ΑΝΑΡΧΙΣΜΟΣ

ΟΧΙ ΘΕΟΣ, ΟΧΙ ΚΡΑΤΟΣ, ΟΧΙ ΑΦΕΝΤΕΣ!

Μια Διαρκής Αντι-Εξουσιαστική Εξέγερση

Γράφει ο Αλέξανδρος Στεργιόπουλος

Ο Αλμπέρ Καμύ είχε πει ότι «πρέπει να ξέρεις που είναι τα άκρα και να μένεις στη μέση». Στην αστική πολιτική οι θέσεις που απηχούν είναι κενές περιεχομένου και η «ξύλινη» γλώσσα κυριαρχεί. Δεν υπάρχει νεύρο, επαφή με το κοινό αίσθημα. Ο λόγος είναι παραπλανητικός και ψηφοθηρικός με βάση το αιώνιο ρουσφέτι. Κάποια στιγμή όμως στο γκρίζο της καθεστηκυίας τάξης, παρεμβάλλεται το μαύρο και το κόκκινο. Η χρωματική μονοτονία, «σπάει» και τότε το αυτί, θέλοντας και μη, ακούει απόψεις που έχουν ορμή, δύναμη και σίγουρα ενδιαφέρον. Για τους εκπροσώπους του δικομματισμού αυτά είναι ξένα και η… άλλη πολιτική τοποθετείται στα άκρα, όπως ο αναρχισμός.

Η εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008 στην Αθήνα, αλλά και οι συχνές συγκρούσεις των «κουκουλοφόρων» με την Ελληνική Αστυνομία και το «Σύστημα» ξανάφεραν στην επικαιρότητα το ζήτημα του Αναρχισμού στην Ελλάδα. Τι είναι όμως ο Αναρχισμός; Από πού προήλθε; Ποιοι είναι οι κύριοι εκπρόσωποί του; Ποιες είναι οι τάσεις και οι βασικές του θέσεις για μια σειρά από ζητήματα; Στο παρακάτω κείμενο επιχειρείται μια πρώτη «χαρτογραφική» προσέγγιση αυτού του τεράστιου κινήματος, ενώ στα επόμενα τεύχη του το ΖΕΝΙΘ προτίθεται να παρουσιάσει τις πιο ουσιαστικές εκφάνσεις του, καθώς και μια σειρά από συνεντεύξεις με ορισμένους ιδεολόγους του χώρου σε μια προσπάθεια να φωτίσει όσο γίνεται καλύτερα το ζήτημα, πέρα από πολιτικές σκοπιμότητες και στείρες προκαταλήψεις.

Ο αναρχισμός είναι πολιτικό και κοινωνικό κίνημα με μεγάλη ιστορία. Ξεκινά ως θεωρία, αρχή της οποίας είναι η άρνηση οποιασδήποτε μορφής εξουσίας. Εμφανίστηκε κατά τον 18^ο και 19^ο αιώνα, αν και υπάρχει αναφορά στην αναρχία στο έργο Επτά επί Θήβαις του Αισχύλου. Εκεί η Αντιγόνη αρνείται να αποδεχτεί το διάταγμα των κρατούντων και να αφήσει άθαφτο το πτώμα του αδελφού της Πολυνείκη, ως τιμωρία για τη συμμετοχή στην επίθεση κατά των Θηβών. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα: «Ακόμα κι αν κανείς άλλος δεν επιθυμούσε να συμμετάσχει στην ταφή, εγώ μόνη μου θα τον έθαβα και θα έπαιρνα το ρίσκο που θα σημαίνει η ταφή του αδερφού μου. Ούτε ντρέπομαι να δράσω ενάντια αψηφώντας τη βούληση των κρατούντων (έχουσα άπιστων την αναρχίαν πόλει)». Παράλληλα, ο Ζήνωνας κι άλλοι στωικοί πίστευαν ότι μπορεί μια κοινωνία να θεμελιωθεί βασισμένη μόνο στην αγάπη των μελών της, χωρίς νόμους.

Η πρώτη επίσημη γνωστοποίηση αναρχικών θέσεων προήλθε από τον Ουίλιαμ Γκούντγουιν. Στο έργο του Ερευνά για την Πολιτική Δικαιοσύνη πραγματεύτηκε μια μορφή ακραίου φιλελευθερισμού. Ο αναρχισμός σαν ξεχωριστή πολιτική εμφανίστηκε στα τέλη του 19^ου αιώνα όταν οι υποστηρικτές του αποσπάστηκαν από την «Πρώτη Διεθνή» που είχαν ιδρύσει ο Καρλ Μαρξ με τον Πιερ Ζοζέφ Προυντόν.

ΟΙ ΚΥΡΙΟΙ ΕΚΦΡΑΣΤΕΣ ΤΟΥ ΑΝΑΡΧΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ

Μιχαήλ Αλεξάντροβιτς Μπακούνιν: Ρώσος θεωρητικός του αναρχισμού που με τα γραπτά του και το βίο του λειτούργησε ως σημείο αναφοράς στην ιστορία του αναρχικού κινήματος. Επηρεάστηκε από την Εγελιανή Φιλοσοφία και την ιστορική Διαλεκτική από την οποία συνήγαγε τη θεωρία της αναρχικής πάλης. Ήρθε σε επαφή με τους Μαρξ, Ενγκελς και τον Προυντόν, τις θέσεις του οποίου για τον αναρχισμό ασπάσθηκε. Ο ίδιος εναντιώθηκε στην ύπαρξη κάθε μορφής κράτους.

Γεννήθηκε στο Πριαμούκινο κοντά στο Τβερ στις 8 Μαΐου του 1814. Προερχόταν από αριστοκρατική οικογένεια που ήθελε να τον δει να ακολουθεί στρατιωτική καριέρα. Μάταια όμως. Είχε την άποψη ότι οι στρατιώτες είναι δουλοπάροικοι, που δωροδοκούνταν για να καταστείλουν τον υπόλοιπο λαό. Κατατάχτηκε στη σχολή πυροβολικού το 1828 και στράφηκε στη φιλοσοφία. Το 1832 γίνεται αξιωματικός, αλλά δεν άντεξε άλλο και το 1835 πάει στη Μόσχα για να σπουδάσει φιλοσοφία.

Ο Εγελιανισμός (από το όνομα του Γκέοργκ Βίλχελμ Φρήντριχ Χέγκελ, κύριος εκπρόσωπος του γερμανικού ιδεαλισμού) ήταν τότε σε άνοδο και του κίνησε το ενδιαφέρον. Αποφάσισε να πάει στη Γερμανία για να σπουδάσει, στηριγμένος στην οικονομική βοήθεια του Χέρτσεν. Χαρακτήρισε τη φιλοσοφία του Χέγκελ ως την «Άλγεβρα της Επανάστασης».

Το 1842 βρέθηκε στη Δρέσδη και επηρεασμένος από τον Ρούγκε από το κίνημα της εγελιανής Αριστεράς. Το δοκίμιο του Η Αντίδραση στη Γερμανία τον αναγκάζει να καταφύγει στην Ελβετία. Το 1843 επισκέπτεται το Παρίσι και γνωρίζει τον Πιέρ Ζοζέφ Προυντόν από τον οποίο ενστερνίστηκε τις αναρχικές απόψεις και αφιερώνει τα υπόλοιπα χρόνια για να κάνει το σοσιαλδημοκρατικό κίνημα αναρχικό και διεθνές. Έγινε μέλος της «Σλαβικής Επαναστατικής Επιτροπής» και το 1849 βρίσκεται πάλι στη Δρέσδη στο πλευρό του Ρίχαρντ Βάγκνερ. Εκεί συλλαμβάνεται και καταδικάζεται σε θάνατο το Μάιο του 1850. Η ποινή μετατρέπεται σε ισόβια και τελικά εκδίδεται στη Ρωσία.

Το 1868 προσχώρησε στη Διεθνή Ένωση Εργαζομένων, επίσης γνωστή ως Πρώτη Διεθνή. Ήταν μια ομοσπονδία ριζοσπαστικών συνδικάτων. Το 1870 πρωτοστάτησε σε μια αποτυχημένη εξέγερση στη Λυών και συνέταξε τη «διακήρυξη της αναρχικής επανάστασης» που τοιχοκολλήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου του 1870. Εκεί αναφέρει: «καταργούνται η κυβερνητική εξουσία του κράτους και η διοικητική μηχανή, επειδή κατέληξαν να είναι άχρηστες» (άρθρο 1) και «αναστέλλεται η λειτουργία των ποινικών και πολιτικών δικαστηρίων και τις αρμοδιότητές τους επωμίζεται η Λαϊκή Δικαιοσύνη» (άρθρο 2).

Πιέρ Ζόζεφ Προυντόν: Ο Πιέρ Ζοζέφ Προυντόν (1809-1865) υπήρξε ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους του αναρχισμού. Η καταγωγή του ήταν πληβειακή. Ο πατέρας του ήταν βαρελοποιός. Στην περίοδο των σπουδών του ο Προυντόν αντιμετώπισε σοβαρό οικονομικό πρόβλημα, αλλά χάρη σε υποτροφία που κέρδισε κατόρθωσε να συνεχίσει τις σπουδές του. Το 1840 εκδόθηκε στο Παρίσι η μπροσούρα του Τι Είναι Ιδιοκτησία, που προκάλεσε μεγάλη αίσθηση αφού υποστήριζε ότι η ιδιοκτησία είναι κλοπή. Υποστήριξε την ιδέα της ελεύθερης πίστωσης και μιας αντιπραγματιστικής ανταλλαγής. Το 1848 επιχείρησε να ιδρύσει μια λαϊκή τράπεζα.

Πιοτρ Κροπότκιν: Ο πρίγκιπας Πέτρος (Πιοτρ) Αλεξέγιεβιτς Κροπότκιν (1842-1921) ήταν σημαντικός Ρώσος αναρχικός κι ένας από τους πρώτους θεωρητικούς του αναρχοκομμουνισμού. Αριστοκρατικής καταγωγής, εγκατέλειψε τα προνόμια του και έζησε στην Αγγλία, τη Γαλλία και την Ελβετία όπου εργάστηκε για τη διάδοση των αναρχικών ιδεών. Επιστρέφει στη Ρωσία τον Ιούνιο του 1917 όπου τον υποδέχτηκε ο Αλεξάντερ Κερένσκυ (πρωθυπουργός της χώρας) και 60 χιλιάδες άτομα. Ο Κέρενσκυ μετά από λίγο καιρό του πρότεινε να αναλάβει το Υπουργείο Παιδείας, πρόταση που απέρριψε. Ο Κροπότκιν ενθουσιάστηκε με την Οκτωβριανή Επανάσταση, όμως στη συνέχεια άσκησε σκληρή κριτική μέσω επιστολών στον Λένιν.

Τον Ιανουάριο του 1921 ένα κρυολόγημα επιδείνωσε τη βρογχίτιδα από την οποία έπασχε. Η πνευμονία ήταν το επόμενο στάδιο. Ο Λένιν όταν πληροφορήθηκε ότι ο Κροπότκιν αρρώστησε, έστειλε ειδικό τραίνο με γιατρούς και τρόφιμα στο Ντμιτρόφ. Η υγεία του όμως χειροτέρευε και το πρωί της 8^η Φεβρουαρίου του 1921 πέθανε.

Η Διαφοροποίηση του Αναρχισμού με τον Μαρξ

Στο συνέδριο του 1872 κυριάρχησε η διαμάχη ανάμεσα στη φράξια γύρω από τον Καρλ Μαρξ και τη φράξια γύρω από τον Μπακούνιν. Στο τέλος του συνεδρίου ο Μπακούνιν και διάφοροι άλλοι αποβλήθηκαν για συγκρότηση μυστικής οργάνωσης μέσα στη Διεθνή. Η αντίθεση μεταξύ των δυο κύριων ρευμάτων στους κόλπους της ήταν η εξής: Τα «αντιαπολυταρχικά» τμήματα υποστήριζαν την άμεση επαναστατική δράση και την οργάνωση των εργαζομένων προκειμένου να καταργηθούν άμεσα το κράτος και η κεφαλαιοκρατία, ενώ οι σύμμαχοι του Μαρξ την κατάκτηση της πολιτικής δύναμης από την εργατική τάξη και την ύπαρξη μιας μεταβατικής μορφής κράτους μετά την επανάσταση. Έτσι λοιπόν ο αναρχισμός αρνείται τη μεταβατική περίοδο της Δικτατορίας του Προλεταριάτου για μια αταξική κοινωνία. Προωθεί την αυτοδιαχείριση και εστιάζει στην προσωπική ευθύνη.

ΕΙΔΗ ΑΝΑΡΧΙΣΜΟΥ

Πριν δούμε ποιες είναι θέσεις μιας μερίδας του αναρχισμού, είναι σκόπιμο να αναφέρουμε ορισμένα είδη του.

Ατομιστικός αναρχισμός: Υποστηρίζει ως αναγκαία την αναγνώριση της «εμπράγματης ιδιοκτησίας» του κάθε ατόμου. Ο κύριος εκπρόσωπος αυτού του ρεύματος είναι ο Κάσπαρ Σμιντ. Ο ατομιστικός αναρχισμός είναι μορφή άκρατου φιλελευθερισμού.

Αναρχοκολεκτιβισμός: Ο κολεκτιβιστικός αναρχισμός είναι μια μορφή άκρατου σοσιαλισμού όπου κύρια στοιχεία είναι ο ακραίος κολεκτιβισμός, η ταξική πάλη, η κοινωνική επανάσταση, το κοινωνικό καθήκον, κοινοκτημοσύνη.

Αναρχοσυνδικαλισμός: Αναπτύχθηκε στη Γαλλία, Ισπανία και την Ιταλία. Αντιτίθεται στο κράτος, την πολιτική πάλη και τα πολιτικά κόμματα. Δίνει τον πρώτο ρόλο στα συνδικάτα και θεωρεί την απεργία ως τη βασική μέθοδο πάλης.

Αναρχοκομμουνισμός: Θεωρεί ότι την ιδιοκτησία θα πρέπει να τη διαχειρίζονται οι εθελοντικές ομάδες, σημείο που προσβάλει όμως την ελευθερία της νομής της κατοχής και της εκμετάλλευσης αυτής από τον ιδιοκτήτη. Κύριος εκφραστής ο Κροπότκιν, ο οποίος τοποθετούσε τα συμφέροντα της κοινωνίας πάνω απ’ αυτά του ατόμου.

Αναρχοκαπιταλισμός: Αναρχοκαπιταλισμός αποκλήθηκε το ρεύμα εκείνο του φιλελεύθερου ατομικισμού που αρνείται την ύπαρξη του κράτους ως αυτόνομου μηχανισμού εξουσίας. Οι κύριοι θεωρητικοί του οραματίστηκαν ένα κοινωνικό μοντέλο στηριγμένο αποκλειστικά στην ατομική ιδιοκτησία.

Πριμιτιβισμός: Ο Πριμιτιβισμός είναι μια τάση του Αναρχισμού, που εστιάζει στο ρόλο της μετάβασης από τις πρώτες τροφοσυλλεκτικές και ασχολούμενες με το κυνήγι κοινωνίες, στις αγροτικές. Οι υποστηρικτές της προτείνουν την επιστροφή σε «μη πολιτισμένους» τρόπους ζωής μέσω της αποβιομηχάνισης, της κατάργησης του καταμερισμού εργασίας και εγκατάλειψη της τεχνολογίας. Ο Πριμιτιβισμός ασκεί κριτική στον πολιτισμό και την τεχνολογία. Είναι κατά του καταμερισμού εργασίας και της εξειδίκευσης.

Αναρχοχριστιανισμός: Στον όρο αυτό συγκαταλέγονται οι διάφορες παραδόσεις που συνδυάζουν τον αναρχισμό με το χριστιανισμό. Οι εκπρόσωποι του πιστεύουν ότι η ελευθερία είναι δικαιολογημένη πνευματικά μέσω της διδασκαλίας του Ιησού.

Οικοαναρχισμός: Ο Οικοαναρχισμός υποστηρίζει ότι μικρές οικοκοινότητες (των 50-150 ανθρώπων) είναι η μορφή που πρέπει να έχουν οι ανθρώπινοι οικισμοί ώστε να αναπτυχθεί ο ανθρώπινος πολιτισμός. Τα πολιτικά συστήματα οφείλουν να αλλάξουν και να οργανωθούν ξανά ώστε να εξασφαλιστούν οι συνθήκες για τη δημιουργία αυτών των οικοκοινοτήτων.

Θέσεις του Αναρχισμού σε βασικά ζητήματα

Όπως γίνεται αντιληπτό δεν υπάρχει ενιαία γραμμή στον Αναρχισμό. Γι’ αυτό και οι θέσεις για βασικά ζητήματα που απασχολούν το κίνημα, επιδέχονται και διαφορετική ερμηνεία. Αυτές που παραθέτουμε προέρχονται από τεύχη της Αναρχικής Θεώρησης, καθώς και από τη μηνιαία αναρχική εφημερίδα Διαδρομή Ελευθερίας, που μας έδωσε πολύτιμο υλικό για την ανάπτυξη του θέματος.

Για την Εξέγερση του Δεκέμβρη 2009

«Ως αναρχικοί ούτε μια στιγμή δεν διανοηθήκαμε να οικειοποιηθούμε τα πρόσφατα γεγονότα. Αντιλαμβανόμαστε όμως γιατί αποσιωπούνται συστηματικά οι αναρχικές απόψεις και πρακτικές ή ποιους εξυπηρετεί να τσουβαλιάζονται οι αναρχικοί ως κάποιοι ακόμα ‘’πολιτικά συγκροτημένα ακτιβιστές’’. Και είναι αλήθεια βολικό όσοι συνέβαλαν ή συμμετείχαν να χαρακτηρίζονται στο σύνολο τους απλά ως οργισμένοι ή αηδιασμένοι από το τωρινό ‘’σάπιο’’ σύστημα.

Το ίδιο βολική αποδεικνύεται για την εξουσία η ομογενοποίηση κάθε έκφρασης παραβατικότητας ή παρανομίας ή εκδηλώσεις θιασωτών της ‘’τεχνητής έντασης’’ γενικά και αόριστα με την ‘’τυφλή’’ βία των εξεγερμένων. Από τους διαχωρισμούς στην ομογενοποίηση».

Ήταν λοιπόν η πρόσφατη εξέγερση απλά μια ένδειξη της παθολογίας του πολιτικού συστήματος, που τελικά θα σπρωχτεί έστω μ’ αυτόν τον τρόπο στον εκδημοκρατισμό της «δημόσιας ζωής»; Ήταν απλά ένα νεανικό ξέσπασμα που έτυχε κοινωνική συναίνεσης λόγω της λαϊκής εξουσιοδότησης στους νέους να παλεύουν εσαεί για ένα «πραγματικά δημοκρατικό αύριο»; Οι κοινωνικές εξεγέρσεις δεν πραγματοποιούνται σε αποστειρωμένα εργαστήρια αριστερών πειραμάτων για την «υπέρβαση του δικομματισμού».

Όσοι βγήκαν το Δεκέμβρη το έκαναν με ανιδιοτέλεια και εξέφρασαν έμπρακτα την αγανάκτηση τους για όλα όσα μαστίζουν την κοινωνία, για όλα τα εγκλήματα και δολοφονίες που διαπράττουν καθημερινά τα κρατικά όργανα, για την αφαίμαξη της δυναμικής της κοινωνίας και τη διαιώνιση της αδικίας.

Η Σημασία της Αναρχικής Δράσης

Το σπάσιμο των διαχωρισμών και η άρνηση των ρόλων προωθεί τη διαδικασία της κοινωνικής απελευθέρωσης. Συνεπώς εδώ δεν έχουμε μια εφεύρεση αναρχικών αλλά μια πραγματικότητα που εξυπηρετεί τα συμφέροντα των κυριαρχούμενων. Ο αγώνας ενάντια στην εξουσία, μπορεί να είναι στη βάση του ταξικός, δεν παύει όμως να είναι και κοινωνικός.

Ερχόμαστε τώρα στον τρόπο που θα μπορούσε να αναπτυχθεί μια πρακτική προς αυτή την κατεύθυνση. Το ερώτημα που μπαίνει είναι να υπάρξει σπάσιμο των διαχωρισμών «από τα μέσα». Αυτή η προσπάθεια είναι αναγκασμένη να αποδεχθεί τους κανόνες που συγκροτούν τη θεσμοποιημένη δομή. Έτσι βρίσκεται σε αντίθεση με τυχόν απελευθερωτικές προθέσεις.

Ερχόμαστε τώρα στην προσπάθεια «από τα έξω». Εδώ θα πρέπει να αποσαφηνιστεί ότι δεν εννοείται μια μηχανιστική έξωθεν πρακτική, αλλά η έμπρακτη άρνηση των κανόνων θεσμοποίησης. Επιδίωξη στην προκειμένη περίπτωση είναι ανασύνθεση σε επίπεδο λόγου και πρακτικής της δράσης των εκμεταλλευόμενων. Η «από τα έξω» επέμβαση εμπεριέχει την ανάπτυξη των δυνατοτήτων αυτενέργειας των εκμεταλλευόμενων-εξουσιαζόμενων, το ξεπέρασμα των θεσμοποιημένων κανόνων συμπεριφοράς και το συνδυασμό με ριζοσπαστικές-επιθετικές πρακτικές ενάντια στους θεσμούς και μηχανισμούς της κρατικής καπιταλιστικής κυριαρχίας.

Τα Πολιτικά Κόμματα στη Σημερινή Κοινωνία

Κατ’ αρχήν είναι δυνατό στην κοινωνία της κυριαρχίας του κράτους και του κεφαλαίου τα κόμματα να παίξουν επιβοηθητικό ρόλο στο έργο της τελικής ανατροπής και της κοινωνικής απελευθέρωσης; Όσοι πιστεύουν ότι μπορούν να εντοπίσουν μέσα στην μικροαστική αριστερά, στα μικρά ή μεγάλα της κόμματα, επαναστατημένους ας το κάνουν. Αλλά να μην μπερδεύουν τους «αγωνιστές της δημοκρατίας» με τους αναρχικούς συντρόφους. Τα κόμματα είχαν ανέκαθεν αντεπαναστατικό ρόλο, όχι μόνο όπως νομίζουν κάποιοι γιατί έχουν καθοδήγηση αλλά γιατί σαν θεσμοί που πιστοποιούν την εξουσία, κάθε απόπειρα εξέγερσης ή επανάστασης, αλλά και η συνεχής προετοιμασία της, αντιλαμβανόμενη όλες τις παραμέτρους της θεσμικής και κοινωνικής καταπίεσης, αργά ή γρήγορα θα συνειδητοποιήσει μέσα στους κόλπους της αντιθεσμικής πάλης, εξίσου απαραίτητης όσο και η αντισυναίνεση στις μεθόδους και τη βία του κεφαλαίου και του κράτους, ότι μόνο με την υπέρβαση και τελικά την κατάργηση τους θα προχωρήσει αυτή η υπόθεση. Το κόμμα δεν είναι μόνο μορφή της εξουσίας που μεταμφιέζεται απλά για να παραπλανήσει τους «κολασμένους αυτής της γης» αλλά έχει και περιεχόμενο συνεχούς αναπαραγωγής. Επιπλέον, επηρεάζουν τους «συσχετισμούς δυνάμεων» κάτι που σε καμία περίπτωση δεν αφορά τους κοινωνικούς απελευθερωτικούς αγώνες των εξουσιαζόμενων.

Η αντιθεσμική βία της αναρχικής εξεγερτικής δράσης έχει στόχο την πάλη ενάντια στα κόμματα και πέρα κι έξω απ’ αυτά για την καταστροφή και την κατάργηση τους, μαζί με κάθε άλλη δομή της ιστορικής θεσπισμένης βίας του κράτους. Τα κόμματα αποτελούν δομήσεις της πολιτικής κυριαρχίας και συμπύκνωση του εξουσιαστικού μοντέλου κοινωνικής ζωής και οργάνωσης.

Να διευκρινίσουμε ότι ανεξάρτητα με το πιο κόμμα βρίσκεται στην εξουσία, αυτό δε σημαίνει ότι η ποικιλία των κομματικών αποχρώσεων και μηχανισμών, δεν έχει την ίδια λειτουργική σημασία για την κυριαρχία. Άρα ένας διαχωρισμός σε μικρά και μεγάλα κόμματα δεν επιτρέπεται από μια επαναστατική αναρχική θέση, που έχει ξεδιαλύνει κι έχει ξεκάθαρο τον εξουσιαστικό ρόλο τους απέναντι στην κοινωνία. Κανένα μικρό κόμμα δεν υπάρχει, κι ούτε θα υπάρξει ποτέ που δεν θα χρησιμοποιήσει κάθε κατασταλτικό και χειραγωγικό μέσο απέναντι στους καταπιεσμένους. Το κόμμα διαιωνίζει την κυριαρχία του κράτους. Η πολιτική και οικονομική υποδούλωση είναι ο συμπυκνωμένος «ανώτερος» σκοπός όλων των κομμάτων.

Εκπαίδευση

Η εκπαίδευση, όντας μια τεχνική διαδικασία, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η συνεχής κρατική προσπάθεια για να αποδεχτούν οι άνθρωποι την ιδεολογία της κυριαρχίας, να μάθουν να βλέπουν τον κόσμο και τις καταστάσεις μέσα από τα δικά της μάτια, να ταυτίζουν τα συμφέροντα της με το δικό τους συμφέρον και στη συνέχεια, αν χρειαστεί, να δίνουν και την ίδια τους τη ζωή γι’ αυτήν. Διαστρεβλώνοντας το ίδιο το νόημα της μάθησης το κράτος δημιουργεί συγκεκριμένα μαθήματα, τομείς και συστήματα διδακτικής επικαλυμμένα με κοινωνικά στοιχεία. Φυσικά, κανένα ενδιαφέρον δεν θα μπορούσε να έχει το κράτος για οποιαδήποτε «πνευματική ανάπτυξη».

Όσοι «καλοί» καθηγητές κι αν υπάρχουν, δεν παύουν να ανακυκλώνουν την ίδια την κυριαρχία και τις ιεραρχικές της δομές. Ένας καθηγητής-δάσκαλος όσο κι αν δεχτούμε ότι έχει καλές προθέσεις ,αυτό αντιστρέφεται από την ίδια του τη λειτουργία ως παιδαγωγού, ως κατόχου κάποιων αλάθητων. Έτσι, από την παιδική ηλικία οι νέοι άνθρωποι κατασκευάζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να αποδεχθούν και να εθιστούν στην κατάσταση του σκλάβου. Αυτός είναι ο σκοπός και η ουσία της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Πολλοί είναι αυτοί που έχουν αρνηθεί το ρόλο τους μερικά ή συνολικά. Συνολικά εννοείται η πλήρης άρνηση κάθε σχέσης με την προώθηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας και κατ’ επέκταση της ίδια της κυριαρχίας και άρα ΠΛΗΡΗ παύση αυτής της λειτουργίας του.

Γένος-Φυλή-Κράτος

Καμία ανωτερότητα ή κατωτερότητα φυλής δεν μπορεί να αναδειχθεί ούτε με βάση τα γλωσσικά χαρακτηριστικά, ούτε με την αριθμητική υπεροχή. Ούτε ακόμα το χρώμα του δέρματος δεν μπορεί να αποτελέσει βάση ή την ένδειξη για τη στοιχειοθέτηση αντιλήψεων περί κατώτερων και ανώτερων φυλών.

Το γένος θεωρείται από τις πλέον σαφείς μορφές κοινοτικής οργάνωσης. Μορφοποιείται μέσα από την αγέλη. Καθοριστικά στοιχεία μέσα στην αγέλη ήταν οι αμοιβαίες, αμφίδρομες και συνεχώς μεταβαλλόμενες σχέσεις.

Η συγκροτημένη κυριαρχία, το κράτος, προκειμένου να διατηρηθεί βρίσκεται αναγκασμένη να εφευρίσκει και μια σειρά από τεχνικές προκειμένου να εξαπατήσει τους ανθρώπους. Επεκτείνει τον άμεσο καταναγκασμό διαμορφώνοντας ένα μέρος του σε νόμους και θεσμούς και σχηματοποιώντας διάφορους μηχανισμούς άσκησης βίας. Το καθεστώς «αναγνωρίζει» κάποια «δικαιώματα» στους υπηκόους και δημιουργεί μια επίπλαστη πειθώ που οδηγεί μέσα από την αναγνώριση των νόμων στην αποδοχή του κράτους.

Το κράτος έχει μια παρουσία μερικών χιλιάδων χρόνων η οποία θα μπορούσε να εκληφθεί σαν ένα επεισόδιο μέσα στη συνολικότερη διαδρομή που ακολούθησε το ανθρώπινο γένος, αν δεν είχε κοστίσει εκατόμβες νεκρών, αν δεν αποτελούσε ένα καρκίνωμα το οποίο επιχειρεί με κάθε τρόπο να καταστρέψει την ανθρώπινη οντότητα προσπαθώντας να την αποστερήσει από τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά της.

Εθνικισμός

Ο Εθνικισμός είναι μέσο επιβολής της κυριαρχίας. Αποτέλεσε ένα από τα πλέον κατάλληλα εργαλεία για την επίτευξη των εξουσιαστικών επιδιώξεων. Δια μέσου αυτής της παραμέτρου της ιδεολογίας της κυριαρχίας, η οποία απέκτησε μια συγκεκριμένη υλική διάσταση, συγκροτήθηκαν τα λεγόμενα σύγχρονα εθνικά κράτη που έχουν διαμορφώσει τη σημερινή παγκόσμια κατάσταση. Έχει καταστεί αναμφισβήτητο γεγονός πως μέσω του εθνικισμού επιχειρείται με βίαιο τρόπο να επιβληθεί κάποιο ή ορισμένα χαρακτηριστικά σε διάφορες ομάδες του ανθρώπινου γένους. Ο διαχωρισμός και οι τεχνητές διακρίσεις είναι τα επί μέρους βοηθήματα-πρακτικές προκειμένου να εδραιωθεί το μοντέλο της ανασχηματισμένης κυριαρχίας.

Η χρησιμοποίηση του εθνικισμού κατευθύνεται σε δυο στοιχεία στήριξης του κράτους. Από τη μια συντελεί στην εσωτερική συνοχή και συνύπαρξη εντός των συνόρων του, στο βαθμό που επιτυγχάνει την ιδεοληψία της συγγένειας αίματος, πολιτισμού κτλ. δημιουργώντας την επίφαση της κοινότητας κι από την άλλη εντείνει μ’ αυτόν τον τρόπο την απομόνωση και το διαχωρισμό από τους υπόλοιπους ανθρώπους οι οποίοι βρίσκονται εκτός συνόρων. Καλούνται οι κυριαρχούμενοι μέσω του εθνικισμού να εκπληρώσουν τις κρατιστικές επιδιώξεις. Ο εθνικισμός είναι ένα δηλητήριο που διαχέεται με τη μορφή του μίσους στη σκέψη των ανθρώπων από μικρή ηλικία. Οι κρατιστές και τα όργανα τους προσπαθούν με χίλιους δυο τρόπους να αποδείξουν ότι είναι σύμφυτος στους ανθρώπους.

Στρατός

Ο στρατός όπως και η αστυνομία είναι μηχανισμός για την καταστολή του λεγόμενου «εσωτερικού εχθρού». Ο στρατός αποτελεί εκείνον ακριβώς το μηχανισμό που κατέχοντας την αρτιότερη τεχνολογικά και σε ανθρώπινο δυναμικό ικανότητα βίαιης επιβολής, έρχεται να προασπίσει τα συμφέροντα του κράτους.

Στη γέννηση και εν εξελίξει δημιουργία μιας κρατικής δόμησης, πρώτιστη κίνηση της κυριαρχίας είναι η δημιουργία ένοπλων τακτικών σωμάτων. Ο στρατός μπορεί να λειτουργήσει και σαν πρόπλασμα για την εισαγωγή του ανθρώπου στην επερχόμενη εξουσιαστικά δομημένη κοινωνία και το μέλλον του είναι άμεσα συνυφασμένο με το ίδιο το μέλλον του νεοσύστατου κράτους. Ο στρατός θα εμφανίσει τα χαρακτηριστικά εκείνα που οι κυρίαρχοι θα κρίνουν ότι είναι τα πιο λειτουργικά στην αποστολή του για καταστολή των εξεγερσιακών αποπειρών της κοινωνίας, τη χρησιμοποίηση του ως μέσο πολιτικής σε πολεμικό επίπεδο για την υπεράσπιση των κυριαρχικών συμφερόντων και την «αναμόρφωση» της προσωπικότητας όσων «μπλέκουν» στα γρανάζια του.

ΆΜΕΣΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΑΝΑΡΧΙΚΗ ΔΡΑΣΗ

Η άμεση επαναστατική αναρχική δράση είναι:

• Αμεση γιατί δεν αντιλαμβάνεται τον κοινωνικό μετασχηματισμό και την εξέλιξη του κράτους σαν μια αντικειμενική και ουδέτερη διαδικασία. Άμεση είναι η βίαιη επέμβαση ανατροπής της εξουσίας και καταστροφής του κράτους που εκδηλώνεται βολονταριστικά, συνέχεια, συντονισμένα και συλλογικά.
• Αδιάλλακτη γιατί δεν ανταλλάσσει την ορμητικότητα των κοινωνικών αγώνων με μικροπαραχωρήσεις και μικροβελτιώσεις και δεν φτάνει για κανένα «ρεαλιστικό λόγο» σε διαπραγματεύσεις με τα θεσμοθετημένα όργανα και τους πρακτορίσκους του κράτους. Η αδιαλλαξία της δράσης συνολικοποιείται όταν είναι και αμεσολάβητη.
• Αντιθεσμική γιατί χωρίς την επίθεση για την κατάργηση και την κατάδειξη της σαθρότητας των κοινωνικών θεσμών που διαιωνίζουν την κρατική και καπιταλιστική κυριαρχία, καμία εξεγερτική κοινωνική μέθοδος και πάλη δεν πρόκειται να φτάσει στην κορύφωση του κοινωνικού-ταξικού πολέμου, τη γενίκευση της εξέγερσης και της ένοπλης σύγκρουσης, την ελευθερία.
• Αντικαθεστωτική γιατί υπερβαίνει την αστική νομιμότητα, την ηθική δικαιοσύνη μια και δεν υποτάσσεται στις νομικές ασφαλιστικές δικλείδες του κράτους οπότε η επαναστατική πρακτική το επιτρέπει και το απαιτεί, γνωρίζοντας ότι η νομιμότητα των θεσμών και της δικτατορίας του κεφαλαίου σημαίνει υποταγή στην εκμετάλλευση και την κυριαρχία.
• Συνολική και σφαιρική γιατί δεν ακρωτηριάζει τον αναρχικό λόγο και δεν παραμελεί κανένα από τα μέσα, μορφές, τρόπους και το περιεχόμενο που οι απόπειρες εξέγερσης αλλά και οι επαναστατικές αντικρατικές διαδικασίες, ιστορικά και δυνητικά έχουν αναδείξει, ότι τότε που η κοινωνική σύγκρουση επικαλύπτεται στα πλαίσια που καθορίζουν το κεφάλαιο και το κράτος, έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία να χρησιμοποιείς μεθόδους που το απελευθερωτικό τους ερέθισμα επιβοηθά στην τελική επέμβαση.

Βία
Το περιεχόμενο που αποδόθηκε είναι ενταγμένο στην απελευθερωτική ορμή του αντικρατικού-αντικαπιταλιστικού κινήματος. Το ποιες μορφές μπορεί να πάρει η άμεση δράση έχει σχέση αμφίδρομη με την κίνηση και την απελευθερωτικότητα της αντικρατικής βίας. Δηλαδή, οι μορφές εκπηγάζουν αυθόρμητα ή συνειδητά από την ίδια τη δράση. Η συμβολή του επαναστατικού πολιτικού και κοινωνικού αγώνα των αναρχικών μπορεί να επιβοηθήσει, δίνοντας στη δράση μορφές, περιεχόμενα και μεθόδους πάλης που δεν είναι δυνατό να ελεγχθούν από τα αφεντικά και γίνονται ανταγωνιστικές προς την εξουσία Τέτοιες μορφές είναι το κοινωνικό σαμποτάζ (απροειδοποίητες και επιθετικές απεργίες), οι βίαιες επεμβάσεις (αντιθεσμικές πράξεις, απαλλοτριώσεις, με χαρακτηριστική την εισβολή στα σούπερ μάρκετ και το μοίρασμα των τροφίμων στους ανθρώπους που είναι στη λαϊκή αγορά), οι εξεγερτικές απόπειρες.
Ιδιοκτησία

Σημαντικό ζήτημα για την αναρχική φιλοσοφία είναι αυτό της ιδιοκτησίας. Το βιβλίο του Πιέρ Ζοζέφ Προυντόν Περί ιδιοκτησίας αντιπροσωπεύει απόλυτα τους αναρχικούς. Εκεί αναφέρει ότι τη γη δεν μπορεί κανείς να την ιδιοποιηθεί. Παραθέτει απόσπασμα από την Πολιτική οικονομία (JB Say): «Τα εδάφη που μπορούν να καλλιεργηθούν θα πρέπει να θεωρούνται φυσικός πλούτος, δεδομένου ότι δεν έχουν δημιουργηθεί απ’ τους ανθρώπους, αλλά έχουν παραχωρηθεί δωρεάν από τη Φύση». Ο Προυντόν αρνείται το γεγονός ότι η ιδιοκτησία μπορεί να νομιμοποιηθεί μέσω αμοιβαίας συναίνεσης, ενώ τονίζει ότι το δικαίωμα της ιδιοκτησίας ήταν η αρχή του κακού πάνω στη γη. Ο πρώτος κρίκος στη μακριά αλυσίδα των εγκλημάτων και των αθλιοτήτων που το ανθρώπινο γένος έχει υποφέρει από τη γέννηση του.

Ο εργαζόμενος δεν είναι ούτε καν ιδιοκτήτης της τιμής της εργασίας του και δεν μπορεί να ελέγξει απόλυτα το πώς θα διατεθεί. Ας μην τυφλωνόμαστε από μια ψευδή δικαιοσύνη. Ο,τι δίνεται στο εργαζόμενο ως αντάλλαγμα για τον προϊόν του δεν του δίνεται ως αμοιβή για τη δουλειά που έκανε αλλά ως μια βάση για μια πρόοδο σε μελλοντική εργασία. Ο εργαζόμενος απέναντι στην κοινωνία, είναι ένας οφειλέτης ο οποίος κατ’ ανάγκην πεθαίνει χρεοκοπημένος. Ο ιδιοκτήτης είναι ένας άπιστος φρουρός που αρνείται την είσπραξη της προκαταβολής που του δίνεται για τη φροντίδα του και επιθυμεί να πληρωθεί για όλες τις μέρες, τους μήνες και τα χρόνια της φρούρησης του. Για τον Προυντόν η ιδιοκτησία είναι κλοπή.

Η Θέση του Αναρχισμού για το Πολυτεχνείο

Έχει ενδιαφέρον να δούμε την τοποθέτηση των εκπροσώπων του αναρχισμού στο θέμα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Από το φύλλο 66 (Νοέμβριος 2007) της μηνιαίας αναρχικής εφημερίδας Διαδρομή Ελευθερίας παραθέτουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα: «Η εξέγερση το Νοέμβρη του 1973, κάθε κοινωνική εξέγερση, είναι πολύ πιο κοντά στις αναρχικές απόψεις, θεωρήσεις και πρακτικές από οποιαδήποτε ‘’επαναστατική’’ ιδεολογία. Οι επαναστάτες και οι δημοκράτες συκοφάντησαν και κατέστειλαν τα αναρχικά πανό. Γι’ αυτούς η εξέγερση ήταν μια ακόμα ευκαιρία για να ετοιμάσουν το βόλεμα τους. Η δυνατότητα των ανθρώπων να εξεγείρονται είναι ο δημιουργικός τρόπος για την καταστροφή των εξουσιαστικών σχέσεων και δομών. Η ελευθερία περνά μέσα από τη δημιουργική καταστροφή. Η διάρκεια της εξεγερτικής ή της επαναστατικής συνθήκης αποτελεί ένα στοιχείο για το προχώρημα της διεργασίας προς την ατομική και κοινωνική απελευθέρωση. Εκεί είναι που δοκιμάζονται οι δυνατότητες της ανθρωπότητας και της αλληλεγγύης, αλλά και της καταστροφικής δράσης ενάντια στα εξουσιαστικά κατασκευάσματα.

Αυτό είναι και το σημαντικό στοιχείο που πρόσφερε μεταξύ άλλων και η εξέγερση του 1973. Η πηγαία αντίδραση χιλιάδων ανθρώπων και η συμμετοχή τους στο κάλεσμα για διαρκή κινητοποίηση, εξέγερση και σύγκρουση γύρω από το Πολυτεχνείο πήρε ευρύτερες διαστάσεις. Αυτή η εκρηκτική πραγματικότητα ξεπέρασε τις προσδοκίες ακόμη και των πιο αισιόδοξων επαναστατών της εποχής. Γιατί είναι άλλο πράγμα η προετοιμασία μιας εξέγερσης κι άλλο να την βλέπεις να ζωντανεύει και να δρα με τον ανεξέλεγκτο και σαρωτικό τρόπο που προκαλεί τρόμο ακόμη και στις εμφανιζόμενες σαν ακραίες ριζοσπαστικές απόψεις.

Αυτό που ξέσπασε το Νοέμβρη ήταν μια πραγματική κοινωνική εξέγερση που φυσικά είχε όλη την πολυσυνθετότητα που υπάρχει σε τέτοιες καταστάσεις. Αποτέλεσε τη συνέχεια μια εσωτερικής κοινωνικής διεργασίας.

Όλοι πάλεψαν για να ξεχαστεί αυτή η επέτειος βάζοντας πολλές φορές στην καταφρόνια ακόμα κι αυτή τη λέξη. Η εξέγερση του Νοέμβρη του 1973 δεν είναι ένα τυχαίο γεγονός και δεν μπορεί να περάσει στα αζήτητα. Δεν είναι πολύ περισσότερο μια γιορτή της Δημοκρατίας. Αυτό είναι ένα παραμύθι που διοχέτευσε η κυριαρχία προς τους κάθε λογής κακοπροαίρετους ή καλοπροαίρετους αποδέκτες. Κι ο λόγος είναι απλός: Η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη απομάκρυνση της αγωνιζόμενης ή εν δυνάμει διαθέσιμης για δράση κοινωνίας, να αναπτύξει μια αντιπαράθεση ενάντια στο κράτος και τις επιλογές των διαχειριστών της εξουσίας. Η εξέγερση δεν έγινε για να εγκαθιδρυθεί η όποια Δημοκρατία. Και δεν έρχεται να στοχοποιήσει τη Δημοκρατία για να επανέλθει η δικτατορία, όπως κακόβουλα υποστήριζαν τα αριστερά κομμουνιστικά επιτελεία».

Ανάπτυξη Συγκρουσιακών Πρακτικών

Τελικά, τι ζητάνε οι αναρχικοί; Τι επιδιώκουν; Με δικά τους γραπτά λόγια (Διαδρομή Ελευθερίας) απαντάμε. «Ο αγώνας ενάντια σε μια μορφή κρατικής διαχείρισης εξεγερτικός ή επαναστατικός δεν αμφισβητεί ούτε στρέφεται ενάντια στην κυριαρχία, τον κρατισμό και τον καπιταλισμό. Ίσα-ίσα, δίνει την ευκαιρία και τα εχέγγυα στους εξουσιαστές να αξιοποιήσουν με τον καλύτερο γι’ αυτούς τρόπο την διάθεση για καταστροφή των εξουσιαστικών σχέσεων και δομών και να αντικαταστήσουν τις αλυσίδες με άλλες, που θα έχουν διαφορετικό όνομα όπως λαϊκή δημοκρατία, σοσιαλιστική δημοκρατία, άμεση δημοκρατία και μια σειρά άλλα παράγωγα που υπάρχουν ή μπορούν να εφευρεθούν για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες διατήρησης των συνθηκών κυριαρχίας.

Οι αναρχικοί δεν αγωνίζονται για να απελευθερώσουν την κοινωνία. Η κοινωνία θα απελευθερωθεί από μόνη της. Η δράση και οι απόψεις των αναρχικών αποσκοπούν σε συνθέσεις με τα αγωνιζόμενα, σε κάθε περίπτωση, κομμάτια της κοινωνίας για να αναπτύξουν συγκρουσιακές και αδιαμεσολάβητες πρακτικές. Οποίος αναλαμβάνει το ρόλο του απελευθερωτή είναι ο επόμενος δυνάστης των απελευθερωμένων».

 

OΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΠΟΥΛΟΣ είναι δημοσιογράφος που ζει και εργάζεται στην Αθήνα.

«Οι μεγάλοι είναι μεγάλοι μόνον επειδή εμείς είμαστε γονατιστοί»
Πιερ-Ζοζέφ Προυντόν

«Οι προυντονικοί είναι αναρχικοί, αλλά δεν είναι κομμουνιστές. Οι μπακουνικοί είναι και αναρχικοί και κομμουνιστές, αλλά δεν είναι μαρξιστές. Οι μαρξικοί είναι κομμουνιστές διαρκώς και αναρχικοί μακροπροθέσμως. Και στα τρία ρεύματα ο αναρχισμός είναι η κοινή συνιστώσα. Όμως, αναρχισμός υπάρχει και στον χριστιανισμό, όπως είπαμε. Άρα ο αναρχισμός, στις πολλές παραλλαγές του, είναι μια απολύτως κυρίαρχη κατάσταση».
Βασίλης Ραφαηλίδης
Ο αναρχισμός αρνείται τη μεταβατική περίοδο της Δικτατορίας του Προλεταριάτου για μια αταξική κοινωνία. Προωθεί την αυτοδιαχείριση και εστιάζει στην προσωπική ευθύνη.

Η ελευθερία περνά μέσα από τη δημιουργική καταστροφή.

Οι κοινωνικές εξεγέρσεις δεν πραγματοποιούνται σε αποστειρωμένα εργαστήρια αριστερών πειραμάτων για την «υπέρβαση του δικομματισμού»…

Από την παιδική ηλικία οι νέοι άνθρωποι κατασκευάζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να αποδεχθούν και να εθιστούν στην κατάσταση του σκλάβου. Αυτός είναι ο σκοπός και η ουσία της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Ο εθνικισμός είναι ένα δηλητήριο που διαχέεται με τη μορφή του μίσους στη σκέψη των ανθρώπων από μικρή ηλικία.

Για τον Προυντόν η ιδιοκτησία είναι κλοπή.

Οποίος αναλαμβάνει το ρόλο του ως απελευθερωτή είναι ο επόμενος δυνάστης των απελευθερωμένων.