Συχνά με ρωτούν, φίλες και φίλοι, αν μπορούν να ταξιδέψουν στα Βαλκάνια με αστυνομική ταυτότητα και όχι με Διαβατήριο. Ναι, μπορείτε, αρκεί η ταυτότητά σας να είναι με λατινικούς χαρακτήρες και ευανάγνωστη. Να έχετε όμως υπόψιν σας και το εξής: Από αρχές Ιανουαρίου 2023 οι ταυτότητες, για να θεωρούνται εν ισχύ και ως ταξιδιωτικά έγγραφα, θα πρέπει να είναι το πολύ μέχρι δεκαετίας (προηγουμένως ίσχυε το 15ετίας). Οι Συνοριακοί καμιά φορά το υπενθυμίζουν και για την ώρα ανέχονται -είναι όμως στην διακριτική τους ευχέρεια να απορρίψουν – και πάνω από την δεκαετία ταυτότητες, αλλά από φθινόπωρο θα αρχίσουν να βγαίνουν οι ταυτότητες νέου τύπου, στο μέγεθος της τραπεζικής κάρτας, και αυτές θα έχουν διάρκειας 10 ετών και θα ισχύουν ως ταξιδιωτικά έγγραφα.
Στο μεταξύ τα ελληνικά διαβατήρια, από τον περασμένο Σεπτέμβριο, βγαίνουν πλέον υποχρεωτικά με διάρκεια 10ετίας και όχι 5ετίας, που ίσχυε προηγουμένως, και με το ίδιο κόστος. Κοντολογίς είναι πολύ καλύτερα, εφόσον ταξιδεύετε τουλάχιστον μια φορά το χρόνο στο εξωτερικό, να βγάλετε και να χρησιμοποιείτε Διαβατήριο και όχι ταυτότητα. Με την ταυτότητα μπορείτε να αντιμετωπίσετε διάφορα προβλήματα π.χ. μια φορά δεν μπορούσαν να διαβάσουν τα στοιχεία μου διότι δεν ήταν ευδιάκριτα, αλλά ευτυχώς είχα μαζί μου και το παλιό διαβατήριο, και έτσι μπόρεσα να περάσω. Γενικώς οι Συνοριακοί στα Βαλκάνια, και όχι μόνον, σέβονται το διαβατήριο πολύ περισσότερο από την ταυτότητα. Με το Διαβατήριο γλιτώνετε χρόνο, ταλαιπωρία και διάφορες καταστάσεις, καθώς θεωρείται ως το πλέον αξιόπιστο ταξιδιωτικό έγγραφο κι επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί και εντός Ελλάδος για την ταυτοτοποίησή σας. Προμηθευτείτε εγκαίρως Διαβατήρια και ταξιδέψτε με ασφάλεια, και δεν ξέρετε που θα σας χρειαστεί, καθώς μπορείτε με αυτό να ταξιδεύετε ανενόχλητα κι εκτός Ε.Ε. και χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Επίσης, κάτι που ίσως διαφεύγει, το Ελληνικό Διαβατήριο συγκαταλέγεται πλέον στα ισχυρότερα παγκοσμίως, είναι ιδιαίτερα σεβαστό και ποθητό, καθώς βρίσκεται το 2023 στην 7η θέση με τα πιο ισχυρά διαβατήρια στον κόσμο, πιο ισχυρό κι από εκείνο των ΗΠΑ. Η άλλη βαλκανική χώρα, που είναι στην λίστα των 10 πιο επιθυμητών διαβατηρίων στο κόσμο, είναι η Σλοβενία (9η θέση).
Το Ελληνικό διαβατήριο θεωρείται το 2023 ένα από τα ισχυρότερα και πιο συμφέροντα στον κόσμο, παρέχοντας στους ταξιδιώτες εύκολη πρόσβαση σε 185 χώρες. Είναι σε καλύτερη θέση ακόμη και από εκείνο των ΗΠΑ.Αυτό οφείλεται εν μέρει στην ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία παρέχει μετακίνηση χωρίς βίζα στα κράτη εντός της ΕΕ. Επιπλέον, η Ελλάδα προσφέρει πληθώρα πλεονεκτημάτων για τους παραθεριστές, συμπεριλαμβανομένης της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς, των εκπληκτικών τοπίων και του ζεστού μεσογειακού κλίματος. Από την εξερεύνηση αρχαίων ερειπίων όπως η Αθηναϊκή Ακρόπολη μέχρι την επίσκεψη σε γραφικά νησιά όπως η Σαντορίνη, η Ελλάδα είναι ένας παράδεισος για ταξιδιώτες που αναζητούν ιστορία, πολιτισμό, γαστρονομική ποιότητα και φυσική ομορφιά -και όλα αυτά σε προσιτές, ακόμη, τιμές.
Το Σλοβενικό διαβατήριο χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης, καθώς είναι ένα από τα ισχυρότερα και πιο συμφέροντα στον κόσμο. Η κατοχή διαβατηρίου από τη Σλοβενία παρέχει πρόσβαση χωρίς βίζα ή βίζα κατά την άφιξη σε 183 χώρες, διευκολύνοντας τους ταξιδιώτες να εξερευνήσουν διαφορετικούς προορισμούς. Η ίδια η Σλοβενία προσφέρει επίσης πληθώρα πλεονεκτημάτων για τους παραθεριστές. Με τα εκπληκτικά τοπία της, συμπεριλαμβανομένης της εκπληκτικής λίμνης Bled και των Ιουλιανών Άλπεων, η Σλοβενία είναι ένας παράδεισος για τους λάτρεις της φύσης. Η χώρα διαθέτει επίσης γοητευτικές πόλεις όπως η Λιουμπλιάνα, γνωστή για τη ζωντανή κουλτούρα και την αρχιτεκτονική της.
Θα διαλυθεί το εύθραυστο εθνοθρησκευτικό μωσαϊκό της Αιθιοπίας;
Γράφει ο Γιώργος Στάμκος
Ένας άγνωστος, μακροχρόνιος εμφύλιος πόλεμος μαίνεται στα υψίπεδα της Αιθιοπίας εδώ και αρκετό καιρό με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς, κυρίως αμάχους και γυναικόπαιδα. Ανήμερα μάλιστα Χριστουγέννων, στις 25 Δεκεμβρίου 2020, ανακοινώθηκε από τον Ερυθρό Σταυρό ότι 222 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε επίθεση εναντίον του χωριού Μπεκότζι στην περιοχή Μπενισανγκούλ-Γκουμούζ της δυτικής Αιθιοπίας. Από αυτούς, τα 207 ήταν τα θύματα και οι 15 ήταν οι δράστες, που σκοτώθηκαν από τα πυρά του κυβερνητικού στρατού. Στην ίδια περιοχή τουλάχιστον 40.000 άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τις εστίες τους λόγω των εθνοτικών συγκρούσεων. Ο Αιθίοπας πρωθυπουργός Άμπι Άχμεντ αποκάλεσε «μαζική σφαγή» αυτό που συνέβη στο χωριό Μπεγκότζι και διέταξε να αναπτυχθούν στην περιοχή ομοσπονδιακοί στρατιώτες. Ο στρατός σκότωσε 42 ενόπλους που φέρονται ότι ήταν μεταξύ εκείνων που επιτέθηκαν στο χωριό. Αλλά αυτό δεν ήταν παρά ένα από τα πολλά συμβάντα εθνοτικών συγκρούσεων, που λαμβάνουν χώρα στην πολυεθνική Αιθιοπία.
Η περιοχή Μπενισανγκούλ-Γκουμούζ μαστίζεται από εθνοτική βία, κάτι που καθιστά εύθραυστο εθνοθρησκευτικό μωσαϊκό της Αιθιοπίας, η οποία είναι διοικητικά οργανωμένη ως ομοσπονδία και αριθμεί 110 εκατομμύρια κατοίκους, που ανήκουν σε πολλές εθνότητες, το 63% εκ των οποίων Χριστιανοί, στην πλειοψηφία τους μέλη της ορθόδοξης αιθιοπικής εκκλησίας Tewahedo, ενώ το 34% είναι μουσουλμάνοι. Είναι αναπόφευκτο να συμβεί αυτό;
Το εθνοθρησκευτικό μωσαϊκό της Αιθιοπίας
Καταρχάς η ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Αντίς Αμπέμπα βρίσκεται εδώ και πολλούς μήνες σε πόλεμο με τους αντάρτες της επαρχίας Τιχράϊ, στα βορειανατολικά της χώρας, κοντά στην Ερυθραία. Οι συγκρούυσεις με τον κυβερνητικό στρατό συχνά περιλαμβάνουν τη χρήση πολεμικών αεροσκαφών, τανκς και πυροβολικού. Οι συγκρούσεις αυτές εξελίχθηκαν σε εμφύλιο πόλεμο ανάμεσα στους κατοίκους της περιοχής, που χωρίστηκαν σε αυτούς που επιθυμούν την απόσχιση και σε εκείνους που παραμένουν πιστοί στην ενότητα της Αιθιοπίας και εφοδιάζονται με όπλα από τον ομοσπονδιακό στρατό.
Το τίμημα είναι μεγάλο καθώς αφορά την ίδια την εδαφική ακεραιότητα της Αιθιοπίας. Η Αντίς Αμπέμπα θεωρεί ότι, αν μία επαρχία της αποσχιστεί και ανεξαρτητοποιηθεί τότε, αναπόφευκτα, θα ακολουθήσουν και άλλες.
Η Αιθιοπία είναι ένα εθνοθρησκευτικό μωσαϊκό με τις δύο μεγαλύτερες εθνότητες, τους Ορόμο (35%) και τους Αμχάρα (28%) να αποτελούν μαζί το 63% του πληθυσμού, ενώ υπάρχουν και δεκάδες άλλες, με μεγαλύτρη τους Τιγκράϊα (7,3%), που αποτελούν την πλειοψηφία στα κρατίδια τους (υπάρχουν και 9 μικρότερες εθνοτικές ομάδες με πληθυσμό η κάθε μία τους πάνω από ένα εκατομμύριο). Μια απόσχιση θα άνοιγε έτσι τους «Ασκούς του Αιόλου» για τη μεγαλύτερη χώρα της Ανατολικής Αφρικής, από τα υψίπεδα της οποίας μάλιστα πηγάζει και ο Νείλος.
Η αμφιλεγόμενη πολιτική του πρωθυπουργου Άμπι Αχμέντ
Οι εθνοτικές ομάδες της Αιθιοπίας είναι διεσπαρμένες σε ένα άγριο και δυσπρόσιτο γεωμορφολογικό περιβάλλον το οποίο καθιστά δύσκολο τον κεντρικό έλεγχο από την Αντίς Αμπέμπα. Το 1991 η Αιθιοπία μετατράπηκε σε ομοσπονδιακό κράτος, προκειμένου να κατευνάσει τις αποσχιστικές τάσεις των εθνοτικών ομάδων. Αυτό το σύστημα όμως ευνόησε τις μεγαλύτερες ομάδες, οι οποπιες είχαν την πλειοψηφία σε μια περιοχή, αφήνοντας στη «σκιά» και στο περιθώριο δεκάδες μικρότερες εθνότητες που έβλεπαν ότι δεν εκπροσωπούνται επαρκώς στο νέο διοικητικό σύστημα.
Επί δεκαετίες η δραστήρια μειονότητα των Τιγκράϊα είχε την οικονομική εξουσία στη χώρα, ελέγχοντας πολλούς τομείς της οικονομίας, κυρίως στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Αυτό όμως άρχισε να αλλάζει όταν το 2018 ήρθε στην εξουσία ο σημερινός πρωθυπουργός της Αιθιοπίας Άμπι Άχμεντ, που έχει μικτή καταγωγή από τους Αμχάρα και τους Ορόμο, καθώς και μεικτό χριστιανο-μουσουλμανικό οικογενειακό υπόβαθρο. Αυτός, σχηματίζοντας έναν συνασπισμό μεταξύ Αμχάρα και Ορόμο, επιχείρησε να προωθήσει μεταρρυθμίσεις, που θα περιθωριοποιούσαν την ελίτ των Τιγκράϊα δημιουργώντας υποτίθεται μια νέα οικονομική τάξη στη χώρα. Ταυτόχρονα υπέγραψε μια ειρηνευτική συμφωνία με τη γειτονική Ερυθραία, η οποία αποσχίστηκε από την Αιθιοπία τη δεκαετία του 1970, λαμβάνοντας έτσι και το Νόμπελ Ειρήνης το 2019. Ωστόσο αυτός ο «μήνας του μέλιτος» δεν κράτησε πολύ,
Ο Άμπι Άχμεντ επιχείρησε να επιβάλει ένα πιο συγκεντρωτικό σύστημα ελέγχου και διοίκησης και οι επαρχίες αντέδρασαν δυναμικά, με πρώτη καλύτερη την Τιχράϊ, η ελίτ και οι κάτοικοι της οποίας δεν ήθελαν περισσότερο έλεγχο από την κυβέρνηση της Αντίς Αμπέμπα, η οποία βασίζεται κυρίως στους Αμχάρα και τους Ορόμο. Σύντομα οι τεταμένες σχέσεις κατέληξαν σε ένοπλες συγκρούσεις.
Ο εμφύλιος πόλεμος στην επαρχία Τιχράϊ
Βέβαια ο Άμπι Άχμεντ δεν δημιούργησε τη σύγκρουση μεταξύ Αντίς Αμπέμπα και επαρχίας Τιχράϊ, διότι προϋπήρχε. Απλά την κληρονόμησε. Με τις πολιτικές του αποφάσεις όμως την έκανε χειρότερη, όπως το να αποφασίσει να προκηρύξει περιφερειακές εκλογές εντός του 2020, χρονιά που η πανδημία της Covid-19 εξαπλωνόταν και στην Αιθιοπία. Οι κάτοικοι της επαρχίας Τιχράϊ αντέδρασαν, σαμποτάρισαν τις περιφερειακές εκλογές, και έτσι οι συγκρούσεις αναζωπυρώθηκαν. Ως αντίποινα η κεντρική κυβέρνηση του Άμπι Άχμεντ έκοψε όλα τα ομοσπονδιακά κονδύλια, τα οποία προοριζόταν για την επαρχία Τιχράϊ. Αυτή η απόφαση ήταν και ο πυροκροτητής νέων αιματηρών συγκρούσεων.
Τα ομοσπονδιακά ελεγχόμενα ΜΜΕ ανακοίνωσαν με πηχυαίους τίτλους ότι «η Αιθιοπία κήρυξε τον πόλεμο στους αυτονομιστές της επαρχίας Τιχράϊ» και η κοινή γνώμη φανατίστηκε, όπως γίνεται συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις, καθώς το πρώτο θύμα κάθε εμφυλίου πολέμου είναι η ίδια η αλήθεια. Ο Άμπι Άχμεντ ισχυρίστηκε πως η Αντίς Αμπέμπα βρισκόταν σε πόλεμο με την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της επαρχίας Τιχράϊ και όχι με τον λαό των Τιγκράϊα. Ωστόσο οι συγκρούσεις είχαν θύματα κυρίως αμάχους Τιγκράϊα.
Συγκρούσεις και αποσχιστικές τάσεις
Ως αποτέλεσμα ένα σημαντικό τμήμα των Τιγκράϊα στήριξε την αποσχιστική ελίτ της περιοχής του εναντίον της Αντις Αμπέμπα, και έτσι ο πόλεμος απέκτησε και εθνοτική διάσταση. Ο ομοσπονδιακός στρατός που επενέβη να επανακτήσει τον έλεγχο στην περιοχή αποτελείται κυρίως από Αμχάρα, που βλέπουν με εθνοτικό μίσος τους Τιγκράϊα και προβαίνουν πολύ εύκολα σε αιματηρά αντίποινα κατά των αμάχων τους.
Η μία πλευρά κατηγορεί την άλλη, αλλά η στοχοποίηση της εθνότητας των Τιγκράϊα από τις δυνάμεις της Αντις Αμπέμπα εμπεριέχει τον κίνδυνο να τινάξει στον αέρα το εύθραυστο πολυεθνικό οικοδόμημα της Αιθιοπίας.
Αιθιοπία: ένα «Αφγανιστάν» στην Αφρική;
Η Αιθιοπία είναι μια κυρίως ορεινή χώρα, που ενδείκνυται για ανταρτοπόλεμο. Θυμίζει κάπως το Αφγανιστάν, ένα «αφρικανικό Αφγανιστάν». Αν ξεκινήσει εδώ μια σύγκρουση μπορεί να κρατήσει πολλά χρόνια και να είναι ιδιαίτερα αιματηρή.
Η γεωμορφολογία του αιθιοπικού εδάφους ήταν άλλωστε και ο κύριος λόγος που αυτή η χώρα ουδέποτε κατακτήθηκε από ξένες δυνάμεις. Ακόμη και οι ευρωπαϊκές αποικιοκρατικές αυτοκρατορίες του 19ου αιώνα, που κατέκτησαν ολόκληρη την Αφρική, δεν μπόρεσαν να κατακτήσουν την Αιθιοπία, η οποία και παρέμεινε η μόνη ανεξάρτητη αφρικανική χώρα, μέχρι την εισβολή των Ιταλών του Μουσολίνι. Αυτός όμως είναι και ο λόγος που καμία κεντρική κυβέρνηση της Αντίς Αμπέμπα δεν μπόρεσε ποτέ να ελέγξει αποτελεσματικά όλες τις επαρχίες αυτής της ορεινής χώρας.
Εμπλοκή του Σουδάν και της Αιγύπτου;
Οι αυτονομιστές αντάρτες της επαρχίας Τιχράϊ ζητούν βοήθεια και πολεμοφόδια από το γειτονικό Σουδάν, αλλά και την Αίγυπτο, η οποία ανησυχεί ιδιαίτερα για την κατασκευή ενός γιγαντιαίου φράγματος στο αιθιοπικό Γαλάζιο Νείλο, το λεγόμενο «Φράγμα της Αναγέννησης», το οποίο θα περιορίσει τη ροή των υδάτων προς τα βόρεια -κάτι που θεωρείται ζωτικής σημασίας για το Κάιρο. Οι Αιγύπτιοι λοιπόν, σε συμμαχία με τους Σουδανους, επιθυμούν να καθυστερήσουν ακόμη και να ματαιώσουν την κατασκευή αυτού του γιγαντιαίου φράγματος, στηρίζοντας του αυτονομιστές Τιγκράϊα.
Στη διαμάχη μπορεί να εμπλακεί και η γειτονική Σομαλία, όπου δρουν Τζιχαντιστές και στην οποία η Αιθιοπία διατηρεί ειρηνευτικές δυνάμεις. Άλλωστε στην ανατολική Αιθιοπία κατοικεί και μια σημαντική μειονότητα μουσουλμάνων Σομαλών. Οι Σομαλοί της Αιθιοπίας έχουν και αυτοί αποσχιστικές τάσεις που, αν αναζωπυρωθούν, θα αποσταθεροποίησουν το Κέρας της Ανατολικής Αφρικής.
Η Τουρκία στο ρόλο της «σταθεροποιητικής» δύναμης;
Αν συμβεί κάτι τέτοιο στο παιχνίδι θα μπει πιθανότατα και η Τουρκία του Ερντογάν, η οποία διατηρεί βάση στην Σομαλία και έχει υπογράψει αμυντική συμφωνία με τη σομαλική κυβέρνηση. Καλές σχέσεις όμως με την Τουρκία έχει και η κυβέρνηση της Αντις Αμπέμπα. Δεν αποκλείεται λοιπόν, σε περίπτωση επέκτασης των συγκρούσεων, τόσο οι Αιθίοπες όσο και οι Σομαλοί να προσκαλέσουν την Τουρκία να παίξει έναν «σταθεροποιητικό ρόλο» στην ανατολική Αφρική, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Κάτι τέτοιο όμως ίσως αποτελέσει «αιτία πολέμου» για το Σουδάν και, κυρίως, για την Αίγυπτο, που δεν θα ήθελε με τίποτε να δει την Τουρκία στα νώτα της και να ελέγχει, μέσω της Αιθιοπίας, τα νερά του Νείλου.
Στην περίπτωση ανάμειξης της Τουρκίας, δεν θα μείνουν αμέτοχοι στη σύγκρουση δυνάμεις όπως η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αλλά και το Ιράν, δημιουργώντας έτσι ακόμη έναν Proxy War (πόλεμο δια αντιπροσώπων), αυτή τη φορά στην Ανατολική Αφρική.
Με αυτόν τον τρόπο η εμφύλια σύγκρουση στην επαρχία Τιχράϊ θα μπορούσε να «παγκοσμιοποιηθεί». Γι’ αυτό είναι ζωτικής σημασίας για την Αντίς Αμπέμπα να προσπαθήσει να επιλύσει το πρόβλημα με διαπραγματεύσεις και πολιτικά προτού γίνει ανεξέλεγκτο και μετατραπεί και αυτό σε διεθνή σύγκρουση με πολλούς παίκτες και «Μήλο της Έριδας» ολόκληρη την Αιθιοπία.
Ένα αλλιώτικο, διήμερο Ταξίδι στην “πνευματική καρδιά” της Βουλγαρίας
Ιστορικό κέντρο Σόφιας: στα άδυτα της βουλγαρικής πρωτεύουσας ● Μονή Ρίλα: η βουλγαρική “Κιβωτό της Ορθοδοξίας ” ● Ρούπιτε: στο “μαντείο” της Μπάμπα Βάνγκα ● Σαντάνσκι: η πόλη του Σπάρτακου
Η ομάδα Balkans Terra Incognita και ο συγγραφέας Γιώργος Στάμκος, ειδικός για τα Βαλκάνια, και συγγραφέας των επεισοδίων της ταξιδιωτικής σειράς ντοκιμαντέρ Βαλκάνια Εξπρές/Balkan Express, σε συνεργασία με το ταξιδιωτικό γραφείο Kogkalidis Tours, σας προσκαλούν σε μία:
Διήμερη ταξιδιωτική εξόρμηση
Μυηθείτε στην άγνωστη ιστορία, στα μυστήρια και στα αξιοθέατα του Ιστορικού Κέντρου της Σόφιας, της εκκεντρικής πρωτεύουσας της Βουλγαρίας, μιας μεγάλης βαλκανικής πόλης με αλλόκοτη γοητεία και μιας ευρωπαϊκής πόλης, που είναι υποτιμημένη ως τουριστικός προορισμός.
► Καθεδρικός Ναός του Αλεξάντερ Νιέφσκι ►
Βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Σοφίας και την Κρύπτη της ▼ Βουλγαρικό Πατριαρχείο, παλαιότερα έδρα της Βουλγαρικής Εξαρχείας
◄ Στο «μικρό Κρεμλίνο» της Σόφιας, τηνΡ ωσική Εκκλησία της Σόφιας, τον Άγιο Νικόλαο τον Θαυματουργό (църква «Св Николай Чудотворец»)
▼ Καταδυόμαστε στα υπόγεια μυστικά της αρχαίας θρακικής και ρωμαϊκής πόλης Σερδικής (Serdica)
Στα, σταλινικού τύπου, κυβερνητικά κτίρια του άλλοτε πανίσχυρου ΚΚΒουλγαρίας, όπου σου δημιουργείται η αίσθηση ότι βρίσκεσαι σε μια πρώην σοβιετική πόλη ● Προεδρικό Μέγαρο της Σόφιας, και απολαμβάνουμε τους δικούς της “Ευζώνους” της προεδρικής φρουράς
Στο Κρατικό Θέατρο Ιβάν Βάζοφ, κατασκευασμένο το 1906 ●
Στην μεσαιωνική Εκκλησία της Αγίας Κυριακής (St Nedelya), γνωστή ως η εκκλησία που δέχθηκε βομβιστική επίθεση το 1925
Στα μνημεία της οθωμανικής κληρονομιάς της Σόφιας, όπως το ιστορικό Τζαμί Banya Bashi -το μόνο τζαμί στον κόσμο που χτίστηκε σε φυσικά ιαματικά λουτρά!
Αποκωδικοποιούμε τα μυστικά του νεότευκτου Αγάλματος της Σοφίας, αλλά και τους συμβολισμούς του “’Δρόμου με τε Κίτρινα Τούβλα” ◙ Στη συναγωγή της Σόφιας
◙ Περιηγούμαστε στη λεωφόρο Βίτοσα (Vitosha), τον κεντρικό μεγάλο πεζόδρομο της Σόφιας, την “Αριστοτέλους” της βουλγαρικής πρωτεύουσας, όπου θα απολαύσουμε τον περίπατό μας βλέποντας στο βάθος της λεωφόρου να ξεπροβάλει το όρος Vitosha.
Εκεί, στα Καφέ, Μπαρ και Εστιατόρια της, θα απολαύσουμε την βαλκανική “ντόλτσεβίτα” μας, πριν πάρουμε τον δρόμο της επιστροφής…
Στην Πόλη των Πάρκων
Κτισμένη σε υψόμετρο 600 μέτρων η πρωτεύουσα της Βουλγαρίας, φιλοξενεί στον αστικό της ιστό τεράστια πάρκα, όπως το Borisova Gradina Park και Loven, το Νότιο Πάρκο, το Δυτικό Πάρκο, και άλλα μικρότερα, τα οποία και απολαμβάνουν οι περίπου 1,4 εκατομμύρια κάτοικοί της όλες τις εποχές του χρόνου, και ειδικά το καλοκαίρι.
Μπορεί να κατηγορήσει κανείς για πολλά το προηγούμενως καθεστώς της Βουλγαρίας -ειδικά σε θέματα ελευθερίας, δημοκρατίας και ατομικών δικαιωμάτων- αλλά σίγουρα δεν μπορεί να του προσάψει την κατηγορία ότι δεν φρόντισε να εφοδιάσει τις πόλεις της Βουλγαρίας, και ειδικά την πρωτεύουσά της, με άφθονους δημοσιους χώρους πρασίνου, αναψυχής, αθλητικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων, τους οποίους οι Βούλγαροι πολίτες, ανεξαρτήτου κοινωνικής τάξης και βιοτικού επιπέδου, δεν χάνουν την ευκαιρία να απολαμβάνουν δωρεάν.
Θα ταξιδέψουμε μας στους ιερούς και ενεργειακούς τόπους, που συνιστούν την “πνευματική καρδιά” της Βουλγαρίας.
◙ Στην Ιερά Μόνη Ρίλα, το «άγιο όρος» της Βουλγαρίας, φωλιασμένη στα κατάφυτα όρη Ρίλα. Οι μοναστηριακές εγκαταστάσεις της Ρίλα σχηματίζουν ένα ακανόνιστο τετράγωνο γύρω από τον διώροφο εσωτερικό περίβολο με τις καμάρες, στη μέση του οποίου βρίσκεται το καθολικό της μονής. Κάτω από τις καμάρες υπάρχουν τοίχοι και θόλοι διακοσμημένοι με νωπογραφίες σε έντονα χρώματα. Οι καλύτεροι Βούλγαροι καλλιτέχνες του 19ου αιώνα φιλοτέχνησαν το διάκοσμο της εκκλησίας.
Ο διάσημος αγιογράφος Ζαχάρι Ζογκραφ απεικόνισε εδώ την «Ημέρα της Κρίσης» προσδίδοντας δραματικότητα στα πάθη των καταδικασμένων στο Κολαστήριο. Ο θησαυρός της ορθόδοξης εκκλησίας είναι ένα εικονοστάσι με επίχρυσα ξυλόγλυπτα.
Παραδοσιακά θεωρείται ότι το μοναστήρι ιδρύθηκε από τον ερημίτη Άγιο Ιβάν της Ρίλας, του οποίου το όνομα φέρει, κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Τσάρου Πέτρου Α’ (927-968). Ο ερημίτης όντως ζούσε σε μια σπηλιά χωρίς υλικά αγαθά, όχι μακριά από την τοποθεσία της μονής, ενώ το συγκρότημα χτίστηκε από τους μαθητές του, που ήρθαν στα βουνά για να λάβουν τη μόρφωσή τους.
Χάρη σε δωρεές της Σουλτάνας Μάρα Μπράνκοβιτς, της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και της μονής Rossikon του Αγίου Όρους, η Μονή Ρίλα ξαναχτίστηκε στα τέλη του 15ου αιώνα από τρία αδέρφια από την περιοχή Dupnica. Με την επιρροή της Σουλτάνας Μάρα Μπράνκοβιτς, τα λείψανα του Ιβάν της Ρίλα μεταφέρθηκαν από το Τάρνοβο στο νέο συγκρότημα το 1469.
Το συγκρότημα λειτουργούσε ως θεματοφύλακας της βουλγαρικής γλώσσας και πολιτισμού στους αιώνες της ξένης κυριαρχίας. Κατά την περίοδο της Βουλγαρικής Εθνικής Αναγέννησης (18ος-19ος αιώνας), καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1833 και στη συνέχεια ανακατασκευάστηκε μεταξύ 1834 και 1862 με τη βοήθεια πλούσιων Βουλγάρων από ολόκληρη τη χώρα, υπό τον διάσημο αρχιτέκτονα Alexi Rilets.
Ο Neofit Rilski ίδρυσε σχολείο στο μοναστήρι κατά την περίοδο αυτή. Το μοναστήρι είναι γνωστό ως ένα από τα κρησφύγετα Βούλγαρων επαναστατών όπως ο Βασίλ Λέφσκι, ο Γκότσε Ντέλτσεφ, ο Πέγιο Γιαβόροφ, κ.λπ. 1976 και έγινε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO το 1983. Από το 1991 υπάγεται εξ ολοκλήρου στην Ιερά Σύνοδο της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Στις 25 Μαΐου 2002, ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ επισκέφτηκε το μοναστήρι της Ρίλα κατά τη διάρκεια του προσκυνήματός του στη Βουλγαρία. Τον υποδέχθηκε ο ηγουμενός της Μονής, Επίσκοπος Ιωάννης, ο οποίος ήταν παρατηρητής στη Β’ Σύνοδο του Βατικανού.
Το μουσείο της Μονής Ρίλα είναι ιδιαίτερα διάσημο για τη στέγαση του Σταυρού του Ραφαήλ, ενός ξύλινου σταυρού από ένα ολόκληρο κομμάτι ξύλου (81×43 εκ.). Καταστράφηκε από έναν μοναχό ονόματι Ραφαήλ, χρησιμοποιώντας λεπτές αυλακώσεις και μεγεθυντικούς φακούς για να αναδημιουργήσει 104 θρησκευτικές σκηνές και 650 μικροσκοπικές φιγούρες. Οι εργασίες σε αυτό το έργο τέχνης διήρκεσαν τουλάχιστον 12 χρόνια πριν ολοκληρωθεί το 1802, όταν ο μοναχός έχασε την όρασή του.
◙ Στο “μαντείο” μιας σύγχρονης “Πυθίας” των Βαλκανίων, της Μπάμπα Βάνγκα, που βρίσκεται στο Ρούπιτε της νοτιοδυτικής Βουλγαρίας. Αυτόν τον ενεργειακό τόπο, με τα ισχυρά γεωθερμικά πεδία, επέλεξε και η Μπάμπα Βάνγκα, γνωστή και ως “τυφλή προφήτισσα” των Βαλκανίων, για να κάνει το δικό της “μαντείο”.
Στο Ρούπιτε βρίσκεται η εκκλησία της, αφιερωμένη στην Αγία Παρασκευή, και ο τάφος της. Ακόμη και το άγαλμά της θεωρείται… θεραπευτικό, προσελκύοντας δεκάδες χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο.
◙ Στην πόλη του Σπάρτακου και των ιαματικών λουτρών, το Σαντάνσκι. Στο μεγαλύτερο πάρκο, στην είσοδο της πόλης δεσπόζει το άγαλμα του Σπάρτακου, του θρυλικού Θράκα μονομάχου και επαναστάτη, που συντάραξε την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Το Σαντάνσκι είναι μια από τις παλαιότερες πόλεις των Βαλκανίων. Το κλίμα, η τοποθεσία και οι άφθονες θερμές πηγές, προσέλκυσαν τους ανθρώπους από τους προϊστορικούς χρόνους. Στην εποχή μας αυτή η βουλγαρική πόλη φέρει το όνομα του επαναστάτη κατά των Οθωμανών, Γιάνε Σαντάνσκι.
Το Σαντάνσκι είναι η πιο οικεία προς τους Έλληνες πόλη της Βουλγαρίας και τελευταία εξελίσσεται από προορισμό αγοράς φθηνών προϊόντων και υπηρεσιών, σε έναν κατεξοχήν τουριστικό προορισμό. Θα είναι και ο τελευταίος μας σταθμός πριν την επιστροφή μας στην Ελλάδα.
Ⱡ Κόστος συμμετοχής σε αυτή τη μοναδική εμπειρία: (δίκλινο δωμάτιο) και (μονόκλινο). Για την κάθε κράτηση είναι απαραίτητη και η προκαταβολή
Στην τιμή περιλαμβάνονται:
* Μεταφορά με πολυτελές, κλιματιζόμενο λεωφορείο
* Αρχηγός, Συνοδός, Έμπειρος γνώστης των Βαλκανίων
* Διανυκτέρευση στο HOTEL GRAMI (4*) με πλούσιο πρωϊνό
* Ομιλίες και μίνι διαλέξεις σε θέματα “Αποσιωποιημένης” ιστορίας των Βαλκανίων. ♫
(δεν περιλαμβάνονται τυχόν εισιτήρια εισόδου σε αρχαιολογικούς χώρους).
Αναχώρηση με αφετηρία από Νέα Μηχανιώνα, στις 5:00 το πρωί, 5:15 Περαία, 5:30 ΙΚΕΑ και 6:00 από Πλατεία Αριστοτέλους με Εγνατία (Κέντρο Θεσσαλονίκης).
Κρατήσεις – πληροφορίες τηλεφωνικά 2392113268 και 6949372223 ή στο Facebook messenger του ταξιδιωτικού γραφείου Kogkalidis Tours ή Georgi Kogalidis, γράφοντας το ονοματεπώνυμο σας, τον αριθμό Διαβατηρίου ή Ταυτότητάς σας, και το σημείο της επιβίβασης σας (Νέα Μηχανιώνα, Περαία, ΙΚΕΑ, Πλατεία Αριστοτέλους με Εγνατία).
(Εναλλακτικά μπορείτε να επικοινωνήσετε στο messenger του George Stamkos (facebook)
Γράψτε στο μήνυμά σας “Κράτηση για Μυστική Βουλγαρία”
►Εξερεύνησε μαζί μας την πιο μυστηριακή πλευρά της Βουλγαρίας◄
Ο Κόσμος δεν βρίσκεται μέσα στην τηλεόραση ή στον υπολογιστή σου. ▼ Δεν βρίσκεται στο smartphone σου, στο GPS, στο Internet ή στα Social Media ▼ Ο Κόσμος δεν βρίσκεται μέσα στο κεφάλι σου -και δεν είναι αυτό που νομίζεις ότι είναι ▼ Βρίσκεται εκεί έξω, είναι πολύχρωμος και πολύπλευρος, και περιμένει για να τον εξερευνήσεις. Έρχεσαι;
Some photos are from: Etudes of Sofia / ivan Shichiev
6ο Prespa Off Road Trip: στα χνάρια της Ιστορίας και της Παράδοσης!
Ένα φανταστικό τριήμερο Ταξίδι: 7, 8 και 9 Ιουλίου 2023
Εξερευνητική περιπλάνηση στα αδάμαστα βουνά της Φλώρινας και στην μαγεία των Πρεσπών
Φίλες και φίλοι, με το παρόν σας ενημερώνουμε και σας προσκαλούμε να συμμετάσχετε στο 6ο Prespa Off Road Trip «στα χνάρια της Ιστορίας και της Παράδοσης!«
Η «Ένωση Τουριστικών και Συναφών Δραστηριοτήτων Δήμου Πρεσπών» υπό την Αιγίδα της Π.Ε. Φλώρινας, του Δήμου Φλώρινας και του Δήμου Αμυνταίου, την στήριξη της «ChatzichristosRacingteamFlorina», και την συμμετοχή του Γιώργου Στάμκου, συγγραφέα, ιστορικού ερευνητή, και κειμενογράφου-επιστημονικού συνεργάτη της ταξιδιωτικής εκπομπής Balkan Express (Βαλκάνια Εξπρές) της ΕΡΤ 3, δημιουργού και της ιστοσελίδας Balkans Terra Incognita Εξερευνώντας τα Άγνωστα Βαλκάνια (and Beyond), και την συνεργασία του Κώστα Μπομπότα, Προέδρου του συλλόγου Σαρακατσάνων Φλώρινας.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ το «PrespaOffRoadTrip στα χνάρια της Ιστορίας και της Παράδοσης»;
Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η αγάπη για την Ζωή, την Φύση, την Περιπέτεια, την απόδραση από την καθημερινότητα, σε συνδυασμό με ένα διαχρονικό ταξίδι στην Ιστορία αλλά και την Παράδοση. Ένα ιδιαίτερο ταξίδι, περιδιαβαίνοντας σε ασφάλτινες και χωμάτινες διαδρομές, στα υπέροχα τοπία της Φλώρινας και καταλήγοντας στο μαγευτικό περιβάλλον των Πρεσπών, την υδάτινη “μυστική καρδιά” των Βαλκανίων, συνδυάζοντας τα με περιήγηση στα αξιοθέατα της περιοχής, στα χνάρια της ιστορίας, αλλά και τους απόηχους των τοπικών θρύλων που συνεχίζουν να στοιχειώνουν την περιοχή.
Η φετινή Εκδήλωση είναι συνέχεια, των πέντε (5) προηγούμενων που πραγματοποιήθηκαν με μεγάλη επιτυχία και τελικά έγινε θεσμός!
Στόχος μας είναι να, απολαύσουμε τις ομορφιές του τόπου μας, συνδυάζοντας την μοναδική ταξιδιωτική μας εξόρμηση, μέσα από ασφάλτινες και χωμάτινες διαδρομές, διασχίζοντας φυσικά τοπία απαράμιλλης ομορφιάς, πόλεις και χωριά, με ταυτόχρονο ταξίδι, στην γνωστή ή άγνωστη Ιστορία του κάθε τόπου. Το φυσικό αλλά και νοητό διαχρονικό ταξίδι, θα καταλήξει τις μαγευτικές λίμνες, εκεί όπου, οι νεράιδες και τα ξωτικά, τα όντα του Αλλόκοσμου, οι θρύλοι και οι παραδόσεις, με την συνοδεία της αυτόκλητης συναυλίας των πουλιών, σμίγουν με τη πολυποίκιλη ιστορία του τόπου, προσφέροντας απίστευτα συναισθήματα σε όσους τυχερούς μπορούν να συμμετάσχουν στην πραγματοποίηση αυτής της ονειρεμένης εκδήλωσης!
Φέτος στον τίτλο μας προσθέσαμε και τις λέξεις «στα χνάρια της Παράδοσης». Οι διαδρομές που θα ακολουθήσουμε φέτος στα πανέμορφα βουνά, που περιβάλλουν την Φλώρινα, περιλαμβάνουν και τα αρχαία μονοπάτια μέσα από τα οποία οι Σαρακατσάνοι νομάδες μετέφεραν το ποίμνιό τους τους καλοκαιρινούς μήνες.
Στο περιθώριο της εκδήλωσης ο Πρωταθλητής Αγώνων Ράλλυ, Τάσος Χατζηχρήστος, θα μας μυήσει στα μυστικά της ασφαλούς οδήγησης.
Οι συμμετέχοντες συντονίζουν τα ραδιόφωνά τους στην συχνότητα που εκπέμπει ο Ραδιοπομπός της εκδήλωσης, στα FM, για να ακούσουν, όχι μόνο μία απλή ξενάγηση, αλλά ιστορικές αναφορές και αποσιωποιημένες ιστορίες, που διασώθηκαν στο διάβα των αιώνων αλλά και με την επιστημονική τεκμηρίωση και την ιδιαίτερη λογοτεχνική ματιά του Γιώργου Στάμκου, συγγραφέα και ειδικού για τα Βαλκάνια.
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΜΑΔΑ ΜΑΣ
Είμαστε μία ομάδα ανθρώπων με διαφορετικές αφετηρίες, αλλά με κοινό παρανομαστή, την αγάπη μας για την ζωή, την Φύση, τις δραστηριότητες, τις περιπέτειες, την Ιστορία και φυσικά την λατρεία μας για την Φλώρινα και την Πρέσπα, όπου συναντώνται τρεις βαλκανικές χώρες, σε ένα τοπίο με απαράμιλλη ομορφιά και πανάρχαια ιστορία, όπου ο πολιτισμός, τα ήθη και τα έθιμα, οι παραδόσεις, οι γεύσεις και τα αρώματα της φύσης συνεχίζουν να εμποτίζουν τις ζωές των κατοίκων!
Με εφόδιά μας το αστείρευτο μεράκι, το κέφι, την γνώση και την διάθεση για περιπέτειες, ενώνουμε τις δυνάμεις μας, με την Αντιπεριφέρεια Φλώρινας, τον Δήμο Φλώρινας και τον Δήμο Αμυνταίου και τις επιχειρήσεις, για να δώσουμε την ευκαιρία, στους συμμετέχοντες να περάσουν αξέχαστες στιγμές στον παραδεισένιο τόπο μας, που αν και βρίσκεται στην άκρη της Ελλάδας είναι η υδάτινη “μυστική καρδιά” των Βαλκανίων.
ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ:
Στράτος Βασιλόπουλος, Πρόεδρος της “Ένωσης Τουριστικών και Συναφών Δραστηριοτήτων Δ. Πρεσπών”. Συντονιστής – Οδηγός 4χ4
Γιάννης Κωνσταντίνου, Αντιπρόεδρος της “Ένωσης Τουριστικών και Συναφών Δραστηριοτήτων Δ. Πρεσπών”, Δάσκαλος Παραδοσιακών Χoρών, οδηγός 4Χ4.
Γιώργος Στάμκος, Συγγραφέας, ιστορικός ερευνητής, κειμενογράφος–επιστημονικός συνεργάτης της εκπομπής Balkan Express (Βαλκάνια Εξπρές) της ΕΡΤ 3, και Δημιουργός της Ιστοσελίδας Balkans Terra Incognita Εξερευνώντας τα Άγνωστα Βαλκάνια (and Beyond)
Θεόφιλος Γεωργίου– Μουσικός, Outdoor Activities.
Κώστας Τρύφων : Οδηγός 4χ4 – Sound Planit
Ειρήνη Θεοδώρου: ως συνεργάτης του Αντιπεριφερειάρχη Π.Ε. Φλώρινας
Σοφία Φουδούλη, Αντιδήμαρχος Κοινωνικής Προστασίας, Παιδείας – Πολιτισμού και Τουρισμού, Εκπρόσωπος του Δήμου Φλώρινας
Ελένη Γυρίκη, Αντιδήμαρχος Παιδείας – Πολιτισμού και Αθλητισμού & Τουριστικής Προβολής, Εκπρόσωπος του Δήμου Αμυνταίου
Σχέδιο του Προγράμματος
(ενδέχεται να υπάρξουν μικρές προσαρμογές)
Παρασκευή 07/06/2020,
16:30 : Αναχώρηση από Θεσσαλονίκη (Δημοτικό Parking του One Salonika Outlet).
Διαδρομή: Μέσω Π.Ε.Ο. Χαλκηδόνα, Γιαννιτσά, Έδεσσα, Άρνισα, ακολουθούμε την παραλίμνια οδό της Βεγορίτιδας και μέσω Αγίου Παντελεήμονα καταλήγουμε στην είσοδο του Αμυνταίου για ανασυγκρότηση για ενσωμάτωση επισκεπτών από άλλα μέρη.
19:10 Στην Κεντρική Πλατεία του Αμυνταίου θα σταματήσουμε για 15 λεπτά, όπου ο Δήμος θα μας υποδεχθεί με Καφέδες και αναψυκτικά Ξυνού Νερού.
Στην συνέχεια μέσω της παλαιάς οδού, Κλειδιού Βεύης στην είσοδο της Φλώρινας, στις 07/07/2023 περί τις 20:00.
Ακολουθώντας την μοναδική παραποτάμια διαδρομή, που ενέπνευσε πάρα πολλούς διάσημους καλλιτέχνες, με κορυφαίο το Θεόδωρο Αγγελόπουλο.
Στάση για περίπου 15 λεπτά όπου θα μας υποδεχθούν οι τοπικές αρχές.
Στην συνέχεια θα ακολουθήσουμε την «Παλαιά Γαλλική Οδό» και μέσω Αλώνων θα φτάσουμε στην Βίγλα και στην συνέχεια θα καταλήξουμε στο Ανταρτικό, όπου θα δειπνήσουμε σε παραδοσιακή ταβέρνα του Ιστορικού χωριού με με παραδοσιακή Μουσική με τα περίφημα Χάλκινα.
Σάββατο 08/07/2020
09:30 Συνάντηση στην πλατεία του χωριού Πλατύ.
09:45 Αναχώρηση από Λαιμό προς Άγιο Γερμανό ακολουθώντας τον δασικό δρόμο. Λίγο πιο πάνω από το χωριό θα κάνουμε μια στάση για ενημέρωση-σεμινάριο ασφαλούς οδήγησης 4Χ4.
Ακολουθούμε δασικό δρόμο από τον Άγιο Γερμανό, που κινείται, αρχικά, σε υπέροχο δάσος οξιάς και στην συνέχεια στην αλπική ζώνη για να φτάσουμε σε υψόμετρο 2.100μ περίπου όπου η πανοραμική θέα στις Πρέσπες κόβει την ανάσα.
Συνεχίζουμε διασχίζοντας τον ορεινό όγκο του Βαρνούντα, κατηφορίζοντας προς το Χ.Κ. Βίγλας Πισοδερίου, ενώ το τοπίο και πάλι αλλάζει σε πυκνό δάσος οξιάς. Τελικός προορισμός μας είναι το παλιό μοναστήρι της Αγίας Τριάδας Πισοδερίου, ένας χώρος αναψυχής απαράμιλλης ομορφιάς.
DCIM\100MEDIA\DJI_0469.JPG
Ενδιάμεσα θα κάνουμε μια στάση στο Πισοδέρι, όπου θα μάθουμε την ιστορία του χωριού.
Στην Αγία Τριάδα είναι η ώρα της χαλάρωσης και του χορού, αφού θα μάθουμε (για όσους δεν ξέρουν) να χορεύουμε παραδοσιακούς δημοτικούς χορούς της ευρύτερης περιοχής.
Και επειδή «νηστικό αρκούδι δεν χορεύει» θα απολαύσουμε ένα barbeque κάτω από τις οξιές και δίπλα στα κρύα νερά της πηγής.
Αργά το απόγευμα, ακολουθώντας τον δρόμο της επιστροφής, θα επισκεφθούμε το Ανταρτικό, ένα χωριό με ελάχιστους κατοίκους αλλά με ένδοξο παρελθόν.
Αργά το μεσημέρι επιστροφή στην Πρέσπα . 18:00-20:00 Επιστροφή στο Ξενοδοχείο
20:30 Θα ακολουθήσει το Pool Party στις εγκαταστάσεις του ξενοδοχειακού συγκροτήματος Prespa Resort.
Κυριακή 09/07/20
09:30 Συνάντηση στην πλατεία του χωριού Πλατύ.
09:45 Αναχώρηση
Μικρή διαδρομή στον λόφο του Αγίου Ιωάννη και στα σύνορα μέχρι την υπό διάνοιξη συνοριακή διάβαση.
Παραλία Λαιμού (εκβολές ποταμού Αγίου Γερμανού).
Συνεχίζουμε με μία επίσκεψη στο νησάκι του Αγίου Αχιλλείου, στην καρδιά του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών. Αφού περάσουμε την πεζογέφυρα μήκους 600μ, θα δούμε τα ερείπια της ομώνυμης Βασιλικής, που έχτισε ο Σαμουήλ Β’ και θα μάθουμε για τον μύθο του νησιού.
Στην συνέχεια αναχωρούμε με προορισμό το χωρίο Βροντερό, δίπλα στα σύνορα με την Αλβανία, από όπου θα ακολουθήσουμε χωματόδρομο που κατεβαίνει στις όχθες της μικρής Πρέσπας, στο σημείο που υπήρχε κάποτε το χωριό Αγκαθωτό. Στην μέση περίπου της διαδρομής, βρίσκεται η περίφημη ¨Σπηλιά Κόκκαλη», το νοσοκομείο των ανταρτών στα χρόνια του Εμφυλίου πολέμου. Στην ευρύτερη περιοχή γενικότερα, τα απομεινάρια του Εμφυλίου πολέμου είναι πολλά, αφού στο χωριό Πύλη βρίσκεται η σπηλιά του Ζαχαριάδη, του ηγέτη των ανταρτών, ενώ στην Πύλη βρισκόταν εγκατεστημένο και το αρχηγείο του ΔΣ το τελευταίο διάστημα του πολέμου.
Επιστρέφοντας, αφήνουμε την άσφαλτο και ακολουθούμε χωματόδρομο που θα μας οδηγήσει στη πιο άγρια πλευρά των Πρεσπών. Είναι η χερσόνησος του ακρωτηρίου Ρότι, το Βορειοδυτικότερο άκρο της Χώρας μας, με θέα στο Τριεθνές, το σημείο της μεγάλης Πρέσπας όπου ενώνονται τα σύνορα των τριών χωρών.
Τελικά ο δρόμος θα μας οδηγήσει στο γραφικό ψαροχώρι των Ψαράδων, που θα επισκεφθούμε, πριν συνεχίσουμε για την Μικρολίμνη, ένα ακόμη πανέμορφο χωριό στην άλλη άκρη της λεκάνης των Πρεσπών. Εδώ, δίπλα στις όχθες της μικρής Πρέσπας, θα απολαύσουμε ένα γεύμα πριν αποχαιρετίσουμε την περιοχή.
DCIM\100MEDIA\DJI_0428.JPG
15:00 Αναχώρηση, και μέσω του χωριού Οξιά θα διασχίσουμε το όρος Τρικλάριο ακολουθώντας δασικό δρόμο. Στην πορεία θα περάσουμε από τα ερείπια του χωριού Σφήκα για να καταλήξουμε στο χωριό Κώττας, την γενέτειρα του μακεδονομάχου καπετάν Κώττα.
Μετάβαση στην Καστοριά για καφέ και μετά το ταξίδι της επιστροφής!
Για τους πιο σκληροπυρηνικούς, η περιπέτεια μας συνεχίζεται με την διάσχιση του όρους Μάλι Μάδι, όπου έγινε και η τελευταία μεγάλη και φονικότερη μάχη του Εμφυλίου πολέμου, με τα απομεινάρια να βρίσκονται διάσπαρτα στις πλαγιές του.
Εδώ κλείνει ένα συναρπαστικό αξέχαστο τριήμερο που όσοι το παρακολούθησαν στο παρελθόν θέλουν να το ξανακάνουν.
Σε ολη τη διάρκεια της εκδήλωσης το γκρουπ θα συνοδεύεται από προσωπικό το οποίο θα είναι επαρκές για να καλύψει τις ανάγκες της εκδήλωσης. Πιο συγκεκριμένα θα υπάρχουν έμπειροι οδηγοί-ξεναγοί για τις έκτος δρόμου διαδρομές, καθώς και συνοδοί βουνού και άτομα από την Ελληνική ομάδα διάσωσης. Στην αποστολή θα μας συνοδεύει και αυτοκίνητο της “ΕΛΕΥΘΕΡΑΚΗΣ Express Service Florinas».
Δηλώσεις συμμετοχής:
Οι ενδιαφερόμενοι, μπορούν να δηλώσουν την συμμετοχή στο mail : Prespa.trips@gmail.com, ,
Πέθανε ο προφήτης της επερχόμενης Δυστοπίας των Τεχνητών Νοημοσυνών (Α.Ι)
“Στο μέλλον τα κοινωνικά συστήματα δεν θα είναι ρυθμισμένα για να υποστηρίζουν τις ανθρώπινες ανάγκες. Αντίθετα η ανθρώπινη ύπαρξη θα είναι τέτοια που θα ικανοποιεί τις ανάγκες του συστήματος”. Τεντ Κατζίνσκι (Unabomber)
γράφει ο Γιώργος Στάμκος
Πέθανε σήμερα το πρωί (Σάββατο 10 Ιουνίου 2023), σε ηλικία 81 ετών, ο κατά κόσμον Τεντ Καζίνσκι, γνωστός όμως ως “Unabomber”, έπειτα από κράτηση 28 ετών σε φυλακές υψίστης ασφαλείας στις ΗΠΑ. Ο γεννημένος σ’ ένα ήσυχο προάστιο του Σικάγο, στις 22 Μαίου του 1942, πολωνικής καταγωγής Τεντ Καζίνσκι διέγραψε μια πορεία μοναδική για την αμερικανική ζωή.
Μαθηματική μεγαλοφυία και πειράματα Mind Control στο Χάρβαρντ
Η καθηγήτρια μητέρα του τον πίεζε συνεχώς να είναι αριστούχος κι έτσι ο Τεντ τελείωσε το κολέγιο σε ηλικία μόλις 16 ετών. Ήταν ένα «παιδί-θαύμα». Είχε μια κλίση στα μαθηματικά και στη χημεία και οι καθηγητές του τον θυμούνται να ανακατεύει μπαταρίες, ηλεκτρόδια και νιτρικό κάλιο… Το 1958 συνέχισε τις σπουδές του στο Χάρβαρντ, όπου διακρίθηκε για τις επιδόσεις του. Πέρασε όλα τα τεστ χωρίς πρόβλημα και επέδειξε υψηλό δείκτη νοημοσύνης. Αν και έμενε στην ακριβή φοιτητική εστία εντούτοις η επαρχιώτική συμπεριφορά του δεν άλλαξε και πολλοί τον θυμούνται ως ατημέλητο και «βρώμικο» φοιτητή. Την ίδια περίοδο που ο Κατζίνσκι φοιτούσε στο Χάρβαρντ μια ομάδα ψυχολόγων, με επικεφαλή τον Henry A. Murray, διεξήγαγαν πειράματα Mind Control σε 19 φοιτητές-πειραματόζωα. Ο νεαρός Τεντ Κατζίνσκι ήταν ένας από αυτούς…
Το 1962 о Κατζίνσκι συνέχισε τις σπουδές του ως υπότροφος στο πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, όπου εκτός από το διδακτορικό του στα μαθηματικά απέσπασε και πολλούς επαίνους από τους καθηγητές του. Από το 1967, δηλαδή σε ηλικία 25 ετών, μέχρι το 1969 δίδασκε μαθηματικά στο Μπέρκλεϊ και όλοι συμφωνούσαν πως τον περίμενε μια λαμπρή πανεπιστημιακή καριέρα. Ο ίδιος βέβαια φαίνεται πως είχε άλλα πράγματα στο μυαλό του, απομονωνόταν από τον περίγυρό του και κλείνονταν στον εαυτό του. Ήταν απλησίαστος, δεν ενδιαφέρονταν για γυναίκες παρά μόνον για την επιστήμη του…
Έτσι από μοναχικό παιδί-μεγαλοφυΐα, αστέρι των καθαρών μαθηματικών που εκπαιδεύτηκε στο Χάρβαρντ (ήταν καθηγητής μέχρι τα 28 του), συμμετείχε ως “πειραματόζωο” σε αμφιλεγόμενα πειράματα του προγράμματος MKULTRA, και στη συνέχεια ερημίτης σε ξύλινη καλύβα στην Μοντάνα, διαβόητος τρομοκράτης, ασύλληπτος επί 17 έτη (επιτέθηκε με αυτοσχέδιες βόμβες σε ακαδημαϊκούς που ασχολούνταν με υπολογιστές και πρώιμη ΑΙ, σκοτώνοντας συνολικά τρεις ανθρώπους και τραυματίζοντας 23.), και, τελικά, αφού δημοσίευσε το “μανιφέστο” του, τον αποκάλυψε και κατέδωσε ο αδελφός του Ντέιβιντ, και κατέληξε φυλακισμένος εξτρεμιστής.
Το «Μανιφέστο» του Unabomber
Το Μανιφέστο του Unabomber, που εκβίασε εφημερίδες των ΗΠΑ να το δημοσιεύσουν προκειμένου να σταματήσει διαπαντός την τρομοκρατική του δράση, ήταν ένα κείμενο 35.000 λέξεων με αναφορές στην πολιτική, στην ιστορία, στην κοινωνιολογία και στην επιστήμη. Όσον αφορά στις τεχνολογικές εξελίξεις στο χώρο της γενετικής, ο τεχνοφοβικός Κατζίνσκι, πίστευε πως αυτές «θα κάνουν το ανθρώπινο ον κατασκευασμένο προϊόν, παρά ελεύθερο δημιούργημα της τύχης» (παρ. 128). Ένα από τα ζητήματα που ασχολήθηκε εκτενώς ο Κατζίνσκι στο «Μανιφέστο» του είναι και ο έλεγχος της ανθρώπινης συμπεριφοράς: «Φανταστείτε μια κοινωνία η οποία υποβάλλει τα μέλη της σε συνθήκες που τα κάνουν δυστυχισμένα και ύστερα τους προσφέρει ναρκωτικά για να τα απαλλάξει από τη δυστυχία» (παρ. 145). «Οι άνθρωποι που η συμπεριφορά τους είναι καθαρά κάτω από τον έλεγχο του Συστήματος είναι αυτοί που θα μπορούσε να ονομαστούν ‘’αστοί’’» (παρ. 161).
Τέλος για το μέλλον της βιομηχανικής κοινωνίας ο Κατζίνσκι είναι απαισιόδοξος και θεωρεί πως η ανθρωπότητα θα οδηγηθεί σε μια άνευ προηγουμένου σκλαβιά, χάρη στις επερχόμενες Τεχνητές Νοημοσύνες (Α.Ι.), που θα εργάζονται για λογαριασμό μιας ελίτ που θα ελέγχει το Σύστημα: «Εξαιτίας των τεχνολογικών εξελίξεων, η ελίτ θα ασκεί μεγαλύτερο έλεγχο στις μάζες, κι επειδή η ανθρώπινη εργασία δε θα είναι πλέον αναγκαία οι μάζες, θα είναι περιττές, ένα βάρος στο σύστημα. Εάν η ελίτ είναι ανελέητη, μπορεί απλώς ν’ αποφασίσει να εξοντώσει τις μάζες. Εάν έχει κάποια ανθρωπιά, η ελίτ μπορεί να χρησιμοποιήσει την προπαγάνδα ή κάποια άλλη ψυχολογική ή βιολογική τεχνική για να μειώσει τον ρυθμό των γεννήσεων έως ότου οι ανθρώπινες μάζες εκλείψουν αφήνοντας τον κόσμο στην ελίτ. Ή, αν η ελίτ αποτελείται από ήπιους φιλελεύθερους ανθρώπους, ίσως αποφασίσει να παίξει το ρόλο του καλού ποιμένα για την υπόλοιπη ανθρωπότητα. Η ελίτ θα φροντίσει να ικανοποιούνται οι φυσικές ανάγκες των ανθρώπων, να μεγαλώνουν τα παιδιά υπό υγιεινές συνθήκες και να έχουν όλοι οι άνθρωποι ένα χόμπι για να απασχολούνται. Όποιος εξακολουθεί να είναι ανικανοποίητος θα υποβάλλεται σε ‘’θεραπεία’’ για να ξεπεράσει το ‘’πρόβλημά’’ του. Φυσικά, η ζωή δε θα έχει κανένα νόημα και οι άνθρωποι θα πρέπει να υποβληθούν σε γενετική ή ψυχολογική μηχανική ‘’θεραπεία’’ για να χάσουν κάθε διάθεση συμμετοχής στις διαδικασίες της εξουσίας ή για να διοχετεύσουν την ορμή τους για εξουσία σε κάποιο ακίνδυνο χόμπι. Αυτά τα ανθρώπινα όντα μπορεί να είναι ευτυχισμένα σε μια τέτοια κοινωνία, αλλά είναι βέβαιο ότι δε θα είναι ελεύθερα. Θα έχουν υποβιβαστεί σε κατοικίδια ζώα»…
Η επερχόμενη κυριαρχία των Τεχνητών Νοημοσυνών (Α.Ι.)
Έγραφε ο Καζίνσκι στο Δυστοπικό “Μανιφέστο” του: “Αν επιτραπεί στα μηχανήματα να παίρνουν όλες τις αποφάσεις, δεν μπορούμε να κάνουμε προβλέψεις για τα αποτελέσματα, επειδή είναι αδύνατον να μαντέψουμε πως μπορεί να συμπεριφερθούν αυτά τα μηχανήματα. Απλά επισημαίνουμε πως η μοίρα των ανθρώπων θα είναι στο έλεος των μηχανημάτων. Μπορούμε να υποστηρίξουμε πως το ανθρώπινο είδος δεν θα ήταν ποτέ τόσο ανόητο ώστε να μεταβιβάσει όλη τη δύναμη του στα μηχανήματα. Αλλά δεν προτείνουμε ούτε πως το ανθρώπινο είδος θα μεταβίβαζε τη δύναμη εθελούσια στα μηχανήματα ούτε πως τα μηχανήματα θα σφετεριζόταν τη δύναμη σκόπιμα. Αυτό που προτείνουμε είναι πως το ανθρώπινο είδος μπορεί εύκολα να παρασυρθεί και να βρεθεί σε μια θέση τέτοιας εξάρτησης από τα μηχανήματα που δεν θα έχει καμία πρακτική επιλογή από το να δεχτεί τις αποφάσεις των μηχανημάτων. Καθώς η κοινωνία και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει γίνονται όλο και πιο πολύπλοκα και τα μηχανήματα όλο και πιο έξυπνα, οι άνθρωποι θα επιτρέψουν στα μηχανήματα να παίρνουν όλο και περισσότερες αποφάσεις για αυτούς, απλά επειδή οι αποφάσεις των μηχανημάτων θα έχουν καλύτερα αποτελέσματα από ότι αυτές των ανθρώπων. Τελικά θα φτάσουμε σε ένα στάδιο στο οποίο οι αποφάσεις που θα είναι απαραίτητες για να λειτουργεί το σύστημα θα είναι τόσο πολύπλοκες που οι άνθρωποι θα είναι ανίκανοι να τις παίρνουν με νοήμονα τρόπο. Σε αυτό το επίπεδο τα μηχανήματα θα ασκούν τον πραγματικό έλεγχο. Οι άνθρωποι δεν θα μπορούν απλά να διακόψουν την λειτουργία τους, επειδή θα εξαρτώνται τόσο πολύ από αυτά που η διακοπή της λειτουργίας τους θα ισοδυναμεί με αυτοκτονία” (παρ. 171).
Παράγραφος 175: Αλλά τώρα ας υποθέσουμε πως οι ειδικοί των υπολογιστών δεν καταφέρνουν να αναπτύξουν την τεχνητή νοημοσύνη και η ανθρώπινη εργασία παραμένει απαραίτητη. Ακόμη και έτσι, τα μηχανήματα θα κάνουν όλο και περισσότερα από τα απλά πράγματα και έτσι θα υπάρχει ένα αυξανόμενο πλεόνασμα εργατών στα κατώτερα επίπεδα ικανοτήτων. (Αυτό ήδη το βλέπουμε να συμβαίνει. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δυσκολεύονται ή τους είναι αδύνατον να βρουν δουλειά, επειδή για διανοητικούς και ψυχολογικούς λόγους δεν μπορούν να αποκτήσουν το επίπεδο εκπαίδευσης που είναι απαραίτητο για να γίνουν χρήσιμοι στο παρόν σύστημα). Για αυτούς που εργάζονται, οι απαιτήσεις όλο και αυξάνονται. Θα χρειαστούν όλο και περισσότερη εκπαίδευση, όλο και περισσότερες ικανότητες και θα πρέπει να είναι όλο και περισσότεροι αξιόπιστοι, ευπροσάρμοστοι και πειθήνιοι, επειδή θα είναι όλο και περισσότερο σαν τα κύτταρα ενός γιγάντιου οργανισμού. Η δουλειά τους θα γίνεται όλο και πιο εξειδικευμένη και, κατά μία έννοια, δεν θα έχει καμία σχέση με τον πραγματικό κόσμο, επειδή θα επικεντρώνει σε ένα υπερβολικά μικρό κομμάτι της πραγματικότητας. Το σύστημα θα πρέπει να χρησιμοποιεί οποιαδήποτε μέσα μπορεί, ψυχολογικά ή βιολογικά, για να κάνει τους ανθρώπους πειθήνιους, για να έχουν τις ικανότητες που απαιτεί το σύστημα και για «εξευγενίσει» την παρορμητική τους ώθηση για δύναμη και να την διοχετεύσει σε κάποιο εξειδικευμένο έργο. Η δήλωση όμως πως οι άνθρωποι μιας τέτοιας κοινωνίας θα πρέπει να είναι πειθήνιοι μπορεί να χρειάζεται κάποια διευκρίνιση. Η κοινωνία μπορεί να βρίσκει την ανταγωνιστικότητα χρήσιμη, με την προϋπόθεση όμως πως θα βρεθούν τρόποι διοχέτευσης της ανταγωνιστικότητας σε κανάλια που εξυπηρετούν τις ανάγκες του συστήματος. Μπορούμε να φανταστούμε τα κανάλια που θα εξυπηρετούν το σύστημα. Μπορούμε να φανταστούμε μια μελλοντική κοινωνία στην οποία υπάρχει ατελείωτος ανταγωνισμός για θέσεις και δύναμη. Πολλοί λίγοι άνθρωποι όμως θα φτάσουν ποτέ στην κορυφή, όπου βρίσκεται η μόνη δύναμη (βλέπε τέλος παραγράφου 163). Η κοινωνία στην οποία ένα άτομο μπορεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες του για δύναμη μόνο βγάζοντας από την μέση μεγάλους αριθμούς άλλων ανθρώπων και στερώντας τους την ΔΙΚΗ τους ευκαιρία για δύναμη είναι μια αποκρουστική κοινωνία.
Τελικά τι ήταν ο Τεντ Κατζίνσκι;
Παράγραφος 179: Θα ήταν καλύτερα να απορρίψουμε όλο αυτό το βρωμερό σύστημα και να δεχτούμε τις συνέπειες.
Τι ήταν τελικά ο Κατζίνσκι; Ένας παράφρονας εκκεντρικός εγκληματίας-μεγαλοφυΐα; Ένας τεχνοφοβικός τρομοκράτης ή ένας προφητικός φιλόσοφος, που προσπάθησε να εμποδίσει την αναπόφευκτη ( ;) πορεία της ανθρωπότητας προς μια νέα μορφή σκλαβιάς; Ένας παρανοϊκός αναρχοδεξιός οικολόγος ή ένας μεταμοντέρνος επαναστάτης; Ένας φαντασιόπληκτος μεγαλομανής ή ένας νεολουδίτης εσχατολόγος; Πιθανόν όλα αυτά μαζί και ταυτόχρονα ένα προϊόν του σύγχρονου βιομηχανοποιημένου αμερικανικού πολιτισμού. Όπως άλλωστε παραδέχτηκε και ο ίδιος: «Η Φαντασία δεν γεννά παραφροσύνη. Αυτό που γεννά την παραφροσύνη είναι η λογική!»
Οι Ασκάλι (Σερβικά: Ашкалије, Ρομ: Aškalije), επίσης Χασκάλι, Хашкалије,Haškalije) και Βαλκάνιοι Αιγύπτιοι (Балкански Египћани, Balkanski Egipćani, Komunitetici i Egjiptianëve tëп Ballkanit, Romanized Gjupci) είναι αλβανόφωνες μουσουλμανικές εθνοτικές, πολιτιστικές μειονότητες (αναγνωρισμένες κοινότητες), που αριθμούν γύρω στα 50.000 μέλη και κατοικούν κυρίως στο Κοσσυφοπέδιο και στη νότια Σερβία καθώς και, κυρίως, στην Αλβανία, το Μαυροβούνιο και τη Βόρεια Μακεδονία. Πριν από τον πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου του 1999, οι Βαλκάνιοι Αιγύπτιοι ή Ασκάλι εγγράφηκαν ως “Αλβανοί”. Ενώ ορισμένοι Ασκάλι μιλούν τη γλώσσα του Μαυροβουνίου, τα Σέρβικα. Οι δύο ομάδες δεν οριοθετούνται με σαφήνεια. Από την άλλη πλευρά, διαφέρουν γλωσσικά και πολιτισμικά από τους Ρομά, παρόλο που συχνά έχουν ομαδοποιηθεί με το ακρωνύμιο RAE.
Προέλευση Η καταγωγή των Βαλκανίων Αιγυπτίων είναι ασαφής. Ωστόσο, ορισμένοι Βαλκάνιοι ιστορικοί εντοπίζουν την προέλευση των Βαλκάνιων Αιγυπτίων στην Εποχή του Σιδήρου, επικαλούμενοι αόριστες αναφορές στον Ηρόδοτο για την παρουσία του Khener, μιας ομάδας χορού των Αρχαίων Αιγυπτίων στην περιοχή. Αποδίδουν επίσης αρχαιολογικές κατασκευές στην περιοχή, ιδίως στη σύγχρονη Οχρίδα και Μπίτολα, ως ναούς της Θεάς Ίσιδας, αλλά τα Μυστήρια της Ίσιδας ήταν ευρέως διαδεδομένα στον ελληνορωμαϊκό κόσμο. Είναι επίσης πιθανό, ότι οι Βαλκάνιοι Αιγύπτιοι να είναι απομεινάρια από τους Δομ στην Αίγυπτο. Άλλες εκδοχές είναι ότι μετά την οθωμανοαιγυπτιακή εισβολή στη Μάνη και στην Πελοπόννησο, επί Ιμπραήμ, Αιγύπτιοι στρατιώτες να πήγαν για να εγκατασταθούν στην Αλβανία.
Ωστόσο, οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι κατά την οθωμανική εποχή οι «Βαλκάνιοι Αιγύπτιοι» και άλλοι Βαλκάνιοι Ρομά αποτελούσαν μέρος μιας ενιαίας κοινότητας, που αποκαλούσαν οι Οθωμανοί Kıbti (κυριολεκτικά «Κόπτες», αντικατοπτρίζοντας την ίδια ομάδα που περιελάμβανε το αγγλικό εθνώνυμο για τους Ρομά («Τσιγγάνοι»). Βλέπουν αυτή την υποθετική προέλευσή τους από την Αίγυπτο ως τμήμα ενός ευρύτερου φαινομένου, όπου ομάδες, όπως οι Ασκάλι και οι Βαλκάνιοι Αιγύπτιοι, προσπαθούν να επιτύχουν μεγαλύτερη πολιτική χειραφέτηση και να ξεφύγουν από την προκατάληψη κατά των Ρομά. Ως μια προσπάθεια να χωρίσουν από άλλους Ρομά και γι’ αυτό δημιούργησαν μια νέα εθνογενετεκή αφήγηση για τους λαούς τους. Μια αναφορά του 14ου αιώνα σε ένα τοπωνύμιο (Агѹповы клѣти, Agupovy klěti) στη Χάρτα της Ρίλα του Ιβάν της Βουλγαρίας θεωρήθηκε από ορισμένους συγγραφείς, όπως ο Konstantin Josef Jireček, ότι σχετίζεται με τους Βαλκάνιους Αιγύπτιους, πιθανούς απογόνους των Doms της Αίγυπτου. Το 1990 ιδρύθηκε στην Οχρίδα μια «αιγυπτιακή ένωση» και ίδρυσαν επίσης το Αιγυπτιακό Φιλελεύθερο Κόμμα Βόρειας Μακεδονίας, στο οποίο συμμετείχαν εκπρόσωποι από διάφορες βαλκανικές χώρες.
Υποθέσεις και αφηγήσεις καταγωγής
Η προέλευση των Ασκαλί παραμένει επιστημονικά ανεξήγητη. Οι ηγέτες της κοινότητας Ashkali έχουν κατασκευάσει μερικές αφηγήσεις. Σύμφωνα με την περσική αφήγηση, οι Ασκάλι προέρχονται από την Περσία τον 4ο αιώνα. Σύμφωνα με την ιταλική αφήγηση, η οποία βασίζεται στη λαϊκή ετυμολογία, είναι άποικοι από την αρχαία Ρώμη. Σύμφωνα με τη σημιτική αφήγηση, κατάγονται από την Ασκελόν (σημερινό Ισραήλ). Οι Ασκάλι ευθυγραμμίστηκαν με τους Αλβανούς πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, πολλοί στάλθηκαν σε καταυλισμούς προσφύγων με τους Ρομά στο Κοσσυφοπέδιο. Μετά το τέλος του πολέμου το 1999, ορισμένοι από αυτούς επιβεβαίωσαν την ταυτότητά τους ως Ασκάλι για να δείξουν τη φιλοαλβανική τους στάση και να διακριθούν από τους Ρομά Arlije και Gurbeti, οι οποίοι εσφαλμένα θεωρήθηκαν φιλοσέρβοι. Ωστόσο, θεωρούμενοι από την πλειονότητα του πληθυσμού ως φιλοσέρβοι Τσιγγάνοι, διώχθηκαν από Αλβανούς εθνικιστές σε κοινή θέα των δυνάμεων του ΝΑΤΟ. Ως η πλειοψηφία των Ρομά του Κοσσυφοπεδίου, πολλοί από αυτούς εγκαταστάθηκαν στη Σερβία και το Μαυροβούνιο. Άλλοι μετακόμισαν στην Αλβανία, τη Σερβία και τη Μακεδονία και ολόκληρη τη Δυτική Ευρώπη, όπως η Γερμανία και η Γαλλία. Το πρώτο κόμμα των Ασκάλι (Δημοκρατικό Κόμμα Ασκάλι του Κοσσυφοπεδίου) ιδρύθηκε το 2000 υπό τον Sabit Rrahmani, ο οποίος υποστήριξε την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου στο όνομα όλων των Ashkali.
Που ζούνε; Οι περισσότεροι Ασκάλι ζουν στο Κοσσυφοπέδιο και τη Βόρεια Μακεδονία, αλλά κατοικούν επίσης στη Σερβία και το Μαυροβούνιο, ενώ οι περισσότεροι Βαλκάνιοι Αιγύπτιοι πιστεύεται ότι ζουν στην Αλβανία, εκτός από το Κοσσυφοπέδιο. Στην απογραφή της Βόρειας Μακεδονίας το 2002, 3.713 άτομα αναγνωρίστηκαν ως Αιγύπτιοι, ενώ στη Σερβική απογραφή του 2002 (πλην του Κοσσυφοπεδίου), 814 άτομα αναγνωρίστηκαν ως Αιγύπτιοι. Στην απογραφή του Μαυροβουνίου, από την άλλη, 225 άτομα αναγνωρίστηκαν ως Αιγύπτιοι. Οι Ασκάλι κυριαρχούν στις κεντρικές και ανατολικές περιοχές του Κοσσυφοπεδίου: Ferizaj, Fushë Kosova και Lipjan. Η αιγυπτιακή κοινότητα του Κοσσυφοπεδίου βρίσκεται ως επί το πλείστον στο δυτικό τμήμα του: στη Γκιάκοβα, στο Istog, στην Peja και στο Deçan. Οι Ασκάλι καθώς και η αιγυπτιακή κοινότητα του Κοσσυφοπεδίου είχαν 98% ανεργία το 2009.
Οι «Αιγύπτιοι» της Αλβανίας Στην Αλβανία, ωστόσο, η βαλκανική αιγυπτιακή κοινότητα είναι πλήρως ενσωματωμένη στην αλβανική κοινωνία και κουλτούρα, έχοντας επίσης υψηλό ποσοστό εκπαίδευσης και απασχόλησης, αν και ένα καλό ποσοστό της κοινότητας δεν αναγνωρίζεται ως Βαλκανιοαιγύπτιος λόγω πολιτιστικής ένταξης. Παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι Βαλκάνιοι Αιγύπτιοι τείνουν να έχουν τυπικά μεσογειακά χαρακτηριστικά, το ανοιχτόχρωμο δέρμα και τα ανοιχτόχρωμα χαρακτηριστικά δεν είναι ασυνήθιστα. Μια σημαία Ashkali (Amëza e Ashkalive) σχεδιάστηκε το 1999 από τον Abedin Toplica. Οι γάμοι μεταξύ Βαλκανίων Αιγυπτίων και Αλβανών είναι συχνότεροι από τους γάμους μεταξύ Ρομά και Αλβανών, ενώ οι γάμοι μεταξύ Βαλκανίων Αιγυπτίων και Ρομά είναι σπάνιοι. Στην Αλβανία, οι Βαλκάνιοι Αιγύπτιοι έχουν ενσωματωθεί πλήρως στον αλβανικό πολιτισμό και έχουν ακολουθήσει τις τοπικές παραδόσεις και τα έθιμά τους.
Σχέσεις με τους Ρομά Στο Κοσσυφοπέδιο, από την άλλη πλευρά, οι Ρομά και οι Ασκάλι δεν ταξινομούν ο ένας τον άλλον ως gadje. Ο Ασκαλί και οι Βαλκάνιοι Αιγύπτιοι απορρίπτουν να έχουν οποιαδήποτε σχέση με τους Ρομά. Οι Ασκάλι και οι Ρομά ισχυρίζονται ότι οι Αιγύπτιοι είναι δικοί τους. ενώ οι Ασκάλι και οι Αιγύπτιοι διαφωνούν για το υπόβαθρο του άλλου. Κανένα τηλεοπτικό ή ραδιοφωνικό κανάλι δεν είναι αφιερωμένο στο κοινό των Ασκάλι ή της αιγυπτιακής μειονότητας του Κοσσυφοπεδίου. Οι εορτασμοί της περιτομής των γιων τους διοργανώνονται πομπωδώς από τους Ασκαέλιους και τους Βαλκάνιους Αιγύπτιους.
Ένας αρχαίος κώδικας τιμής που συνεχίζει να σκοτώνει
50 χρόνια από τον “Όρκο της Μαλέσιας” οι Αλβανοί των Βαλκανίωνσυνεχίζουν τις αιματηρές βεντέτες
Στο σημερινό Μαυροβούνιο των 630.000 κατοίκων, που είναι η μικρότερη σε πληθυσμό χώρα των Βαλκανίων, ζουν 30.000-40.000 Αλβανοί, εκ των οποίων οι 23.000 Μουσουλμάνοι και 8.200 Αλβανοί Καθολικοί. Τον Ιούνιο του 2020 οι Αλβανοί στο Μαυροβούνιο σηματοδότησαν το πέρασμα των 50 χρόνων από τότε που ανέλαβαν μια ιστορική υπόσχεση να εγκαταλείψουν τη μάστιγα των «εχθροπραξιών» που είχαν καταστρέψει την κοινότητά τους επί αιώνες.
Η Αλβανική κοινότητα του Μαυροβουνίου είναι περήφανη για τον τρόπο με τον οποίο τήρησαν μια συμφωνία που είχε επιτευχθεί πριν από 50 χρόνια, τον Ιούνιο του 1970, για να σταματήσουν οι αρχαίες αλλά καταστροφικές διαμάχες «αίματος για αίμα» (βεντέτες), που για αιώνες εγκλωβίζουν τις κοινότητες σε αρχαϊκές αιματηρές συγκρούσεις. Στις 28 Ιουνίου 1970 οι κάτοικοι και οι οικογένειες από την κυρίως αλβανική περιοχή Μαλέσια (Malesija) κοντά στην πρωτεύουσα, την Ποντγκόριτσα, ανακοίνωσαν το «Beslidhja e Malsise» ή «Υπόσχεση της Μαλεσίας». Ορκίστηκαν να εγκαταλείψουν τον αρχαίο τους κώδικα, γνωστός και ως “Κανούν” (εκ του ελληνικού Κανόνας), και τελικά να τερματίσουν τους ανελέητους φόνους αθώων ανθρώπων.
Ένας από τους συμμετέχοντες της Beslidhja, ο Martin Ivezaj, είπε ότι οι κάτοικοι της Μαλέσια κράτησαν το λόγο τους. «Αποφασίσαμε να κάνουμε μια συμφωνία γύρω από έναν “όρκο”, ο οποίος είναι μέρος μιας παράδοσης που σέβονται οι περισσότεροι Αλβανοί. Έχουν περάσει 50 χρόνια τώρα και εγώ και όλοι οι άλλοι στη Μαλεσία μπορούμε να επιβεβαιώσουμε πώς οι άνθρωποι τηρούσαν την υπόσχεσή τους «, δήλωσε ο Ivezaj .
Οι δολοφονίες εκδίκησης προκάλεσαν χιλιάδες θανάτους
Για πολλούς αιώνες, η παράδοση των δολοφονιών για λόγους “Τιμής και Ντροπής” εξαπλώθηκε σε όλη την Αλβανία, το Κοσσυφοπέδιο και τμήματα του Μαυροβουνίου και εξακολουθεί να υπάρχει σε ορισμένες από αυτές τις κοινότητες, ειδικά στην βόρειο Αλβανία. Σύμφωνα με την παράδοση, ολόκληρες οικογένειες θεωρούνται υπεύθυνες ή ένοχες για τις πράξεις οποιουδήποτε άλλου μέλους της. Οι δολοφονίες εκδίκησης πιστεύεται ότι προκάλεσαν χιλιάδες θανάτους, σε ορισμένες περιπτώσεις καταστρέφοντας ολόκληρες οικογένειες.
Οι δολοφονίες εκδίκησης, που ονομάζονται gjakmarrja, βασίζονται στον λεγόμενο κανόνα του Lek Dukagjin, ή τον Leke Dukagjinit, έναν νομικό κώδικα που ιδρύθηκε τον 15ο αιώνα μεταξύ των φυλών της βόρειας Αλβανίας, που φέρεται από έναν τοπικό ευγενή που ονομάζεται Leke Dukagjini. Σύμφωνα με τον κώδικα, η οικογένεια ενός δολοφονημένου ατόμου είχε καθήκον να εκδικηθεί την δολοφονία – και τα θύματα μπορεί να είναι οποιοδήποτε αρσενικό μέλος της οικογένειας του δολοφόνου άνω των 18 ετών.
Ένας ντόπιος Ιμάμης και συμμετέχων στη συμφωνία, ο Ρεξέπ Λίκα, δήλωσε ότι είχε ως αποτέλεσμα έναν βίαιο κύκλο εκδίκησης στη Μαλεσία και ακόμη και στο εξωτερικό. «Για αιώνες, υπήρχαν διαμάχες αίματος και δολοφονίες αθώων ανθρώπων στη Μαλεσία. Αργότερα, καθώς άνοιξαν τα σύνορα και οι λαοί μας πήγαν στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε άλλες χώρες… προέκυψαν συγκρούσεις στις ΗΠΑ, αλλά οι άνθρωποι σκοτώθηκαν ακόμη στη Μαλεσία και το αντίστροφο», δήλωσε η Λίκα.
Οι φυλές και οι φάρες σταμάτησαν τις θανατηφόρες διαμάχες
Κατά το πρώτο εξάμηνο του 1970, συγκροτήθηκε ένα συμβούλιο συντονισμού για να μιλήσει με οικογένειες, φυλές και αδελφότητες σχετικά με τη διακοπή των θανατηφόρων εχθροπραξιών. Τοπικές προσωπικότητες, όπως ο Gergj Daku Gjokaj, οι Καθολικοί κληρικοί όπως ο Fr Gjergj Marstjepaj και οι ηγέτες της ισλαμικής κοινότητας όπως ο Rexhep Lika πήραν την πρωτοβουλία.
Πριν από την τελική συγκέντρωση πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις ε χωριά, αδελφότητες και φυλές σε όλη τη Μαλεσία. Μετά από μήνες συνομιλιών, η τελική συγκέντρωση πραγματοποιήθηκε σε έναν τοπικό κινηματογράφο στο Tuzi με εκατοντάδες συμμετέχοντες.
Ο επικεφαλής της επιτροπής συντονισμού, Γκεέργκ Ντάκου Γκοκάι, κάλεσε τους συμμετέχοντες να σταματήσουν τις διαμάχες αίματος που προκάλεσαν το θάνατο δεκάδων νεαρών ανδρών. Εκείνη την εποχή, 40 οικογένειες στη Μαλεσία είχαν πληγεί από διαμάχες αίματος και τουλάχιστον 150 άνθρωποι είχαν σκοτωθεί στο εξωτερικό. «Οι παραδοσιακοί μας νόμοι έστειλαν πολλούς αδελφούς μας σε πρώιμο τάφο. Δεν είναι απαραίτητο να λυθεί κάθε πρόβλημα με ένα πυροβόλο όπλο », δήλωσε ο Ντάκου στη συγκέντρωση. Στην τελική τους συνάντηση, όλοι οι εκπρόσωποι συμφώνησαν ομόφωνα ότι οι δολοφονίες πρέπει να τιμωρηθούν από το κράτος και όχι από τους παραδοσιακούς νόμους.
Στις 28 Ιουνίου 1970, ανακοινώθηκε το «Beslidhja e Malsise» (Υπόσχεση της Μαλεσίας). Δήλωσε ότι η «εκδίκηση» θα πραγματοποιείται από το κράτος και ότι οι οικογένειες πρέπει να είναι ασφαλείς από ιδιωτικές βεντέτες. Σύμφωνα με τη συμφωνία, αφού ένας δολοφόνος εκτίει ποινή φυλάκισης, πρέπει να μείνει χωρίς βοήθεια από τους συγγενείς του, καθώς παραμένει ένοχος για το υπόλοιπο της ζωής του και πρέπει να φροντίσει τον εαυτό του.
Ο δολοφόνος στην Ποντγκόριτσα έθεσε σε δοκιμασία τη συμφωνία
Οι Αλβανοί του Μαυροβουνίου υπερηφανεύονται για την εγκατάλειψη των αρχαίων διαμάχων αίματος. Ένας συν-συγγραφέας ενός βιβλίου σχετικά με το θέμα της υπόσχεσης, «Tridhjetë vjet te Besëlidhjes», Νικολέλ Μπερίσα, είπε ότι ήταν η πρώτη τέτοια πράξη μεταξύ των Αλβανών οπουδήποτε στην περιοχή.
«Η Beslidhja ήταν, στην πράξη, μια συστηματική συμφωνία, η οποία σταμάτησε τις εκδικητικές πράξεις. Υπήρξαν εκατοντάδες συμφιλιώσεις [αργότερα] στο Κοσσυφοπέδιο, αλλά δεν υπήρχε τίποτα που έκανε τους ανθρώπους να σταματήσουν τις δολοφονίες εκδίκησης όπως εμείς ».
Η συμφωνία δοκιμάστηκε μόλις δύο ημέρες μετά τη συγκέντρωση στο Tuzi. Στις 30 Ιουνίου 1970, ο Mark Kola Lucaj σκότωσε τη Leke Kola Gojcaj, ενώ ήταν στο δρόμο για δουλειά. Ορισμένα μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι η συμφωνία ήταν νεκρή εκείνη τη στιγμή.
Χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στην κηδεία του Gojcaj για να ακούσουν τι θα έλεγε ο θείος του, Nuo Vuksani Gojcaj για εκδίκηση. Ένας από τους συμμετέχοντες του Beslidhja και μέλος του συμβιβαστικού συμβουλίου, Liko Mani Cunmulaj, ο λυπημένος Juncaj πήρε μια ιστορική απόφαση για το μέλλον της Μαλεσίας.
«Ευχαρίστησε τη Μαλεσία και λυπήθηκε τον εαυτό του και την αδελφότητά του. Τότε σηκώθηκε και είπε: «Ο αδερφός μου σκοτώθηκε αλλά είναι μικρός [σε σύγκριση με] τη Μαλεσία. Η Μαλεσία είναι υπέροχη και θα συγχωρήσω τον αδερφό μου για τη Μαλεσία. Αφήστε τη Μαλεσία να ακολουθήσει τον τρόπο που έχει αποφασίσει. «Τον χειροκροτήσαμε όλοι», είπε ο Cunmulaj.
Μετά τη συμφωνία, οι οικογενειακές παρανοήσεις στη Μαλεσία μειώθηκαν στο ελάχιστο. Υπήρξαν αρκετές τοπικές δολοφονίες αλλά όχι άλλες διαμάχες αίματος.
Οι διαμάχες για το αίμα εξακολουθούν να είναι πραγματικότητα στο Κοσσυφοπέδιο και την βόρεια Αλβανία
Οι Αλβανοί παρακολουθούν αγώνες για τη 17χρονη Marie Qukaj, η οποία φέρεται να σκοτώθηκε σε διαμάχη αίματος μαζί με τον παππού της. Παρά τη συμφωνία στη Μαλεσία, ωστόσο, οι διαμάχες αίματος αλλού εξακολουθούν να είναι πραγματικότητα, τόσο στο Κοσσυφοπέδιο όσο και στην Αλβανία. Στην Αλβανία, περισσότερες από 1.600 οικογένειες ζουν κάτω από μια διαρκώς θανατική ποινή λόγω διαμάχης αίματος. Πριν από το 1992, όταν τελείωσε η εκστρατεία συμφιλίωσης στο Κοσσυφοπέδιο, τουλάχιστον 1.200 είχαν σκοτωθεί σε αυτούς.
Ο Ρεξέπ Λίκα πιστεύει ότι είναι καιρός οι Αλβανοί παντού στην περιοχή να συμφωνήσουν να σταματήσουν τις διαμάχες αίματος. «Τώρα δεν χρειάζεται να εκδικηθεί, διότι η αστυνομία και το κράτος κάνουν τη δουλειά τους», είπε.
«Εάν αποδώσουν δικαιοσύνη, ο δολοφόνος θα κριθεί ένοχος. Πιστεύω ότι άλλοι Αλβανοί θα λάβουν αυτήν την απόφαση κάποια μέρα, διότι δεν είναι απαραίτητο να σκοτωθούν άνθρωποι όπως συμβαίνει ακόμα στην Αλβανία και το Κοσσυφοπέδιο και αλλού », κατέληξε η Λίκα.
Τι συμβαίνει στην βόρεια Αλβανία;
Αν και το φαινόμενο έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια, η βεντέτα συνεχίζει να στερεί από τις οικογένειες τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, υπογραμμίζει μια έκθεση του Διαμεσολαβητή της Αλβανίας. Η Marsela, 9 ετών, παίζει με την κούκλα της στο σπίτι της στη βορειοδυτική Αλβανία. Είναι παιδί μιας οικογένειας της Βεντέτας. Το 1995, πολύ πριν γεννηθεί, ο πατέρας της σκότωσε μεθυσμένος έναν φίλο της – πυροδοτώντας μια σειρά από δολοφονίες αντίποινων που έχουν αφαιρέσει τη ζωή πέντε ανθρώπων μέχρι στιγμής. Σύμφωνα με έναν αλβανικό κώδικα συμπεριφοράς αιώνων, γνωστό ως Κανούν, που ρυθμίζει πολλές πτυχές της ζωής, οι φόνοι πρέπει να εκδικούνται με αίμα. Οι πενθούντες συγγενείς είναι υποχρεωμένοι να στοχοποιήσουν τον ένοχο και την οικογένεια του ένοχου.
«Οι άνθρωποι που εμπλέκονται σε βεντέτες όχι μόνο χάνουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα, αλλά σε έναν φαύλο κύκλο, δεκάδες συγγενείς ζουν με φόβο και ανασφάλεια. Αυτή η ζωή αυτών των ανθρώπων δεν προστατεύεται από το νόμο, αλλά μάλλον από την αυτοαπομόνωση, η οποία και υπονομεύει τα συνταγματικά και ανθρώπινα δικαιώματά τους», προσθέτει η έκθεση.
Οι βεντέτες που βασίζονται στον μεσαιωνικό κώδικα του Λεκ Ντουκαγκίνι ήταν εκτός νόμου στην Αλβανία για σχεδόν μισό αιώνα υπό την κυριαρχία του σταλινικού δικτάτορα Ενβέρ Χότζα. Όμως, μετά την κατάρρευση του νόμου και της τάξης στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού συστήματος, παραδοσιακοί τρόποι επίλυσης των συγκρούσεων επανεμφανίστηκαν. Η κλίμακα του προβλήματος είναι δύσκολο να παρακολουθηθεί, καθώς υπάρχουν βαθιές αποκλίσεις στα στατιστικά στοιχεία για τις βεντέτες και τις σχετικές δολοφονίες. Τοπικά μέσα ενημέρωσης και μη κυβερνητικές οργανώσεις αναφέρονται σε δεκάδες δολοφονίες για αιματοχυσία ετησίως και ως συνέπεια σε εκατοντάδες παιδιά που ζουν σε απομόνωση.
Από την άλλη πλευρά, οι κυβερνητικές στατιστικές υποστηρίζουν ότι τέτοιοι φόνοι μειώθηκαν απότομα σε αριθμό την τελευταία δεκαετία. Σύμφωνα με την έκθεση του Διαμεσολαβητή, υπήρξαν 98 δολοφονίες λόγω βεντετών από το 2001 έως το 2012.
«Οι δολοφονίες λόγω αιματοχυσίας αντιπροσωπεύουν το 34,4% των δολοφονιών που έχουν συμβεί στην Αλβανία τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Στις περισσότερες περιπτώσεις το άτομο που διέπραξε τη δολοφονία πιέστηκε από την οικογένειά του να διαπράξει το έγκλημα», σημειώνει η έκθεση. Από το 2001 έως το 2012, 1.559 οικογένειες στην Αλβανία εμπλέκονταν σε βεντέτες, ενώ μια δεκαετία νωρίτερα ο αριθμός ήταν 8.229 οικογένειες. Συνολικά, 69 οικογένειες ζουν αυτή τη στιγμή απομονωμένες στα σπίτια τους, η πλειονότητα στη βόρεια περιοχή της Σκόδρα. Σε αυτές τις οικογένειες 33 παιδιά δεν μπορούν να φοιτήσουν στο σχολείο λόγω του φόβου των αντιποίνων από τη διαφωνούμενη οικογένεια.
Ο κανόνας του Lek Dukagjin, ένας κώδικας συμπεριφοράς αιώνων που καλύπτει κάθε πτυχή της ζωής, εξακολουθεί να ασκεί μεγαλύτερη επιρροή σε ορισμένες περιοχές της βόρειας Αλβανίας από τον ποινικό κώδικα. Καθορίζει λεπτομερείς διαδικασίες για την αιματηρή βεντέτα βασισμένη χαλαρά στην αρχή του «μάτι αντί οφθαλμού». Όταν κάποιος σκοτώνεται, η οικογένεια του θύματος μπορεί να πάρει εκδίκηση όχι μόνο εναντίον του ίδιου του δολοφόνου αλλά και εναντίον όλων των αρσενικών στην εκτεταμένη φάρα του. Λόγω της χαλαρής φύσης των κανόνων για την τιμωρία, είναι συχνά δύσκολο να καταλάβουμε ποιος ακριβώς κινδυνεύει…
Ανυπομονούσα να το διαβάσω κι αυτό το βιβλίο του Γιώργου Στάμκου, για να πω την αλήθεια. Για να ταξιδέψω πάλι νοερά στα Βαλκάνια που δε μπόρεσα να επισκεφθώ φέτος και τα βρίσκω, όπως έγραφα εδώ όταν κυκλοφόρησε, συναρπαστικά. Δεν έχω υπόψη μου άλλες «γειτονιές» τόσο ιδιαίτερες. Και βέβαια γνωρίζω -μην αμφιβάλλετε- ότι βρίθουν οι υποτιμητικοί χαρακτηρισμοί γι’ αυτό το κομμάτι του πλανήτη, αλλά προσωπικά δε μου λένε τίποτα τα διαδεδομένα στερεότυπα. Βγάζω πάντα τα δικά μου συμπεράσματα όχι μόνο λαμβάνοντας υπόψη τι έχω διαβάσει, αλλά και το τι έχω βιώσει. Κι η εμπειρία μου είναι κάτι παραπάνω από θετική.
Σαν χρονοκάψουλες λοιπόν, πολλές χώρες διατήρησαν έθιμα και παραδόσεις αιώνων, ιστορίες και τελετουργικά, που σ’ άλλες ξεχάστηκαν. Αυτό σκεφτόμουν για παράδειγμα όταν διάβαζα το κεφάλαιο για τα «Βαμπίρ στη σύγχρονη Ρουμανία» και το άλλο για τους «Νεκροζώντανους των Βαλκανίων». Γιατί εκτός απ’ τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, την Σερβία και στην Ελλάδα κατά το παρελθόν μας απασχολούσαν οι βρικόλακες, ναι οι βρικόλακες, παντοιοτρόπως. Αν στα ενδιαφέροντά σας είναι η λαογραφία κι έχετε διαβάσει ίσως όσα κατέγραψε ο Νικόλαος Γ. Πολίτης, θα το ξέρετε. Αν όχι -και για να είμαι ειλικρινής αυτό θεωρώ πιθανότερο-, θα σας γράψω λίγα πράγματα για να πάρετε μιαν ιδέα και να καταλάβετε κι απ’ αυτή την πλευρά, την αξία που έχει το βιβλίο του Γιώργου Στάμκου.
Η ελληνική λαϊκή παράδοση λοιπόν κάνει λόγο για «βρικόλακες», «βουρβουλάκους», «βρουκολάκους», «βουρδόλακους», «καταχανάδες» κ.α, που επιστρέφουν απ’ τη χώρα των νεκρών. Πολλές απ’ αυτές τις ιστορίες προέρχονται απ’ τα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου (Σάμος, Μύκονος, Θήρα, Ζάκυνθος, Μήλος, Σύμη, κ.α.), άλλες απ’ την Πελοπόννησο, την Κρήτη, αλλά και την Ηπειρωτική Ελλάδα. Η ονομασία των πλασμάτων αυτών έχει λίγο-πολύ ίδια ρίζα ή αποτελεί παραφθορά της ίδιας λέξης, αλλά διαφέρει εντελώς στην Κρήτη, όπου οι βρικόλακες αναφέρονται ως «καταχανάδες».
Βρήκα σημαντικές ομοιότητες αυτών των ιστοριών με όσες αναφέρει το βιβλίο που σήμερα παρουσιάζω, άρα επιβεβαιώνεται η κοινή βαλκανική τους ρίζα κι αξίζει να κάνετε κι εσείς την αντιπαραβολή. Έχει ενδιαφέρον το ότι κάποιοι βρικόλακες συνεχίζουν εντατικά την πρότερη εργασία τους και στον τάφο και προσωπικά ξεχώρισα μία αφήγηση απ’ τον Παγώνδα της Σάμου, που αναφέρεται σ’ έναν γητευτή βρικολάκων, του οποίου το τελετουργικό του όμως, είναι μοναδικό και διαφέρει απ’ τα άλλα καταγεγραμμένα. Αν λάβετε υπόψη ότι το βιβλίο «Παραδόσεις» του Νικόλαου Γ. Πολίτη κυκλοφόρησε το 1904, θα καταλάβετε γιατί δεν μας είναι πια οικείες αυτές οι ιστορίες.
Εκτός απ’ αυτές (κι εμένα πάντα μ’ ενδιαφέρουν οι ιστορίες των απλών ανθρώπων κι όχι μόνο των νικητών, των κατακτητών και των βασιλέων) και το πώς τις εκμεταλλεύονται σήμερα συγκεκριμένες χώρες για να προωθήσουν τον τουρισμό τους επιτυχώς (δε χαρίζει κάστανα ο Γιώργος Στάμκος), θα μάθετε απ’ το «Balkan Gothic» πολλά για το ποιος ήταν πραγματικά ο Δράκουλας, τι σήμαινε ιστορικά το μυστικό Τάγμα του Δράκου, ποια είναι τα πιο περίεργα ή και τα πιο όμορφα νεκροταφεία στα Βαλκάνια, σε ποιο απ’ όλα έχουν θαφτεί βιβλία και γιατί κ.ο.κ.
Του πιστώνω του συγγραφέα στα προτερήματά του και το εξής: «συστήνοντας» μας το διαφορετικό, το ανοίκειο, μας φέρνει με τον τρόπο του πιο κοντά με τους ανθρώπους άλλων χωρών και πάντα μόνο κέρδος φέρνει η γνώση. Έτσι πολεμιούνται οι προκαταλήψεις και διαπιστώνουν οι λαοί τα κοινά τους χνάρια που κανένα σύνορο στο χάρτη δε μπορεί να τ’ αγνοήσει. Όπου πρέπει να πάρει θέση και το πρόσεξα αυτό και σε παλιότερα βιβλία του, δεν είναι διπλωμάτης, είναι δίκαιος. Παίρνει τη θέση που θεωρεί σωστή, δεν κρύβεται πίσω απ’ το δάχτυλό του. Και μας ταξιδεύει πάνω απ’ όλα…
Θα ταξιδέψετε λοιπόν μ’ αυτό το βιβλίο, κυρίως στην Τρανσυλβανία, τη Βουλγαρία, τη Βοσνία, τη Σερβία. Θα μάθετε λεπτομέρειες για ξεχωριστά μέρη όπως η Κοιλάδα των Ρόδων και το Ιστορικό Μουσείο Ίνσκρα του Καζανλάκ (στο οποίο ο πολιτισμός των αρχαίων Θρακών έχει εξέχουσα θέση), θα δείτε φωτογραφίες, θα πληροφορηθείτε για αρχαιολογικά ευρήματα και γενικώς θα διαπιστώσετε ότι το βιβλίο του Γιώργου Στάμκου είναι ιδιαίτερα καλογραμμένο (όπως πάντα άλλωστε και τα κείμενά του στην εκπομπή Balkan Express), απόλυτα τεκμηριωμένο (πάμπολλες οι πηγές του κι οι χρήσιμες υποσημειώσεις του), σωστότατα επιμελημένο και φυσικά μ’ ένα πολύ ελκυστικό εξώφυλλο που μου άρεσε τρομερά και όπως διάβασα την ιδέα γι’ αυτό είχε η Μίλιτσα Κοσάνοβιτς.
Τι να πω εκτός από συγχαρητήρια κι ευχαριστώ για το «ταξίδι»; Υπέροχη δουλειά έχει γίνει. Μπράβο! Όσ@ θέλετε να το προμηθευτείτε, δείτε εδώ το πώς κι εμένα επιτρέψτε μου να ολοκληρώσω αυτή την ανάρτηση, την τελευταία του 2020, μ’ ένα μικρό απόσπασμα που μίλησε στην καρδιά μου, ευχόμενη κάθε επιτυχία στο Γιώργο Στάμκο και καλή χρονιά σε όλ@ σας:
«Τα Βαλκάνια είναι ένα δώρο που πρέπει να το ξετυλίξεις προσεκτικά. Το αμπαλάζ του δε σε προετοιμάζει γι’ αυτό που θα βρεις μέσα. Το περιεχόμενο σε ξαφνιάζει και σε συγκινεί. Οι εκπλήξεις είναι συνεχείς και μεγάλες. Υπάρχει κάτι που μας προσελκύει στα Βαλκάνια, ειδικά εμάς τους Έλληνες. Κάτι το αειφόρο και καταστροφικό συνάμα. Το στοιχειωμένο, το αδάμαστο και το όμορφο. Μια ρομαντική αντίληψη. Ένα συναίσθημα. Ναι, τα Βαλκάνια είναι συναίσθημα». –
Παλιό, όσο και η ανθρώπινη κοινωνία, ακόμα και πέρα από την ιστορία, μέχρι τις απαρχές του μύθου, είναι το ερώτημα για τον σκοπό της ύπαρξης και για το νόημα της ζωής γενικά και ειδικότερα της ανθρώπινης ζωής. Με δεδομένο ότι η ζωή γενικά προέκυψε από άπειρα τυχαία ‘παιγνίδια’ της ύλης και της ενέργειας, δηλαδή των φυσικών στοιχείων, χημικών αντιδράσεων και φυσικών συνθηκών στα πλαίσια των ιδιοτήτων, περιορισμών και δυνατοτήτων της ασύνειδης Φύσης με τα χαρακτηριστικά της Βιόσφαιρας, που κατάληξαν στα πρώτα μονοκύτταρα (RNA) που με το πείσμα τους και την προσαρμοστικότητά τους κατάφεραν μετά από πολλές περιπλανήσεις, περιπέτειες και εξελίξεις να μεταλλαχτούν και να μετεξελιχτούν σε πολυκύτταρους ζωντανούς οργανισμούς (DNA) που συναποτελούν το δέντρο της ζωής. Όλη αυτή η σειρά των τυχαιοτήτων, που στην ουσία δεν πρόκειται για τυχαιότητες, αλλά για νομοτέλειες του τύπου ‘εάν – τότε’, αποκαλύπτονται στο τέλος κάθε διαδικασίας ως σταθεροί και άκαμπτοι φυσικοί νόμοι που ορίζουν την εμφάνιση, την εξέλιξη και τη διαφοροποίηση της ζωής στον πλανήτη σε τομείς, κλάδους, είδη και ‘οικογένειες’.
Από έναν τέτοιο κλάδο προήλθε σταδιακά ο άνθρωπος και όπως είναι φυσικό κανένας δεν θα μπορούσε να αποδώσει έναν σκοπό στην ύπαρξη και ένα νόημα στη ζωή των ανθρωπίδων, εκτός από το νόημα που θα μπορούσε να δώσει η ίδια η ζωή στον εαυτό της, ως ύπαρξη σε διαρκή μετάβαση από το μη-έλλογον ζώον στο έλλογον μη-ζώον. Αυτό, όμως, σημαίνει ότι σκοπός και νόημα πηγάζουν από την κάθε φορά συγκεκριμένη πραγματικότητα και συνεπώς αλλάζουν και εξελίσσονται μαζί της. Αν βέβαια η ίδια η ζωή γενικά και σε όλες τις μορφές της δεν έκανε με αυτό που αποκλήθηκε ‘ένστικτο της αυτοσυντήρησης’, ή «νικηφόρα επαφή με το περιβάλλον»[3], εκατομμυριόχρονες, σκληρές, επίμονες και επίπονες προσπάθειες, προκειμένου να επιβιώσει, να εξελιχθεί και να διαιωνίσει την ύπαρξή της, γεγονός που μαρτυράει ότι κάθε μορφή ζωής έχει έναν σκοπό που δίνει νόημα στην ύπαρξή της, κι αυτό δεν είναι παρά η χαρά της επιβίωσης μέσω της προσαρμογής και της εξέλιξης. Όσα άτομα ή και είδη μορφών ζωής δεν κατανόησαν την επιβίωσή τους ως νόημα και στόχο της ύπαρξής τους, χάθηκαν επειδή ακριβώς δεν ‘είχε νόημα η ζωή τους’. Η έλλειψη νοήματος της ζωής και της ύπαρξης συνδέεται συνήθως με την έλλειψη αγάπης προς τον εαυτό μας, προς τον συνάνθρωπό μας, προς όλες τις μορφές ζωής με τις οποίες η δική μας ύπαρξη και ζωή βρίσκεται σε θετική αλληλοσυσχέτιση με τη δική τους ύπαρξη και ζωή.
Το γεγονός μάλιστα ότι η αλληλοσυσχέτιση της ύπαρξης της μιας μορφής ζωής με την ύπαρξη πολλών, αν όχι όλων, από τις άλλες μορφές ζωής διευρύνει το νόημα της ύπαρξης της κάθε μιας ξεχωριστά και όλων των μορφών ζωής μαζί, που σημαίνει ότι όλες οι μορφές ζωής υπάρχουν για την κάθε μια ξεχωριστά και για όλες τις υπόλοιπες. Αυτή η πραγματικότητα οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το νόημα κάθε μορφής ζωής, και προφανώς μιλάμε ακόμα και για μορφές ζωής που δεν έχουν συνείδηση της ύπαρξής τους, διευρύνεται πέρα από την χαρά της ύπαρξης, στην ευτυχία της ισορροπίας της συνύπαρξης, της προσφοράς της μιας προς τις άλλες και της συμπληρωματικότητας μεταξύ τους. Μιλάμε τελικά για την ‘ηθική της υπόληψης του ανθρώπου έναντι όλων των άλλων μορφών της ζωής που αναπτύσσονται στην (μοναδική κοινή) πατρίδα-Γη, ως παραδοχή της κοινής μοίρας που έχουμε με τα άλλα ανθρώπινα αλλά και μη ανθρώπινα όντα και ως αναγνώριση της αξιοπρέπειας ενός προσώπου ή ενός ζώου, θέση και στάση που μπορεί να περιορίσει, ακόμα και να εξαφανίσει το φάσμα της αποανθρωποποίησης που πλανάται πάνω από τις ζωές μας’[4].
Η προσέγγιση του νοήματος της ανθρώπινης ζωής φαντάζει προφανώς ευκολότερη, κι αυτό επειδή οι άνθρωποι είναι έλλογα όντα που έχουν συνείδηση της ύπαρξής τους επειδή μπορούν να σκέπτονται, να εκφράζονται, να επιθυμούν, να θέλουν και να προσπαθούν με οράματα και αγώνες να δώσουν ένα επιπλέον νόημα στη ζωή τους κάνοντάς την όλο και καλύτερη και καθολικά ευτυχισμένη, μέχρι την κοινωνική ισότητα από το τοπικό μέχρι το οικουμενικό επίπεδο. Αυτή η διαφοροποίηση των ανθρώπων, από τα μη-έλλογα όντα, και η σταδιακή εξέλιξή τους διαφοροποιεί προφανώς και τα επίπεδα στόχων της εξελισσόμενης ζωής τους που αντιστοιχούν σε διαφοροποιημένα, ανάλογα με τον βαθμό της συνείδησης και της ποιότητας της ζωής, επίπεδα νοήματος ζωής. Όλα αυτά από μόνα τους περιγράφουν με σαφήνεια το νόημα της ζωής των ανθρώπων και απαντούν τόσο οντολογικά όσο και δεοντολογικά στα, τουλάχιστον περίεργα, ερωτήματα, όπως «προς τί ο άνθρωπος;», ή «το ανόητο της ενθάδε ύπαρξης»,που σκοπίμως όσο και ανοήτως τίθενται και παραπέμπουν σε εξουσιαστικές, εκμεταλλευτικές και μηδενιστικές ιδεολογίες και σε σκοταδιστικές και θανατόφιλες θρησκευτικές σωτηριολογικές αντιλήψεις περί ματαιότητας της πραγματικής γήινης ζωής σε αντίθεση με την καλοστημένη απάτη περί της υποτιθέμενης ‘αθανασίας δια τηςυποτιθέμενης μεταθανάτιας ζωής’.
Η αντίληψη που θέλει το νόημα της ύπαρξης και της ζωής να έρχεται απ’ έξω, οδηγεί στην αυτοάρνηση της Εαυτότητας και της ίδιας της ζωής προς χάρη της, δια της στέρησης και του θανάτου, αφοσίωσης σε κατασκευασμένα, από σκοταδιστικά και εξουσιαστικά ιερατεία, φετίχ της εκάστοτε εξουσίας[5] μη-όντα, όπως ‘θεούς’, μεσσίες, προφήτες και λοιπά σκιάχτρα, αποτελεί δόλο και έγκλημα που μόνο κατατρομαγμένες υπάρξεις, νοσηρούς και αδαείς κρετίνους μπορεί να φοβίσει και τελικά να πείσει. Μάλιστα η ιδέα ότι ο υποτιθέμενος ‘θεός δημιουργός μας’, μας άφησε έρμαια στα χέρια αγυρτών, απατεώνων, εκμεταλλευτών, αποικιοκρατών, ιμπεριαλιστών και μακελάρηδων για να δοκιμάσει την πίστη μας σ’ αυτόν, η οποία κατά τον υποτιθέμενο ‘Απόστολο των Εθνών’[6], ταυτίζεται στην ουσία με την υποταγή μας στο σύστημα της ανισότητας, της αδικίας, της πείνας, της ανηθικότητας, του πολέμου και του εξανδραποντισμού, δεν αποκαλύπτει μόνο την πανουργία των θεοκατασκευαστών, αλλά και την αντιφατικότητα, την ποταπότητα και την ανυπαρξία των υποτιθέμενων ‘παντοδύναμων και πανάγαθων’ κατασκευασμάτων που ως παρένθετοι σαδιστές ηδονίζονται βασανίζοντας τα υποτιθέμενα ‘δημιουργήματά τους’ με κατάληξη τη μεγιστοποίηση του πλούτου των λίγων σε βάρος των πολλών.
Σε επίπεδο διαχρονικής εξουσιαστικής ελίτ, κάποιοι που γρήγορα αντιλήφθηκαν ότι ο θρησκευτικός μύθος περί αθανασίας τάχα της ψυχής και αιώνιας μεταθανάτιας ζωής, ήταν μια παγίδα για τους αμαθείς και φτωχούς, στράφηκαν προς την επίτευξη της αθανασίας μέσω της αλχημείας, της αποκρυφιστικής ψευδοεπιστημονικής τεχνουργίας και πρακτικής δια της οποίας επεδίωκαν την ανακάλυψη της ‘φιλοσοφικής λίθου’, μιας μυθικής ουσίας, μέσω της οποίας θεωρούσαν ότι θα πετύχαιναν, αφενός, την μετατροπή των μη πολύτιμων μετάλλων σε χρυσό και την παρασκευή του ελιξίριου της ζωής που θα εξασφάλιζε την αθανασία, αφετέρου. Πρόκειται προφανώς για πνευματική σύγχυση που καταλήγει σε παράνοια, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα ως διαδικασία παρασκευής ‘φαρμάκων’ ή ακόμα και ως ‘μετανθρωπιστική αναβάθμιση’ του υποτιθέμενου ‘ατελούς ανθρώπου’ δια της ψηφιοποίησης και της ‘τεχνητής νοημοσύνης’, που θα εξασφάλιζαν τάχα την ‘αθανασία’, την οποία κάποιοι θολωμένοι, νευρωτικοί και ξεστρατισμένοι επιστήμονες την θεωρούν ακόμα και σήμερα ως μοναδικό σκοπό της ζωής τους, ή μήπως της ζωής των άλλων, ερήμην των άλλων;
Μια αποκρυπτογράφηση αυτής της αντίληψης αποκαλύπτει ότι κάποιοι ελάχιστοι ονειρεύονται, εξασφαλίζοντας προνομιακά την ‘αθανασία τους’ να γίνουν οι αιώνιοι ιδιοκτήτες του κόσμου, περιορίζοντας τις γεννήσεις και διευκολύνοντας, με πολέμους και πανδημίες, τον θάνατο των ‘πλεοναζόντων’, με σκοπό να μετατρέψουν τον πλανήτη Γη σε ιδιωτικό τους παράδεισο, πράγμα που ξεπερνά την έννοια της χίμαιρας και εγγίζει τα όρια του σχιζοφρενικού εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας και του πολιτισμού.
Να σημειωθεί ότι για εκατομμύρια χρόνια, από τότε που κάποια ζώα φιλοδόξησαν να αναμετρηθούν με τις ατομικές και ομαδικές αδυναμίες τους, που εμπόδιζαν την επιβίωσή τους και να μετεξελιχθούν σε συλλογικούς δημιουργούς της ζωής τους, το νόημα της ζωής τους αναβαθμίστηκε από το επίπεδο της επισφαλούς ‘χαράς της απλής επιβίωσης’ σε κάποιο ανώτερο επίπεδο ασφαλούς διαβίωσης και ευτυχίας. Πράγμα που έγινε κατορθωτό χάρη στην συνεχώς διευρυνώμενη συνεργασία και στις εμπειρίες της, στην λειτουργική βελτίωση των άκρων με την όρθια στάση και την απόκτηση χρήσιμων δεξιοτήτων, στην εξέλιξη του εγκεφάλου, της γλώσσας και της επικοινωνίας, στην αλληλεγγύη και στην αμεσοδημοκρατικά αναλογική ισοκατανομή της προσφοράς με βάση τις δυνατότητες και των απολαβών με βάση τις ανάγκες. Κάτω από αυτές τις συνθήκες της κοινής αμεσοδημοκρατικής προσπάθειας το νόημα της ανθρώπινης ζωής προσδιορίζονταν με όρους κοινωνίας, με όρους Εμείς, ως ενιαίο Όλον και κοινωνικής ισότητας[7]. «Ως ανθρώπινα όντα, έχουμε μια κοινή κληρονομιά σχετικά με το πώς ζούμε μεταξύ μας, η οποία έχει διαμορφωθεί από την φυσική επιλογή. Η κληρονομιά αυτή μας παρέχει έναν μηχανισμό για να εγκαταλείψουμε την αποκτηνωτική προοπτική που ευνοεί τη διαφορά. Είμαστε ίδιοι με τους συνανθρώπους μας κατά πολλούς θεμελιώδεις τρόπους. […] Όλοι οι άνθρωποι βρίσκουν νόημα στον κόσμο, αγαπούν την οικογένειά τους, απολαμβάνουν την παρέα των φίλων τους, μαθαίνουν ο ένας από τον άλλον αξιόλογα πράγματα και συνεργάζονται. Κατά την άποψή μου η αναγνώριση αυτής της κοινής ανθρωποσύνης καθιστά δυνατό για όλους μας να διάγουμε μια πιο όμορφη και ενάρετη ζωή»[8].
Τα γενικά και αφηρημένα ερωτήματα και τα σχετικά προβλήματα αναφορικά με το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης και ζωής δεν καταγράφηκαν και δεν απασχόλησαν τις αρχέγονες κοινωνίας της ισοκατανομής, αλλά και δεν υπάρχουν στις σύγχρονες πρωτόγονες κοινωνίες που δεν έχουν σχέση με τον ‘λεγόμενο πολιτισμένο κόσμο’. Θεωρητικά και πρακτικά αρχίζουν να εμφανίζονται ταυτόχρονα με την εμφάνιση της de facto αρχικά και στη συνέχεια της de jure ατομικής ιδιοκτησίας[9] πάνω σε τμήματα της κοινοτικής γης και σε ανθρώπους, γεγονός που ιστορικά συμπίπτει με την εμφάνιση της οργανωμένης κρατικής εξουσίας και των οργανωμένων θρησκειών[10].
Όλες ανεξαίρετα οι θρησκείες, οι ιδεολογίες, οι ιδεαλιστικές φιλοσοφίες και οι εξουσίες καλλιεργούν την τυφλή πίστη, την υποταγή και την δουλοφροσύνη και προσπαθούν με κάθε θεμιτό και αθέμιτο τρόπο να μας πείσουν ότι η ζωή μας αποκτά νόημα με το να τις υπηρετούμε[11] ως αρνητές του εαυτού μας και ως μαζοχιστικά όντα που ‘λατρεύουν’ άδικους, παράλογους, σκληρούς και τιμωρούς θεούς, αλλά και τους βασανιστές και εκμεταλλευτές συνανθρώπους τους που ως ατομικοί ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής λεηλατούν τις ζωές τους. [12]. Το αποτέλεσμα αυτής της αντίληψης περί τάχα ανύπαρκτου νοήματος της ζωής, ήταν και παραμένει η ζωή μας να μην μας ανήκει, κι εμείς τυφλά ενεργούμενα, αιχμάλωτοι μιας κακόβουλης ψευδαίσθησης και άβουλοι να καταλήγουμε να ανήκουμε σε κάποιον απατεώνα, αγύρτη πολιτικό ή θρησκευτικό ‘ποιμένα’, βιώνοντας, ως σκιές του εαυτού μας, μια ζωή χωρίς νόημα, την απόλυτη αλλοτρίωσή μας. Μια προσεκτική παρατήρηση, είναι βέβαιο ότι, θα μας οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι κάθε είδους αυτόκλητος επαγγελματίας νοηματοδότης της ζωής των άλλων κινείται από δόλο για να αποσπάσει από τα θύματά του οφέλη για τον εαυτό του και η ιστορία διδάσκει ότι πίσω από όλους αυτούς βρίσκεται η μοναδική αιτία που μετακινεί πλούτο από τους πολλούς προς τους λίγους με κατάληξη την δημιουργία ακραίων ανισοτήτων κι’ αυτή η αιτία είναι η ακόρεστη ατομική ιδιοκτησία, η οποία, ως γκλαμουριά και ψευδαίσθηση, δύναμη και εξουσία, έχει καταφέρει να εμφανίζεται και ως ‘νόημα ζωής’ πολλών συνανθρώπων μας.
Πολλοί, συνήθως, επαγγελματίες των θρησκειών, θεολόγοι και θεολογούντες, παπαδαριά και καλογέροι, υποστηρίζουν ότι τάχα ‘ο άνθρωπος χρειάζεται την θρησκευτική πίστη, ως παρηγοριά και αποκούμπι απέναντι στις δυσκολίες της ζωής και τις αδικίες της κοινωνίας’. Πρόκειται φυσικά για την μεγαλύτερη απάτη, γιατί αν το κεφάλι των πιστών δεν το είχαν γεμίσει τα σκοταδιστικά και τα εξουσιαστικά ιερατεία με άχρηστες γνώσεις, πνευματικά σκουπίδια και ναρκο-ιδέες που τους καθιστούν εθελόδουλα ‘ποίμνια’, θα γέμιζε μέσω των δικών τους βιωμάτων, εμπειριών και επεξεργασιών με επιστημονικά έγκυρες και κοινωνικά χρήσιμες γνώσεις. Πράγμα που σημαίνει ότι δεν θα κατέληγαν στην μοιρολατρία, αλλά θα γνώριζαν πώς ‘οι δυσκολίες της ζωής και οι αδικίες της κοινωνίας’ δεν λύνονται με τις προσευχές στα κακότεχνα φετίχ της εξουσίας, τους λεγόμενους θεούς, αλλά με τον αυτοσεβασμό, την αυτοπεποίθηση, την συνεργασία, την αλληλεγγύη και με τους κοινωνικούς αγώνες για την κατάκτηση της κοινωνικής ισότητας και του αταξικού ουμανισμού[13]. Οπότε σε συνθήκες κοινωνικής αυτοδιεύθυνσης και άμεσης δημοκρατίας δεν χρειάζονται προσευχές και μετάνοιες, κομποσκοίνια, λιβανίσματα, ‘στεναγμοί’, υποκριτικές παρηγοριές και εξουσιαστικά αποκούμπια για καταπιεσμένους, γιατί απλούστατα δεν θα υπάρχουν καταπιεσμένοι, αφού θα είχε καταργηθεί η ατομική ιδιοκτησία και το κεφάλαιο που γεννούν και θρέφουν υποκριτές, λαϊκιστές, καταπιεστές, ρατσιστές, ιμπεριαλιστές και φασίστες.
Στα πλαίσια της άθλιας και τόσο θολής πραγματικότητας, όπως αυτή που χαρακτηρίζει την σημερινή καπιταλιστική πραγματικότητα, προκύπτουν συχνά ακραίες καταστάσεις που αποκαλύπτουν την σχετικότητα και την ανεδαφικότητα τέτοιων ψευδονοημάτων ζωής και αναδείχνουν ότι το πρώτιστο και σημαντικότερο νόημα ζωής είναι η επιβίωση, η διασφάλιση της οποίας όμως χρειάζεται μεγάλα αποθέματα δύναμης[14], που στους εθισμένους στα υποκατάστατα νοημάτων ζωής έχουν εξαντληθεί με αποτέλεσμα να μην καταφέρνουν να επιβιώσουν. Όμως η πραγματικότητα είναι διαφορετική γιατί η αποφασιστική πλειονότητα των ανθρώπων δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα σχετικά με το νόημα της ζωής τους, όπως αποδείχνει ο διαχρονικός, επίμονος, επίπονος και ασυμβίβαστος αγώνας τους για κοινωνική ισότητα, για έναν κάθε φορά καλύτερο κόσμο, αλλά με την ζωή την ίδια σε καπιταλιστικές συνθήκες. Όλα ανεξαίρετα τα ανθρώπινα όντα είμαστε, μέσα από την διαδικασία φυσικής επιλογής, αναγκασμένα, και με αυτήν την έννοια κατά κάποιον τρόπο προγραμματισμένα, να συγκροτούμε κοινωνίες, να συνεργαζόμαστε, να συμβιώνουμε ειρηνικά και να είμαστε αλληλέγγυοι για να επιβιώνουμε και για να ζούμε ευτυχισμένοι, διαφορετικά δεν θα επιβιώναμε ως είδος και αν σπάσουμε σε μόνιμη βάση αυτόν τον κώδικα ειρηνικής συνύπαρξης και συμβίωσης θέτουμε αυτόματα σε κίνδυνο όχι μόνο την ευτυχία μας ως άτομα και ως κοινωνίες, αλλά και την ίδια την οντολογική επιβίωσή μας ως είδος.
Αυτός ο αγώνας για την κοινωνική ισότητα και την οικουμενική ειρήνευση έρχεται ως απάντηση στο τάχα αιώνιο ερώτημα αναφορικά με ‘το νόημα της ζωής’, αλλά και ως κατάθεση ότι το νόημα της ανθρώπινης ζωής δεν είναι να λατρεύει και να υπηρετεί ‘θεία σκιάχτρα’, απάνθρωπες και καταστροφικές ιδεολογίες και εξουσίες, ούτε βέβαια να παράγει άναρχα, σπάταλα και άσκοπα για να καταναλώνει βουλιμικά ως ‘οικόσιτο ζώο’, να σκοτώνεται και να σκοτώνει, πράγμα που σημαίνει ότι δεν στερούμαστε νοήματος ζωής, αλλά εκείνο που στερούμαστε είναι η ζωή μας η ίδια. Κι αυτό επειδή επειδή το κεφάλαιο και η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής λεηλατούν τις ζωές μας, πράγμα που μεθοδικά και σκόπιμα μας αναγκάζει να αγωνιζόμαστε συνέχεια για την ύπαρξή μας, για να πάρουμε πίσω τις ζωές που μας στερούν, για την απλή επιβίωσή μας, αντί να εργαζόμαστε για μια καλύτερη, άνετη, δημιουργική, ειρηνική και ευτυχισμένη ζωή. «Η επιστημονική ανθρωπολογία αρχίζει τώρα να διατυπώνει τις πρώτες απαντήσεις στο πρόβλημα της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο άνθρωπος είναι μια ανοικτή οντότητα, μια προσωπικότητα και το σύνολο των σχέσεων του διαμορφώθηκε στην φύση, στην ιστορία, στην εξέλιξη των κοινωνιών και των πολιτισμών. Προχωράει μέσα σε έναν ανθρώπινο κόσμο, προς μια απελευθερωτική τεχνολογία, προς την δημιουργία και τη μεταμόρφωση του ανθρώπου στον χρόνο. Από που ήρθαμε; Ποιοι είμαστε και που πηγαίνουμε; Ήρθαμε από την ιστορία, είμαστε άνθρωποι και πηγαίνουμε να συναντήσουμε τους εαυτούς μας. Αυτά είναι τα προλεγόμενα της επιστημονικής ανθρωπολογίας στον σοσιαλιστικό ουμανισμό, στην φιλοσοφία του ανθρώπου, στην φιλοσοφία της ελευθερίας του ανθρώπου. […] Η ουσία του ουμανισμού δεν είναι η αύξηση του υλικού πλούτου. Είναι η ολόπλευρη ανάπτυξη του ανθρώπου και η απελευθέρωσή του»[15]. Να μια ακόμα ωραία και κατανοητή απάντηση για τον λόγο της ύπαρξης και για το νόημα της ζωής. Νόημα της ύπαρξης και της ζωής, τελικά, είναι η ίδια η ύπαρξη και η ζωή ως προοπτική και ο αγώνας για μια καλύτερη προοπτική της ύπαρξης και της ζωής.
Για την ματαιότητα, δεν χρειάζεται μετά από όσα προηγήθηκαν να πει κανείς πολλά, γιατί τα είπε όλα ο Max Stirner με το ένα εξαίρετο και μοναδικό βιβλίο του ‘Ο Μοναδικός και η ιδιοκτησία του’: «Η ηθικότητα είναι ασυμβίβαστη με τον εγωισμό, επειδή η πρώτη δεν δίνει εγκυρότητα σ’ εμένα, αλλά στον άνθρωπο μέσα σ’ εμένα. Όμως αν το κράτος είναι μια κοινωνία ανθρώπων, κι’ όχι μια ένωση από Εγώ, από τα οποία το καθένα βλέπει μόνο τον εαυτό του, τότε το κράτος δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την ηθικότητα και πρέπει να επιμένει σ’ αυτήν. Συνεπώς εμείς οι δυο, το κράτος κι’ εγώ, είμαστε εχθροί. Εγώ ο εγωιστής δεν έχω στην καρδιά μου την ευημερία αυτής της ‘ανθρώπινης κοινωνίας’. Δεν θυσιάζω τίποτα σ’ αυτήν, μόνο την χρησιμοποιώ. Για να μπορώ όμως να την χρησιμοποιώ πλήρως την μετατρέπω σε ιδιοκτησία μου και δημιούργημά μου, δηλαδή την εκμηδενίζω και σχηματίζω στην θέση της την ένωση των εγωιστών»[16]. Αν τώρα αυτή περιγραφή της ματαιότητας που έρχεται από το μακρινό 1844 μοιάζει τόσο επίκαιρη, αυτό προφανώς δεν οφείλεται στο Στίρνερ, αλλά στο γεγονός ότι και τότε και τώρα ‘οι μοναδικοί και εξ’ ορισμού κλέφτες με την ιδιοκτησία τους[17]’, ως ένωση καπιταλιστών, χρησιμοποιούν πλήρως και αποκλειστικά για τον εαυτό τους την ανθρώπινη κοινωνία, επιβάλλοντάς της την απάνθρωπη και ανήθικη ανισότητα.
Προεκτείνοντας τον συλλογισμό του Στίρνερ θα μπορούσαμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι όσοι διερωτώνται για τον λόγο της ύπαρξης και για το νόημα της ζωής, είναι άνθρωποι που επέτρεψαν στους θεσμούς και στις δομές του κεφαλαίου να τους αναγκάσουν να ζουν μάλλον στο θλιβερό περιθώριο της κοινωνίας και της ιστορίας, κρυμμένοι και αόρατοι σε κάποια βολική σκοτεινή γωνιά και ξεμοναχιασμένοι με την ψευδαίσθηση ότι έτσι θα επιβιώσουν. «Όπου, όμως, οι άνθρωποι ζουν μόνοι, εργάζονται μόνο εκεί που υπάρχουν άδεια βράδια, άδεια σαββατοκύριακα, γιορτές που μοιάζουν καθημερινές, με μεγάλα κενά αδράνειας και σχέσεων, ατεκνίας, απουσία προοπτικής , πέρασμα του χρόνου δίχως σχέδιο, εκεί όπου οι μήνες και τα χρόνια περνάνε δίχως δράση, αποστολή και πρόθεση, όπου οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν προς τα που πηγαίνουν και τι τους περιμένει, εκεί μεγαλώνουν οι ζώνες της αχρονίας»[18]. Όσοι όμως δεν αγωνίστηκαν και δεν αγωνίζονται ως Εγώ εντός κάποιου Εμείς για την καταξίωση της ζωής, όσοι, δηλαδή, δεν έχουν ιστορία, συνεπώς ούτε και όραμα για έναν καλύτερο κόσμο, φέρονται σαν να είναι η ζωή τιμωρία και η ανθρωπότητα ‘αρρώστια του πλανήτη’, που σημαίνει ότι γι’ αυτούς ύπαρξη και ζωή στερούνται νοήματος. Αντίθετα όσοι ‘έχουν ιστορία’ και όραμα για έναν κόσμο της κοινωνικής ισότητας αγωνίζονται για να κάνουν, στα πλαίσια του Εμείς, τη ζωή τους καλύτερη, σε συνθήκες κοινωνικής ισότητας και ευγνωμονούν το ότι υπάρχουν και δίνουν νόημα και περιεχόμενο στην ζωή τους.
Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό πόλεμο οι λαοί που αγωνίστηκαν για την ήττα του ναζισμού περίμεναν ότι οι νικήτριες δυνάμεις θα διόρθωναν την παλιά αστική δημοκρατία με μια πιο σύγχρονη, πιο δίκαιη και πιο κοντά στην κοινωνική ισότητα δημοκρατία. Γελάστηκαν, γιατί οι νικητές ‘σύμμαχοι’ κατά του φασιστικού ιμπεριαλιστικού πολέμου, που μοιράστηκαν τον κόσμο, με μια ιμπεριαλιστική ειρήνη ερήμην και κατά των λαών, σχεδιάζοντας πάνω σε μια χαρτοπετσέτα, όπως οι κουρσάροι και οι ληστές μοιράζονται τη λεία τους, ξανάδωσαν ζωή στο κεφάλαιο αναθέτοντάς του την ανόρθωση των καταστραμμένων οικονομιών και χωρών, προσφέροντας στους εργαζόμενους δουλεία, πολλή και σκληρή δουλειά, γιατί χωρίς αυτήν δεν παράγονται κέρδη. Κάτω από αυτές τις συνθήκες έγιναν κυρίαρχο κοινωνικό πρότυπο η φυγή από το χωράφι που παράγει τροφή, γιατί τα καινούργια μεγάλα εργοστάσια χρειάζονταν πολλούς και ανειδίκευτους εργάτες με αποτέλεσμα μια δύσμορφη, στρεβλή, αντικοινωνική και αναποτελεσματική οικονομία και μια τραγελαφική κοινωνία ξεριζωμένων και εξαθλιωμένων ανθρώπων, σκιές του εαυτού τους. Κι’ επειδή τα εργοστάσια και το εμπόριο χρειάζονταν τώρα, πέρα από ανειδίκευτους εργάτες και πολλά ειδικευμένα στελέχη, οι σπουδές μετακινήθηκαν από τα αστικά σαλόνια προς τα λαϊκά στρώματα και από διαδικασία παιδείας περιορίστηκαν σε επαγγελματική εκπαίδευση, σε ευκαιρία για ‘μια καλύτερη ζωή’, αλλά όπως αποδείχτηκε μόνο για λίγους. Αποτέλεσμα αυτής της τσαπατσουλιάς ήταν το ‘ακαδημαϊκό προλεταριάτο’, το οποίο η παραδοσιακή αριστερά το είδε ως ευκαιρία και όχι ως απειλή, με αποτέλεσμα την πολυδιάσπαση του ενιαίου λαϊκού κινήματος κατά του καπιταλισμού σε πολλά επιμέρους ανταγωνιστικά μέχρι και εχθρικά μεταξύ τους κινήματα σφραγίδες κομματικές και κρατικές, βολικές για το κεφάλαιο και ανασχετικές για τους κοινωνικούς αγώνες για την υπέρβαση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Το καινούργιο κοινωνικό μοντέλο απαιτούσε: ‘Να αποκτήσεις πτυχία για να μπορείς να πουλήσεις ακριβά το τομάρι σου’ ως στέλεχος σε κάποιο εργοστάσιο, σε κάποια εταιρεία ή στο ‘δημόσιο’, να βολευτείς με έναν ‘καλό γάμο’ που ‘θα σε περάσει απέναντι’ κι’ έτσι να βρεις το νόημα της ζωής στον γενιτσαρισμό, στη λήθη του ξεριζωμού, στη δουλοφροσύνη, στον καθωσπρεπισμό και στην προκλητική κατανάλωση. Όλα αυτά τα εκφυλιστικά φαινόμενα δημιούργησαν τους όρους ανάπτυξης του εργατοπατερισμού, του αγροτοπατερισμού, του πολιτικαντισμού και του ‘πάση θυσία’ καριερισμού, που αλλοίωσαν το νόημα της ζωής της ‘κοινωνικής αφρόκρεμας’, με αντάλλαγμα τα ‘τριάντα αργύρια’ της προδοσίας της κοινωνικής αποστολής τους.
Κι αυτό θα συμβαίνει μέχρι το νόημα της ύπαρξης της ανθρώπινης κοινωνίας και της ανθρωπότητας συνολικά να καταστεί αταξική ουμανιστική επαναστατική ιδέα, όραμα και αγώνας[19] που θα εκτοπίσει την καπιταλιστική ματαιότητα, για να μπορέσει η ανθρώπινη ζωή να ολοκληρωθεί, ως ιστορική κοινωνικότητα και άδολη, διαχρονική ατομική, συλλογική, πανανθρώπινη και οικουμενική αγάπη της ανθρώπινης ύπαρξης προς την ύπαρξη την ίδια ως Όλον, σε αμεσοδημοκρατικές κοινωνίες, κυψέλες νοήματος για μια ζωή χωρίς ματαιοδοξία και ψευδαισθήσεις.
Πέραν όλων τούτων υπάρχει και το γεγονός ότι, ο άνθρωπος ως οργανικός κόσμος, όπως και ο ανόργανος, αποτελείται από τα ίδια φυσικά στοιχεία από τα οποία αποτελείται και τον Σύμπαν, πράγμα που σημαίνει ότι δεν είμαστε δημιούργημα κάποιου δόλιου μη-όντος-‘δημιουργού’, αλλά αστρόσκονη[20] οργανωμένη σε πολυσύνθετες υλοενεργειακές συνθέσεις και φυσικοχημικές ενώσεις, βασανιστικά εξελιγμένες σε έλλογες μορφές με συνείδηση όχι απλά της ύπαρξής τους, αλλά ως ανώτερη μορφή έκφρασης, ως οικουμενικός ουμανιστικός Λόγος και ως Συνείδηση του ίδιου του αναρχοατελεύτητου και μεγαλοπρεπούς Σύμπαντος. Αυτό και μόνο το γεγονός τόσο ως πραγματικότητα, ιστορία και πολιτισμός καθιστά περιττή κάθε συζήτηση περί έλλειψης τάχα και αναζήτησης νοήματος της ζωής και της ύπαρξης. Και μόνο το γεγονός της συμπαντικής μας ουσίας και ταυτότητας δικαιολογεί την περιφρόνησή μας, για να μην πω και τον χλευασμό, κάθε συνειδητής και σκόπιμης απόπειρας των δυνάμεων της καπιταλιστικής βαρβαρότητας να αποπροσανατολίσουν με τέτοιες και τόσες σαθρές ανοησίες περί έλλειψης σκοπιμότητας και νοήματος της ύπαρξης και της ζωής, τις δυνάμεις της εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού από την διαχρονική στρατηγική τους για την οικοδόμηση ενός καλύτερου κόσμου[21], που στις μέρες μας, στον 21ο αιώνα, είναι, χάρη στους διαχρονικούς αγώνες τόσων γενεών, αναγκαία, εφικτή και αναπόφευκτη.
[1] Dionys Mascolo, (1916-1997). Iταλογάλλος αντιστασιακός, πολιτικός ακτιβιστής και δοκιμιογράφος.
[2] Ο Zygmunt Bauman, (1925-2017), ήταν Πολωνός κοινωνιολόγος.
[3] Άντλερ Άλφρεντ, Το νόημα της ζωής, ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ, Αθήνα 1974, σελ. 85.
[4] Για μια σε βάθος προσέγγιση του θέματος βλέπε: Pelluchon Corine, Ηθική της Υπόληψης, ΠΟΛΙΣ, Αθήνα 2019.
[5] Βλέπε, Λάμπος Κώστας, Θεός και Κεφάλαιο. Δοκίμιο για τη σχέση μεταξύ θρησκείας και εξουσίας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2015.
[6]«Κάθε άνθρωπος, ας υποτάσσεται εις τας ανωτέρας εξουσίας της πολιτείας, τους άρχοντας δηλαδή, που είναι φορείς αυτής της εξουσίας, (εφ’ όσον αι εντολαί των δεν αντίκεινται στο θέλημα του Θεού) διότι δεν υπάρχει εξουσία μέσα εις την κοινωνίαν, που να μη απορρέη από τον Θεόν,·οι άρχοντες, που ασκούν σήμερον τας εξουσίας, έχουν ταχθή από τον Θεόν (έστω και κατ’ ανοχήν). Ώστε εκείνος που αντιτάσσεται εις την εξουσίαν, αντιτίθεται εις την διαταγήν του Θεού δι’ αυτό δε και όσοι αντιτάσσονται θα επισύρουν επάνω τους την τιμωρίαν, που τους πρέπει. Διότι οι άρχοντες (εφ’ όσον διατάσσουν το ορθόν) δεν εμπνέουν φόβον διά τα καλά έργα, που υποβοηθούν την ζωήν και την πρόοδον της κοινωνίας, αλλά διά τα κακά έργα και τους κακούς, θέλει δε να μη φοβήσαι την εξουσίαν των αρχόντων; Πράττε το αγαθόν και θα έχης έπαινον από αυτούς. Διότι ο άρχων είναι υπηρέτης του Θεού διά το αγαθόν, το ιδικόν σου και των άλλων. Εάν όμως πράττης το κακόν, τότε να φοβήσαι, διότι δεν φέρει ματαίως και ανωφελώς ο άρχων την μάχαιραν, το δικαίωμα δηλαδή να δικάζη και να τιμωρή. Την φέρει δια να επιβάλλη τιμωρίας, και τας πλέον αυστηράς ακόμη, διότι είναι υπηρέτης Θεού, εκδικητής υπέρ του αγαθού και εναντίον του κακού, διά να επιβάλλη την πρέπουσαν τιμωρίαν στους κακοποιούς και παραβάτας. Δι’ αυτό είναι ανάγκη να υποτάσσεσθε, όχι μόνον διά τον φόβον της τιμωρίας, αλλά και από σεβασμόν προς την συνείδησίν σας, η οποία επιβάλλει, όπως και ο Θεός διατάσσει, αυτήν την υποταγήν. Δι’ αυτό άλλωστε και καταβάλλετε φόρους στους άρχοντας, διότι αυτοί είναι υπηρέται του Θεού, που αφήκαν κάθε άλλο ατομικόν των έργον, διά να ασχολούνται και επαγρυπνούν συνεχώς εις την εκπλήρωσιν του καθήκοντός των. Λοιπόν να αποδίδετε εις όλους αυτούς, που κατέχουν εξουσίας, τας οφειλάς σας· εις εκείνον που εισπράττει τον φόρον, αποδώσατε τον φόρον· εις εκείνον που έχει καθήκον να εισπράττη τον τελωνειακόν δασμόν, αποδώσατε αυτόν τον δασμό, εις εκείνον που του ανήκει ο σεβασμός, όπως είναι τα δικαστικά και εκτελεστικά όργανα της Πολιτείας, αποδώσατε τον σεβασμόν· εις εκείνον που κατέχει ανώτερα αξιώματα και του πρέπει ιδιαιτέρα τιμή, αποδώσατε αυτήν την τιμήν» (Παύλος,Προς Ρωμαίους Επιστολή, 13.1-7).
«Παρακαλώ λοιπόν πρώτον πάντων να κάμνητε δεήσεις, προσευχές, παρακλήσεις, υπέρ βασιλέων και πάντων των όντων εν αξιώμασι διά να διάγωμεν βίον ατάραχον και ησύχιον εν πάση ευσεβεία και σεμνότητι» (Παύλος, προς Τιμόθεο 2.1).
«Όσοι είναι υπό ζυγόν δουλείας, ας νομίζουσι τους κυρίους αυτών άξιους πάσης τιμής, διά να μη δυσφημήται το όνομα του Θεού και η διδασκαλία. Οι δε έχοντες πιστούς κυρίους, ας μη καταφρονούσι αυτούς, διότι είναι αδελφοί, αλλά προθυμότερον ας δουλεύωσι» (Παύλος, προς Τιμόθεο, 6.1).
[7] Λάμπος Κώστας, Άμεση Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία. Η μεγάλη πορεία της ανθρωπότητας προς την κοινωνική ισότητα και τον ουμανισμό. ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2012.
[8] Χρηστάκης Νικόλαος, Προσχέδιο. Οι εξελικτικές ρίζες μιας καλής κοινωνίας, ΚΑΤΟΠΤΡΟ, Αθήνα 2019, σελ. 23.
[9] Λάμπος Κώστας, Η γέννηση και ο θάνατος της ατομικής ιδιοκτησίας. Η ατομική ιδιοκτησία ως μήτρα βίας, εξουσίας, ανισότητας, εγκληματικότητας, σκοταδισμού και ανηθικότητας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2017.
[10] Βλέπε σχετικά: Morgan Lewis Henry, Η αρχαία κοινωνία, Αναγνωστίδης, Αθήνα χ.χ. καθώς επίσης και Morgan J., (Jacques de), Η πρωτόγονη κοινωνία. Μελέτη πάνω στη γενική προϊστορία της ανθρωπότητας, Αναγνωστίδης, χ.χ. Καθώς επίσης και Ένγκελς Φρίντριχ, Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους, ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΔΗ, Αθήνα 1979.
[11] «Χωρίς το ασκητικό ιδεώδες, ο άνθρωπος, το ζώο άνθρωπος, δεν είχε κανένα νόημα ως τώρα. Η ύπαρξή του πάνω στη γη δεν είχε κάποιο σκοπό, […] δεν μπορούσε να επιβεβαιώσει τον εαυτό του, υπέφερε μπροστά στο πρόβλημα του νοήματός του. […]. Ο άνθρωπος δεν απαρνιέται τον πόνο καθ’ εαυτόν, τον θέλει, τον επιδιώκει, αρκεί να του δείξουν το νόημα, τον σκοπό του πόνου αυτού. Η έλλειψη νοήματος του πόνου και όχι ο πόνος ήταν η κατάρα που βάραινε ως τώρα την ανθρωπότητα και το ασκητικό ιδεώδες του έδωσε νόημα, […] ήταν από κάθε άποψη το κατ’ εξοχήν ‘ελλείψει καλυτέρου’», Νίτσε Φρίντριχ, Η γενεαλογία της ηθικής, ΠΑΝΟΠΤΙΚΟΝ, Θεσσαλονίκη 2010, σελ. 224-225.
[13] Λάμπος Κώστας, Κοινωνική αν/Ισότητα και αταξικός ουμανισμός. Δοκίμιο πολιτικής φιλοσοφίας της πράξης, υπό έκδοση.
[14] Βλέπε το ενδιαφέρον, και από προσωπική εμπειρία του συγγραφέα από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης του ναζισμού, βιβλίο του Βίκτωρα Φράνκελ, Το νόημα της ζωής, ΨΥΧΟΓΙΟΣ, Αθήνα 2018.
[15] Σβιτάκ Ιβάν, Οι πηγές του σοσιαλιστικού ουμανισμού, στο: Σοσιαλιστικός ουμανισμός, στο: Φρομ Έριχ, (Επιμέλεια), Σοσιαλιστικός ουμανισμός, ΜΠΟΥΚΟΥΜΑΝΗΣ, Αθήνα 1976, σελ. 47 και 48.
[16] Stirner Max, Ο μοναδικός και η ιδιοκτησία του, ΘΥΡΑΘΕΝ, Θεσσαλονίκη 2005, σελ. 194.
[17] Stirner Max, Ο μοναδικός και η ιδιοκτησία του…, σελ. 11.
[18] Hillenkamp Sven, Negative Moderne. Moderne Strukturen der Freiheit und der Sturz ins Nichts, Klett-Cotta Verlag, Stuttgart 2016, σελ. 11.
[19] Βλέπε αναλυτικά, Lampos Kostas, Social in/Equality and Classless Humanism. An Essay on the political Philosophy of Praxis, ONTIMEBOOKS, London, 2020.
[21] Λάμπος Κώστας, Σκέψεις για μια οικονομία της ισότητας και της ελευθερίας, στο συλλογικό: Ένας καλύτερος κόσμος είναι εφικτός. Να θεμελιώσουμε τον πολιτισμό της κοινωνικής ισότητας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ 2020.
Το υδρογόνο ως μορφή ενέργειας και ως οικονομία του υδρογόνου[1] μπήκε πιά, έστω και επεισοδιακά και με μεγάλη καθυστέρηση, στην ζωή μας. Ήδη περισσότερες από είκοσι χώρες παράγουν υδρογόνο και με αυτό κινούν την οικονομία τους αποδεσμευόμενες σταδιακά από τα ορυκτά καύσιμα, ενώ σχεδόν όλες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, σχεδιάζουν αντίστοιχες ενεργειακές πολιτικές. Το πρόβλημα όμως είναι, αν η πηγή του υδρογόνου[2], το νερό θα είναι ελεύθερο αγαθό για όλους[3], όπως το προικοδότησε η κοινή μας Μάνα Φύση, ώστε ο καθένας να παράγει όση ενέργεια χρειάζεται για την ευημερία και ευτυχία του, ή το νερό θα αντιμετωπισθεί ως ‘εμπορεύσιμο αγαθό’ όπως ο λεγόμενος Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, γνωστό όργανο του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, υποδεικνύει και η οδηγία 2000/60/ΕΚ ορίζει, σύμφωνα με την οποία όλες οι χώρες κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης οφείλουν να εναρμονιστούν «θέτοντας σε ισχύ τις αναγκαίες νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις και να συμμορφωθούν προς αυτήν την οδηγία μέχρι 22.12.2003».
Η Ελλάδα, ως χώρα υποτελής, ανταποκρίθηκε άμεσα σε αυτήν την οδηγία με τον Νόμο 3199/2003, Περί προστασίας και διαχείρισης υδάτων και την εναρμόνιση με την οδηγία 2000/60/ΕΚ. Σύμφωνα με αυτόν τον νόμο και το συμπλήρωμά του, την με στοιχεία 4354/05/12/2005, (ΦΕΚ1784/20.12.2005) Κοινή Υπουργική Απόφαση, συγκρότησαν μια δαιδαλώδη και ιεραρχικά κάθετη εξουσιαστική υπηρεσία για τον απόλυτο έλεγχο πάνω στο νερό και την αποξένωση της κοινωνίας από βασικότερο στοιχείο της ζωής, της προόδου και του πολιτισμού. Έτσι σύμφωνα με το άρθρο 11, παράγραφος 1 του προαναφερθέντος νόμου «καθίσταται υποχρεωτική η απόκτηση άδειας χρήσης του νερού και εκτέλεσης έργων αξιοποίησής του, από κάθε νομικό και φυσικό πρόσωπο». Από την υποχρέωση άδειας χρήσης του νερού δεν εξαιρούνται ούτε οι ιδιοκτήτες πηγαδιών, ούτε και όσοι, κύρια στις νησιωτικές περιοχές, συλλέγουν το νερό της βροχής για τις στοιχειώδεις ανθρώπινες και οικογενειακές τους ανάγκες, ακόμα ούτε και εκείνοι που έχουν άμεση πρόσβαση σε φυσικές πηγές, ποτάμια, λίμνες και θάλασσες.
Για να κατανοηθεί μάλιστα η σοβαρότητα των διατάξεων του νόμου που αποξενώνει την κοινωνία από το νερό, προφανώς για λογαριασμό του κεφαλαίου, καταλήγει: «στους παραβάτες των όρων και των περιορισμών που καθορίζονται στις άδειες επιβάλλεται, ως διοικητική κύρωση πρόστιμο από 200 μέχρι 600.000 Ευρώ, ανεξάρτητα από την ποινική ή την αστική ευθύνη ή τις διοικητικές κυρώσεις που προβλέπονται από άλλες διατάξεις», (άρθρο 13.1 του Νόμου 3199/2003). Όπως όλοι οι νόμοι έτσι και ο προκείμενος είναι σαφής, όσον αφορά στις προθέσεις του νομοθέτη και στο ποιος και για ποιον νομοθετεί υπέρ του κεφαλαίου και σε βάρος της κοινωνίας και της ανθρωπότητας γενικά.
Μετά από όλα αυτά, αλλά και πάρα πολλά άλλα που εγγίζουν τον βαθμό του εγκλήματος κατά της κοινωνίας, η επιλογή να συνδέει κανείς την εφαρμογή της υδρογονοενέργειας με ιδιωτικές, εγχώριες και ξένες, και κρατικές επενδύσεις για την παραγωγή υδρογόνου και την διάθεσή του μέσω δικτύων διανομής στους καταναλωτές είναι αφελής αν δεν είναι σκόπιμα παραπλανητική και εμβόλιμη. Αποτελεί ιστορική βεβαιότητα πως αν η υδρογονοενέργεια περιοριστεί στην μορφή των μεγάλων ιδιωτικών ή και κρατικών μονάδων παραγωγής και διανομής, τότε οι χρήστες/καταναλωτές, άτομα, νοικοκυριά, τοπική αυτοδιοίκηση και παραγωγικές μονάδες, θα συνεχίσουν, όπως και με τα ορυκτά καύσιμα, να είναι εξαρτημένοι ενεργειακά από κερδοσκοπικά μονοπώλια, πράγμα που περιορίζει το υδρογόνο να υπηρετήσει τις ανάγκες ολόκληρης της κοινωνίας/ανθρωπότητας χωρίς την διαμεσολάβηση του κεφαλαίου, το οποίο, όπως είναι γνωστό, με γνώμονα το μέγιστο και γρήγορο κέρδος, δεν διστάζει να λεηλατεί τις ζωές των ανθρώπων, να διαλύει με διάφορα τερτίπια και καταστροφικούς πολέμους οικονομίες, χώρες και πολιτισμούς και να καταστρέφει ανεπιστρεπτί το φυσικό περιβάλλον, την βιόσφαιρα και τον πλανήτη μας.
Γι’ αυτό εκτιμώ πως το χρέος της επιστήμης και των λειτουργών της είναι να αναδείξουν όλες τις επαναστατικές, κοινωνικά ευαίσθητες και κοινωνικοαπελευθερωτικά φορτισμένες ιδιότητες του υδρογόνου που δίνουν την δυνατότητα στα άτομα, στα νοικοκυριά, στην τοπική αυτοδιοίκηση, στους συνεταιρισμούς και γενικά στους κοινωνικούς θεσμούς και φορείς και στα έθνη να αποκτήσουν την ενεργειακή τους αυτονομία και απελευθέρωση, ώστε είτε με το νερό της παροχής τους, είτε με το νερό της βροχής, των ποταμιών, των λιμνών και των θαλασσών να παράγουν με σχεδόν μηδενικό κόστος και χωρίς να βλάπτουν το φυσικό περιβάλλον όση ενέργεια χρειάζονται για την ευημερία τους και την ειρηνική πρόοδο των κοινωνιών και της ανθρωπότητας συνολικά.
Οι ειδικοί ενεργειακοί, τεχνικοί και οικονομικοί επιστήμονες οφείλουν να αναδείξουν πως με το υδρογόνο, ενεργειακό υποκείμενο μπορεί να είναι ο κάθε αυτοπαραγωγός και ταυτόχρονα χρήστης/καταναλωτής ενέργειας, επειδή η πρώτη ύλη είναι διάσπαρτη παντού και διαθέσιμη στον καθένα, με εξαίρεση βέβαια τις ερημωμένες περιοχές, πράγμα που δεν συνέβαινε με τα ορυκτά καύσιμα που ήταν σπάνια και η αξιοποίησή τους απαιτούσε τεράστια κεφάλαια για να καταλήξουν στην περιορισμένη, ακριβή και ρυπογόνα ενέργεια.
Αντίθετα η υδρογονοενέργεια αποκεντρώνεται σε επίπεδο αυτοπαραγωγής ενέργειας, γεγονός που συνδέεται με την ενεργειακή ανεξαρτησία, που σημαίνει ότι έτσι ο καθένας μας αποσυνδέεται από κάθε εξουσία, κι’ αυτό επειδή η υδρογονοενέργεια αλλάζει θεμελιακά την μορφή οργάνωσης της κοινωνίας, από κάθετη και συγκεντρωτική μέσω των συγκεντρωτικών ενεργειακών συστημάτων, που εκφράζονται με την αντλία των δικτύων πώλησης ή/και με τα τιμολόγια της όποιας DΕΗ, σε οριζόντια και αποκεντρωτική, γεγονός που σημαίνει ότι η ενεργειακή αποκέντρωση σε επίπεδο χρήστη/καταναλωτή εκφράζεται ως αυτοδιευθυνόμενη κοινωνία, δηλαδή, ως άμεση δημοκρατία της κοινωνικής ισότητας και ως αταξικός ουμανισμός[4].
Όσο και αν το κεφάλαιο και το εκάστοτε υπαλληλικό πολιτικό προσωπικό του έκρυβαν μέχρι τώρα το υδρογόνο και έκαναν έρευνες ‘εν κρυπτώ και παραβύστω’, με όργανά τους κορυφαίους και ‘νομπελίστες’ , δουλικούς και υποταγμένους ειδικούς επιστήμονες, για να προλάβουν να εμποδίσουν τις κοινωνίες να κατανοήσουν το μεγαλύτερο όπλο της ενεργειακής απελευθέρωσής τους και να το κάνουν αποκλειστικά δικό τους κτήμα, τώρα το μυστικό αποκαλύφθηκε, οπότε η ώρα των κοινωνιών σήμανε και κανένας δεν μπορεί να πει ότι δεν ήξερε για το υδρογόνο και την κοινωνικοαπελευθερωτική του ιδιότητα. Είναι τώρα η ώρα για να μετατραπεί η επανάσταση του υδρογόνου σε ήπια ειρηνική κοινωνική επανάσταση που οφείλει να εκδηλωθεί με την κατάργηση όλων των εμποδίων που έβαλε το κεφάλαιο και την ολοκληρωμένη θέσμιση νόμων και κανόνων, σύμφωνα με τους οποίους το νερό ως κοινό αγαθό δεν πωλείται και δεν αγοράζεται, αλλά ως κοινό αγαθό χρησιμοποιείται ορθολογικά για την ικανοποίηση των αναγκών όλων χωρίς την μεσολάβηση μεσαζόντων και εξουσιών υποδούλωσης και υποταγής. Η ελεύθερη χρήση του νερού από τους πολίτες, τα νοικοκυριά, την τοπική αυτοδιοίκηση, τους συνεταιρισμούς και όλους τους λοιπούς κοινωνικούς φορείς για την ιδιοπαραγωγή ενέργειας με όρους και προϋποθέσεις που θα ορίζουν οι ίδιες οι κοινωνίες, αποτελεί προϋπόθεση για να βγουν οι κοινωνίες από την παρακμιακή κρίση του καπιταλισμού και να αναδιοργανωθούν πάνω στη βάση της κοινωνικής ισότητας, της συνεργασίας και της ειρήνης.
Όπως είναι ήδη γνωστό οι επιστήμες και η τεχνολογία έχουν ήδη ολοκληρώσει της δημιουργία του σχετικού τεχνολογικού πακέτου άμεσης ιδιοπαραγωγής και ιδιόχρησης υδρογονοενέργειας που αποτελείται από:
1.Ένα δοχείο νερού.
2.Μια μπαταρία με αποθηκευμένη ηλεκτρική ενέργεια, που παράχθηκε, σχεδόν δωρεάν, από μια ανεμογεννήτρια ή/και ένα ηλιακό πάνελ που βρίσκεται στην σκεπή του σπιτιού μας.
3.Μια συσκευή με την οποία γίνεται ηλεκτρόλυση του νερού και παράγεται το υδρογόνο.
4.Μια κυψέλη καυσίμου υδρογόνου που καίει το υδρογόνο και παράγει ταυτόχρονα:
· ηλεκτρική ενέργεια, με την οποία κινούνται ήδη οχήματα, τρένα, αεροπλάνα, υποβρύχια, διαστημόπλοια και κάθε είδους μηχανές παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών,
· θερμότητα και
· καθαρό νερό από την ένωση του εξερχόμενου άκαυστου υδρογόνου με το ελεύθερο στη φύση οξυγόνο.
Όλο αυτό το ενεργειακό τεχνολογικό πακέτο, σε συνθήκες ευρείας παραγωγής, μπορεί να γίνει, λόγω του χαμηλού κόστους του, κτήμα κάθε νοικοκυριού, όπως περίπου μια εγκατάσταση θέρμανσης, με αποτέλεσμα η απόσβεσή του να είναι βραχυχρόνια και το κόστος της ενέργειας που παράγει να τείνει στο μηδέν.
Βέβαια το κεφάλαιο προσπαθεί με πολλούς ψεύτικους μύθους και κύρια με την προπαγάνδα πως τάχα το υδρογόνο είναι επικίνδυνο ως ‘ιδιαίτερα εύφλεκτο αέριο’ και με τους νόμους αποκλεισμού των ανθρώπων και των κοινωνιών από την αξιοποίηση του νερού ως πηγής του υδρογόνου. Κύρια όμως προσπαθεί με την σκόπιμη τροποποίηση του τεχνολογικού πακέτου να υποτάξει τις κοινωνίες στα σχέδια του αμερικανισμού[5] για την παγκόσμια ηγεμονία του πάνω στην ανθρωπότητα. Όπου όμως μέχρι τώρα χρησιμοποιείται το υδρογόνο ως πηγή ηλεκτρικής ενέργειας, είτε σε οχήματα, είτε σε βιομηχανικές μονάδες παραγωγής, είτε σε αποστολές στο διάστημα, αυτό συμβαίνει με πλήρη διάταξη και ενιαίας λειτουργίας των στοιχείων του. Είναι ακριβώς σε αυτό το σημείο που το κεφάλαιο παρεμβαίνει και διασπά το τεχνολογικό πακέτο παραγωγής υδρογονοενέργειας, αφαιρώντας το νερό και την συσκευή ηλεκτρόλυσης του νερού και προσθέτοντας ένα ντεπόζιτο αποθήκευσης υδρογόνου, για να αναγκάζει τους καταναλωτές να αγοράζουν το υδρογόνο που παράγεται από μεγάλες ενεργειακές επιχειρήσεις και διανέμεται από αντίστοιχα μεγάλα δίκτυα διανομής για να μπορεί έτσι να κερδοσκοπεί σε βάρος της κοινωνίας και της οικονομίας και να εξουσιάζει την κοινωνία.
Να σημειωθεί πως το γεγονός, ότι το μεν υδρογόνο αντικαθιστά τα ορυκτά καύσιμα, η δε κυψέλη καυσίμου υδρογόνου αντικαθιστά τις μηχανές εσωτερικής καύσης, αλλά και τα δυό μαζί αντικαθιστούν τα συγκεντρωτικά ενεργειακά συστήματα με αποτέλεσμα την απόλυτη ενεργειακή αποκέντρωση σε επίπεδο καταναλωτή, αποτελεί την μεγαλύτερη και ουσιαστικότερη δύναμη απαλλαγής των κοινωνιών και της ανθρωπότητας συνολικά από τα μονοπωλιακά ενεργειακά συστήματα και τις δυνάμεις που τα υπηρετούν, με αποτέλεσμα την κοινωνική αυτοδιεύθυνση και το πέρασμα σε έναν άλλο πολιτισμό της ενεργειακής ισότητας, προϋπόθεση ικανή και αναγκαία για την κοινωνική ισότητα.
Το τελικό συμπέρασμα είναι πως η υδρογονοενέργεια δεν μπορεί και δεν πρέπει να αφεθεί στα χέρια ιδιωτικών ή και κρατικών μονάδων παραγωγής και αντίστοιχων δικτύων διανομής, αλλά να αποκεντρωθεί σε επίπεδο νοικοκυριών, των μοναδικών κοινωνικών κυττάρων που εγγυώνται την συνοχή των κοινωνιών και την συνέχιση της κοινωνικής προόδου, της διεθνούς συνεργασίας και της οικουμενικής ειρήνης. Συνεπώς το ένα και μοναδικό συμπέρασμα είναι πως οι κοινωνίες οφείλουν ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΚΑΙ ΠΑΝΤΟΥ να αρπάξουν το υδρογόνο από τα αιματοβαμμένα χέρια του κεφαλαίου και να το κάνουν κοινό αγαθό σε μια κοινωνία της κοινωνικής ισότητας, της αυτοδιεύθυνσης και του αταξικού ουμανισμού.
[1] Βλέπε σχετικά, Rifkin Jeremy, Η Οικονομία του Υδρογόνου. Η δημιουργία του παγκόσμιου ενεργειακού ιστού και η ανακατανομή της εξουσίας στη Γη. Η επόμενη μεγάλη οικονομική επανάσταση, ΛΙΒΑΝΗΣ, Αθήνα 2003.
[2] Βλέπε μια σε βάθος και έκταση ανάλυση του θέματος, Λάμπος Κώστας, Ποιος φοβάται το υδρογόνο; Η επανάσταση του υδρογόνου, η ελεύθερη ενέργεια και η απελευθέρωση της ανθρωπότητας από τα ορυκτά καύσιμα και την καπιταλιστική βαρβαρότητα, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2013.
[4] Βλέπε αναλυτικά, Lampos Kostas, Social in/Εquality and Classless Humanism, ONTIME BOOKS, LONDON 2020 καθώς επίσης στο: Λάμπος Κώστας, Κοινωνική αν/Ισότητα και αταξικός ουμανισμός, υπό έκδοση.
[5] Βλέπε σχετικά, Λάμπος Κώστας, Αμερικανισμός και παγκοσμιοποίηση. Οικονομία του Φόβου και της Παρακμής, ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, Αθήνα 2009.
Διαβατήριο συγκαταλέγεται πλέον στα ισχυρότερα παγκοσμίως, είναι ιδιαίτερα σεβαστό και ποθητό, καθώς βρίσκεται το 2023 στην 7η θέση με τα πιο ισχυρά διαβατήρια στον κόσμο, πιο ισχυρό κι από εκείνο των ΗΠΑ. Η άλλη βαλκανική χώρα, που είναι στην λίστα των 10 πιο επιθυμητών διαβατηρίων στο κόσμο, είναι η Σλοβενία (9η θέση).
ΖΕΝΙΘ 