυση του αμερικανισμού, του αντιαμερικανισμού και της στρατηγικής της κρατικής και διακρατικής τρομοκρατίας, βλ. Κώστας Λάμπος, Αμερικανισμός και παγκοσμιοποίηση. Οικονομία του Φόβου και της παρακμής, ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, ΑΘΉΝΑ 2009, σελ. 66 κ. επ.
[4] . «Η Trilaterale, (Τριμερής Επιτροπή) ιδρύθηκε το 1973. Ιδρυτής της, κύριος χρηματοδότης, πρόεδρός της για πολλά χρόνια και αδιαμφισβήτητος άρχοντας της παγκόσμιας εταιρικής αυτοκρατορίας της οικογένειάς του ήταn ο David Rockefeller που ελέγχει την Chase Manhattan Bank. Σκοπός της Επιτροπής είναι να δημιουργήσει μια διαρκή εταιρική σχέση μεταξύ της άρχουσας τάξης της Βόρειας Αμερικής , της Δυτικής Ευρώπης και της Ιαπωνίας – εξ ου και ο όρος ‘Τριμερής’-, προκειμένου να διασφαλίσει τα συμφέροντα του Δυτικού καπιταλισμού σε έναν εκρηκτικό κόσμο. Η ιδιωτική Επιτροπή προσπαθεί να διαμορφώσει τη δημόσια τάξη και να κατασκευάσει ένα πλαίσιο για τη διεθνή σταθερότητα κατά τις επόμενες δεκαετίες. Για να το θέσουμε απλά: Οι άνθρωποι, οι κυβερνήσεις και οι οικονομίες όλων των χωρών πρέπει να εξυπηρετούν τις ανάγκες των πολυεθνικών τραπεζών και επιχειρήσεων». Trilateral Commission, World Shadow Government, http://www.bibliotecapleyades.net/sociopolitica/esp_sociopol_trilat05.htm
[5] Zbigniew Brzezinski, Η Μεγάλη Σκακιέρα. Η αμερικανική υπεροχή και οι γεωστρατηγικές της επιταγές, ΛΙΒΑΝΗΣ, Αθήνα 1998, σελ. 104-105.
[6]Στο ίδιο, σελ. 18-19, και για μια ευρύτερη ανάλυση της γεωστρατηγικής σημασίας της Ευρασίας, σελ. 338-358.
[7] «Όπλα μαζικής καταστροφής ίσως δεν βρεθούν ποτέ στο Ιράκ, επειδή τα κατέστρεψε ο Σαντάμ πριν αρχίσει ο πόλεμος» και «Η επίκληση ύπαρξης τέτοιων όπλων ήταν γραφειοκρατικότέχνασμα, επειδή μόνο έτσι θα συμφωνούσαν όλοι για τον πόλεμο». Να σημειωθεί πως η πρώτη φράση ανήκει στον υπουργό Άμυνας των ΕΠΑ, Ράμσφελντ, και η δεύτερη στον υφυπουργό του τον Γούλφοβιτς. Αναφέρεται στο: Γιώργος Νικ. Γαλάνης και Γεώργιος Ε. Παπαδόπουλος, Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, εξουσία και πόλεμος στο Ιράκ, ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, Αθήνα 2004, σελ. 121.
[8] Ανδρέας Κατσούλης, «Η αρπαγή της Ασίας. Ο πόλεμος των ΗΠΑ για τον έλεγχο των ενεργειακών αποθεμάτων», εφημερίδα Έθνος, 30.4.2006, σελ. 19, 20 και 21. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η έρευνα αναφορικά με τη σχέση του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και των μελών της κυβέρνησης Μπους με τις εταιρείες πετρελαίου· βλ. Δημήτρης Ρομπότης, «Οι μπίζνες τής… Λευκός Οίκος Α.Ε.», εφημερίδα Έθνος, 30.4.2006, σελ.16-17.
[9] Αναφέρεται στο Μάικλ Μίτσερ, «Ο ψεύτικος πόλεμος ενάντια στην τρομοκρατία», εφημερίδα TheGuardian, 6.9.2003, αναδημοσίευση στην εφημερίδα Το Ποντίκι, 11.9.2003.
[10] Ράμσεϊ Κλαρκ, «Οι ΗΠΑ γεννούν την τρομοκρατία», συνέντευξη στον Γιάννη Διακογιάννη, εφημερίδα Τα Νέα, 25.3.2003, σελ. 10
[11] Zbigniew Brzezinski, Η Επιλογή. Παγκόσμια κυριαρχία ή παγκόσμια ηγεσία,Λιβάνης, Αθήνα 2005, σελ. 31-32.
[12] «Η απάντηση στο ερώτημα “τι είναι τρομοκρατία” είναι προφανής: Η τρομοκρατία είναι ένα αποτελεσματικό εργαλείο της εξουσίας το οποίο, στις σημερινές συνθήκες της αμερικανικής μονοκρατορίας, χρησιμοποιείται κατά κόρον από τις ΗΠΑ, με στόχο την ενίσχυση και τη διεύρυνση των υφιστάμενων εκμεταλλευτικών σχέσεων ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και τις εξαρτημένες χώρες», Κλεάνθης Γρίβας, Τρομοκρατία, Παπαζήσης, Αθήνα 2001, σελ. 49.
Η γηραιά ήπειρος σε αναβρασμό. Οι ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις «φωνάζουν» ολοένα και πιο δυνατά σε πλατείες και στην κάλπη, η μπότα της ακροδεξιάς προελαύνει και το διχαστικό δίπολο του λαϊκισμού «καλός λαός – κακές ελίτ» κερδίζει έδαφος. Η απογοήτευση των μεσαίων και χαμηλότερων οικονομικά στρωμάτων, το αίσθημα της αδικίας και της ανασφάλειας, η ανάγκη για τείχη, που θα θωρακίσουν από απειλές, εντείνονται.
Η εικόνα παρόμοια, αν και με τα δικά της ειδικά χαρακτηριστικά, και στις ΗΠΑ, όπου οι πολίτες εξέλεξαν έναν δισεκατομμυριούχο μεγιστάνα του real estate και σταρ της trash tv για να πολεμήσει το «σύστημα», να δώσει φωνή στους «ξεχασμένους». Όλα αυτά πηγάζουν από μια γενικευμένη αίσθηση ότι η οικονομία έχει πάψει να υπηρετεί το κοινό καλό ή έστω το συμφέρον των πολλών. Ο καπιταλισμός «νοσεί» προειδοποιούν ακόμη και οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές του και τα ερωτήματα είναι δύο: ποιος ιός τον έχει προσβάλει και υπάρχει «φάρμακο»;
«Νομίζω ότι ο καπιταλισμός είναι υπό σοβαρή απειλή, γιατί σταμάτησε να προσφέρει στους πολλούς. Και από τη στιγμή που αυτό συμβαίνει, οι πολλοί επαναστατούν κατά του καπιταλισμού» δήλωνε στο BBC o Ραγκουράμ Ρατζάν, πρώην κεντρικός τραπεζίτης της Ινδίας.
Στην εποχή των ανοιχτών συνόρων, του ελεύθερου εμπορίου και της ραγδαίας τεχνολογικής προόδου εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι στον λεγόμενο αναπτυσσόμενο και αναδυόμενο κόσμο βγήκαν από τη φτώχεια, αλλά και άλλοι τόσοι στον ανεπτυγμένο ένιωσαν να «παγιδεύονται» σε μία κατάσταση χωρίς προοπτική. Η απόσταση ανάμεσα σε πλούσιες και φτωχές χώρες περιορίστηκε, αλλά στο εσωτερικό των χωρών οι ψαλίδες άνοιξαν. Το διευρυνόμενο χάσμα δεν είναι αποκλειστικά εισοδηματικό, είναι γεωγραφικό, ανάμεσα στις μητροπόλεις και στην επαρχία και ταυτόχρονα μορφωτικό.
Κάποτε, εξηγεί ο Ρατζάν στο βιβλίο του «The Third Pillar: How Markets and the State Leave Community Behind» (O Τρίτος Πυλώνας: Πώς οι αγορές και το Κράτος αφήνουν την Κοινότητα Πίσω), μπορούσε κανείς να αποκτήσει μία μεσαίου εισοδήματος θέση με μία μέτρια εκπαίδευση. Σήμερα για να πετύχει κανείς, πρέπει να έχει την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση. Αλλά σε αυτήν δεν έχουν όλοι ίσες ευκαιρίες πρόσβασης. Οι κοινότητες που επλήγησαν σε μεγαλύτερο βαθμό από τις δυνάμεις του παγκόσμιου εμπορίου και της αυτοματοποίησης είναι εκείνες που τείνουν να βλέπουν το επίπεδο των σχολείων τους να φθίνει και την ποιότητα του περιβάλλοντος και των κοινωνικών υπηρεσιών να επιδεινώνεται.
Ο Πολ Κόλιερ στο πολυσυζητημένο «The Future of Capitalism» περιγράφει κάτι αντίστοιχο. «Βαθιές ρωγμές σκίζουν τον ιστό των κοινωνιών μας. Φέρνουν νέες αγωνίες και νέα οργή στους ανθρώπους, νέα πάθη στην πολιτική… Οι κοινωνικές βάσεις αυτών των αγωνιών είναι γεωγραφικές, εκπαιδευτικές και ηθικές». Οι πιο βαθιές ρωγμές σύμφωνα με τον Κόλιερ είναι αυτές μεταξύ των υψηλού μορφωτικού επιπέδου και των λιγότερο μορφωμένων πολιτών, μεταξύ των κοσμοπολίτικων μητροπόλεων και των επαρχιών, που παρακμάζουν.
Το άγχος, την ανασφάλεια και την απόγνωση που δημιούργησαν αυτή την κατάσταση θέλησαν να εκμεταλλευθούν «τσαρλατάνοι» της Δεξιάς και της Αριστεράς, γράφει ο Βρετανός οικονομολόγος, κατηγορώντας τους πρώτους για υπερβολική εμπιστοσύνη στις μη ρυθμισμένες αγορές και τους δεύτερους για υπερβολική εμπιστοσύνη στο κράτος.
Με ένα προσωπικό παράδειγμα ο Κόλιερ δίνει ξεκάθαρα το πώς το χάσμα περνάει από γενιά σε γενιά και γιγαντώνεται. Εκείνος και η ξαδέλφη του γεννήθηκαν την ίδια ημέρα και έως τα 14 χρόνια τους οι ζωές τους προχωρούσαν σε απόλυτο συγχρονισμό. Ήταν και οι δύο τα παιδιά γονιών χωρίς μόρφωση, που είχαν όμως μία θέση σε σχετικά καλά σχολεία. Ο πρόωρος θάνατος του πατέρα της ξαδέλφης του ήταν το γεγονός, που σηματοδότησε την έναρξη των αποκλίσεων. Εκείνη έμεινε έγκυος σε εφηβική ακόμη ηλικία με τις δυσκολίες και τα εμπόδια, που αυτό συνεπάγεται. Ο Κόλιερ το ίδιο διάστημα εξασφάλιζε υποτροφία για την Οξφόρδη. Από εκεί συνέχισε την ακαδημαϊκή του καριέρα σε Χάρβαρντ και Παρίσι, αναγνωρίστηκε διεθνώς το έργο του και εξασφάλισε σειρά τιμητικών διακρίσεων.
Στα 17 έτη τους οι κόρες της ξαδέλφης του είχαν γίνει και εκείνες μητέρες. Στα 17 του ο γιος του έπαιρνε την πρώτη του υποτροφία. «Από τη στιγμή που αρχίζει η απόκλιση αποκτά τη δική της δυναμική» σχολιάζει ο οικονομολόγος. Το χάσμα πυροδοτεί ένα τυχαίο γεγονός. Δεν θα έπρεπε όμως το κράτος σε κεντρικό ή περιφερειακό επίπεδο να είναι εκεί για να φροντίσει να κλείσει;
Η κρίση της σοσιαλδημοκρατίας
Ο Κόλιερ αποδίδει την αποτυχία του συστήματος στα «σύγχρονα οικονομικά», που υποθέτουν ότι όλα τα άτομα είναι ιδιοτελή και χωρίς ρίζες και προωθούν μία παγκοσμιοποίηση χωρίς κανόνες και κατεύθυνση, αλλά και σε μία μετάλλαξη των κομμάτων της σοσιαλδημοκρατίας. Μετά το B Παγκόσμιο Πόλεμο τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα στην Ευρώπη ήταν εκείνα, που έθεσαν σε εφαρμογή πραγματιστικές πολιτικές οι οποίες ανταποκρίνονταν στα άγχη και τις αγωνίες των κοινωνιών της εποχής. Καθιέρωσαν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, συντάξεις, δωρεάν εκπαίδευση, κανόνες στην αγορά εργασίας, ένα νομοθετικό πλαίσιο, που μπορούσε να αλλάξει προς το καλύτερο τις ζωές. Οι πολιτικές αυτές αποδείχθηκαν τόσο σημαντικές, ώστε κεντρο-αριστερά και κεντροδεξιά κόμματα εναλλάσσονταν στην εξουσία, αλλά εκείνες διατηρούνταν.
Πώς έφτασε λοιπόν να είναι σήμερα η σοσιαλδημοκρατία σε υπαρξιακή κρίση; Ο Κόλιερ περιγράφει την παγίδευσή της σε έναν ιδιότυπο ελιτισμό. «Ο λόγος είναι ότι απομακρύνθηκαν από τις ρίζες τους, δεν υπηρετούσαν πια τις ανάγκες των κοινοτήτων, αλλά κατελήφθησαν από μία εντελώς διαφορετική ομάδα, της οποίας η επιρροή έφτασε να είναι δυσανάλογα μεγάλη: τους διανοούμενους της μεσαίας τάξης» γράφει. Ο συγγραφέας ανήκει και ο ίδιος στην ομάδα αυτή, οπότε δεν έχει κάτι εναντίον της. Υποστηρίζει, ωστόσο, πως η δυσανάλογη επιρροή της είχε ως αποτέλεσμα τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα να ξεχάσουν τις ανάγκες οικογενειών και κοινοτήτων, τα προβλήματα των καθημερινών ανθρώπων και να εστιάζουν ολοένα και περισσότερο στη διεκδίκηση δικαιωμάτων για κοινωνικές μειοψηφίες, φτάνοντας στο σημείο να «προωθούν νέες ‘ομάδες θυμάτων’, που επιζητούσαν προνομιακή μεταχείριση».
Θα ήταν άδικο να πούμε ότι η στήριξη μειονοτήτων και ο δικαιωματισμός είναι το πρόβλημα. Ωστόσο η απουσία προτάσεων για όσους αισθάνονται τις παρενέργειες μίας άναρχης παγκοσμιοποίησης και τις ολοένα και διευρυνόμενες ανισότητες στο εσωτερικό των πλούσιων χωρών έστρεψε τους λεγόμενους «ξεχασμένους» σε εκείνους, που μιλούσαν για αυτούς: στον Τραμπ, τη Λεπέν, τον Σαλβίνι.
Και οι αγορές που τρέχουν
Τις ανισότητες έθρεψε και η επιλογή των κυβερνήσεων να αφήσουν στις κεντρικές τράπεζες το μεγάλο βάρος της διαχείρισης της οξύτατης πιστωτικής κρίσης, που ξέσπασε το 2008 και μετεξελίχθηκε σε κρίση χρέους και βαθιά κοινωνικο- οικονομική κρίση από το 2010 στην Ευρωζώνη. Η υπερβολικά χαλαρή νομισματική πολιτική απέτρεψε τα χειρότερα για τις οικονομίες, αλλά έδωσε την μεγάλη ώθηση στις αγορές. Το ξέφρενο ράλι των μετοχών και άλλων στοιχείων ενεργητικού, του οποίου οι ταχύτητες ήταν πολλαπλάσιες εκείνων της οικονομικής ανάπτυξης, άνοιξε περαιτέρω την ψαλίδα υψηλών και χαμηλών εισοδημάτων, αφού μετοχές έχουν στην κατοχή τους κυρίως τα πρώτα, όπως επισημαίνει και στο «Το Κεφάλαιο στον 21ο αιώνα» ο Τομά Πικετί.
Για την αμερικανική οικονομία, η ύφεση της διετίας 2008-09 ήταν η βαθύτερη από το 1945 και η μακροβιότερη από την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης (Great Depression). Ωστόσο έως το 2011 το ΑΕΠ των ΗΠΑ είχε ανακτήσει το χαμένο έδαφος και έκτοτε συνέχισε να μεγεθύνεται σταθερά. Η Ευρωζώνη είδε την οικονομία της να συρρικνώνεται το 2009 πολύ περισσότερο από των ΗΠΑ (-4,4% έναντι -2,8%). Και ενώ ανέκαμψε με ρυθμούς πολύ κοντά σε εκείνους της αμερικανικής τη διετία 2010-2011, το 2012-13, που στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού ανέβαζαν ταχύτητα, επέστρεφε σε ήπια ύφεση. Ακολούθησαν λίγα χρόνια δυναμικής ανάκαμψης και από πέρυσι είμαστε και πάλι σε απότομη επιβράδυνση. Σήμερα το αμερικανικό ΑΕΠ είναι περίπου 19% υψηλότερο από ό,τι στις αρχές του 2008, την ώρα που της Ευρωζώνης είναι μόλις 10%. Η Ελλάδα έχει ακόμη μαραθώνιο να διανύσει για να φτάσει στα προ κρίσεως επίπεδα.
Τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα για το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών. Στη Γερμανίααυξήθηκε κατά περισσότερο από 15% την περίοδο 2008-2014. Εκείνη η περίοδος ήταν, ωστόσο, ιδιαίτερα επώδυνη για τις χώρες του Νότου. Τα νοικοκυριά στην Ιταλία, τρίτη μεγαλύτερη οικονομία του ευρώ, είδαν το διαθέσιμο εισόδημά τους να υποχωρεί κατά 4%. Στην Κύπρο έχασαν το 22% του διαθέσιμου εισοδήματός τους, ενώ στην Ελλάδα, με το μαχαίρι σε μισθούς / συντάξεις και τις φοροαυξήσεις, το 25% του εισοδήματος έκανε φτερά. Έρευνα για την περίοδο 2008-2013 είχε επίσης δείξει ότι η κατανάλωση των νοικοκυριών έκανε βουτιά 27,9% στην Ελλάδα, 12,2% στην Πορτογαλία,περίπου 9% στην Ισπανία, 6,1% στην Ιταλία και 2% συνολικά στη νομισματική ένωση. Έκτοτε ανακάμπτει με πολύ αργά βήματα.
Η εικόνα στις αγορές από την άλλη είναι πολύ διαφορετική. Ο Dow Jones και ο S&P 500 κινούνται περίπου 300% υψηλότερα από το ναδίρ στο οποίο είχαν διολισθήσει τον Μάρτιο του 2009. Στην Ευρώπη οι αγορές βίωσαν περισσότερες αναταράξεις και αιμορραγίες, αλλά και πάλι είναι 120% υψηλότερα σε σχέση με εκείνη την περίοδο.
Και τώρα τι;
Για τον Ραγκουράμ Ρατζάν έχουμε να κάνουμε με μια «στρεβλή», όχι πραγματική αξιοκρατία, στην οποία μια ελίτ, που είχε περισσότερες ευκαιρίες για τις κατάλληλες σπουδές και την επαγγελματική εξέλιξη ελέγχει και το κράτος και τις αγορές. Η λύση, πιστεύει, είναι να δοθεί και πάλι ο λόγος στις κοινότητες. Είναι αμφίβολο, όμως, σε ποιο βαθμό αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει στην Ευρώπη, χωρίς τη στήριξη του κεντρικού κράτους.
Για τον Κόλιερ η απάντηση βρίσκεται σε μια «ηθική» και τεχνική μεταρρύθμιση. Προτείνει την αποκατάσταση της πίστης στις κοινές υποχρεώσεις και την αμοιβαιότητα σε όλα τα επίπεδα: παγκόσμιο, εθνικό, εταιρικό, οικογενειακό. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, πιστεύει, ένας νέος πατριωτισμός θα αναπτυχθεί, που θα στηρίζει τις κοινωνίες, αλλά και θα ενώνει αντί να φέρνει σε αντιπαράθεση τις χώρες. Η θεωρία απέχει όμως συχνά από τη δράση. Και η τελευταία δεν έχει το περιθώριο να αργήσει πολύ ακόμη.
Η τρέχουσα οικονομική κρίση του καπιταλισμού δεν είναι καινούργια κι ας αποτελεί έκφραση της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης. Δεν είναι μόνο κρίση που αποσκοπεί στη μονοπολική αναδιάρθρωση της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας, αλλά, για να επιτύχει αυτό το σκοπό, λειτουργεί και ως πνευματική κρίση που αποδομεί τον τρόπο ορθολογικής σκέψης και αποσκοπεί στο να «ωριμάσει», διαμέσου του εξουσιαστικού φόβου, της υπονόμευσης της γλώσσας και της σκέψης, της παραπληροφόρησης και του αποπροσανατολισμού, την ανθρωπότητα να δεχτεί τη Νέα Τάξη Πραγμάτων. Δεν είναι ούτε η τελευταία κρίση, κι ας είναι ο τελευταίος κρίκος μιας ατέλειωτης σειράς κρίσεων του κεφαλαίου που προσπαθεί να αναγεννηθεί μέσα από τις παρακμιακές στάχτες του με κάποια καινούργια μορφή που θα του δίνει παράταση ζωής, έστω κι αν αυτό σημαίνει όξυνση της φτώχειας και της καταστροφικής επίδρασής του πάνω στη Φύση και στην κοινωνία, με την αποκρουστική μορφή της καπιταλιστικής βαρβαρότητας και της ‘σκιώδους παγκόσμιας διακυβέρνησης’[1].
Με τις κρίσεις του το κεφάλαιο αναζητά διέξοδο από τις αντιθέσεις του, τις αντιφάσεις του, τις ανικανότητές του και την αστάθειά του, δημιουργώντας όλο και μεγαλύτερα, όλο και τραγικότερα, όλο και καθολικότερα αδιέξοδα για τις κοινωνίες και την ανθρωπότητα συνολικά. Οι νεοκλασικοί οικονομολόγοι και τα πολιτικά κόμματα ολόκληρου του φάσματος του αστικού κοινοβουλευτισμού, νεοφιλελεύθερα αστικά δεξιά, κεϋνσιανά αστικά κεντρώα και κρατιστικά αστικά «αριστερά», διακηρύσσουν υποκριτικά ότι αναζητούν διέξοδο που θα ανανεώνει και θα «ηθικοποιεί» τον καπιταλισμό, αλλά και θα βελτιώνει τη θέση των εργαζόμενων, εκπαιδεύοντας τις κοινωνίες στο παιχνίδι του χορτάτου σκύλου και της ολόκληρης καπιταλιστικής πίτας.
Είναι γνωστό ότι καμιά οικονομική κρίση δεν έρχεται απροειδοποίητα, αλλά ως συνέπεια σειράς μικρών και συνεχώς ογκούμενων οικονομικών και κοινωνικών επεισοδίων, γεγονότων και φαινομένων, που προκαλούνται εξαιτίας της οικονομικής και κοινωνικής ανισότητας και κορυφώνονται με το ξέσπασμά της. Έτσι, και η τρέχουσα παγκόσμια οικονομική κρίση του καπιταλισμού αποτελεί το ξέσπασμα της διαρκώς ογκούμενης οικονομικής, κατά συνέπεια και κοινωνικής, ανισότητας, καθώς και της καλπάζουσας ανισορροπίας μεταξύ των κρατών κατά τις τελευταίες δεκαετίες του υποτιθέμενου πολιτικού θριάμβου του νεοφιλελευθερισμού. Οξύνθηκε και ως επακόλουθο της «ειρηνικής» μεταμόρφωσης του κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού, που δόλια και απατηλά καταχωρίστηκε ως «θάνατος του σοσιαλισμού», σε νεοφιλελεύθερο ιδιωτικό καπιταλισμό, ο οποίος διά της παγκοσμιοποίησής του εξελίσσεται σε μια ολοκληρωτική παγκόσμια δικτατορία του κεφαλαίου πάνω στην κοινωνία-ανθρωπότητα, που με την πολιτική λιτότητας, δηλαδή της καθυπόταξης και του πνευματικού στραγγαλισμού των εργαζόμενων, θα φέρει νέες, χειρότερες για την ανθρωπότητα καταστροφικές κρίσεις.
Γνωστό είναι επίσης ότι είναι μύθος η αντίληψη ότι οι ανισότητες έχουν να κάνουν με την ανθρώπινη φύση, γιατί η αλήθεια είναι ότι αυτές αποτελούν δημιούργημα των εκμεταλλευτικών κοινωνικών συστημάτων που εξυπηρετούν τα συμφέροντα των απάνθρωπων και καταστροφικών σκοταδιστικών και εξουσιαστικών ιερατείων, που λεηλατούν τις δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού με εργαλεία τα ‘θεία σκιάχτρα’, την άγνοια, τον εξουσιαστικό Φόβο, τους άδικους και παράνομους νόμους και τις δυνάμεις καταστολής. Η ανθρώπινη φύση δεν είναι ένα υπεριστορικό και πολύ περισσότερο δεν είναι ένα μεταφυσικό μέγεθος, αλλά μια ιδιότητα, ένα αποτύπωμα του εκάστοτε οικονομικοκοινωνικού συστήματος. Κανένας λογικός άνθρωπος δεν θέλει να κάνει αυτό που δεν θα ήθελε να του κάνουν και η ιστορία διδάσκει ότι το ανθρώπινο είδος επιβίωσε γιατί για εκατομμύρια χρόνια έζησε σε συνθήκες ισοκατανομής, ενώ από τότε που γεννήθηκε η ατομική ιδιοκτησία, η ιδιωτική και κρατική εξουσία και οι κοινωνικές ανισότητες το ανθρώπινο είδος μπήκε σε περίοδο συγκρούσεων, αλληλοεξόντωσης και παρακμής.
Γι’ αυτό, άτομα, κοινωνίες και ανθρωπότητα, οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού που μαθαίνουν να συνδέουν τους θρησκευτικούς μύθους, τις οικονομικές θεωρίες και τις πολιτικές ιδεολογίες με τα συμφέροντα που εξυπηρετούν, δεν θέλουν θεωρίες που να «τετραγωνίζουν τον κύκλο» ή δυνάμεις καταστολής που θα κυκλώνουν τα τετράγωνα των φτωχών και εξεγερμένων συνοικιών και αναζητούν διέξοδο όχι στα πλαίσια του καπιταλισμού, αλλά έξω, πέρα και ενάντια σ’ αυτόν. Οι άπειροι αγώνες και οι τεράστιες θυσίες τους δείχνουν ότι όσο ως άτομα, κοινωνίες και ανθρωπότητα δεν γνωρίζουμε την πρωταρχική αιτία των κρίσεων, δηλαδή την πόρτα από την οποία μπήκε στις κοινωνίες η οικονομική ανισότητα, και συνεπώς οι κρίσεις στασιμότητας, πείνας και καταστροφικών πολέμων για την «ανασυγκρότηση» της οικονομικής βάσης της εκάστοτε εξουσίας, και ιδιαίτερα αυτής του κεφαλαίου, τόσο δεν θα μπορούμε να βρούμε την πόρτα εξόδου από το κατ’ εξοχήν σύστημα της κοινωνικής ανισότητας και των καταστροφικών κρίσεων, τον καπιταλισμό, δηλαδή, τον δρόμο προς μια ανθρωπινότερη κοινωνία, προς έναν καλύτερο κόσμο[2].
Είναι ιστορικά βεβαιωμένο πως η ανθρωπότητα πορεύτηκε κατά τη μεγαλύτερη περίοδο της διαδρομής της σε συνθήκες ισότητας και ισοκατανομής. Είναι επίσης ιστορικά βεβαιωμένο πως η κοινωνική ανισότητα άρχισε σε μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο και από μια συγκεκριμένη απόφαση μιας αυθαίρετης, μειοψηφικής και ένοπλης εξουσίας που καθιέρωσε το δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στους ηττημένους αντιπάλους της και πάνω στην κοινόκτητη γη. Με βάση αυτά τα δεδομένα, καθίσταται αναγκαίο να στρέψουμε την προσοχή μας προς την έρευνα των συνθηκών της γέννησης και της φύσης της ατομικής ιδιοκτησίας, αλλά και των όρων λειτουργίας, των συνεπειών και της κατάργησής της[3].
Σκοπός αυτής της έρευνας δεν μπορεί να είναι να πάρουν τις ιδιοκτησίες των εχόντων οι μη έχοντες, για να συνεχιστεί η κοινωνική ανισότητα και ο εξουσιαστικός ρεβανσισμός, ούτε να ξαναμοιραστούν οι άνισες ατομικές ιδιοκτησίες σε ίσα μέρη, γιατί η κοινωνική ισότητα δεν είναι μαθηματικό πρόβλημα ισοκτησίας, που είναι αντικειμενικά αδύνατο να υπάρξει, αλλά πρόβλημα καθολικής ακτημοσύνης, ή, με άλλα λόγια, πρόβλημα κοινοκτημοσύνης πάνω στα μέσα, τους όρους και τους πόρους παραγωγής, στην οποία ο καθένας, σύμφωνα με το διαχρονικό όραμα των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, θα συμμετέχει στην παραγωγή ανάλογα με τις δυνατότητές του καιθα απολαμβάνει στην κατανομή ανάλογα με τις ανάγκες του.
Η κοινωνική ισότητα μπορεί να εννοηθεί μόνο ως σχέση αναλογίας μεταξύ δυνατοτήτων-υποχρεώσεων και αναγκών-απολαβών, πράγμα που σημαίνει ίσες υποχρεώσεις για ίσες δυνατότητες, ίσες ευκαιρίες για όλους και ίσες απολαβές για ίσες ανάγκες. Σημαίνει μια κοινωνία μάνα όλων και όχι παραμάνα των πολλών, στα πλαίσια της οποίας κανένας δεν θα μπορεί να αποκτά πλούτο και δικαιώματα πέρα από τα αναγκαία για τη φυσιολογική σωματική και πνευματική του εξέλιξη, αλλά και κανένας δεν θα αφήνεται να γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης, με αποτέλεσμα να πένεται και να χάνει την ανθρώπινη αξιοπρέπειά του και την ελευθερία του. Αυτή η κοινωνική ισότητα που για εκατοντάδες χιλιάδες ή και για εκατομμύρια χρόνια υπαγορεύτηκε από βιολογικούς λόγους για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους και αποτυπώθηκε σε μορφές κοινωνικής οργάνωσης με κριτήριο την ανάλογη με τις ανάγκες ισοκατανομή των κοινών αγαθών, οφείλει να επαναδιατυπωθεί και να επανακτηθεί στο σημερινό πολιτισμικό επίπεδο, τόσο για βιολογικούς λόγους επιβίωσης του ανθρώπινου είδους όσο και για λόγους κοινωνικούς, ηθικούς, ανθρωπιστικούς και πολιτισμικούς, ως απάντηση στην καπιταλιστική βαρβαρότητα που απειλεί την ανθρωπότητα με έναν νέο παγκόσμιο πόλεμο, με πιθανότερη κατάληξη έναν ψηφιακό-τεχνολογικό μεσαίωνα που θα επαναπροσδιορίζει την ανθρώπινη ύπαρξη με όρους ανισότητας και εξουσίας.
Σκοπός αυτής της μελέτης είναι να κατανοηθεί η εγωιστική φύση, ο συγκρουσιακός χαρακτήρας, ο διασπαστικός ρόλος και οι αρνητικές συνέπειες της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στον άνθρωπο και στην κοινωνία του. Γι’ αυτό θα χρειαστεί να ανατρέξουμε στις συνθήκες που τη γέννησαν και την επέβαλαν, στις πληγές που άνοιξε πάνω στα σώματα των επιμέρους κοινωνιών και στο ξεστράτισμα του ανθρώπινου πολιτισμού, όπου σήμερα, και εξαιτίας της οικονομικής και κοινωνικής ανισότητας, η ανθρωπότητα σφαδάζει κάτω από τη δικτατορία του 1% του παγκόσμιου πληθυσμού που καταπατά το δικαίωμα του άλλου 99% να ζει με αξιοπρέπεια, γιατί έχει υφαρπάξει πάνω από το 60% του πλανήτη ως ατομική του ιδιοκτησία και μέσω αυτού, των άδικων νόμων και των κατασταλτικών μηχανισμών σφετερίζεται πάνω από το 80% του παγκόσμιου πλούτου.
Τέλος, σκοπός αυτής της μελέτης είναι να προσεγγίσει και να φωτίσει τις αντικειμενικές και υποκειμενικές προϋποθέσεις που είναι αναγκαίες για το ξεπέρασμα του «φόβου του θεού»[4], δηλαδή του φόβου της εξουσίας, του φόβου του Νόμου, της νόθας συνείδησης και της ιδεολογικής πλάνης περί της «ιερότητας της ατομικής ιδιοκτησίας» και της «αιωνιότητας του καπιταλισμού». Όμως ένας στείρος αντικαπιταλισμός, και μάλιστα στο όνομα ενός άλλου καπιταλισμού, φασιστικού ή κρατικίστικου, τριτοτεταρτοδιεθνιστικού ή ποπουλίστικου λατινοαμερικανικού τύπου, δεν μας οδηγεί στην έξοδο από τον καπιταλισμό. Είναι αναγκαίο να συνδυάσουμε την άρνηση του καπιταλισμού με μια νέα θέση, ένα νέο πρόταγμα που θα πείθει για τη χρησιμότητα και την εφικτότητα της ριζικής ακύρωσης του καπιταλισμού, αλλά και για το ρεαλισμό ενός άλλου τύπου κοινωνίας χωρίς αφεντικά και δούλους, προϋπόθεση αναγκαία και ικανή για μια άλλη φιλοσοφία ζωής και για μια άλλη κοινωνία που θα κινείται στη λογική της αμεσοδημοκρατικής αυτοδιεύθυνσης, του «μέτρον άριστον» και του «πάντων πραγμάτων μέτρον άνθρωπος». Και το σπουδαιότερο είναι ότι αυτός ο μετασχηματισμός μπορεί να συντελεστεί με αυξημένη την αυτοπεποίθηση και την ικανότητα άμεσης παρέμβασης των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, για να μην παραλύσει η κοινωνική δυναμική και για να αποτραπεί η δημιουργία οικονομικού και διοικητικού χάους, που θα το εκμεταλλευτούν οι ένοπλες οργανωμένες συμμορίες για να περιθωριοποιήσουν και να καθυποτάξουν και πάλι την κοινωνία.
Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι για να βγει κάποτε η ανθρωπότητα από το θανάσιμο αδιέξοδο που δημιουργήθηκε με την εμφάνιση, τη βίαιη επιβολή και την αιματηρή διατήρηση της ατομικής ιδιοκτησίας, είναι αναγκαία η απόλυτη και ριζική κατάργηση και η αντικατάστασή της από σχέσεις κοινωνικοποίησης των πάντων, με τη μορφή της άμεσης δημοκρατίας των κοινών αγαθών και περιεχόμενο την αταξική κοινωνία στα πλαίσια μιας σύγχρονης κοσμοαντίληψης για έναν οικουμενικό ουμανιστικό πολιτισμό.
Οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού που υπομονετικά και επίμονα οδήγησαν με αμέτρητους αγώνες και τεράστιες θυσίες την ανθρωπότητα από τις σπηλιές μέχρι τον 21ο αιώνα και το διάστημα, έχουν δημιουργήσει όλες τις αναγκαίες υλικοτεχνικές προϋποθέσεις για το ξεπέρασμα του καπιταλισμού και την οικοδόμηση μιας κοινωνίας της ισότητας. Εκείνο που μένει ακόμα ανολοκλήρωτο είναι οι υποκειμενικές προϋποθέσεις, δηλαδή η συνειδητοποίηση από τις ίδιες αυτές δυνάμεις ότι το ζήτημα της κοινωνικής τους απελευθέρωσης δεν είναι υπόθεση θεών, μεσσιών, βασιλιάδων, ηρώων, ηγετών και «φωτισμένων» ελίτ, απελευθερωτικών εξουσιαστικών και τάχα «αριστερών» πρωτοποριών. Αντίθετα, είναι αποκλειστικά δικό τους έργο και δική τους ιστορική υποχρέωση απέναντι στις γενιές που θυσιάστηκαν για να φτάσουμε ως εδώ, αλλά και στις γενιές που έρχονται, για να μη μείνουμε εδώ ή να πισωγυρίσουμε, αλλά να συνεχίσουμε τον αγώνα που θα μας φέρνει όλο και πιο κοντά στο διαχρονικό όραμα της ανθρωπότητας για την κοινωνική ισότητα και τον ουμανισμό. Αυτό βέβαια προϋποθέτει την ανάπτυξη της ικανότητας να βλέπουμε μέσα στο Σήμερα τι κυοφορείται για το Αύριο που Μεθαύριο θα είναι Χθες, για να αποτρέπουμε αρνητικές και να ενισχύουμε θετικές εξελίξεις που θα μας καταστήσουν ως άτομα, ως κοινωνίες και ως ανθρωπότητα ικανούς να χειραφετηθούμε και να αυτοκυβερνηθούμε, πράγμα που προϋποθέτει ένα νέο, ρωμαλέο Κίνημα Οικουμενικού Ουμανιστικού Διαφωτισμού, για να μάθουμε όχι μόνο τι δεν θέλουμε, αλλά και τι ακριβώς θέλουμε και πώς θα το πραγματοποιήσουμε, μετακινούμενοι, βεβαίως, από το νοσηρό Εγώ που επιτρέπει στον καπιταλισμό να λεηλατεί τις ζωές μας στο απελευθερωτικό Εμείς της αυτοπεποίθησης, του αυτοσεβασμού και της κοινωνικής αυτοδιεύθυνσης.
Είναι ζωτικά αναγκαίο η επιστημονικά έγκυρη και κοινωνικά χρήσιμη γνώση να δραπετεύσει από τα κλειστά «επιστημονικά ιερατεία» που διαπλέκονται με την εκάστοτε εξουσία, να κατεβεί στα χαμηλότερα μορφωτικά στρώματα των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, με στόχο την απαλλαγή των κοινωνιών από τις «θεόπνευστες» πνευματικές ελίτ, από τις αγοραίες ιδεαλιστικές φιλοσοφίες, από τους ντελάληδες της αστικής ιδεολογίας, ακόμα και από τις μεσσιανικές «αριστερές» πρωτοπορίες, και να προχωρήσει στην αριστεροποίηση της ίδιας της κοινωνίας, στην προοπτική της οικοδόμησης από τα κάτω ενός καλύτερου μέλλοντος και όχι στην επιδιόρθωση του καπιταλιστικού παρελθόντος. Είναι ζήτημα ζωτικής σημασίας να απελευθερωθούν τα λαϊκά στρώματα από την αστική ιδεολογία του κοινοβουλευτισμού, ο οποίος ενώ γνωρίζει πως η ανηθικότητα του καπιταλισμού ξεκινάει από την ατομική ιδιοκτησία και την κοινωνική ανισότητα, υποστηρίζει διά των ανταγωνιζόμενων για τη νομή της δοτής εξουσίας κομμάτων πως η ανηθικότητα, η διαφθορά και η εγκληματικότητα οφείλονται στα αντίπαλα κόμματα και στους αντίπαλους πολιτικούς, αφήνοντας συνειδητά το κεφαλαιοκρατικό σύστημα εκτός πεδίου ευθυνών. Το χειρότερο όλων είναι ότι σ’ αυτό το παιχνίδι του κεφαλαίου για την, μέσω των επαγγελματιών πολιτικών και ιδεολογικών διαφημιστών του, παραπλάνηση των πολιτών συμμετέχουν και τα καθεστωτικά «αριστερά» κόμματα, υποσχόμενα αποτελεσματικότερη και εντιμότερη διαχείριση του κεφαλαιοκρατικού συστήματος, πράγμα που απενοχοποιεί το κεφάλαιο και το εμφανίζει ως ηθικά αδικημένο από τους ανήθικους πολιτικούς υπαλλήλους του, τους οποίους βέβαια αυτό το ίδιο τους κατασκευάζει, τους επιλέγει, τους χρηματοδοτεί και τους επιβάλλει ως πολιτικούς διαχειριστές του.
Ο πολιτικός μύθος ότι τάχα φταίνε τα «μνημόνια» και η «πολιτική λιτότητας» και όχι το κεφάλαιο, παραπέμπει παραπλανητικά στη σκέψη ότι μπορεί να υπάρξει καπιταλισμός χωρίς λιτότητα, χωρίς μνημόνια και ανισότητα, φτάνει να ανακυκλώνεται το υπαλληλικό προς το κεφάλαιο πολιτικό προσωπικό στη δοτή διαχείριση της πολιτικής εξουσίας. Με αυτόν τον τρόπο απενοχοποιούνται η οικονομική εξουσία, η μεγάλη ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής και το κεφάλαιο και μετακινούνται σε παρένθετους θεσμούς, όπως τα πολιτικά κόμματα, σε αχυράνθρωπους επαγγελματίες πολιτικούς που τα στελεχώνουν, ακόμα και στα ίδια τα θύματά τους.
Αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής είναι να χάνουν οι πολίτες τον έλεγχο πάνω στην πραγματικότητα και να γίνονται πολιτικά ενεργούμενα που εύκολα και απολίτικα μετακινούνται από το ένα παλιό και χρεοκοπημένο αστικό κόμμα στο άλλο, στο νέο «προοδευτικό», «σοσιαλδημοκρατικό», «σοσιαλιστικό», ακόμα και «κομμουνιστικό» κόμμα, ακολουθώντας τον Α ή Β κατασκευασμένο αρχηγό μέχρι να κατανοήσουν ότι η ζωή τους πάει από το κακό στο χειρότερο και ν’ αρχίσουν να σκέπτονται την επεξεργασία συλλογικών λύσεων για τη ζωή τους και τον τόπο τους. Σ’ αυτή τη διαδικασία οφείλουν τα μορφωτικά πιο προχωρημένα τμήματα των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού να παρέμβουν με κάθε πρόσφορο και εναλλακτικό τρόπο στην, μέσα από διαδικασία ατομικής και συλλογικής αυτομόρφωσης, αποκάλυψη της σε βάρος τους σκευωρίας και στην ανάδειξη του ρόλου της αυτοπεποίθησης της ίδιας της κοινωνίας στην εφικτότητα της αυτοδιεύθυνσής της.
Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε στην ανθρώπινη ιστορία, γίνεται φανερό ότι τα αδιέξοδα του καπιταλισμού απειλούν την ανθρωπότητα συνολικά, γιατί οι ‘ευλογημένοι’ της εξουσίας γίνονται όλο και λιγότεροι, όλο και κυνικότεροι, όλο και πιο επικίνδυνοι για την ανθρωπότητα συνολικά. Με την αναγνώριση της πραγματικότητας ότι η ατομική ιδιοκτησία, ως μεγάλη απάτη των εκάστοτε εξουσιών, αλλά και ως μεγάλη πλάνη των εξουσιαζόμενων όλων των εποχών, αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί τη βασική αιτία όλων των δεινών της ανθρωπότητας, θα διευκολυνθεί η διαμόρφωση μιας νέας κοινωνικής συνείδησης που προοδευτικά θα καταστήσει τις επιμέρους κοινωνίες ικανές να συγκροτηθούν τοπικά, περιφερειακά, εθνικά και οικουμενικά σε αντικαπιταλιστική-ουμανιστική δύναμη αλλαγής. Μια δύναμη που θα διαμορφώσει τους όρους και τις συνθήκες για μια ευρείας έκτασης και μεγάλου κοινωνικού βάθους καθολική ειρηνική εξέγερση, που θα μεταμορφώσει τις ίδιες τις κοινωνίες σε υποκείμενο της ιστορίας, σε άμεσους νομοθέτες που θα καταργήσουν όλους τους άδικους και απάνθρωπους θεσμούς, με πρώτον και κύριο αυτόν της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής, για να γίνει μπορετή η κατάργηση όλων των κοινωνικών διακρίσεων και των ανισοτήτων, προϋπόθεση ικανή και αναγκαία για την επανένωση των κοινωνιών, των λαών, των εθνών και της ανθρωπότητας στη βάση της Άμεσης Δημοκρατίας σε τοπικό, εθνικό και οικουμενικό επίπεδο.
Αυτοί οι προβληματισμοί με οδήγησαν πέρα από τις παραδοσιακές, θεωρητικές, ιδεολογικές περί ιδιοκτησίας προσεγγίσεις, σε μια ανθρωποκεντρική κοσμοαντίληψη βασισμένη στον οικονομικό ορθολογισμό, στον πολιτικό πραγματισμό και στην υλιστική-φυσική κατανόηση των αέναων κινητήριων δυνάμεων της ανθρώπινης ιστορίας προς την κοινωνική ισότητα και τον ανθρωπισμό που πήραν τη μορφή του τελευταίου δοκιμίου μου με τίτλο ‘Η γέννηση και ο θάνατος της ατομικής ιδιοκτησίας.Η ατομική ιδιοκτησία ως μήτρα βίας, εξουσίας, ανισότητας, εγκληματικότητας, σκοταδισμού και ανηθικότητας’, των εκδόσεων ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2015.
Έχω πλήρη επίγνωση ότι οι συγγραφικές επιλογές μου ενοχλούν τα σκοταδιστικά και τα εξουσιαστικά ιερατεία, την παραδοσιακή αστική και την τάχα ‘αριστερή επαναστατική’ δογματική ή/και αναθεωρητική ιντελιγκέντσια, καθώς και τους ακαδημαϊκούς πνευματικούς ευνούχους που βολεύονται στους προθαλάμους κάποιας εξουσίας έναντι κάποιας ‘έδρας’, βουλευτικής/υπουργικής θέσης και τριάντα αργυρίων. Γνωρίζω επίσης ότι μεγάλη μερίδα των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού φοβούνται να αναζητήσουν τα αίτια για την πνευματική και την οικονομικοκοινωνική μιζέρια τους, καταναλώνοντας σκοταδιστικούς μύθους, τοξικές κομματικές ιδεολογίες και αποβλακωτικά θεάματα σε πολύ μεγάλες δόσεις και σε βαθμό που να μην υποψιάζονται τις ευθύνες τους για όσα συντελούνται γύρω τους και σε βάρος τους, αλλά ούτε και τις δυνατότητές τους, πως «αν ξυπνήσουν μονομιάς, θα ’ρθει ανάποδα ο ντουνιάς».
Παρ’ όλα αυτά συνεχίζω να κάνω εκείνο που θεωρώ χρέος μου για να είμαι χρήσιμος στην υπόθεση της κοινωνικής ισότητας, ακόμα κι αν πρέπει να είμαι ενοχλητικός και δυσάρεστος σε «ξύπνιους» και «κοιμώμενους», αδιαφορώντας για τη «γνώμη» όσων στερούνται της κρίσιμης ποσότητας και ποιότητας επιστημονικά έγκυρης και κοινωνικά χρήσιμης γνώσης, αλλά και για τις προθέσεις και τις πράξεις όσων τρέμουν την αλήθεια και φοβούνται πως με τη γνώση άλλοι, οι λίγοι, θα χάσουν τα ποίμνιά τους και τον γήινο παράδεισό τους και άλλοι, οι πολλοί, θα χάσουν τις ψευδαισθήσεις και τις αλυσίδες τους.
«Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία», αλλά για να είναι κανείς ελεύθερος πρέπει να το θέλει, να το τολμά και να αγωνίζεται γι’ αυτό με τις όποιες δυνάμεις και δυνατότητές του και με όποιο κόστος. Θέλει δύναμη να μπορείς να μην ανήκεις σε στρούγκες, στοές, λέσχες, κλαμπ, αδελφότητες και αδελφάτα, τάγματα και συντάγματα, μυστικές υπηρεσίες και σκοταδιστικά κονκλάβια. Θέλει κουράγιο και πείσμα να αρνηθείς να γίνεις μέλος μιας «παρέας κολλητών», ενός «κλειστού κύκλου», μιας «ιδεολογικοπολιτικής συμμορίας» ή μιας πολιτικής φράξιας, μιας θρησκευτικής-παραθρησκευτικής σέχτας και μιας «θύρας 13» με κάποιον ηγετίσκο του μισοσκόταδου με συνωμοτικό χαρακτήρα, ξεχωριστή πειθαρχία και ιδιοτελείς σκοπούς. Θέλει δύναμη, κόπο και πόνο να είσαι ο εαυτός σου και όχι δούλος θείων σκιάχτρων, οπαδός ψευδοσωτήρων και κομματικών ιδεολογιών, ή φερέφωνο κάποιου πολιτικού/πνευματικού «προαγωγού». Θέλει, θέλει, θέλει πολλά ακόμη, αλλά αξίζει τον κόπο να μπορείς να μιλάς και να γράφεις χωρίς υστεροβουλία και χωρίς να φοβάσαι κανέναν θρησκευτικό μουλά, κανέναν πνευματικό ευνούχο και κανέναν ‘αυθεντικό’, κρατικό ή μεταλλαγμένο εξουσιαστή, αλλά ούτε και τον όποιο περιφερόμενο φανατικό μοιρολάτρη και φονταμενταλιστή που μπορεί να σκοτώσει ή να σκοτωθεί για την «πίστη» και την «ιδεολογία», που επιδέξιοι πνευματικοί ευνούχοι και ευνουχιστές του φύτεψαν από τα γεννοφάσκια του στο κεφάλι για να τον ποδηγετούν μέχρι τα βαθιά γεράματα…
Για την αναγκαιότητα και τη χρησιμότητα της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ο αγώνας για τη ζωή και την κοινωνική ισότητα δεν σταμάτησε ποτέ και δεν θα σταματήσει από κανέναν μύθο, εξουσιαστή ή ηγεμόνα μέχρι την οριστική νίκη.
[1] Βλέπε Λάμπος Κώστας Αμερικανισμός και παγκοσμιοποίηση. Οικονομία του Φόβου και της Παρακμής, ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, Αθήνα 2009.
[2] Λάμπος Κώστας, Άμεση Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία. Η μεγάλη πορεία της ανθρωπότητας προς την κοινωνική ισότητα και τον Ουμανισμό, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2012.
[3] Για μια διεξοδική ανάλυση του θέματος βλέπε, Λάμπος Κώστας, Η γέννηση και ο θάνατος της ατομικής ιδιοκτησίας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2017.
[4] Βλέπε, Λάμπος Κώστας, Θεός και Κεφάλαιο. Δοκίμιο για τη σχέση μεταξύ θρησκείας και εξουσίας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2015.
ΖΕΝΙΘ 