Η Τουρκία απομακρύνεται από την Ευρώπη

Πάγος στις ευρω-τουρκικές σχέσεις;

Γράφει ο Γιώργος Στάμκος

Καταπέλτης κατά της Τουρκίας αποτελεί η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την διεύρυνση της Ε.Ε. προς την Τουρκία, η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα την Τετάρτη 29 Μαίου 2019 και ήταν η πιο επικριτική έκθεση της Κομισιόν για την Τουρκία εδώ και 14 χρόνια. Συνοπτικά η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περιγράφει την άσχημη κατάσταση στο εσωτερικό της Τουρκίας σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δικαιοσύνη και το Κράτος Δικαίου, επισημαίνει τις εντάσεις στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, που υπονόμευσαν την περιφερειακή σταθερότητα και ασφάλεια, καταγράφει τις παράνομες ενέργειες της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ, την προτρέπει να σεβαστεί το διεθνές δίκαιο, τις σχέσεις καλής γειτονίας και τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου, υπενθυμίζει την υποχρεώσή της για κανονικοποίηση των σχέσεων με την Κυπριακή Δημοκρατία και συμβολή στην επίλυση του Κυπριακού, και προειδοποιεί ότι στο επόμενο Συμβούλιο της Ε.Ε. θα εκδοθούν σχετικά Συμπεράσματα, ενδεχομένως και κυρώσεις κατά της Τουρκίας, που σίγουρα δεν θα διευκολύνουν την ευρωπαϊκή της προοπτική. Καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η Τουρκία απομακρύνεται από την Ευρώπη η έκθεση της Κομισιόν επισημαίνει πως η Τουρκία «παραμένει βασικός εταίρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης» και παραμένει υποψήφιο μέλος στην περιοχή, το οποίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό εξ αιτίας και της εγγύτητάς του στην αποσταθεροποιημένη Μέση Ανατολή, ωστόσο όμως τα λόγια θα πρέπει να συνδυαστούν με πράξεις.

Άγκυρα: “μεγάλο λάθος η ένταξη της νότιας Κύπρου στην Ε.Ε.”

Αντιδρώντας στη δημοσιοποίηση της επικριτικής για την Άγκυρα έκθεσης της Κομισιπον, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δήλωσε πως η Τουρκία παραμένει προσηλωμένη στην πλήρη ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παρόλο που οι Βρυξέλλες δεν έχουν τηρήσει τις υποσχέσεις τους. Από την πλευρά του ο Τούρκος υφυπουργός Εξωτερικών Φαρούκ Καϊμακτσί δήλωσε πως η Τουρκία είναι τμήμα της Ευρώπης και, παρά τα εμπόδια, συνεχίζει την διαδικασία ένταξης. Σύμφωνα με τον ίδιο η Τουρκία έχει πετύχει πρόοδο σε 20 κεφάλαια των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, ενώ για τα 14 άλλα υπάρχουν πολιτικά εμπόδια. Ο ίδιος υποστήριξε πως “ήταν μεγάλο λάθος η ένταξη της νότιας Κύπρου στην Ε.Ε.”, λέγοντας ότι “η Ε.Ε. δεν μπορεί να καθορίσει τα όριά μας, επειδή το θέλουν η νότια Κύπρος και η Ελλάδα”. Ωστόσο, παρά τις αντιρρήσεις και τους ισχυρισμούς της Άγκυρας, το συμπέρασμα που βγαίνει αβίαστο από την έκθεση της Κομισιόν είναι πως υπάρχει πλέον οπισθοδρόμηση της προσπάθειας της Τουρκίας για ένταξη στην Ε.Ε., που δεν αποτελεί πλέον προτεραιότητα της τουρκικής εσωτερικής κι εξωτερικής πολιτικής, όπως στο παρελθόν, γεγονός που οδηγει στην τελμάτωση, ακόμη και στο “πάγωμα” της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας.

Ο δρόμος προς την Ευρώπη είναι μακρύς

Οι σχέσεις Τουρκίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης κουβαλούν πίσω τους μια ταραχώδη ιστορία 55 ετών. Η Τουρκία συνδέθηκε με την Ε.Ε. με συμφωνία σύνδεσης από το 1964, ενώ συνάφθηκε Τελωνειακή Ένωση το 1995. Το 1989, όταν για πρώτη φορά η Άγκυρα υπέβαλε αίτηση για να γίνει υποψήφιο μέλος της Ε.Ε., οι Βρυξέλλες απέρριψαν την αίτηση ένταξής της, επειδή θεώρησαν την Τουρκία «πολύ μεγάλη» (σε πληθυσμό), «πολύ φτωχή» (χαμηλό βιοτικό επίπεδο) και «πολύ… μουσουλμανική» (δηλαδή πολιτισμικά διαφορετική). Ωστόσο τον Δεκέμβριο του 1999, κι έπειτα από την άρση των επιφυλάξεων της Ελλάδας, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χορήγησε την ιδιότητα της υποψήφιας χώρας στην Τουρκία, ενώ οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 2005. Στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Τουρκίας, ενώ ξεκίνησαν 16 κεφάλαια μέχρι σήμερα, μόνο ένα από αυτά προσωρινά έκλεισε.

Τον Ιούνιο του 2018 το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της Ε.Ε. ανέφερε στα συμπεράσματά του ότι “υπό τις παρούσες συνθήκες οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας έχουν σταματήσει ουσιαστικά, δεν μπορούν να ληφθούν υπόψη άλλα κεφάλαια για το άνοιγμα ή το κλείσιμο και ότι δεν είναι δυνατόν να υπάρξουν περαιτέρω εργασίες για τον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης». Με απλά λόγια επιβεβαιώθηκε το τέλμα των ευρω-τουρκικών σχέσεων, το οποίο οφείλεται κατά κύριο λόγο στην απροθυμία της κυβέρνησης Ερντογάν να στρέψει σταθερά το τιμόνι της χώρας προς τη Δύση, ενώ υπήρξαν “αρνητικές εξελίξεις στο κράτος δικαίου, τα θεμελιώδη δικαιώματα και το δικαστικό σώμα” (έκθεση Κομισιόν) και η Τουρκία εγκατέλειψε το μεταρρυθμιστικό της ζήλο και κάθε σοβαρή προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων με την Ελλάδα και την Κύπρο.

Τουρκία μόνη εναντίον όλων;

Υπάρχουν βεβαίως δυνάμεις στην Τουρκία που ανέκαθεν αντιδρούσαν στη φιλοδυτική πορεία της και δυσανασχετούσαν για το μεγάλο στόχο της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι δυνάμεις αυτές πριν από μια δεκαετία ήταν μειοψηφία, σήμερα ωστόσο αποτελούν την πλειοψηφία. Δεν είναι μόνον οι ισλαμιστές, που θα ήθελαν να δουν την Τουρκία να εγκαταλείπει τη Δύση και να προσεγγίζει τον μουσουλμανικό κόσμο. Είναι και οι εθνικιστές που φαντάζονται μια ισχυρή και αυτοδύναμη Τουρκία στο επίκεντρο ενός «τουρκικού κόσμου» από τα Βαλκάνια μέχρι την Κίνα. Μια Τουρκία που δεν θα είναι αναγκασμένη να στηρίζεται στην οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη της Δύσης για να νιώθει ισχυρή και ασφαλής. Μέχρι το 2010 η πλειοψηφία του τουρκικού λαού δεν αποδεχόταν αυτές τις ριψοκίνδυνες προσεγγίσεις, δεν θα ήθελε να δει την Τουρκία να μετατρέπεται σε μεσανατολική ή απομονωμένη χώρα. Πλέον η υποστήριξη προς την ενταξιακή προοπτική της Τουρκίας έχει υποχωρήσει κάτω του 50%.

Δεν γνωρίζουν τι σημαίνει Ευρωπαϊκή Ένωση

Υπάρχει ωστόσο και ένα σημαντικό φιλοδυτικό τμήμα της τουρκικής κοινωνίας που επιθυμεί διακαώς να εισέλθει η χώρα στην Ε.Ε. Ακόμη κι αυτή όμως δεν γνωρίζει επαρκώς το τι ακριβώς σημαίνει αυτό και τι προσπάθειες θα πρέπει να καταβάλουν. Οι Τούρκοι είναι εντελώς απληροφόρητοι για την Ε.Ε. Το μέγεθος της άγνοιας του τούρκικου λαού σχετικά με την Ε.Ε. είναι τεράστιο, όπως είχε εύστοχα περιγράψει πριν χρόνια η εφημερίδα Σαμπάχ: «Δεν φθάνουν στο λαό ξεκάθαρες πληροφορίες σχετικά με το τι είναι η Ε.Ε. Ο κόσμος νομίζει ότι όταν ενταχθούμε στην Ε.Ε. θα σταματήσει η ανεργία. Οι χώρες της Ευρώπης ήταν εκείνες οι οποίες στο θέμα της τρομοκρατίας δεν μας συμπαραστάθηκαν και βοήθησαν τους τρομοκράτες (σ.σ. εννοεί τους Κούρδους). Γι’ αυτό το λόγο εμείς έχουμε επιφυλάξεις στο θέμα της Ε.Ε. Οι όροι της Ε.Ε. θα πρέπει να αξιολογηθούν σύμφωνα με τις ευαισθησίες της Τουρκίας. Θα πρέπει να αξιολογηθούν καλά οι απαιτήσεις της Ε.Ε. και να μην βιαστούμε».

Οι αλλαγές και μεταρρυθμισεις που απαιτούνται από την Ε.Ε. για να δεχθεί την Τουρκία στους κόλπους της, δεν αρέσουν σε αρκετούς Τούρκους οι οποίοι έχουν την τάση να βλέπουν παντού «προδότες», «υπονομευτές» και υποκινούμενα από τους ξένους σενάρια «διάλυσης» της χώρας, με πρόσχημα τον εκδημοκρατισμό της. Κυρίως δε στρέφονται κατά της χορήγησης πολιτιστικών δικαιωμάτων στους Κούρδους, θεωρώντας πως έτσι θα τους καταστήσουν «ξένα σώματα» μη αφομοιώσιμα πλέον από το τουρκικό «χωνευτήρι».

Καχύπτοπτοι απέναντι στην Ευρώπη

Η καχυποψία ορισμένων Τούρκων πολιτικών έναντι Ε.Ε. μπορεί να φτάσει ακόμη και σε σημείο «παράνοιας», όπως είχε υποστηρίξει το 2003 ο Κιαμράν Ινάν, προέδρος τότε της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εξωτερικών υποθέσεων του τουρκικού Κοινοβουλίου, κι απ’ ότι φαίνεται δεν έχει αλλάξει σχεδόν τίποτε ως σήμερα: «Οι ξένοι συστηματικά επιδιώκουν να περικλείσουν την Τουρκία σε κλοιό. Η Τουρκία βρίσκεται τον καιρό αυτό αντιμέτωπη με μια διεθνή σταυροφορία και επιβάλλεται να προετοιμαστεί καλά για να αντιμετωπίσει όλα αυτά… Ο πρωθυπουργός της Γαλλίας και ο Γερμανός Καγκελάριος τονίζουν ξεκάθαρα ότι η Τουρκία δεν έχει θέση στην Ευρώπη. Οι λόγοι της στάσης αυτής είναι διάφοροι. Θεωρούν τη νέα Τουρκία εν δυνάμει μεγάλο αντίπαλο στο μέλλον και η χώρα που το φοβάται αυτό είναι η Γερμανία».

Δεν είναι βέβαιοι λοιπόν αν η Ευρώπη επιθυμεί πραγματικά να τους δεχθεί στους κόλπους της. Ωστόσο η Ευρώπη αποτελεί το όνειρό τους. Και μόνον στην προφορά της λέξης «Αβρούπα» (Avrupa) οι φιλοδυτικοί Τούρκοι μοιάζουν σαν να προφέρουν μια μαγική λέξη, που θα τους λύσει “ως δια μαγείας” όλα τους τα προβλήματα. Αλλά κι αυτοί οι Τούρκοι, που παραμένουν ερωτευμένοι με την Ευρώπη, αρχίσουν να αναρωτιούνται σοβαρά πως πρόκειται για έναν έρωτα χωρίς ανταπόκριση.

Η “κρίση ταυτότητας” της Τουρκίας

Η σημερινή Τουρκία βρίσκεται και πάλι μπροστά σε μεγάλα γεωπολιτικά και στρατηγικά διλήμματα, ζωτικής σημασίας για το μέλλον και την επιβίωση της. Υπάρχουν πολλές προκλήσεις και πολλές αβεβαιότητες που πρέπει να αντιμετωπίσει. Υπάρχουν πολλές παγίδες και πολλά «ναρκοπέδια» που πρέπει ν’ αποφύγει. Υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι που πρέπει ν’ αποφύγει και πολλές ευκαιρίες που πρέπει να εκμεταλλευτεί, με πρώτη και καλύτερη την υποψηφιότητα της για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και θα ήταν στρατηγικό λάθος να την εγκαταλείψει παρά τις όποιες δυσκολίες. Ειδικά η Ελλάδα, που εδώ και δύο δεκαετίες έχει επενδύσει σημαντικό διπλωματικό κεφάλαιο στο να διατηρήσει την Τουρκία σε φιλοευρωπαϊκή τροχιά (κάτι που έκαναν όλες ανεξαιρέτως οι ελληνικές κυβερνήσεις από το 1999 μέχρι σήμερα), έχει κάθε λόγο να απεύχεται κάτι τέτοιο διότι θα είναι και η πρώτη που θα υποστεί τις συνέπειες.

Η γειτονική μας Τουρκία εδώ και δεκαετίες διέρχεται μια μόνιμη κρίση ταυτότητας, καθώς δεν μπορεί να αποφασίσει που οριστικά ανήκει και ποιες κατευθύνσεις πρέπει να ακολουθήσει. Μπορεί να εξελιχτεί σε δραστήριο γεωπολιτικό παίκτη, αλλά από την άλλη μπορεί να βυθιστεί στη δίνη των εθνοτικών συγκρούσεων κυρίως εξ αιτίας της έλλειψης λύσεων στο Κουρδικό Ζήτημα. Μπορεί να προχωρήσει στον εκσυγχρονισμό και στον εκδημοκρατισμό της, αλλά μπορεί και να καταστεί πεδίο μιας νέας ισλαμικής επανάστασης με απρόβλεπτες συνέπειες. Μπορεί να μετεξελιχθεί σε δημοκρατική χώρα, μέλος της Ε.Ε., αλλά μπορεί και να εκφυλιστεί σ’ ένα κατ’ επίφαση δημοκρατικό αλλά ουσιαστικά ημιφασιστικό “κράτος εθνικής ασφάλειας”, που θα λειτουργεί ως παράγοντας περιφερειακής αστάθειας.

Είναι γεγονός πάντως πως η σημερινή Τουρκία δεν ανήκει αποκλειστικά ούτε στην Ευρώπη ούτε στην Ασία, ούτε στη Δύση ούτε και στην Ανατολή, και γι’ αυτό βιώνει ένα είδος «υπαρξιακής μοναξιάς». Δεν μπορεί όμως να συνεχίσει για πολύ να στέκεται μετέωρη ανάμεσα σε δύο κόσμους. Αργά ή γρήγορα θα πρέπει να κάνει τις επιλογές της και να αποφασίσει που ανήκει. Και οι επιλογές αυτές θα είναι καθοριστικές για το μέλλον της.

O Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com) είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος, ειδικός για θέματα ΝΑ Ευρώπης.

Η Ευρώπη χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο: Υπάρχει ζωή και μετά το Brexit

Η Ευρώπη χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο

Υπάρχει ζωή και μετά το Brexit

Γράφει οΓιώργος Στάμκος

Με τοBrexit να είναι πλέον προ των πυλών, ακόμη κι αν πάρει παράταση (Brextension), το εύλογο ερώτημα που ανακύπτει είναι ποιες θα είναι οι πολιτικές και οικονομικές συνέπειές του, τόσο για την Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και για το Ηνωμένο Βασίλειο; Πως θα είναι η κατάσταση στην Ευρώπη μετά το Brexit; Μπορεί αυτό το διαζύγιο, ακόμη κι αν είναι “βελούδινο” και όχι “σκληρό”, να αλλάξει τη Βρετανία αλλά και την Ευρώπη;

Ο “γαλλο-γερμανικός άξονας”: Ένα ζεύγος χωρίς πηδαλιούχο

Οι καθηγητές Ulrich Kroc και Joachim Schild επισημαίνουν στην ιστοσελίδα του LSE (London School of Economics) ότι η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου θα έχει σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις στη Γερμανία, την “οικονομική ατμομηχανή” της Ε.Ε., αλλά και σε άλλες χώρες που είναι προσανατολισμένες προς τη βρετανική αγορά, όπως είναι η Ολλανδία, η Ιρλανδία, αλλά και η Σουηδία και Φιλανδία, ενώ θα έχει σοβαρό αντίκτυπο και στις χώρες της Ε.Ε. που είναι υπέρ μιας αυστηρότερης πολιτικής οικονομικού παρεμβατισμού. Οι δύο τους καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι θα εξακολουθήσει να υπάρχει η δυνατότητα συνδυασμού των γαλλικών και γερμανικών πολιτικών πρωτοβουλιών, ώστε και να καταλήξουν σε συμβιβασμό πάνω στα βασικά σχέδια της μετά-Brexit επoχής. Στο παρελθόν η Γαλλία και η Γερμανία ήταν αυτές που ξεκίνησαν όλα τα σημαντικά βήματα για την σταδιακή ολοκλήρωση και εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης (από τη Συνθήκη Σένγκεν μέχρι το Ευρώ) και είναι καθοριστικό για την Ευρώπη να συνεχίσουν.

Υπάρχουν ωστόσο τρεις βασικές προϋποθέσεις για την αποκατάσταση του ρόλου του γαλλο-γερμανικού άξονα στην μετά-Brexit Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρώτον, η γερμανική οικονομική και πολιτική ελίτ θα πρέπει να συμβιβαστεί με την ιδέα ότι η Γερμανία θα πρέπει να αναλάβει περισσότερες ευθύνες σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο – μαζί με τους σχετικούς κινδύνους, το ρίσκο και το ανάλογο κόστος.

Δεύτερον, ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος ξεκίνησε προτείνοντας ένα φιλόδοξο νέο σχέδιο με τη Γερμανία για την προώθηση και εφαρμογή εκτεταμένων μεταρρυθμίσεων με στόχο την οικονομική, πολιτική και αμυντική ολοκλήρωση της Ε.Ε., με την Ευρωζώνη στον πυρήνα της, θα πρέπει να ξεπεράσει τα πολλαπλά εμπόδια και να αποκαταστήσει το “ραγισμένο” οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο της Γαλλίας. Πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις του κινήματος διαμαρτυρίας των “κίτρινων γιλέκων”, καθώς και οι σημαντικές υποχωρήσεις που έκανε ο Μακρόν δημιουργούν σοβαρές αμφιβολίες ότι είναι σε θέση πλέον να προωθήσει κάτι τέτοιο.

Τρίτον, θα πρέπει να δημιουργηθεί μια ευρύτερη συναίνεση στην Ε.Ε. προκειμένου να γίνουν αυτά τα βήματα προς τα εμπρός, σε μια εποχή που αυξάνεται πολιτικά η δύναμη των ευρωσκεπτικιστικών και ακροδεξιών κομμάτων, χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία, αποκτούν μια περισσότερο εθνικιστική πολιτική και κλείνονται στον εαυτό τους, ενώ το οικονομικό χάσμα Βορρά-Νότου, Κέντρου-Περιφέρειας βαθαίνει, αντί να αμβλύνεται. Αυτές οι πραγματικότητες συντελούν περισσότερο στη δημιουργία μιας “Ευρώπης πολλών ταχυτήτων”, την οποία δεν απορρίπτει το γαλλο-γερμανικό δίπολο.

Brexit, διεύρυνση της Ε.Ε., Τουρκία και Ουκρανία

Σε κάθε περίπτωση το Brexit θα μπορούσε να ενισχύσει περαιτέρω τη γερμανική επιρροή στην μακροοικονομική πολιτική της Ευρώπης. Το Λονδίνο, ένας “προμαχώνας του νεοφιλελευθερισμού”, ανέκαθεν ήταν υπέρ της άποψης ότι δεν θα έπρεπε να υπάρχει στην Ευρώπη η ανάγκη για κεντρικό έλεγχο και εναρμόνιση των κανονισμών και των πολιτικών, που επηρεάζουν τις αγορές κεφαλαίων. Αντίθετα οι Βρυξέλλες, το Παρίσι, και σε μικρότερο βαθμό και το Βερολίνο, πίεζαν για μια ισχυρότερη ενιαία ρυθμιστική αρχή, μια ισχυρή κεντρική αρχή, όπως συμβαίνει με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Από την άλλη είναι γνωστό πως το Ηνωμένο Βασίλειο υποστήριζε ενεργά την ευρωπαϊκή πολιτική διεύρυνσης, ιδίως όσον αφορά την Ανατολική Ευρώπη, αλλά όχι εκείνη της εμβάθυνσης. Υποστήριζε την ιδέα μιας ενιαίας κοινής ευρωπαϊκής αγοράς και όχι εκείνη μιας ομοσπονδιακού τύπου Ευρώπης. Υποστηρίζοντας την συνεχόμενη διεύρυνση πίστευε πως η Ε.Ε. θα υπέκυπτε τελικά στο λεγόμενο “νόμο της μαρμελάδας”, που όσο πιο πολύ απλώνεται τόσο πιο λεπτή επιφάνεια έχει. Ωστόσο, ο ενθουσιασμός του Ηνωμένου Βασιλείου για την διεύρυνση της Ε.Ε. έπεσε πριν από το Brexit, κυρίως λόγω των πολιτικών επιπτώσεων της μεγάλης μετανάστευσης από άλλα κράτη μέλη της Ε.Ε. και τις ανησυχίες ότι αυτοί οι Ευρωπαίοι μετανάστες, που προέρχονταν κυρίως από φτωχές χώρες της ανατολικής Ευρώπης, θα επιβάρυναν το βρετανικό κοινωνικό κράτος, οδηγώντας σε περισσότερες κοινωνικές και πολιτικές εντάσεις στη Βρετανία.

Η Βρετανία ήταν ανέκαθεν ένας από τους θερμότερους υποστηρικτές της εισδοχής της Τουρκίας στην Ε.Ε., την ένταξη της οποίας οι Βρυξέλλες διαπραγματεύονταν -και καθυστερούσαν- επί δεκαετίες, όπως καθυστερούσαν και το θέμα της διαπραγμάτευσης με την Άγκυρα για το προσφυγικό από τη Συρία. Ωστόσο, καθώς οι εντάσεις που σχετίζονται με τη μετανάστευση και την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων από τα νέα κράτη μέλη της Ε.Ε. αυξήθηκε, αυτός ο, πριν το Brexit, βρετανικός “ενθουσιασμός” για την ένταξη της Τουρκίας μειώθηκε. Στην καμπάνια μάλιστα του Brexit το ζήτημα της εισδοχής της Τουρκίας στην Ε.Ε. χρησιμοποιήθηκε ως φόβητρο μελλοντικής “μετανάστευσης 80 εκατομμυρίων Τούρκων μουσουλμάνων” στη Βρετανία, για να προσελκύσει ευρωσκεπτικιστές ψηφοφόρους.

Επίσης το Ηνωμένο Βασίλειο είχε υποσχεθεί να βοηθήσει την Ουκρανία ώστε να διευκολυνθεί η μελλοντική προοπτική ένταξής της στην Ε.Ε., και ενθάρρυνε το ΝΑΤΟ να επεκταθεί προς τα ανατολικά, κάτι που καθιστούσε τη Ρωσία εξαιρετικά νευρική, επηρεάζοντας την αντιπαράθεση της με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους.

Brexit και ευρωπαϊκή πολιτική άμυνας

Το Ηνωμένο Βασίλειο κρατούσε πάντα μια διφορούμενη στάση απέναντι στη λεγόμενη Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν υποστήριζε τη γαλλική θέση υπέρ μιας κοινής ευρωπαϊκής άμυνας, αλλά πρότασσε πάντα τηνυπεροχή του ΝΑΤΟ, διεκδικώντας για λογαριασμό του μια θέση “προνομιακού συνομιλητή” με τις ΗΠΑ. Όσο μπορούσε το Λονδίνο έβαζε προσκόμματα και παρεμπόδιζε την ευρωπαϊκή αμυντική ενοποίηση. Χωρίς τη Βρετανία, τα υπόλοιπα 27 μέλη μπορούν πλέον πιο εύκολανα ξεκινήσουννα διαμορφώνουνμια κοινή ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική.

Από την άλλη η πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ, που διέκοψε τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, αλλά και τη συμφωνία με τη Ρωσία για τους πυρηνικούς πυραύλους ενδιάμεσου βεληνεκούς (INF), βρήκε αντίθετους τους Γάλλους και τους Γερμανούς, που δεν θέλουν να δουν στο έδαφός τους να σταθμεύουν ακόμη περισσότερα αμερικανικά πυρηνικά όπλα. Σε αυτές τις δύο συμφωνίες το Ηνωμένο Βασίλειο συγκλίνει περισσότερο με τη στάση των Ευρωπαίων παρά των Αμερικανών, και πιθανώς να συνεχίσει να κρατά την ίδια στάση.

Ο ίδιος ο Τραμπ, που θεωρεί την Ευρωπαϊκή Ένωση ένα “εχθρικό σχέδιο” για τα αμερικανικά συμφέροντα και θέλει να την διαλύσει, είναι γνωστό πως πριμοδότησε τους Βρετανούς υποστηρικτές του Brexit, όπως πριμοδοτεί σχεδόν κάθε ευρωσκεπτικιστική πολιτική κίνηση στην Ευρώπη -και στο σημείο αυτό η πολιτική του συγκλίνει μ’ εκείνη του Πούτιν. Μάλιστα ο Τραμπ, υποστηρίζοντας ανατολικοευρωπαίκές ακροδεξιές, λαϊκιστικές κυβερνήσεις (π.χ. της Πολωνίας και της Ουγγαρίας) που επικρίνουν την Ε.Ε., δείχνει πως επιθυμεί τη διαίρεση και διάσπαση της Ευρώπης. Αυτό θυμίζει το 2003, όταν την παραμονή της εισβολής στο Ιράκ, ο τότε υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Ντόναλντ Ράμσφελντ επινόησε τους όρους “παλαιά Ευρώπη” (δηλαδή την “κακή” δυτική Ευρώπη) και “νέα Ευρώπη” (δηλαδή την “καλή” για τα αμερικανικά συμφέροντα ανατολική Ευρώπη).

Brexit και εξωτερική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Η Βρετανία, ως γνωστόν, υποστήριξε σθεναρά την πολιτική των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, ακόμη κι αν το τίμημα που πλήρωσε το Λονδίνο ήταν υψηλό. Ακόμη υψηλότερο πάντως ήταν το οικονομικό τίμημα που πλήρωσε η Γερμανία, που έχει επενδύσει πολλά δισεκατομμύρια Ευρώ στη ρωσική αγορά, καθώς και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γαλλία και η Ιταλία. Χωρίς τη Μεγάλη Βρετανία, χώρες όπως ηΟυγγαρία και ηΙταλία, οι οποίες επιδιώκουν ανοιχτά την επιστροφή τηςκανονικότητας στις οικονομικές σχέσεις με τη Μόσχα, θα μπορούσαν να αποκτήσουνμεγαλύτερη βαρύτητα στην Ε.Ε.

Пαρά тο γεγονός ότι η θέση της Γερμανίας ήταν αποφασιστικός παράγοντας στο να διατηρηθεί η πίεση στη Ρωσία ώστε να αποχωρήσει από την ανατολική Ουκρανία, πλέον μετά το Brexit πιθανόν θα αποτελέσει μια χαμηλότερη προτεραιότητα για το Βερολίνο, σε σχέση με άλλα ζητήματα, όπως είναι η προσφυγική κρίση.

Σε σχέση με την Ασία, η αποχώρηση από την Ε.Ε. της Βρετανίας, της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας της, θα αποδυναμώσει τη διαπραγματευτική ισχύ της Ένωσης, στις διαπραγματεύσεις της σχετικά με τις συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με χώρες όπως η Ιαπωνία και η Ινδία. Πιθανό πάντως είναι η, μετά το Brexit, Ε.Ε. να επικεντρωθεί περισσότερο στην ανάπτυξη των οικονομικών της σχέσεων με την Κίνα, από ότι με άλλες ασιατικές χώρες.

Από την πλευρά τους ορισμένες χώρες της Κοινοπολιτείας, π.χ. Αυστραλία, θα μπορούσαν να ενισχύσουν τις διμερείς τους σχέσεις με το Ηνωμένο Βασίλειο -κάτι που είναι και ο διακαής πόθος πολλών Βρετανών ευρωσκεπτικιστών, που τρέφουν νοσταλγία για παλιά “αυτοκρατορικά μεγαλεία”. Ωστόσο, με δεδομένο το μικρό μέγεθος της αγοράς της Βρετανίας σε σύγκριση με τα υπόλοιπα 450 εκατομμύρια της Ε.Ε. οι χώρες αυτές θα δώσουν αναμφίβολα προτεραιότητα σε εμπορικές συμφωνίες με την ΕΕ των 27, ή να ανακατευθύνουν, όπως κάνει ήδη η Αυστραλία, τις οικονομικές τους σχέσεις με χώρες της περιοχής Ασίας-Ειρηνικού ή προς την Αμερική.

Προς μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων;

Το Brexit διευκολύνει και επιταχύνει την τάση προς μια “Ευρώπη πολλών ταχυτήτων” ως ένας τρόπος για να εναρμονίσει η ετερογένεια των μελών της καθώς και οι διαφορετικές απόψεις και ιδέες τους για το σκοπό και το μέλλον της Ε.Ε. Άλλωστε και ο ίδιος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο Ζαν Κλωντ Γιούνκερ, αναφέρθηκε τον Μάρτιο του 2017 στη “Λευκή Βίβλο για το Μέλλον της Ευρώπης” που συνέγραψε, στην “Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων”, ως ένα από τα πέντε πιθανά σενάρια για το μέλλον της Ευρώπης. Την ίδια περίοδο, και υπό την προοπτική του Brexit, οι ηγέτες της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας, δηλαδή των τεσσάρων μεγαλύτερων χωρών της Ευρωζώνης, υπέγραψαν διακήρυξη στις Βερσαλλιές η οποία τόνισε το ενδεχόμενο οργάνωσης μιας “Ευρώπης δύο ταχυτήτων”, στέλνοντας ένα μήνυμα προς τις χώρες που δεν ανήκουν στον “εσωτερικό κύκλο” της Ευρωζώνης, πως μπορεί να καταλήξουν “μέλη δεύτερης κατηγορίας”.

Μετά το Brexit οι μικρότερες χώρες της Ευρωζώνης, παρατηρώντας την αύξηση της δύναμης του γαλλο-γερμανικού ζεύγους, εφόσον πλέον η Βρετανία δεν θα αποτελεί αντίβαρο προς αυτό, θα αρχίσουν να ανησυχούν σοβαρά για το ρόλο τους. Τα δε κράτη-μέλη στην περιφέρεια της Ε.Ε., που δεν αποτελούν ακόμη μέλη της Ευρωζώνης, θα αρχίσουν να φοβούνται ότι θα απορριφθούν εντελώς.

Ανατολική Ευρώπη στη μετά Brexit εποχή

Οι λεγόμενες “Χώρες του Βίσεγκραντ” (Τσεχία, Ουγγαρία, Πολωνία και Σλοβακία), οι οποίες θεωρούσαν το Ηνωμένο Βασίλειο ένα αντίβαρο στον κυρίαρχο ρόλο της Γερμανίας και της Γαλλίας, όπως το έβλεπαν και οι χώρες της Μπενελούξ κατά τη δεκαετία του 1960, θα αρχίσουν να ανησυχούν περισσότερο και να γίνονται πιο νευρικές.

Η Πολωνία και η Ουγγαρία βρίσκονται σε σύγκρουση με τις Βρυξέλλες για το κράτος Δικαίου, τη μετανάστευση και άλλα θεμελιώδη ζητήματα. Άλλες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία, αισθάνονται πως πιέζονται να μείνουν μονίμως στο περιθώριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η Αυστρία, αυτή η “γέφυρα” μεταξύ Ανατολής και Δύσης, θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε μια χαλαρή, μετριοπαθή κεντροευρωπαϊκή ομάδα, αν και οι γείτονες της Αυστρίας είναι αλλεργικοί σε “αψβουργικού τύπου” πολιτικές της Βιέννης, που θυμίζουν το σχέδιο μιας νέας Mitteleuropa, που όμως δεν αρέσει είναι αρεστό ούτε στην Ανατολή ούτε στη Δύση.

Μικρότερα κράτη-μέλη, τα οποία έχουν συγκροτήσει μια άτυπη “χανσεατική ένωση” υπό την ηγεσία της Ολλανδίας, αποδείχθηκαν ανέτοιμα να ακολουθήσουν την γαλλο-γερμανική ηγεσία, καθώς η Γερμανία είναι πολύ πιο κοντά στις γαλλικές ιδέες σε θέματα δημοσιονομικής ενοποίησης στην Ευρωζώνη. Στο παρελθόν, όταν η Χάγη και η Κοπεγχάγη επιθυμούσε να αποκλείσει ή να προωθήσει ένα συγκεκριμένο θέμα στις Βρυξέλλες, έβαζαν πάντα μπροστά το Λονδίνο και στη συνέχεια στοιχίζονταν πίσω του. Το, μονίμως ευρωσκεπτικιστικό, Λονδίνο μπορούσε έτσι να βασίζεται στην υποστήριξη και στις ψήφους κι αυτών των μικρών χωρών, ώστε να σαμποτάρει τα πιο φιλόδοξα σχέδια ευρωπαϊκής ενοποίησης προωθούσαν παραδοσιακά η Γαλλία και η Γερμανία. Πλέον δεν θα μπορούν να βρίσκουν ισχυρούς συμμάχους, και θα πρέπει να υποταχθούν.

Μεγάλο πρόβλημα θα έχει και η Σουηδία, που συχνά στοιχιζόταν πίσω από το Λονδίνο, στην απόρριψη γαλλο-γερμανικών θέσεων και πρωτοβουλιών. Πλέον η Στοκχόλμη θα χρειαστεί μια νέα στρατηγική και θα πρέπει να επιδιώξει την πολιτική υποστήριξη σε άλλες χώρες της Ευρώπης.

Νότια Ευρώπη και Ελλάδα

Μετά το Brexit, ολόκληρο το λεγόμενο “βόρειο μπλοκ” της Ε.Ε., δηλαδή οι σκανδιναβικές χώρες και οι Κάτω Χώρες, θα αποδυναμωθούν, αφού μια “βόρεια χώρα”, όπως η Βρετανία, που κατείχε το 12% των ευρωπαϊκών ψήφων στις Βρυξέλλες, θα αποχωρήσει, και θα ενισχυθεί αντίστοιχα το “νότιο μπλοκ”, το ευρω-μεσογειακό.

Η Νότια ή Μεσογειακή Ευρώπη, που τελευταία συγκρότησε ένα “άτυπο μπλοκ” επτά μεσογειακών χωρών της Ευρωζώνης, με πρωτοβουλία της Ελλάδας, θα δει την ισχύ της να αυξάνεται σχετικά, αν και κατά την τελευταία δεκαετία η κρίση αποδυνάμωσε τις οικονομίες της, αυξάνοντας την εξάρτηση τους από τα δάνεια των χωρών του “κέντρου”, όπως η Γερμανία. Πρέπει να σημειωθεί πως ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας Φρ. Ολάντ, προτιμούσε να παραμένει μακριά από τους άλλους νότιους συναδέλφους του, επειδή φοβόταν μήπως χαρακτηριστεί κι αυτός ως “αδύναμος κρίκος” από το Βερολίνο. Ο Μακρόν, όμως άλλαξε στάση, προσβλέποντας και στην ανάκαμψη της Νότιας Ευρώπης, που ξεπέρασε την μακροχρόνια οικονομική κρίση με εξαίρεση ίσως την Ιταλία. Η Ισπανία έχει ανακάμψει οικονομικά και επιστρέφει αργά ως Ευρωπαίος παίκτης, αλλά παρεμποδίζεται από την καταλανική κρίση, ενώ και η Ελλάδα, βγαίνοντας από τα Μνημόνια, έχει αναβαθμίσει τη γεωπολιτική της θέση στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Μεσόγειο.

Το Brexit και το τίμημα που πληρώσει η Βρετανία γι’ αυτό θα αποτελέσει πιθανότατα ένα φόβητρο κι ένα αντικίνητρο για τις χώρες-μέλη της Ε.Ε., όπου επικρατούν για την ώρα ευρωσκεπτικιστικές και λαϊκιστικές δυνάμεις, όπως π.χ. η Πολωνία και η Ουγγαρία, αλλά εξαρτώνται άμεσα από τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις, τα κεφάλαια και τις επενδύσεις από τη Γερμανία. Θα πρέπει πλέον να το σκεφτούν τρεις φορές προτού προβούν σε μια αντίστοιχη κίνηση μ’ εκείνη της Βρετανίας. Έτσι το Brexit πιθανότατα να εμφυσήσει μια νέα αίσθηση της ενότητας μεταξύ των υπόλοιπων 27 κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ουδέν κακόν αμιγές καλού.

* Ο Γιώργος Στάμκος είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος.

Σημείωση: Πρωτοδημοσιεύτηκε στο http://www.tvxs.gr

BREXIT 2019: Η Βρετανία μετατρέπεται ξανά σε νησί

BREXIT 2019

Η Βρετανία μετατρέπεται ξανά σε νησί

Γράφει ο Γιώργος Στάμκος

Στις 6 Μαΐου 1994 εγκαινιάστηκε, με όλες τις επισημότητες, το μήκους 50,45 χιλιομέτρων υποθαλάσσιο Eurotunnel, το οποίο συνέδεε την αγγλική πόλη του Ντόβερ με το Καλαί, στην απέναντι ηπειρωτική ακτή της Μάγχης. Ήταν ένα διακρατικό (Γαλλία – Ηνωμένο Βασίλειο) κατασκευαστικό και τεχνολογικό επίτευγμα, κόστους 21 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που συμβόλιζε την επιτυχία της Ευρώπης ,η οποία, μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, προχωρούσε με γοργά βήματα στην οικονομική και πολιτική της ενοποίηση. Με την κατασκευή και λειτουργία του Eurotunnel η Βρετανία έπαυε ουσιαστικά να είναι νησί στη βορειοδυτική γωνιά της Ευρώπης. Γινόταν γεωγραφική προέκταση της ηπειρωτικής Ευρώπης και οργανικό τμήμα του φιλόδοξου εγχειρήματος της ευρωπαϊκής υπερεθνικής ενοποίησης. Ή έτσι τουλάχιστον φαινόταν τότε.

Στην πραγματικότητα η Βρετανία, ποτέ της δεν ένιωθε τμήμα της Ευρώπης ή, έστω, δεν ταύτιζε τη μοίρα της με τα τεκταινόμενα στην ηπειρωτική Ευρώπη. Αντίθετα φρόντιζε παραδοσιακά να αντιμάχεται κάθε δύναμη που προσπαθούσε να ελέγξει την ευρωπαϊκή ήπειρο είτε ήταν η αυτοκρατορική Γαλλία του Ναπολέοντα, είτε η Ναζιστική Γερμανία, η Σοβιετική Ένωση είτε, σήμερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση. Κυρίως για να διαφυλάξει την πολύκλαυστη ανεξαρτησία της, αλλά και για να διαδραματίζει έναν σημαντικό ρόλο σε μια ήπειρο που την προτιμούσε κατακερματισμένη -γεωπολιτικά πλουραλιστική. Συμμετείχε απρόθυμα στο ευρωπαϊκό εγχείρημα κυρίως για να έχει λόγο στις ευρωπαϊκές εξελίξεις και να τις εμποδίζει, και όχι γιατί πίστευε στο κοινό ευρωπαϊκό μέλλον. Υπήρχαν πάντα στο εσωτερικό της ισχυρές φυγόκεντρες δυνάμεις που πίεζαν για “έξοδο από την Ευρώπη” και για έναν ανεξάρτητο, μοναχικό και “περήφανο” δρόμο, ο οποίος ταίριαζε σε μια πρώην αυτοκρατορική δύναμη που είχε στις αρχές του 20ου αιώνα υπό τον έλεγχο της το 1/5 του πλανήτη μας. Οι δυνάμεις αυτές οδήγησαν τελικά στην μοιραία απόφαση για το Brexit.

Ένα απρόθυμο μέλος

Η Μεγάλη Βρετανία εγκαταλείπει οριστικά κι επίσημα την Ευρωπαϊκή Ένωση στις 29 Μαρτίου 2019, και αυτό, σε τελική ανάλυση,είναι ένα πολύ καλό νέο! Ούτως ή άλλως ήταν πάντα “με το ένα πόδι έξω”, ένα απρόθυμο μέλος της Ένωσης, που πάντα έβαζε προσκόμματα σχεδόν σε οτιδήποτε πέρα από τα στενά εθνικά της συμφέροντακαι απέρριπτε πάντα κάθε σχέδιο πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης.

Η Μεγάλη Βρετανία είναι κληρονόμος μιας παράδοσης, σύμφωνα με την οποία η ύπαρξη της ενωμένης Ευρώπης, συνιστούσε ιστορικά μια απειλή για τη βρετανική ανεξαρτησία. Μπήκε απρόθυμα το 1973 στην τότε ΕΟΚ (σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση), υποστηρίζοντας κυρίως πρακτικές διευθετήσεις για οικονομικά, εμπορικά και τεχνοκρατικά ζητήματα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο κι αποφεύγοντας να εμπλακεί στα μεγάλα ευρωπαϊκά πολιτικά και οικονομικά σχέδια, όπως αυτό του Ευρώ (Οικονομική και Νομισματική Ένωση) ή της μελλοντικής ομοσπονδιοποίησης. Τηρούσε πάντα επιφυλακτική στάση σε κάθε εγχείρημα που, κατά τη γνώμη του Λονδίνου, μπορούσε να μετατρέψει την “ένδοξη κληρονόμο μιας παγκόσμιας αυτοκρατορίας” σε επαρχία της Ευρώπης ή θα έθετε σε κίνδυνο την ειδική σχέση που καλλιεργούσε επιμελώς με τις ΗΠΑ.

Η Βρετανία ευνοούσε μονάχα ένα πρότυπο οικονομικής ολοκλήρωσης με βάση το ελεύθερο εμπόριο των κρατών-μελών, και τίποτε περισσότερο. Προτιμούσε την ευρωπαϊκή διεύρυνση και όχι την εμβάθυνση, σύμφωνα με το “νόμο της μαρμελάδας”: όσο πιο πολύ απλώνεται τόσο λιγότερο παχιά είναι. Προτιμούσε να συντονίζει την εξωτερική πολιτική,την ασφάλεια και την άμυνα, εκτός του πλαισίου της Ε.Ε., δηλαδή με τις ΗΠΑ, γι’αυτό και το Λονδίνο ουδέποτε μεγιστοποίησε την επιρροή της εντός της Ευρώπης. Ουδέποτε ταύτισε το πεπρωμένο της με εκείνο της Ευρώπης.

Το Λονδίνο διατηρούσε μια φθίνουσα σχέσημε τις Βρυξέλλες, πολύ πριν το δημοψήφισμα του 2016. Ποτέ δεν είχε κάποιο φιλόδοξο όραμα για την Ευρώπη, θέτοντας έτσι τον εαυτό του εκτός ευρωπαϊκού παιχνιδιού. Αποτέλεσμα ήταν η Μ. Βρετανία,των 64 εκ. κατοίκων και με το 7ο μεγαλύτερο ΑΕΠ στον κόσμο, να μη θεωρείται γεωστρατηγικός παίκτης, αδυνατώντας να παίξει ακόμη και τον παραδοσιακό ρόλο του Ευρωπαίου ισορροπιστή. Το Brexit ήταν το λογικό επιστέγασμα όλης αυτής της πορείας.

Το κληροδότημα της Αγγλίας στην Ευρώπη

Γιατην ώρα η Ε. Ε. βγήκε ενωμένη από αυτή τη δοκιμασία, αν και θα δημιουργηθεί ένα αρνητικό προηγούμενο, που μπορεί να επαναληφθεί. Το Brexit έδειξεπως η πορεία προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση μπορεί να είναι αντιστρέψιμη, και γι’αυτό απαιτείται περισσότερος εκδημοκρατισμός και άμβλυνση των ανισοτήτων στην Ευρώπη. Από αυτή την άποψη η Ευρώπη μπορεί να κερδίσει πολλά από το Brexit,άσχετα αν φαίνεται για την ώρα πως ακρωτηριάστηκε.

Απότην άλλη κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί τον κρίσιμο ρόλο που διαδραμάτισε η Αγγλία στην πολιτική και οικονομική απογείωση της Ευρώπης, κατά τους δύο προηγούμενους αιώνες. Τον 19ο αιώνα η Ευρώπη κυβερνούσε σχεδόν ολόκληρο τον κόσμο, κυρίως χάρη στην οικονομική και εκσυγχρονιστική ισχύ της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Από τα μέσα του 20ου αιώνα όμως η Βρετανία άρχισε να παρακμάζει με αξιοσημείωτη ταχύτητα και σήμερα, έχοντας εγκαταλείψει την Ε.Ε., δείχνει ακόμη πιο απομονωμένη και κλεισμένη στη περιορισμένη σφαίρα των δικών της συμφερόντων, σε μια εποχή που η παγκόσμια διασύνδεση, η οικονομία και η τεχνολογία καταλύουν σύνορα και τεχνητούς φραγμούς.

Η Μεγάλη Βρετανία εγκαταλείπει την Ευρώπη και αυτό μπορεί να είναι όντως καλό και για τις δύο πλευρές. To θέμαείναι όμως να μην εγκαταλείψει και την Ευρώπη ως “δημοκρατική σφαίρα κοινών αξιών”, που ως ένα βαθμό βασίζεται και στην αγγλική κοινοβουλευτική παράδοση και θεσμούς, που αποτελούν πλέον κτήμα όλης της Ευρώπης. Εκτός από τα Αγγλικά η Μεγάλη Βρετανία έχει κληροδοτήσει πάρα πολλά σε όλη την Ευρώπη και στους λαούς της.

ΤΕΡΓΕΣΤΗ (TRIESTE): Η μικρή πρωτεύουσα του Πουθενά

 

ΤΕΡΓΕΣΤΗ  (ΤRIESTE)

Η ΜΙΚΡΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΟΥ ΠΟΥΘΕΝΑ (Τζέημς Τζόυς)

Επίνειο της άλλοτε πανίσχυρης Αψβουργικής Αυτοκρατορίας.

Μπέπε Σεβερνίνι, Γιώργος Στάμκος

Μελαγχολική και γοητευτική η Τεργέστη μοιάζει με παρένθεση ανάμεσα στο Παρίσι και στη Βιέννη. Η αλήθεια είναι πως υπάρχει πολύ περισσότερη Τεργέστη απ’ όση φανταζόμαστε…

Η Τεργέστη είναι κτισμένη στο βορειοανατολικό άκρο των ακτών της Αδριατικής Θάλασσας. Η πόλη αποτελεί στην ουσία το σημαντικότερο επίνειο της κεντρικής Ευρώπης και μια πύλη προς τον κόσμο των Βαλκανίων. Από το 1382 άνηκε στην Αυτοκρατορία των Αμψβούργων και μετά την κατάλυση της Βενετικής Δημοκρατίας, το 1797 από το Ναπολέοντα, η Τεργέστη καθίσταται ο σημαντικότερος λιμένας της Αδριατικής Θάλασσας. Ο πληθυσμός της εκτινάσσεται από τις 6.000 κατοίκους το 1750 στους 250.000 στο τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά το 1918 και την εξαφάνιση της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας η Τεργέστη έχασε την τεράστια ενδοχώρα της. Πέρασε στον έλεγχο της Ιταλίας αλλά περικυκλώνονταν ασφυκτικά από εδάφη της Γιουγκοσλαβίας. Ο πληθυσμός της δεν μπόρεσε ποτέ να ξεπεράσει τις 250.000 κατοίκους. Μετά το 1991 και τη διάλυση του ανατολικού μπλοκ η Τεργέστη άρχισε και πάλι να αναπτύσσεται δυναμικά, φιλοδοξώντας και πάλι να λειτουργήσει όχι μόνο ως βασικό λιμάνι της Αυστρίας, αλλά και ολόκληρης της Κεντρικής Ευρώπης…

“ Μου αρέσει η Τεργέστη. Δεν ξέρω γιατί. Δεν γεννήθηκα εδώ, δεν μεγάλωσα εδώ, δεν ερωτεύτηκα καν εδώ. Νομίζω πως μου αρέσει η Τεργέστη επειδή είναι ένα γεωγραφικό όριο, ένα διανοητικό όριο και ακόμη περισσότερα. Χωμένη στη βορειοανατολική γωνιά της Ιταλίας, είναι λατινική, γερμανική και σλαβική. Είναι καθολική, ορθόδοξη, εβραϊκή. Είναι ένας τόπος λογοτεχνίας και εμπορίου. Ο Νότος σταματά εδώ: η Αδριατική Θάλασσα γλείφει τις ακτές της Ευρώπης κι ύστερα αποφασίζει ότι δεν μπορεί να πάει παραπέρα. Ο Βορράς σταματά εδώ: το οροπέδιο του Καρστ είναι μια βεράντα της ηπείρου, την οποία οι κάτοικοι της Βιέννης επισκέπτονταν ανά τους αιώνες για να απολαύσουν τη θέα. Η Ανατολή σταματά εδώ: οι αναστεναγμοί της Ρωσίας δεν προχώρησαν ποτέ περισσότερο. Η Δύση σταματά εδώ: οι νατοϊκές βάσεις που είναι έτοιμες να αποκρούσουν τους εισβολείς από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας παραμένουν διασκορπισμένες τριγύρω” (Μπέπε Σεβερνίνι).

Η Τεργέστη δημιουργήθηκε από την Αυτοκρατορία των Αψβούργων, που δεν διέθετε πολλές παράκτιες εκτάσεις. Στις αρχές της δεκαετίας του 1700 δεν ήταν παρά ένα μεγάλο χωριό ψαράδων, καλλιεργητών και εργαζόμενων στα αλατωρυχεία. Η αυτοκρατορία τη μετέτρεψε σε λιμάνι, με μονοπώλιο εισαγωγών και εξαγωγών, προνομιακούς φόρους και χαμηλούς σιδηροδρομικούς δασμούς – έναν κόσμο που μαράζωσε πριν από έναν αιώνα.

ΤΕΡΓΕΣΤΗ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ

Η σχέση της Τεργέστης με τον Ελληνισμό μετρά ιστορία αρκετών αιώνων. Ακόμη και σήμερα ο ταξιδιώτης από την Ελλάδα, που παίρνει το Φέρι Μποτ Πάτρα-Τεργέστη, έχει την αίσθηση πως ακολουθεί τον ανιχνευτικό πλου των πρώτων Ελλήνων των Ιονίων Νήσων, της Πελοποννήσου και της δυτικής Ελλάδας, που έφτασαν σ’ αυτό το φιλόξενο λιμάνι στις αρχές του 18ου αιώνα.

Προσεγγίζοντας στο λιμάνι της Τεργέστης ο ταξιδιώτης από την Ελλάδα αντικρίζει στην παραλία το επιβλητικό Palazzo Carciotti (Μέγαρο Καρτσιώτη), το Κτίριο της Ελληνικής Κοινότητας και δίπλα του τον ελληνο-ορθόδοξο ναό του Αγίου Νικολάου. Λίγο πιο πέρα, μετά το μεγάλο κανάλι (Canal Grande), βρίσκεται και ο σέρβικος ορθόδοξος ναός του Αγίου Σπυρίδωνα –μια απόδειξη της έντονης σχέσης αυτής της πόλης με τους ορθόδοξους λαούς των Βαλκανίων…

Τον 19ο αιώνα οι Έλληνες αποτελούσαν το 12% του πληθυσμού της Τεργέστης. Είχαν τις δικές τους επιχειρήσεις, εκκλησίες, σχολεία, λέσχες και κοιμητήρια. Οι περισσότεροι ήταν έμποροι και επιχειρηματίες, αξιότιμα μέλη της τοπική αστικής τάξης. Στο χρηματιστήριο της πόλης το 28% των μετοχών που διακινούνταν άνηκαν σε ελληνικές επιχειρήσεις.

Οι περισσότεροι Έλληνες της Τεργέστης ήταν έμποροι, τεχνίτες ή ασχολούνταν με ναυτιλιακές επιχειρήσεις. Ορισμένοι Έλληνες απέκτησαν τεράστιες περιουσίες και τα μέγαρα που έκτισαν κοσμούν μέχρι σήμερα αυτή την πόλη της Αδριατικής. Χαρακτηριστικό της εμπορικής δραστηριότητας των Ελλήνων στα τέλη του 18ου αιώνα είναι το γεγονός ότι εκείνη την εποχή ιδρύεται στην Τεργέστη η πρώτη ελληνική ασφαλιστική εταιρεία (Societa Greca di Assicurazioni). Επιφανείς Έλληνες επιχειρηματίες και επιστήμονες, όπως ο Παύλος Ράλλης (1845-1907), ο Άγγελος Γιαννικέσης, ο Κωνσταντίνος Οικονόμου, η οικογένεια Χατζηκώστα και η οικογένεια Στρατή, έβαλαν την προσωπική τους σφραγίδα στην ιστορία της Τεργέστης. Ως ένα βαθμό τα επιφανή μέλη της Ελληνικής Κοινότητας αποτελούσαν τμήμα της «αριστοκρατίας» της Τεργέστης. Δυστυχώς οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις μετά τον Πρώτο και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο άλλαξαν την τύχη της Τεργέστης και οδήγησαν στη συρρίκνωση του Ελληνισμού της πόλης. Ο Ελληνισμός της Τεργέστης μπορεί να συρρικνώθηκε αλλά δεν εξαφανίστηκε. Συνέχισε να ζει και να εξελίσσεται και να εμπλουτίζεται με το «νέο αίμα» των φοιτητών πλέον που άρχισαν να καταφθάνουν εδώ από την Ελλάδα κατά τη δεκαετία του 1970 και του 1980. Οι Έλληνες συνεχίζουν να βρίσκουν τη φιλόξενη γη της Τεργέστης ένα δυναμικό περιβάλλον που τους γοητεύει και συνεχίζει να τους προσφέρει ευκαιρίες για την πρόοδό τους…

Η ΤΕΡΓΕΣΤΗ, Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΤΖΕΗΜΣ ΤΖΟΙΣ, Ο «ΟΔΥΣΣΕΑΣ» ΚΑΙ ΟΙ ΈΛΛΗΝΕΣ

Η Τεργέστη αποτελούσε πάντα ένας τόπο μυθοπλασίας, που ενέπνεε καλλιτέχνες και συγγραφείς. Ίσως δεν είναι ευρύτερα γνωστό αλλά η πόλη της Τεργέστης και οι άνθρωποι της ελληνικής παροικίας επέδρασαν στο έργο του μεγάλου Ιρλανδού συγγραφέα Τζέημς Τζόις. Ο Τζόις έζησε στην Τεργέστη από το 1905 μέχρι το 1915 και έπειτα για ένα ακόμη χρόνο μέχρι το 1919, πριν αναχωρήσει οριστικά για το Παρίσι. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Τεργέστη ο Τζόις θα εμπνευστεί και συγγράψει αρκετά έργα, όπως το «Δουβλινέζοι». Εδώ θα εμπνευστεί και το μεγαλύτερο ίσως λογοτεχνικό του έργο, τον «Οδυσσέα». Οι οικονομικές δυσκολίες είχαν αναγκάσει τον Τζέημς Τζόις να περιπλανηθεί για κάποιο διάστημα στη μιζέρια των ενοικιαζόμενων δωματίων της Τεργέστης, όπου θα συγχρωτιστεί με το λαϊκό στοιχείο και θα γνωρίσει και Έλληνες εργάτες, που θα αποτελέσουν «πρώτη ύλη» έμπνευσης για τον «Οδυσσέα» του. Ο Τζόις γνώρισε επίσης και επιφανείς Έλληνες της πόλης, προστάτες των γραμμάτων και των τεχνών, στο πρόσωπο των οποίων θα αισθανθεί μια ασφάλεια αντίστοιχη εκείνης που περιγράφεται στο τέλος του βιβλίου «Οδυσσέας»….

TO ΔΙΛΗΜΜΑ ΤΗΣ ΣΗΜΕΡΙΝΗΣ ΤΕΡΓΕΣΤΗΣ

Από τότε, η Τεργέστη έχει περάσει πολλά. Την πήρε πίσω η Ιταλία το 1918 και ο φασισμός τη μετέτρεψε σε εμβληματική του πόλη. Την κατέλαβαν οι Ναζί το 1943, για να την πάρουν πίσω οι γιουγκοσλάβοι κομμουνιστές το 1945. Το 1947, εγκαταστάθηκε εκεί αγγλοαμερικανική στρατιωτική κυβέρνηση. Μόλις το 1954 εντάχθηκε στο ιταλικό κράτος.

Σήμερα, επιτέλους, είναι μια ανθηρή και ειρηνική ευρωπαϊκή πόλη. Το λιμάνι, οι ασφαλιστικές εταιρείες, οι επιχειρήσεις του καφέ και τα ναυπηγεία παρέχουν απασχόληση σε όλους. Είναι μια πόλη όμως που πολιτικά μετακινείται συνεχώς, καθώς βρίσκεται στο ολισθαίνον τεκτονικό ρήγμα της ευρωπαϊκής ισχύος.

Πάνω απ’ όλα, όμως, η Τεργέστη αντανακλά τα διλήμματα που έχει σήμερα η Ιταλία υπό τη νέα εθνικιστική της κυβέρνηση. Η κυβέρνηση αυτή, που αποτελείται από δύο ευρωσκεπτικιστικά κόμματα, είναι για πρώτη φορά στραμμένη προς την Ανατολή. Η Τεργέστη όμως ήταν πάντα ένα δυτικό φυλάκιο και διευκόλυνε τη μεταφορά ανθρώπων από περιοχές όπως η Δαλματία και η Ιστρια (που ανήκουν σήμερα στην Κροατία, αλλά φιλοξενούσαν επί αιώνες πολλούς Ιταλούς) προς την Ιταλία και άλλες χώρες της ΕΕ. Η πόλη ήταν πάντα υπερήφανη για αυτόν τον ρόλο και τώρα προσπαθεί να παρακολουθήσει τις εξελίξεις. Η σημερινή ιταλική κυβέρνηση κοιτάζει άραγε απλώς προς Ανατολάς ή οδεύει προς τα εκεί;

Η Τεργέστη φοβόταν πάντα τα μεγάλα γεγονότα της ιστορίας και διαισθανόταν τους αβέβαιους καιρούς. Η Ανατολή φιλοξενεί άραγε παλιούς εχθρούς ή καινούργιους φίλους;

Αν και βρίσκεται στις παρυφές του βαλκανικού κόσμου η Τεργέστη είναι μια πόλη πλούσια σε αντιθέσεις, με μια ετερογένεια και μια πολλαπλότητα στοιχείων, που ποτέ δεν συμπτύχθηκαν σε μια ομοιογενή ενότητα. Το μοντέλο της ετερογένειας της Τεργέστης, είναι αυτό που χαρακτηρίζει ανά τους αιώνες και ολόκληρα τα Βαλκάνια. Υπό αυτή την έννοια η Τεργέστη, αν και εξωτερικά μοιάζει με πόλη της Κεντρικής Ευρώπης, είναι στην ουσία μια πόλη με «Βαλκανική Ψυχή»

* Ο Μπέπε Σεβερνίνι είναι αρχισυντάκτης του περιοδικού 7 της Corriere della Sera.

* Ο Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com) είναι δημοσιογράφος, ειδικός για τα Βαλκάνια,και συγγραφέας αρκετών βιβλίων σχετικών με τα Βαλκάνια. Το νέο του βιβλίο έχει τίτλο ΒΑΛΚΑΝΙΑ TERRA INCOGNITA.

ΟΙ «ΓΕΩΛΟΓΙΚΕΣ ΜΑΧΕΣ» ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Η ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Που οφείλεται το μοναδικής ομορφιάς ανάγλυφο της Ευρώπης και της Ελλάδας;

Γράφει ο Γιώργος Στάμκος 

Το μοναδικό ανάγλυφο της Ευρώπης, των Βαλκανίων και ειδικά της Ελλάδας είναι αποτέλεσμα πολλαπλών γεωλογικών συγκρούσεων. Είναι πραγματικά ένα «γεωλογικό σάντουιτς» τριων γεωλογικών εποχών. Απολιθώματα πατημασιών προϊστορικών ζώων ενττυπώθηκαν σε πανάρχαιους βράχους ψηλά στα ορεινά ανάγλυφα της Ευρώπης, που κάποτε ήταν απλώς ακτές της Πανγγαίας, από την οποία κάποτε διασπάστηκε και η Ευρώπη.

Οι Άλπεις σχηματίστηκαν πριν από 300 εκατομμύρια χρόνια -κάτι που θεωρείται μικρό μέγεθος σε σχέση με τους Γεωλογικούς Αιώνες. Πρώτος ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι παρατήρησε απολιθώματα θαλάσσιων ζώων στις πλαγιές των Άλπεων, 300 χιλιόμετρα μακριά από τη θάλασσα…

Ποια γιγαντιαία δύναμη ανύψωσε τον αρχαίο θαλάσσιο πυθμένα της Μεσογείου στις πλαγιές και κορυφές των Άλπεων;

Η αφρικανική «γεωλογική μπουλντόζα» πιέζει την Ευρώπη συνεχώς, δημιουγώντας σειρά ηφαιστείων και αλλεπάλληλους σεισμούς σε Ιταλία και Ελλάδα. Το 90% της χώρας μας δημιουργήθηκε από ηφαιστειακές εκρήξεις.

Οι μελλοντικές «γεωλογικές μάχες» της Ευρώπης και της Ελλάδας θα γραφτούν, όπως πάντα στα πετρώματά της, και η Ελλάδα, όπως τη γνωρίζουμε, θα χαθεί για πάντα. Αλλά εμείς δεν θα ζούμε ως τότε για να το δούμε. Άλλωστε η σταθερότητα του πλανήτη μας είναι φαινομενική και οφείλεται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι δεν έχουμε μεγάλη διάρκεια ζωής.

Σαν ένα ολοζώντανο πλάσμα κάτω από τα πόδια μας, που ζει, εισπνέει κι εκπνέει και είναι έτοιμο ανά πάσα στιγμή να εκραγεί, αποκαλύπτοντας πόσο εφήμερη είναι η ζωή και ο πολιτισμός μας. Η Γη είναι ενιαία και εύθραυστη…

ΑΥΤΟΝΟΜΙΣΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ: Το Τέλος της Ε.Ε. Όπως την Ξέραμε;

ΑΥΤΟΝΟΜΙΣΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

Η ΑΦΥΠΝΙΣΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΜΙΚΡΟ-ΕΘΝΙΚΙΣΜΩΝ

Πόσο εύθραυστο είναι το εθνολογικό μωσαϊκό της Ευρωπαϊκής Ένωσης;

ETHNIC REVIVAL?

GAELIC REVIVAL (ΚΕΛΤΙΚΗ ΑΝΑΒΙΩΣΗ) # ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΕΥΡΩ-ΒΑΒΕΛ # ΤΟ ΕΘΝΟ-ΜΩΣΑΪΚΟ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ # ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΗ ΓΑΛΛΙΑ # ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ ΟΠΩΣ ΤΗΝ ΞΕΡΑΜΕ # ΑΥΤΟΝΟΜΙΣΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

 

“Τα σύνορα υπάρχουν χάριν των ανθρώπων που τα υφίστανται και όχι, αντιστρόφως, οι άνθρωποι χάριν των συνόρων. Τα σύνορα δεν είναι ούτε αιώνια ούτε αμετάβλητα, για τον πολύ απλό λόγο ότι δεν είναι ούτε αιώνιοι ούτε αμετάβλητοι οι λαοί που περιέχουν. Και μια σύγχρονη δημοκρατία (πρέπει να) μπορεί να διαχειρίζεται ακόμη και μια τέτοια δοκιμασία”.

Δρ. Αθανάσιος Αναγνωστόπουλος

Γράφει ο Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com)

 

Από την εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας η ιστορία της Ευρώπης είναι μια ιστορία σκλαβιάς και όχι ελευθερίας. Οι λαοί της ποτέ δεν ήταν απολύτως ελεύθεροι. Υπήρξαν πάντα σκλάβοι του «παγκόσμιου μύθου» της Pax Romana, που συνεχίστηκε με το Χριστιανισμό, το Διαφωτισμό, τον Κομμουνισμό και τον Φιλελευθερισμό. Υπήρξαν σκλάβοι ισχυρών αυτοκρατοριών, αλλά και συγκεντρωτικών εθνικιστικών κρατών.

Η ιστορία της σκλαβιάς των Ευρωπαίων συνεχίζεται ως σήμερα. Τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (ΜΜΕ) τους λένε πως να ζήσουν και τι ν’ αγοράσουν, οι εκκλησίες τι να πιστεύουν και να ελπίζουν, τα σχολεία και τα πανεπιστήμια τους λένε τι είναι αληθινό, οι νόμοι τι είναι «πολιτικώς ορθό», το ΔΝΤ, το ΝΑΤΟ και οι διάφορες ντιρεκτίβες γραφειοκρατών αποφασίζουν πως οι χώρες τους πρέπει να κυβερνούνται.

Αντίθετα απ’ ότι πιστεύεται οι σημερινοί Ευρωπαίοι δεν έχουν παρά ελάχιστη δόση ελευθερίας: σκεφτείτε απλά το πόσο θάρρος χρειάζεται για να διαφωνήσει κανείς με την κυρίαρχη άποψη που προβάλλουν τα ΜΜΕ. Κάτι τέτοιο ισοδυναμεί με «αυτοκτονία». Πολλοί ακροδεξιοί λαϊκιστές κι ορκισμένοι εχθροί της παγκοσμιοποίησης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), προβάλλουν την άποψη ότι απέναντι στο ανελέητο σύγχρονο πρόσωπο της σκλαβιάς των Ευρωπαίων απαιτείται μια ευρωπαϊκή “εθνική αναγέννηση”. Γι’ αυτούς η μόνη Ευρώπη που μπορεί να υπάρξει είναι η «Ευρώπη των Εθνών», η «Ευρώπη των Πατρίδων» (Europe des patries) και όχι μια γραφειοκρατική και οικονομοκεντρική Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι ίδιοι απορρίπτουν την ΕΕ ως εχθρό των εθνών και ιδιαίτερα των εθνών-κρατών, επιδιώκοντας την επιστροφή σε προγενέστερες μορφές εθνικής κυριαρχίας.

Στα πλαίσια ωστόσο των κρατών-μελών, που συγκροτούν την Ε.Ε. δραστηριοποιούνται αυτονομιστικά και χωριστικά κινήματα που στρέφονται τόσο ενάντια στα σύγχρονα συγκεντρωτικά έθνη-κράτη της Ευρώπης, όσο κι ενάντια στο απρόσωπο γραφειοκρατικό μοντέλο της Ε.Ε. Τα κινήματα αυτά είναι περισσότερο αυτονομιστικά παρά χωριστικά. Οι οπαδοί τους επιθυμούν την απόκτηση πολιτισμικής, κοινωνικής και οικονομικής αυτονομίας, παραμένοντας ωστόσο μέσα στο πολιτικό-στρατιωτικό πλαίσιο του κράτους, στο οποίο ζουν εδώ και αιώνες. Επιδιώκουν την αναγνώριση της ξεχωριστής εθνικής τους ταυτότητας εντός όμως του πλαισίου της κρατικής-εδαφικής οντότητας όπου ανήκουν και η οποία δεν μπορεί εύκολα να διαρραγεί εξ αιτίας τόσο των κοινών ιστορικών μνημών, όσο και για λόγους οικονομικού συμφέροντος. Ορισμένες φορές συμβαίνει τα κινήματα αυτά να μην είναι εχθρικά με την ιδέα της Ε.Ε: την αναγνωρίζουν ως αναγκαίο κακό για την επίτευξη συνεργασίας μεταξύ των εθνών, και βλέπουν με καλό μάτι το όραμα μιας ευρωπαϊκής ομοσπονδίας, εφόσον οι περισσότεροι αυτονομιστές είναι ταυτόχρονα και οπαδοί της ομοσπονδίας (euro-federalists).

Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟΥΣ ΕΘΝΟΤΙΚΟΥΣ ΜΥΘΟΥΣ

Καθώς λοιπόν η Ευρωπαϊκή Ένωση επιχειρεί να μετασχηματιστεί σταδιακά σε ομοσπονδία, δεκάδες αυτονομιστικά και χωριστικά κινήματα απειλούν, αν εκφραστούν με βίαιο τρόπο, να τινάξουν στον αέρα τα έθνη-κράτη από τα οποία συντίθεται. Αυτή η νέα «εθνική αφύπνιση» παρατηρείται κυρίως σε βιομηχανικές κοινωνίες, στους κόλπους ισχυρών και καλά οργανωμένων κρατών με υψηλό βιοτικό επίπεδο. Ξεκίνησε τη δεκαετία του 1960, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. Ιρλανδία, Σκοτία και Καταλανία) προϋπήρχε. Βασική αιτία ήταν η αίσθηση παραμέλησης ή καταπίεσης της μειονοτικής ταυτότητας από το συγκεντρωτικό κράτος. Η αφύπνιση αυτή εκφράστηκε με το συλλογικό αίτημα της εθνοτικής αυτονομίας, και στηρίχτηκε στην πολιτιστική, λογοτεχνική, γλωσσική, και ιστορική αναγέννηση. Για την πολιτικοποίηση των ευρύτερων στρωμάτων της εθνοτικής κοινότητας βασικό ρόλο έπαιξε η ιντελιγκέντσια, δηλαδή οι «επαγγελματίες διανοούμενοι», που ξαναζωντάνευσαν τα έθιμα, τις γλώσσες, ανακάλυψαν την εθνοτική ιστορία, επανακαθιέρωσαν τελετουργίες και παραδόσεις, προσδίδοντας σ’ όλα αυτά εθνικό πολιτικό νόημα.

Βρισκόμαστε σε μια νέα φάση της διαδικασίας λαϊκών κινητοποιήσεων υπέρ της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας στην Ευρώπη, κατά την οποία το άτομο πολιτικοποιείται προς την κατεύθυνση της δημιουργίας μιας πολιτισμικά διακριτής «εθνοτικής ομάδας». Δεν πρέπει ωστόσο να μας διαφεύγει ότι αυτές οι κινητοποιήσεις παραμένουν στην ουσία τους κινήματα «υποτελών λαών», που στρέφονται ενάντια στα κυρίαρχα έθνη και στα «ξένα» κράτη και βεβαίως στις ελίτ που τα κυβερνούν.

Αυτή σύγχρονη αναβίωση του εθνοτικού εθνικισμού, που σαρώνει τις βιομηχανικές κοινωνίες των χωρών της Ε.Ε., εκφράζεται μέσω της επιστροφής στο παρελθόν του «επίδοξου έθνους». Εκεί η κοινότητα ανακαλύπτει ένα πνευματικό πλαίσιο, κι ένα χώρο για τους ανέστιους πόθους της. Αυτό το «ωραιοποιημένό παρελθόν» καλείται να διδάξει στις σημερινές γενιές τις αρετές των «ηρώων» προγόνων και θα υπενθυμίσει τα σημερινά της καθήκοντα. Να αποκαλύψει την αληθινή φύση, τα αυθεντικά βιώματα και το μυστικό πεπρωμένο της αφυπνισμένης εθνότητας. Έτσι η εθνότητα ανακαλύπτει και πάλι την ιδιαίτερη ταυτότητα της μέσω της ταύτισης με το τοπίο, την ιστορία, την αναβίωση εξαφανισμένων εθίμων, τελετουργιών και γλωσσών.

GAELIC REVIVAL: Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΣ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΚΕΛΤΩΝ

Συχνά η νέα εθνική κοινότητα αναγκάζεται να «επινοήσει» ένα μεγάλο κομμάτι του «εαυτού» της, προκειμένου να διεκδικήσει τη θέση της στην ιστορία. Ταυτιζόμενη με το τοπίο και την ιστορικότητα του, η εθνότητα απαιτεί από τους άλλους να τη θεωρούν «αυτόχθονα», άσχετα αν δεν υπάρχουν αδιάψευστα στοιχεία που συνηγορούν στην ύπαρξη συνέχειας. Η εθνότητα επιχειρεί την «πνευματική χαρτογράφηση» της πατρίδας, που αποτελεί και την «ιστορική γη» των προγόνων της. Πρόκειται για τον τόπο στον οποίο η μορφολογία του εδάφους και οι άνθρωποι έχουν ασκήσει αμοιβαία κι θετική επίδραση ο ένας στον άλλον επί αιώνες. Έτσι, ακόμη και τα μνημεία π.χ. το Στόουνχετζ, «πολιτογραφούνται» ως φυσικά στοιχεία, συνδέονται με το τοπίο και θεωρούνται ένα μ’ αυτό! Η πατρίδα γίνεται θησαυροφυλάκιο ιστορικών μνημών και συνειρμών, ο τόπος όπου οι «δικοί τους» σοφοί, άγιοι και ήρωες έζησαν, έδρασαν και προσευχήθηκαν. Τα βουνά, τα ποτάμια, οι ακτές, οι λίμνες και οι πόλεις γίνονται «ιερά» –τόποι λατρείας και ανάτασης στα εσωτερικά νοήματα των οποίων μπορούν να εμβαθύνουν μόνον οι μυημένοι, δηλαδή τα συνειδητοποιημένα μέλη της εθνότητας, που αποτελούν και την ιντελιγκέντσια της.

Η αφύπνιση των εθνοτικών εθνικισμών στη Δυτική Ευρώπη στηρίχτηκε και στους μύθους. Οι μύθοι είναι «ιστορίες χωρίς τέλος» και γι’ αυτό κάθε εποχή αφηγείται ξανά τους μύθους της. Οι μύθοι υπηρετούν τη συνεχή πίστη στην επικαιρότητα του παρελθόντος. Οι μύθοι είναι κι ένα ταξίδι στο χρόνο: ο αφηγητής ταξιδεύει σε εποχές όπου οι θεοί ήταν ακόμη ζωντανοί. Το παγανιστικό παρελθόν αναβιώνει ενισχύοντας με τη σειρά του τη νεότευκτη εθνοτική ταυτότητα.

Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί η λεγόμενη «Γαελική (κέλτικη) αναβίωση» (Gaelic Revival), που εκδηλώθηκε αρχικά στην Ιρλανδία του 19^ου αιώνα για να εξαπλωθεί στη συνέχεια σ’ όλες τις περιοχές με κέλτικο εθνολογικό υπόστρωμα και παρελθόν. Υπήρξε βασικά ένα κίνημα για την αναβίωση του κέλτικου πολιτισμού με την αναζωογόνηση του ενδιαφέροντος για την αρχαία ιρλανδική γλώσσα, λογοτεχνία και ιστορία. Κυρίαρχο στοιχείο αποτελούσε ο «λογοτεχνικός μεσαιωνισμός», που παρακινούσε στην επιστροφή στα αρχαία κελτικά έπη όπως π.χ. στον Κύκλο του Ώλστερ κ.α. Στα πλαίσια αυτής της αφύπνισης έχουμε και την αναβίωση του χέρλινγκ, του ιρλανδέζικου χόκεϊ καθώς και των παραδοσιακών τραγουδιών στη Βρετάνη.

Το όραμα της «Γαελικής αναβίωσης» περιέκλειε τόσο στοιχεία παγανιστικά όσο και χριστιανο-καθολικά, καθώς οι οπαδοί αυτού του «πολιτισμικού» εθνικισμού τόνιζαν τη «χρυσή» ιρλανδική εποχή των Βασιλέων του Τάρα, αλλά και του άγιου Πατρικίου, όπως αυτή παρουσιάζονταν στον Κύκλο του Ώλστερ. Στο έπος αυτό περιγράφεται μια ωραιοποιημένη αριστοκρατική πολεμική κοινωνία αποτελούμενη από συντροφιές πολεμιστών (φιάνα) και πρόσχαρων βάρδων (φίλιντ), γεμάτη πνευματική σοφία, που ζούσε ελεύθερα στην καταπράσινη ύπαιθρο. Για άλλους ήταν μια εποχή φημισμένη για τα μοναστήρια, την κέλτική τέχνη και τη χριστιανική παιδεία, όταν η Ιρλανδία διατηρούσε μόνη της τη φλόγα του πολιτισμού μέσα στην βαρβαρική Δύση! Έχουμε δηλαδή τη λατρεία τόσο Κελτών ηρώων, όσο και χριστιανών λογίων-ιεραποστόλων, ένας συνδυασμός που ενίσχυσε την νέα ιρλανδική ταυτότητα.

Πέρα από τον κέλτικο κόσμο ο «λογοτεχνικός μεσαιωνισμός», εμποτισμένος στη λατρεία της αγροτικής ζωής και του τοπικισμού, εκδηλώθηκε τον 19^ο αιώνα και στο γερμανικό χώρο μέσω της «γοτθικής αναβίωσης» και του Sturm und Drang (Θύελλα και Ορμή), που ήταν μια αντίδραση στη λατρεία του Διαφωτισμού και του ορθολογισμού που προωθούσε. Στα πλαίσια αυτής της αναβίωσης έχουμε και την ανακάλυψη της Έδα (Edda), μιας συλλογής της αρχαίας ισλανδικής λογοτεχνίας του 800 με 1000 μ.Χ., που αποτελεί τη βάση του θρύλου του Νιμπελούγκεν και κύρια πηγή της γερμανικής μυθολογίας. Επίσης την ίδια εποχή έχουμε και τη σύνθεση της Καλεβάλα, ενός φιλανδικού έπους που εξιστορούσε περιπέτειες από την «Γη των Ηρώων» του 1^ου μ.Χ. αιώνα, και χρησιμοποιήθηκε ως πρότυπο από την αναγεννημένη Φιλανδία ενάντια στη σουηδική πολιτιστική κυριαρχία και στη ρωσική πολιτική εξουσία. Η αναβίωση προγενέστερων επών συνέβαινε σχεδόν πάντα στα πλαίσια «πολιτισμικών πολέμων» που αποσκοπούσαν μακροπρόθεσμα στην ανεξαρτησία των υποτελών και καταπιεσμένων ευρωπαϊκών εθνοτήτων.

ΜΙΑ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΕΥΡΩ-ΒΑΒΕΛ

Καθώς διανύουμε τη δεύτερη δεκαετία του 21^ου αιώνα γινόμαστε μάρτυρες μιας κοσμοϊστορικής μεταστροφής από τον συγκεντρωτισμό στην αποκέντρωση. Για περισσότερο από δύο αιώνες στην ευρωπαϊκή ήπειρο η ισχύς κατευθύνονταν από τις περιφέρειες προς τα κέντρα. Σήμερα όμως η κατεύθυνση είναι αντίστροφη. Η ισχύς ρέει πλέον μακριά από τα κέντρα, κυρίως στα ομόσπονδα κράτη, και μετακυλά στις περιοχές, στην τοπική αυτοδιοίκηση, και τελικά στους ίδιους τους πολίτες. Αρκετοί αναλυτές επισημαίνουν αυτή την κατεύθυνση, ενώ άλλοι πιο συντηρητικοί, όπως ο Αμερικανός δημοσιογράφος Robert D. Kaplan, κάνουν λόγο για «επερχόμενη παγκόσμια αναρχία». Όπως και να ‘χει το η νέα τάση της αποκέντρωσης ενισχύει όσο τίποτε άλλο τις αυτονομιστικές και αποσχιστικές τάσεις πολλών εθνοτικών κινημάτων στην Ε.Ε. Ποια είναι όμως αυτά τα κινήματα, και ποιες γλώσσες μιλούν οι οπαδοί τους;

Σε πολλές περιοχές των κρατών μελών της Ε.Ε. υπάρχουν αυτόχθονες ομάδες που μιλούν κάποια γλώσσα διαφορετική από εκείνη της πλειοψηφίας. Υπολογίζονται σε 40 εκατομμύρια οι πολίτες της Ε.Ε. που μιλούν σε καθημερινή βάση όχι μόνον την επίσημη γλώσσα του κράτους τους αλλά και τη γλώσσα της περιοχής ή της μειονότητας στην οποία ανήκουν, η οποία και μεταδόθηκε από γενιά σε γενιά.

Ορισμένες απ’ αυτές τις γλώσσες είναι ευρύτατα διαδεδομένες, ενώ κάποιες άλλες απειλούνται με εξαφάνιση. Τα καταλανικά για παράδειγμα μιλιούνται από επτά με δέκα εκατομμύρια ανθρώπους στην Ισπανία, στη Γαλλία και στην Ιταλία (Σαρδηνία). Άλλες «ανεπίσημες» γλώσσες που μιλιούνται στην Ε.Ε. είναι τα βασκικά στην Ισπανία, τα βρετονικά, τα κορσικανικά και τα ακουϊτανικά στη Γαλλία, τα γαλικιανικά στην Ισπανία, τα φρισιακά στην Ολλανδία και Γερμανία, τα γαελικά και τα ουαλικά στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα σορβικά στην (ανατολική) Γερμανία, τα γκρίκο (ελληνική διάλεκτος) στη νότιο Ιταλία κ.α.

Μια άλλη κατηγορία γλωσσικών κοινοτήτων στην Ε.Ε. αποτελούν οι μειονότητες των γειτονικών κρατών, όπως για παράδειγμα οι γερμανόφωνοι της Γαλλίας (Αλσατία), της Δανίας (Σλέσβικ), του Βελγίου, και της Ιταλίας (νότιο Τυρόλο). Συνολικά υπάρχουν στο χώρο της Ε.Ε. 40 αυτόχθονες τοπικές ή μειονοτικές γλωσσικές κοινότητες, που αποτελούν ένα πραγματικό πολιτιστικό θησαυρό για τις χώρες που τις φιλοξενούν.

Μολονότι η ακριβής κατάσταση και θέση των γλωσσικών κοινοτήτων δεν είναι η καλύτερη δυνατή, ένας αριθμός από κοινά συμφέροντα συνδέει τα μέλη αυτών των ομάδων που βρίσκονται σε διαφορετικές χώρες της Ένωσης. Κάποιες κοινότητες συνδέονται μέσα από τα σύνορα των κρατών-μελών, όπως οι Βάσκοι της Ισπανίας που συνδέονται εύκολα με τους ομοεθνείς τους της Γαλλίας. Άλλοι πάλι έχουν κοινή παραδοσιακή κουλτούρα και ιστορικούς δεσμούς, όπως οι κέλτικες γλωσσικές ομάδες στη Γαλλία, την Ιρλανδία και στο Ηνωμένο Βασίλειο.

ΘΑ ΔΙΑΛΥΘΕΙ Η ΠΟΛΥΧΡΩΜΗ ΙΤΑΛΙΑ;

Τα περισσότερα κινήματα προτιμούν, όπως προαναφέραμε, την αυτονομία από την απόσχιση. Οι οπαδοί τους καλλιεργούν μια διττή ταυτότητα: την τοπική πολιτισμική-εθνοτική (π.χ. βρετονική) και την κρατική πολιτική-εθνική (π.χ γαλλική). Ωστόσο αρκετοί πολιτικοί φορείς αυτών των εθνοτήτων προσβλέπουν απροκάλυπτα στην ανεξαρτησία και την απόσχιση, απειλώντας με διάλυση μια σειρά από μεγάλα έθνη-κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τα σημαντικότερα χωριστικά πολιτικά κόμματα στην Ε.Ε., που ανήκουν στην Ελεύθερη Ευρωπαϊκή Συμμαχία των Δημοκρατικών Κομμάτων των Ευρωπαϊκών Λαών (European Free Alliance Democratic Party of the European Peoples) είναι τα εξής: Scottish National Party (Σκοτία), Plaid Cymru (Ουαλία), the Flemish VollksUnie (Βέλγιο), The Partito Sardo d’Azione (Σαρδηνία), Union Valdotaine, The Basque Eusko Alkartasuna (Χώρα των Βάσκων), the Blocque Nacionalista Galego (Γαλικία).

Ένα από τα πιο ευάλωτα στις αποσχιστικές και αυτονομιστικές τάσεις έθνη-κράτη της Ε.Ε. είναι αναμφίβολα η Ιταλία. Στη γειτονική μας χώρα δραστηριοποιούνται δεκάδες κινήματα, πολιτικοί φορείς και ομάδες, που επιδιώκουν την ομοσπονδιοποίηση ή ακόμη και τη διάλυση της. Αυτές οι φυγόκεντρες τάσεις δεν πρέπει να μας παραξενεύουν, εφόσον μέχρι τα μέσα του 19^ου αιώνα η Ιταλία δεν ήταν παρά ένα συνοθύλευμα μικρών βασιλείων και πόλεων-κρατών με υψηλό τοπικιστικό φρόνημα. Δεν υπήρχε κοινή ιστορία (με εξαίρεση τη ρωμαϊκή), κοινή καταγωγή, ούτε καν κοινή γλώσσα. Οι κάτοικοι του Πεδεμοντίου και οι Λομβαρδοί ήταν διαφορετικοί λαοί με διαφορετικές πολιτικές και ιστορικές εμπειρίες από τους Τοσκανούς, του Αιμιλιάνους, τους Σικελούς, τους Ναπολιτάνους κλπ. Μόνον το 2.5 % του πληθυσμού της χερσονήσου ήξερε Τοσκανικά την περίοδο της ενοποίησης, τη σημερινή επίσημη γλώσσα της Ιταλίας. Στη σημερινή Ιταλία τα λεγόμενα ΠαδανικάΙ, δηλαδή οι βόρειες ιταλικές γλώσσες (Λομβαρδικά, Βενετικά, Πεδεμοντιακά κ.α.), που είναι πλησιέστερα προς τη γαλλική γλώσσα, κοντεύουν να εξαφανιστούν εξ αιτίας της καθιέρωσης της τοπικής γλώσσας της Τοσκάνης (τα γνωστά μας ιταλικά) ως την επίσημη γλώσσα της χερσονήσου.

Την περίοδο του Μουσολίνι το φασιστικό καθεστώς επιχείρησε να εξαλείψει τις τοπικές ιδιαιτερότητες και ταυτότητες και να ομογενοποιήσει τη χώρα. Δεν το κατόρθωσε. Το 1948 αποφασίστηκε ο διοικητικός διαχωρισμός της Ιταλίας σε είκοσι επαρχίες, εκ των οποίων οι τέσσερις είχαν καθεστώς «ειδικής αυτονομίας» (Σικελία, Σαρδηνία, Κοιλάδα της Αόστα, και Τρεντίνο). Το 1963 περιλήφθηκε στο ίδιο ειδικό καθεστώς και η περιοχή Friuli-Venezia Giulia. Δεν ήταν μόνον πολιτικοί λόγοι που υπαγόρευσαν το καθεστώς αυτονομίας σ’ αυτές τις περιοχές, αλλά κυρίως η ύπαρξη εθνικών μειονοτήτων (Τρεντίνο) ή ισχυρών αυτονομιστικών τάσεων (Σαρδηνία).

Η τοπικιστική και εθνικιστική Λίγκα του Βορρά (Lega Nord), που δημιουργήθηκε στη Λομβαρδία στα τέλη της δεκαετίας του 1980, πρότεινε τη μετατροπή της χώρας σε ομοσπονδιακό κράτος, που θα αποτελείται από τρεις μεγα-περιφέρειες ή Δημοκρατίες (βόρεια, Κεντρική και Νότια), κάθε μια εκ των οποίων θα είναι ομοιογενής από οικονομική και κοινωνική άποψη. Το ομοσπονδιακό κράτος θα ήταν υπεύθυνο για την εξωτερική πολιτική, την άμυνα, τη δικαιοσύνη, την οικονομία και την ανώτατη εκπαίδευση. Η Λίγκα έδωσε βεβαία έμφαση στη δημιουργία μιας «Βόρειας Δημοκρατίας» 35 εκατομμυρίων κατοίκων, που θα περιλάμβανε τη Λομβαρδία, το Πεδεμόντιο, τη Βενετία, τη Λιγουρία, την Αιμίλια-Ρομάνα και την Τοσκάνη, και η οποία θ’ αποτελεί το πιο προηγμένο κομμάτι της Ιταλίας σε αντίθεση με τον φτωχό, υπανάπτυκτο, διεφθαρμένο και γραφειοκρατικό ιταλικό νότο.

Όπως έγραψε χαρακτηριστικά το 1992 στην αυτοβιογραφία του ο ηγέτης της Λίγκας, Ουμπέρτο Μπόσσι: «Τι σημαίνει να υπάρχουν σύνορα μεταξύ Πεδεμοντίου και Σαβοίας ή μεταξύ Νοτίου Τυρόλου και Αυστρίας; Από κοινωνικο-πολιτιστική άποψη τίποτε δεν ενώνει το Τρεντίνο ή τη Λομβαρδία με την Καλαβρία ή την Καμπανία. Γιατί να μην αντικαταστήσουμε τα διακρατικά σύνορα και τον συγκεντρωτισμό των ενιαίων κρατών μ’ ένα διοικητικό σύστημα που θα χαρακτηρίζεται από πλουραλισμό; Γιατί να μην εξαφανίσουμε, με άλλα λόγια τα τεχνητά σύνορα ανάμεσα σε παρόμοιες πραγματικότητες, για παράδειγμα μεταξύ Λομβαρδίας και Μπαβιέρας, που βρίσκονται περισσότερο κοντά απ’ ότι η Βόρεια από τη Νότια Ιταλία;» Σύμφωνα με τον ίδιο ο «φυσικός χώρος» της βόρειας Ιταλίας είναι η Μεσευρώπη (Mitteleuropa), και όχι το ιταλικό έθνος-κράτος.

Το Μάιο του 1994 μια ομάδα μελών της Λίγκας του Βορρά αποφάσισε να εγκαταλείψει τη Λίγκα, επειδή τάχθηκε εναντίον της συνεργασίας με την κυβέρνηση Μπερλουσκόνι. Αυτά τα νεαρά κυρίως πρώην μέλη της Λίγκας ίδρυσαν ένα νέο κίνημα στη Μπολόνια, που ονομάστηκε Nazione Emilia. Το κίνημα αυτό τάχθηκε εξ αρχής υπέρ της ομοσπονδίας, της αυτονομίας και της τοπικής αυτοδιοίκησης της περιοχής Αιμίλια. Τα μέλη αυτού του αυτονομιστικού κινήματος αισθάνονται τον εαυτό τους περισσότερο ως πολίτη της Αιμίλια, παρά Ιταλό ή «Παδανό», όπως θέλει ο Ουμπέρτο Μπόσι. Διεκδικούν κυριαρχία και τοπική κυβέρνηση στην Αιμιλία στα πλαίσια μιας ομοσπονδιακής ή συνομοσπονδιακής Ιταλίας. Την αναγνώριση της Αιμιλίας και την εκπροσώπηση της σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Την προστασία της τοπικής κουλτούρας, παράδοσης και γλώσσας, και την επίσημη αναγνώριση της από την Ιταλία και την Ευρωπαϊκή Ένωσης.

Παρόμοια αυτονομιστική τάση έχει αναπτυχθεί τελευταία κι από τους κατοίκους της Βενετίας, που επιδιώκουν την ανασύσταση της «Γαληνοτάτης Δημοκρατίας» στα πλαίσια μιας ιταλικής ομοσπονδίας. Το κίνημα των Βενετών εθνικιστών επιχειρεί να αποϊταλοποιήσει την ιστορία και παράδοση της πόλης και να επαναφέρει τα παλιά εμβλήματα και τις σημαίες της περιοχής, συνδέοντας μάλιστα την Βενετία με το Βυζάντιο!

Στον αντίποδα της Λίγκα του Βορρά, που είναι μια «πολιτική λέσχη πλούσιων εθνικιστών» των βιομηχανικών πόλεων της κοιλάδας του Πάδου, αναπτύχθηκε η λεγόμενη Λίγκα του Νότου (Lega Sud), που συσπειρώνει μια σειρά από εθνικιστικά και τοπικιστικά κινήματα της νότιας Ιταλίας και βασίζεται στην ένδοξη ιστορία του «Βασιλείου των Δύο Σικελιών». Η Λίγκα αυτή περιλαμβάνει Σικελούς εθνικιστές (Legge Siciliana), το κίνημα Cassa per il Mezzogiorno, Ναπολιτάνους τοπικιστές ακόμη και γκρίκο (ελληνόφωνους) του Σαλέντο και της Καλαβρίας! Τα εμβλήματα της είναι πολλά και εμπνέονται από το ελληνορωμαϊκό παρελθόν, το Βυζάντιο, τις νορμανδικές και ισπανικές επιρροές. Οι εχθροί πάντως της Λίγκας υποστηρίζουν ότι πρόκειται για μια κλίκα μαφιόζων και γαιοκτημόνων, που βλέπουν τα συμφέροντα τους να θίγονται από ενδεχόμενη ομοσπονδιοποίηση της Ιταλίας. Με βάση λοιπόν αυτά τα δεδομένα είναι θαύμα αν η Ιταλία συνεχίσει να υπάρχει ως έθνος-κράτος τα επόμενα είκοσι χρόνια…

Η ΔΙΑΙΡΕΜΕΝΗ ΓΑΛΛΙΑ ΕΙΝΑ ΑΔΙΑΙΡΕΤΗ!

Για ν’ αποφύγουν τη διάλυση τους τα εθνικά κράτη της Δυτικής Ευρώπης έχουν κάνει ορισμένα βήματα όσον αφορά την εδαφική αυτονομία των περιοχών όπου κατοικούν γλωσσικές μειονότητες και εθνότητες. Η Ελβετία αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα σεβασμού των μειονοτικών γλωσσών, καθώς κάθε ελβετικό καντόνι έχει τη δική του επίσημη γλώσσα. Η Ισπανία, αν και επί δικτατορίας του Φράνκο καταπίεζε τις γλωσσικές μειονότητες, κατόπιν έδωσε μεγάλο βαθμό αυτονομίας στην Καταλονία. Η Ιταλία ανταποκρίνεται κι αυτή με τη σειρά της στις απαιτήσεις των κατοίκων της Παδανίας (βόρεια Ιταλία). Εντούτοις αρκετές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με χαρακτηριστική περίπτωση τη Γαλλία, αρνούνται να δώσουν δικαιώματα στις γλωσσικές κι εθνικές τους μειονότητες, φοβούμενες την «βαλκανοποίηση» της Ευρώπης. Η Γαλλία, αν και αποτελεί ένα καλά εγκαθιδρυμένο έθνος-κράτος, συνεχίζει να βασίζεται στην εθνικιστική αρχή «ένα Κράτος–ένα Έθνος–μια Θρησκεία».

Κι όμως η Γαλλία κάθε άλλο παρά ομοιογενής χώρα είναι. Μέσα στο γεωγραφικό χώρο που καταλαμβάνει η σημερινή Γαλλία, ένα κράτος που προωθεί τη γλωσσική ομοιογένεια, το λιγότερο επτά εθνότητες και μειονότητες προσπαθούν να διατηρήσουν τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους. Πρόκειται για τους Αλσατούς, τους Βάσκους, τους Βρετονούς, τους Καταλανούς, τους Κορσικανούς, τους Φλαμανδούς και τους Ακουϊτανούς. Ως γνωστόν, για το σύγχρονο Δυτικό κόσμο «η γλώσσα αποτελεί το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό προσδιορισμού της εθνικότητας». Το 1918 η Συνθήκη των Βερσαλιών έβαλε τα θεμέλια για τη συγκρότηση μιας σειράς εθνικών κρατών στο χώρο της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, με βάση γλωσσικά κριτήρια. Αυτό όμως δεν ισχύει για τη Γαλλία καθώς εκεί το σύνθημα La France Une et Indivisible(Η Γαλλία Είναι Μία και Αδιαίρετη) συνεχίζει να κυριαρχεί, παραγκωνίζοντας την ανάγκη για τοπική αυτονομία.

Χαρακτηριστική περίπτωση γλωσσικής καταπίεσης και ομογενοποίησης στη Γαλλία αποτελεί η εξαφάνιση σχεδόν της ακουϊτανικής γλώσσας, που κάποτε μιλιόταν σε όλο το γαλλικό νότο. Οι Ακουϊτανοί εθνικιστές ισχυρίζονται ότι αποτελούν διαφορετικό λαό από τους Γάλλος, και αναζητούν τις ρίζες τους στους Κελτο-βησιγότθους και στους Αλβηγίνους(Καθαρούς) ή “Βογόμιλους της Δύσης”, που ζούσαν κάποτε στις περιοχές τους. Ως τα μέσα του 20ου αιώνα η Ακουϊτανία ήταν ένας μύθος. Σήμερα κοντεύει να γίνει πραγματικότητα, χάρη στην πολιτιστική και γλωσσική αναβίωση που συμβαίνει εκεί. Αν και η παλιά γλώσσα της περιοχής κοντεύει να εξαφανιστεί πολλοί Ακουϊτανοί μιλούν τα λεγόμενα «Francitan», δηλαδή γαλλικά με ακουϊτανική προφορά. Το σύνθημα τους είναι Αναγνώριση και Αυτονομία, αποφεύγοντας ακόμη κάθε ιδέα απόσχισης και ανεξαρτησίας.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ ΟΠΩΣ ΤΗΝ ΞΕΡΑΜΕ;

Αντίθετα με τους φιλειρηνικούς γείτονες τους της Ακουϊτανίας, οι Βάσκοι παρακινούνται από το σύνθημα που συμπυκνώνεται στα αρχικά SAI (Separation, Autonomy, and Independence – Χωρισμός, Αυτονομία και Ανεξαρτησία). Αρχαιολογικά και εθνογραφικά ευρήματα θέλουν τους Βάσκους να κατάγονται από τον άνθρωπο του Κρο-Μανιόν, που έζησε στην περιοχή πριν από 40.000 χρόνια. Ο αρχαιολόγος Luis Michelena αναφέρει ότι η Βασκική γλώσσα ομιλούνταν το 6.000 π.Χ. στη νότια Ακουϊτανία και στην Καταλονία. Τον 6^ο αιώνα π.Χ. η Ινδο-Ευρωπαϊκή κουλτούρα εξαφάνισε όλες τις προ-ινδοευρωπαϊκές γλώσσες από την Ευρώπη εκτός από τα βασκικά. Οι Βάσκοι λοιπόν υπήρχαν από τους προϊστορικούς χρόνους. Αποκαλούσαν τους εαυτούς τους Euskaldunak και τη χώρα τους Euskalerria. Η πολύ ιδιαίτερη γλώσσα έδωσε στους Βάσκους την αίσθηση της κοινής ταυτότητας, την αίσθηση ότι αποτελούν ξεχωριστό λαό. Επιβίωσαν από την κατοχή των Ρωμαίων, των Βησιγότθων και των Αράβων, για να υποταχθούν στη συνέχεια στους Ισπανούς. Σήμερα είναι περισσότεροι από δύο εκατομμύρια και ζούνε σε τέσσερις ισπανικές επαρχίες, διεκδικώντας όχι μόνον την αυτονομία αλλά και την ανεξαρτησία.

Τα σκήπτρα του κινήματος για την ανεξαρτησία ωστόσο κατέχουν οι Καταλανοί, που διαθέτουν πλέον και το ισχυρότερο αυτονομιστικό και χωριστικό κίνημα στην Ισπανία. Με έκταση 32.000 τ.χλμ. και πληθυσμό 7,5 εκατομμυρίων, η Καταλονία έχει ιστορικά σύνορα από το έτος 988 μ.Χ., έχει δική της γλώσσα, είναι οικονομικά ισχυρή, παράγοντας το 20% του ΑΕΠ του ισπανικού κράτους, και έχει υποστεί στο παρελθόν την καταπίεση της συγκεντρωτικής Μαδρίτης. Ο καταλανικός εθνικισμός αντιλαμβάνεται κατά διαφορετικό τρόπο την εθνική κυριαρχία, δηλαδή ως κυριαρχία του καταλανικού λαού να αποφασίζει δημοκρατικά για το μέλλον του εντός ή εκτός της Ισπανίας, εξού και η θερμή υποστήριξή του στο δημοψήφισμα περί ανεξαρτησίας που έλαβε χώρα στις 1 Οκτωβρίου του 2017.

Όχι μακριά από τη Χώρα των Βάσκων οι κάτοικοι της Αστουρίας επιδιώκουν κι αυτοί, όχι την ανεξαρτησία, αλλά την αυτονομία τους από τη Μαδρίτη. Η Αστουρία είναι μια μικρή ευρωπαϊκή χώρα, που βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο της ισπανικής χερσονήσου. Υπήρξε για τρεις αιώνες (μεταξύ 7^ου και 10ου αιώνα μ.Χ.) ανεξάρτητο κράτος, κι από τότε οι κάτοικοι της συνεχίζουν τον αγώνα τους για αναγνώριση της κυριαρχίας και της αυτοδιάθεσης τους, απέναντι στο ισπανικό κράτος.

Στα Βρετανικά νησιά το κίνημα των Σκοτσέζων για ανεξαρτησία έχει ωριμάσει, παράλληλα με την αναβίωση της κέλτικης παράδοσης και του πολιτισμού, υποβοηθούμενη κι από την επιτυχία ρομαντικών «εθνικιστικών» ταινιών όπως το Brave Heart του Μελ Γκίμπσον. Η Σκοτία έχει ήδη τοπικό κοινοβούλιο και μεγάλο βαθμό αυτονομίας, αλλά για τους εθνικιστές η μόνη λύση είναι η οριστική απαλλαγή από τον αγγλοσαξονικό ζυγό! Προωθείται λοιπόν η υπόθεση της ελεύθερης και ανεξάρτητης Σκοτίας, με κάθε μέσο και κυρίως μέσα από τις θέσεις του Εθνικού Κόμματος της Σκοτίας (SNP), θερμός υποστηρικτής του οποίου είναι και ο διάσημος ηθοποιός Σον Κόνερι: «Η δική μας κυρίαρχη εθνότητα επιβίωσε για χιλιάδες χρόνια. Πρωταρχικά είμαστε Βρετανοί και όχι Σκοτσέζοι, ότι κι αν σημαίνει αυτό… Οι Σκοτσέζοι πρέπει μόνοι τους ν’ αποφασίσουν για το μέλλον τους. Να επιβιώσουν ως ανεξάρτητο έθνος ή να καταπνιγούν από την αγγλοσαξονική κουλτούρα. Αlba Saor!» Ωστόσο, στο σχετικό δημοψήφισμα που έλαβε χώρα το 2014, οι κάτοικοι της Σκωτίας, έστω και με μικρή πλειοψηφία αποφάσισαν να συνεχίσουν την παραμονή τους στο Ηνωμένο Βασίλειο. Όμως το δημοψήφισμα που έγινε τον Ιούνιο του 2016, όπου επικράτησε οριακά το Brexit, πυροδότησε και πάλι την ένταση, καθώς η πλειοψηφία των Σκοτσέζων είχε ψηφίσει για την παραμονή της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι Σκοτσέζοι εθνικιστές ωστόσο θα ήθελαν να πάρουν τη ρεβάνς μετά το 2019, με νέο δημοψήφισμα στο οποίο θα μπορούσε να επικρατήσει το αίτημα για ανεξαρτησία, καθώς δε συμφωνούν με το Brexit και όλο και περισσότεροι βλέπουν με καλό μάτι μια ανεξάρτητη Σκωτία, ενταγμένη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά να συνεχίσουν να βρίσκονται υπό την κυριαρχία ενός όλο και πιο σολοψιστικού Λονδίνου.

Αλλά και η φιλήσυχη Σκανδιναβική χερσόνησος δεν στερείται αυτομικιστικών κινημάτων. Η Σκάνια βρίσκεται στο νότιο άκρο της Σκανδιναβικής χερσονήσου, καταλαμβάνει έκταση 21.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων και κατοικείται από 1,5 εκατομμύριο ανθρώπους. Η γλώσσα των κατοίκων της Σκάνιας, που δεν αναγνωρίζεται από τη Σουηδία, είναι διαφορετική από τα Σουηδικά και πλησιέστερη προς τα Δανικά. Για μεγάλο διάστημα η Σκάνια ήταν ανεξάρτητη, αλλά υπήρξε για οκτώ αιώνες τμήμα της Δανίας. Ως το 1658 η Σκάνια αποτελούσε τμήμα του Βασιλείου της Δανιμαρκίας και οι κάτοικοι της δεν είδαν με καλό μάτι τη Σουηδική κατοχή. Κατά τη διάρκεια της σουηδικής εισβολής του 1658 τα μεγαλύτερα και τα σημαντικότερα καλλιτεχνικά έργα της Σκάνιας μεταφέρθηκαν από τους Σουηδούς για να στολίσουν αρκετά παλάτια και μουσεία στη Στοκχόλμη. Σήμερα οι κάτοικοι της Σκάνιας επιδιώκουν αναγνώριση και αυτονομία, προσβλέποντας ωστόσο σε μια ευρωπαϊκή ομοσπονδία των περιφερειών.

Αποτελεί παράδοξο αλλά το όραμα της ομοσπονδιακής Ευρώπης φαίνεται πως συνενώνει τις επιδιώξεις αρκετών αυτονομιστικών και αποσχιστικών κινημάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως για παράδειγμα εκείνο των Σκοτσέζων του SNP (Εθνικό Κόμμα Σκωτίας). Ο ηγέτης της Λίγκας του Βορρά Ουμπέρτο Μπόσσι στο καταιγιστικό βιβλίο του The Revolution: The United States of Europe επισημαίνει τη σημασία αυτού του οράματος: «Αφήστε το όνειρο να ζήσει: θα πρέπει η Ευρωπαϊκή Ένωση, μετά τη διάλυση των εθνών-κρατών (Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία), να βασιστεί σε μια ομοσπονδία των περιοχών. Κατόπιν το έθνος-κράτος, ως μια τεχνητή ιστορική κατασκευή, θα πάψει να υφίσταται.» Άραγε το μέλλον βρίσκεται στην «Ευρώπη των Περιφερειών»; Το μόνο σίγουρο είναι ότι τις επόμενες δεκαετίες ο θεσμός του έθνους-κράτους στην Ε.Ε. θα δεχτεί πολύ ισχυρά πλήγματα από το εσωτερικό και το εξωτερικό του και είναι ζήτημα αν κατορθώσει να επιβιώσει…

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Antony D. Smith, Εθνική Ταυτότητα, Οδυσσέας 2000

Gelner Ernest, Έθνη και Εθνικισμός, Αλεξάνδρεια 1992

Anderson Benedict, Φαντασιακές Κοινότητες, Νεφέλη

Garvin T., Ethnic Makers, Modern Nationalism and the Nightmare of History, Hitzroth, 1993

Γιώργος Στάμκος, Γεωπολιτική του Αρχιπελάγους: Ελληνική Γεωφιλοσοφία και οι Προκλήσεις της Παγκοσμιοποίησης, Αρχέτυπο 2000, Επανέκδοση Άγνωστο 2008.

Γιώργος Στάμκος & Μίλιτσα Κοσάνοβιτς, Στοιχειωμένα Βαλκάνια, εκδ. Άγνωστο 2006, επανέκδοση εκδ. Πύρινος Κόσμος 2017.

Σάμιουελ Χάντινγκτον, Η Σύγκρουση των Πολιτισμών και ο Ανασχηματισμός της Παγκόσμιας Τάξης, TERZOBOOKS 1998

ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΥΣ

Ελληνική Γεωφιλοσοφία και οι Προκλήσεις της Παγκομιοποίησης

ΠΩΣ MΠΟΡΩ ΝΑ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΩ ΤΗ«ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΥΣ»;

 

To βιβλίο στοιχίζει 18 ευρώ και σας αποστέλλεται άμεσα (μέσω ΕΛΤΑ) στη διεύθυνσή σας με ΔΩΡΕΑΝ τα έξοδα αποστολής και αντικαταβολής.

Τηλεφωνείστε ΤΩΡΑ στο

2392.110215

ή στο 6945522050

ή στείλτε στον ίδιο αριθμό μήνυμα (SMS) με τα στοιχεία σας (Ονοματεπώνυμο, Διεύθυνση, Ταχυδρομικός Κώδικας και Τηλέφωνο) γράφοντας “Γεωπολιτική του Αρχιπελάγους”.

Μπορείτε επίσης να δώσετε την παραγγελία σας και τα στοιχεία σας στο mail: stamkos@post.com

---

---

ΠΡΟΣΟΧΗ: ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΧΕΙ ΕΞΑΝΤΛΗΘΕΙ ΑΠΟ ΠΑΝΤΟΥ ΚΑΙ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΔΙΑΘΕΣΙΜΑ ΜΟΝΟΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΑ ΑΝΤΙΤΥΠΑ!

WILLIAM THOMAS STEAD(1849-1912): O Εμπνευστής της Ευρωπαϊκής Ένωσης

 

WILLIAM THOMAS STEAD

O Εμπνευστής της Ευρωπαϊκής Ένωσης

«…Πόσος καιρός θα περάσει… πριν η Ενωμένη Ευρώπη έχει ένα Κοινοβούλιο και η Ομοσπονδιακή Ευρώπη αποκτήσει ένα κεντρικό διοικητικό όργανο;»

William Thomas Stead, 1899

Γράφει ο Σπύρος Δημητρίου

Ο William Thomas Stead (1849-1912) ήταν Άγγλος δημοσιογράφος, γεννημένος στο Embleto, Northumberland. Ήταν υιός υπουργού και άρχισε να εργάζεται σε εμπορικό γραφείο στο Newcastle–on–Tyne. Σύντομα άρχισε να ασχολείται με την δημοσιογραφία και το 1871 έγινε εκδότης της Darlington Northern Echo. To 1880 πήγε στο Λονδίνο και ανέλαβε βοηθός εκδότης στην Pall Mall Gazette.

Όταν ο εκδότης John Morley εκλέχθηκε στο Κοινοβούλιο, ο Stead έγινε εκδότης για το χρονικό διάστημα 1883-1889. Εισήγαγε τη συνέντευξη στην δημοσιογραφία, μια νέα διάσταση τότε στην Βρετανική δημοσιογραφία, ειδικά όταν πήρε συνέντευξη από τον Στρατηγό Gordon το 1884.

To 1885 ξεκίνησε εκστρατεία ενάντια στην παιδική πορνεία, δημοσιεύοντας σχετική σειρά άρθρων που ονόμασε The Maiden Tribute of Modern Babylon. Για να αποδείξει τα όσα έλεγε μάλιστα κανόνισε την «αγορά» ενός δεκατριάχρονου κοριτσιού, την Eliza Armstrong, κόρη ενός καθαριστή καμινάδων.

Ο Cecil Rhodes (φωτογραφία) όρισε το Stead ως έμπιστό του και οι ιδέες και προτάσεις του, αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης.

Παρότι δεν ήταν δημοφιλής γιατί οι μέθοδοί του δεν ήταν αρεστοί, είχε σημαντική επιρροή στη δημοσιογραφία, στην πολιτική και ιδιωτική ζωή. Ο Stead ήταν ένας πρωτοπόρος του ιμπεριαλιστικού ονείρου που επηρέασε τον Cecil Rhodes, ο οποίος δραστηριοποιήθηκε με πολλές επιχειρήσεις στη Νότια Αφρική, επιχειρηματίας μεταξύ άλλων δραστηριοτήτων και έμπορος διαμαντιών και ιδρυτής της εταιρίας De Beers. Ο Cecil Rhodes τότε όρισε το Stead ως έμπιστό του και οι ιδέες και προτάσεις του, αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης. O Stead συνέχισε να γράφει και οι εκδόσεις των βιβλίων του αυξάνονταν. Τα θέματά του ήταν διάφορα όπως: The Truth about Russia (1888), If Christ Came to Chicago (1894). Δήλωνε την πραγματική του πίστη στην ειρήνη ενώ ήταν ένθερμος υποστηρικτής της γλώσσας Esperanto.

ΟΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ

O Stead ισχυριζόταν ότι λάμβανε μηνύματα από τον κόσμο των πνευμάτων και εφάρμοζε την αυτόματη γραφή. Το πνεύμα με το οποίο ερχόταν σε επαφή ήταν μια κοπέλα με το όνομα Julia.

To 1909 ίδρυσε το Julia’s Bureau, όπου οι ερευνητές θα μπορούσαν να λάμβαναν πληροφορίες από τον κόσμο των πνευμάτων με την βοήθεια «ενδιάμεσων» (μέντιουμ). Σε πολλές διαλέξεις και κείμενά του, ο Stead σχεδίαζε εικόνες μεγάλων πλοίων σε ωκεανούς και τον εαυτό του να πνίγεται! Μήπως κάτι διαισθανόταν;

Κι’ όμως ο Stead ήταν από τα άτομα που πνίγηκαν στο ναυάγιο του γνωστού πλοίου Τιτανικός! Είχε επιβιβαστεί στο Τιτανικό προκειμένου να επισκεφθεί την Αμερική και να λάβει μέρος σε μια εκδήλωση του Carnegie Hall μετά από πρόσκληση του William Howard Taft (πρόεδρος των ΗΠΑ).

Κατά την πρόσκρουση του Τιτανικού στο παγόβουνο και την απομάκρυνση όσων επιβατών ήταν δυνατόν, ο Stead εθεάθη για τελευταία φορά στην πρώτη θέση επιβατών, στην αίθουσα των καπνιστών, να κάθεται σε μια δερμάτινη καρέκλα και να διαβάζει ένα βιβλίο! Είχε κάνει δύο προφητικές, όπως τελικά αποδείχθηκε αναφορές για τον Τιτανικό. Στις 22 Μαρτίου 1886, σε άρθρο του, αναφέρθηκε σε ένα ατμόπλοιο που συγκρούστηκε με ένα άλλο πλοίο με τεράστιες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές λόγω έλλειψης ναυαγοσωστικών βαρκών! Επίσης το 1892 έγγραψε μια ιστορία με τίτλο From the Old World to the New, όπου ένα πλοιάριο, διασώζει επιζώντες ενός άλλου μεγαλύτερου πλοίου που συγκρούστηκε με παγόβουνο!

Ο ΕΜΠΝΕΥΣΤΗΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΈΝΩΣΗΣ

Ως βασικός αρχιτέκτονας της Ευρωπαϊκής Ένωσης θεωρείται ο Jean Monnet (1888-1979). Όμως πολύ πριν από αυτόν, ο W. T. Stead είχε μιλήσει για τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης! Στο βιβλίο του, το 1899, με τίτλο The United States of Europe on the Eve of the Parliament of Peace, αναφέρθηκε στα εξής εκπληκτικά θέματα που τα βιώνουμε στις ημέρες μας:

Α) «…Ποιες είναι οι συνθήκες του Νέου Κόσμου; Είναι αυτές, όπου όλοι οι κάτοικοι των Πολιτειών θα ζουν μαζί σε μια Ομοσπονδιακή Ένωση, χωρίς εχθρικά σύνορα και χωρίς στρατούς σε συνεχή ετοιμότητα….»!!

Β) «….αργά ή γρήγορα η Ευρώπη θα έχει ένα κοινό νόμισμα…»!!

Γ) «…Πόσος καιρός θα περάσει,…πριν η Ενωμένη Ευρώπη έχει ένα Κοινοβούλιο και η Ομοσπονδιακή Ευρώπη αποκτήσει ένα κεντρικό διοικητικό όργανο…»!!

Αναφέρθηκε ότι η δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ένα αναπόφευκτο και επιθυμητό γεγονός. Οραματιζόταν μια Ευρωπαϊκή Ένωση ανάλογη των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Μιλούσε για την ενοποίηση της Ευρώπης και όλων των Αγγλοσαξονικών χωρών.

Άλλωστε και η Εφημερίδα The New York Times στις 11.10.1914 σε δημοσίευμά της (επισυνάπτεται) αναφέρθηκε ότι μετά τον πόλεμο (εννοεί τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο) οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης ίσως να γίνουν πραγματικότητα και να πραγματοποιηθεί το όνειρο του W. T. Stead!

Ο Stead είχε μιλήσει επίσης για την Αμερικανοποίηση του Κόσμου μέσα από το ομώνυμο βιβλίο του με τίτλο Americanization of the World or the Trend of Twentieth Century το 1902!

Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Ο William Thomas Stead μίλησε για την επερχόμενη αναπόφευκτη Αμερικάνικη στρατιωτική, οικονομική, πολιτιστική και ιδεολογική κυριαρχία στο κόσμο. Οι εξελίξεις μέχρι σήμερα τον δικαίωσαν. Η Αμερική επικράτησε για δεκαετίες και συνεχίζει να έχει κυρίαρχο ρόλο. Η ιστορία όμως έχει δείξει ότι όλες οι μεγάλες δυνάμεις κάποτε παρακμάζουν. Το ίδιο συνέβη στην αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, στη Βυζαντινή αυτοκρατορία, στην Οθωμανική αυτοκρατορία, στη κυριαρχία του κομμουνισμού στην πρώην ΕΣΣΔ και τις Ανατολικές χώρες και το ίδιο θα συμβεί και στην Αμερικάνικη κυριαρχία. Είναι ένα φυσιολογικό φαινόμενο, η παρακμή, όπως φυσιολογικό και βιολογικό φαινόμενο είναι η γέννηση, η εξέλιξη και ο θάνατος του ανθρώπου.

Η καινοτομία είναι βασικό συστατικό στοιχείο επιβίωσης των δυνάμεων, όχι όμως και η μη υγιή καινοτομία που συνδέεται με την γέννηση και ανάπτυξη χρηματοοικονομικών προϊόντων που εμπεριέχουν τεράστιο κίνδυνο και προκαλούν τεράστιες οικονομικές ζημίες και οδηγούν σε κρίση.

Η πρόσφατη χρηματοοικονομική κρίση απόδειξε ότι μεγάλο μέρος της σημερινής Αμερικάνικης οικονομίας και ανάπτυξης προήλθε από χρηματοοικονομικές «φούσκες» και «πυραμίδες». Ήδη τεράστια επενδυτικά κεφάλαια και επιχειρήσεις που προέρχονται από την Κίνα και Αραβικές χώρες έχουν γίνει μέτοχοι Αμερικάνικων τραπεζών και θα επηρεάσουν μελλοντικά τις αποφάσεις και εξελίξεις του χώρου.

Η καινοτομία των χρηματοοικονομικών προϊόντων δημιουργούν πάντα μια προσωρινή ευφορία αλλά δυστυχώς πάντα στηρίζονται σε δανεισμό και σε διαρκώς αυξανόμενο δανεισμό που αργά ή γρήγορα θα αποκαλυφθεί και θα καταρρεύσει.

Η Αμερικάνικη οικονομία στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη κατανάλωση και στην συνεχή αύξηση της κατανάλωσης μέσω δανεισμού. Μάλιστα φτωχός θεωρείται όποιος δεν μπορεί να καταναλώσει ή δεν μπορεί να αποκτήσει πρόσβαση στην κατανάλωση.

Τα τεράστια ελλείμματα της Αμερικάνικης οικονομίας, αν ήταν μιας άλλης χώρας, θα την είχαν οδηγήσει υπό διεθνή οικονομική εποπτεία της Παγκόσμιας Τράπεζας ή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Τα ελλείμματα όμως της Αμερικάνικης οικονομίας χρηματοδοτούνται από ομόλογα που αγοράζουν και κατέχουν όλες οι χώρες του κόσμου. Παρατηρείται δηλαδή το φαινόμενο οι δανειστές να εξαρτώνται από τις ορέξεις του δανειζόμενου χωρίς να έχουν πολλά περιθώρια κινήσεων.

Παρόλα αυτά όμως αν συνέβαιναν ταυτόχρονα δύο οικονομικά γεγονότα θα υπήρχαν σοβαρότατες αρνητικές επιπτώσεις στην Αμερικάνικη οικονομία και σε όλο το χρηματοπιστωτική σύστημα παγκοσμίως: α) η μαζική απόσυρση των καταθέσεων Αμερικανών και μη Αμερικανών από τις Αμερικάνικες τράπεζες, η ρευστοποίηση των κρατικών Αμερικάνικων ομολόγων και των λοιπών χρηματοοικονομικών επενδύσεων και β) η τιμολόγηση και διενέργεια συναλλαγών στην αγορά πετρελαίου και σε άλλο νόμισμα, όπως το Ευρώ, (εκτός από το Αμερικάνικο δολάριο που ισχύει σήμερα).

Το άμεσο μέλλον θα δείξει αν και κατά πόσο θα υπερβούμε το σκέψεις και προβλέψεις του Stead και οδηγηθούμε σε μια μελλοντική πλανητική συνομοσπονδία ενωμένων όλων των κρατών.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Ιστοσελίδες : http://en.wikipedia.org/wiki/William_Thomas_Stead

Εφημερίδα Ο Κόσμος του Επενδυτή «Το Σχέδιο των ΗΠΑ για Παγκόσμια Κυριαρχία: H στρατηγική, οι δυνάμεις και οι πόροι για το νέο αιώνα», Ειδική Έκδοση, 5-6 Απριλίου 2003

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ: ”ΠΡΑΣΙΝΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ” ΜΕ ΡΩΣΙΑ ή ΧΩΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΩΝ ΤΕΡΑΤΩΝ;

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ: ”ΠΡΑΣΙΝΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ” ΜΕ ΡΩΣΙΑ

ή

ΧΩΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΩΝ ΤΕΡΑΤΩΝ;

 

 

 

Συνέντευξη της Ελένα Σαρόικινα

στον Δημήτρη Κωνσταντακόπουλο

“Εσείς θα εμπιστευόσαστε ένα παγκόσμιο ιδιωτικό μονοπώλιο, που συνδέεται στενά με το δυτικό στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα, να παίξει τον ρόλο του Θεού; Να καθορίσει δηλαδή τι θα φάτε, τι φάρμακα θα πάρετε, το ίδιο το ανθρώπινο γονιδίωμα ή να αποκτήσει τη δυνατότητα κατασκευής βιολογικών υπερόπλων;”

Αυτή την απάντηση μας δίνει η Ελένα Σαρόικινα, επικεφαλής της ρωσικής ΜΚΟ “Εθνική ‘Ενωση για τη Διατροφική Ασφάλεια” και πρωταγωνίστρια του αγώνα εναντίον των μεταλλαγμένων στη χώρα της, στη συνέντευξη που ακολουθεί, όταν τη ρωτάμε για τα μεταλλαγμένα γενικά και για την πρόσφατη συμφωνία Bayer-Monsanto ειδικά. Τονίζει ότι βρισκόμαστε σήμερα σε ένα κρίσιμο σημείο όπου επιχειρείται η άλωση της ευρωπαϊκής γεωργίας από τις ΗΠΑ, τις πολυεθνικές της βιοτεχνολογίας και της χημικής-φαρμακευτικής βιομηχανίας, με μεγάλες και πολύ επικίνδυνες διεθνείς επιπτώσεις.

Η συμφωνία μεταξύ του γίγαντα της γερμανικής χημικής-φαρμακευτικής βιομηχανίας (και κύριου παραγωγού των γερμανικών χημικών πολέμων κατά τη διάρκεια των παγκοσμίων πολέμων) από τη μια και του αμερικανικού μονοπωλίου γενετικής μηχανικής (που επίσης συνδέεται με το αμερικανικό στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα) εντάσσεται, κατά την Κυρία Σαρόικινα, στην αντεπίθεση των πολυεθνικών απέναντι σε μια εχθρική προς τη δράση τους κοινή γνώμη, αλλά και στην προσπάθεια να “κλείσει” η περιβόητη συμφωνία TTIP, που “ολοκληρώνει” την “αγορά” Ευρώπης και Βόρειας Αμερικής, προσφέροντας άνευ προηγουμένου εξουσίες στις εταιρείες έναντι των κρατών.

Ερωτ. Η χώρα σας εισήγαγε πρόσφατα μια πολύ αυστηρή νομοθεσία για τα μεταλλαγμένα. Γιατί;

Απάντ. Πράγματι. Τον Ιούλιο του 2016, ο Πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας Βλαντιμίρ Πούτιν υπέγραψε τον νόμο που απαγορεύει την καλλιέργεια ή εκτροφή γενετικά τροποποιημένων φυτών και ζώων αντίστοιχα (GMO), εκτός των περιπτώσεων που θα χρησιμοποιηθούν για δοκιμές και επιστημονική έρευνα. Με τον νόμο αυτό, η Ρωσία γίνεται η μεγαλύτερη στον κόσμο ελεύθερη περιοχή από μεταλλαγμένα και μια μεγάλη πλατφόρμα για την ανάπτυξη της οργανικής γεωργίας.

Αυτή η απόφαση της ρωσικής κυβέρνησης επηρεάστηκε επίσης από περιβαλλοντικές οργανώσεις, τους αγρότες και άλλους αντιπροσώπους της ρωσικής κοινωνίας, που ανησυχούν από την έλλειψη αξιόπιστων επιστημονικών μελετών για τους μακροχρόνιους (και πρέπει να το τονίσουμε αυτό, τους μακροχρόνιους) κινδύνους της μεταλλαγμένης τροφής για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Προφανώς, το Κρεμλίνο πήρε επίσης υπόψιν του και τα συμφέροντα της ρωσικής διατροφικής βιομηχανίας, καθώς η παγκόσμια αγορά γενετικά τροποποιημένων τείνει να μονοπωληθεί από πολυεθνικές, κυρίως αμερικανικές, γερμανικές και ελβετικές εταιρείες.

Πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής ‘Ενωσης, σε αντίθεση με τη Βόρεια Αμερική, έχουν ήδη εφαρμόσει περιορισμούς στις GMO, ανάλογους με αυτούς που εφαρμόζονται τώρα στη Ρωσική Ομοσπονδία. Μόνο πέντε χώρες της ΕΕ (Ισπανία, Πορτογαλία, Τσεχία, Σλοβακία και Ρουμανία) καλλιεργούν μεταλλαγμένα, αλλά κι αυτές άρχισαν να μειώνουν σταδιακά τις περιοχές καλλιέργειας μεταλλαγμένων.

Ερ. Γιατί τόσο εχθρική προς τα μεταλλαγμένα;

Απ. Η άποψή μου είναι ότι η χρήση των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών πρέπει να ρυθμισθεί επί τη βάσει της αρχής της πρόληψης. Κανείς μέχρι τώρα δεν έχει αποδείξει ότι η χρήση μεταλλαγμένων είναι ασφαλής για την υγεία των ζώντων οργανισμών και για το περιβάλλον.

‘Ενας αριθμός ανεξαρτήτων μελετών (Pusztai, Seralini, Carmen, NAGS και άλλες) καταδεικνύουν σοβαρούς κινδύνους για τα θηλαστικά, όπως καρκίνους, προβλήματα γονιμότητας, εκφυλισμό εσωτερικών οργάνων, καταστολή του ανοσοποιητικού κλπ. Οι παραγωγοί όμως των μεταλλαγμένων δεν βιάζονται να εξετάσουν σε βάθος αυτές τις μελέτες, ούτε να επαναλάβουν τα πειράματα που τους δυσαρεστούν. Αντιθέτως, επιτίθενται στους ανεξάρτητους ερευνητές και προσπαθούν να τους καταστήσουν αναξιόπιστους, όπως π.χ. τον Καθηγητή Seralini από τη Γαλλία.

Υπάρχει όμως και μια άλλη διάσταση σε αυτή την υπόθεση. Οι ΗΠΑ, δια των εταιρειών βιοτεχνολογίας τους, προσπάθησαν να κατακτήσουν τη γεωργία της ΕΕ και να την κάνουν τμήμα της παγκόσμιας αγοράς μεταλλαγμένων. Αυτή η αγροτική “συμμαχία του κακού” περιλαμβάνεται στον “Διατλαντικό συνεταιρισμό εμπορίου και επενδύσεων” (ΤΤΙΡ) και μερικά ΜΜΕ την ονόμασαν ήδη το “οικονομικό ΝΑΤΟ”. Aξίζει να σημειωθεί ότι το ζήτημα των μεταλλαγμένων μοιάζει να αποτελεί ένα από τα βασικά θέματα που προκαλούν διαφωνίες στη διαπραγμάτευση για την TTIP.

Ερ. Πως θα επηρεάσει την όλη κατάσταση η πρόσφατη απόφαση εξαγοράς της Monsanto από τη Bayer;

Απ. Πράγματι, ανακοινώθηκε τον Σεπτέμβριο ότι ο γερμανικός γίγας της χημικής και φαρμακευτικής βιομηχανίας, η Bayer, συμφώνησε να αγοράσει την αμερικανική εταιρεία σπόρων και φυτοφαρμάκων Monsanto έναντι 66 δις δολλαρίων. Αν οριστικοποιηθεί αυτή η συμφωνία, που αναμένεται να υπογραφεί στα τέλη του 2017 και αν την εγκρίνουν οι ρυθμιστικές αρχές στις ΗΠΑ και την ΕΕ, θα δημιουργήσει ένα “διατλαντικό τέρας”, που παρόμοιό του ο κόσμος δεν έχει δει ως τα τώρα. Η νέα εταιρεία θα υπαγορεύσει σε μεγάλη έκταση σε ολόκληρο τον κόσμο τι να φάει, τι φάρμακα να παίρνει και πως να καλλιεργεί.

Εσείς θα εμπιστευόσαστε μια ιδιωτική πολυεθνική εταιρεία, με μονοπωλιακή μάλιστα θέση στην διεθνή αγορά, να αναλάβει τον ρόλο του Θεού. Γιατί αυτό σημαίνει ο έλεγχος της τροφής, των φαρμάκων και, αύριο, του ανθρώπινου γονιδιώματος.

Το παρελθόν αυτών των εταιρειών είναι εξόχως κατατοπιστικό. Η Bayer ιδρύθηκε το 1863. ‘Εγινε κυρίως γνωστή για την παρασκευή ηρωίνης ως αντιβηχικού και ασπιρίνης. Σήμερα, η εταιρεία παράγει ένα ευρύ φάσμα αγροχημικών, φαρμακευτικών και ιατρικών προϊόντων και ένα από τα τμήματά της κάνει μελέτες στον τομέα της γενετικής μηχανικής (Bayer CropScience).

Aυτό όμως που δεν είναι πολύ γνωστό είναι η διασύνδεση της εταιρείας αυτής με τη “βιομηχανία θανάτου”. Η Bayer παρήγαγε χημικά όπλα για τη γερμανική κυβέρνηση στη διάρκεια του Α’ και Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και διατήρησε πάντα μια “ειδική σχέση” με τις ΗΠΑ. Κατά τον διακεκριμένο ιστορικό και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Stanford, τον Anthony Sutton το καρτέλ I.G. Farben (Interessen-Gemeinschaft Farbenidustrie AG) δημιουργήθηκε το 1925 από τον Herman Shmitz, από έξη ήδη γιγαντιαίες γερμανικές χημικές βιομηχανίες, περιλαμβανομένης της Bayer, με την οικονομική συνδρομή της Wall Street. “Είκοσι χρόνια αργότερα, ο ίδιος αυτός Herman Shmitz δικάστηκε στη Νυρεμβέργη για τα εγκλήματα πολέμου τoυ καρτέλ I.G…. αλλά oι αμερικανικές θυγατρικές του I.G. Farben και οι Αμερικανοί διευθυντές του ίδιου του I.G. ξεχάστηκαν ήσυχα, η αλήθεια θάφτηκε στα αρχεία… Χωρίς τα κεφάλαια που παρείχε η Wall Street, δεν θα υπήρχε οπωσδήποτε Ι.G. Farben, και πιθανότατα ούτε Χίτλερ και 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος. Αυτά τα έγραψε στο βιβλίο του “H Γουώλ Στρητ και η άνοδος του Χίτλερ”.

Μετά τον πόλεμο, το επιστημονικό δυναμικό της Bayer το αναζήτησαν όχι πλέον οι Ναζί, αλλά οι στρατηγοί του ΝΑΤΟ. Η εταιρεία πάντα διατήρησε τη σχέση της με το δυτικό στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα.

Η άλλη εταιρεία, η Monsanto, είναι σήμερα κυρίως γνωστή για τα επιτεύγματά της στον τομέα της γενετικής τροποποίησης των σπόρων και της παραγωγής λιπασμάτων για τα μεταλλαγμένα. ‘Οπως όμως και η Bayer, έτσι και η Μonsanto λίγο μετά τη δημιουργία της, το 1901, ενεπλάκη σε βάθος σε καθαρά στρατιωτικά σχέδια. Στο εργαστήριό της στο Ντέιτον του Οχάιο αναπτύχθηκε, στα πλαίσια του σχεδίου Μανχάταν, η πρώτη πηγή δέσμης νετρονίων βασισμένη στο πολώνιο, που χρησιμοποιήθηκε στις ατομικές βόμβες που ρίχτηκαν στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Βιετνάμ, η εταιρεία Monsanto ήταν ο κύριος παραγωγός του Agent Orange για τον αμερικανικό στρατό, που το χρησιμοποίησε ως χημικό όπλο. Τρία εκατομμύρια άνθρωποι επλήγησαν και 500.000 πέθαναν από αυτό.

Με δυο λόγια, η Bayer και η Monsanto είναι μάλλον πολύ ασυνήθιστες εταιρείες. Δεν είναι μόνο οι μεγαλύτερες χημικές και βιοτεχνολογικές βιομηχανίες του Παληού και του Νέου Κόσμου, αντιπροσωπεύουν επίσης από ορισμένες απόψεις το στρατιωτικο-βιομηχανικό τους σύμπλεγμα. Είναι για αυτό το λόγο που η συμφωνία τους πρέπει να μελετηθεί όχι μόνο από οικονομική άποψη, αλλά επίσης και ως γεωπολιτικό θέμα που αντανακλά τον παρόντα συσχετισμό ισχύος ΗΠΑ και ΕΕ.

Για να σας δώσω ένα παράδειγμα, η Bayer είναι ο ηγέτης στην ανάπτυξη εμβολίων. Τα εμβόλια όμως δεν είναι παρά η άλλη όψη των προγραμμάτων βιολογικού πολέμου. Η δημιουργία εμβολίων εναντίον σπανίων ιών προϋποθέτει τους ίδιους τους ιούς, που είναι ακριβώς η βάση των βιολογικών όπλων. Από την άλλη έχετε τη Monsanto και τις τεχνολογίες της γενετικής μηχανικής. ‘Οπως είπε πρόσφατα ο Καθηγητής Francis A. Boyle, συγγραφέας του βιβλίου “Biowarfare and Terrorism” (Βιολογικός Πόλεμος και Τρομοκρατία), η Monsanto συνδέεται στενά με το πρόγραμμα βιολογικού πολέμου των ΗΠΑ. Τι σημαίνουν όλα αυτά; Για παράδειγμα ότι μπορείτε, υποβάλλοντας έναν αρχικό ιό σε γενετική τροποποίηση, να κατασκευάσετε ένα υπερόπλο – δηλαδή έναν “πολεμιστή” απέναντι στον οποίο η φύση δεν διαθέτει ανοσία και μόνο εσείς έχετε το εμβόλιο να τον αντιμετωπίσετε.

Περαιτέρω, οι θεαματικές ανακαλύψεις στους τομείς της έρευνας του ανθρώπινου γονιδιώματος και της βιοπληροφορικής καθιστούν ρεαλιστική την ανάπτυξη βιολογικών όπλων που να πλήττουν μόνο συγκεκριμένους φορείς γενετικών πληροφοριών.

Θα εμπιστευθούμε όλες αυτές τις δυνατότητες σε ένα παγκόσμιο ιδιωτικό μονοπώλιο;

Ερ. Αν μου επιτρέπετε ας ξαναγυρίσουμε λίγο στη συμφωνία. Γιατί τώρα;

Απ. Στο μυαλό μου, η συμφωνία δεν είναι τόσο μια εξαγορά, όσο μια συγχώνευση που δημιουργεί μια νέα πολυεθενική δομή. Αν ήταν όντως εξαγορά, θα αύξαινε την επιρροή της ΕΕ στη σχέση Ουάσιγκτων-Βρυξελλών, η πραγματικότητα όμως είναι τελείως διαφορετική. Κι ακόμα παραπέρα, λαμβάνοντας υπόψιν τη σημασία του παράγοντα των μεταλλαγμένων στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, είναι δύσκολο να φαντασθούμε ότι ο Λευκός Οίκος θα άφηνε να πραγματοποιηθεί μια τέτοια, μείζων εκροή περιουσιακών στοιχείων σε οποιονδήποτε, και ιδιαίτερα στους Γερμανούς.

Προφανώς, η συγχώνευση αυτών των δύο γιγάντων αποτελεί τμήμα μιας παρασκηνιακής συμφωνίας ΗΠΑ-ΕΕ στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης για την ΤΤΙΡ. Οι Βρυξέλλες, σε αντάλλαγμα για άλλες υποχωρήσεις σε επίδικα θέματα, κέρδισαν ένα επιπλέον μερίδιο στην παγκόσμια βιοτεχνολογική βιομηχανία. Από την άλλη μεριά, η Monsanto, βαφτίζοντας μια αμερικάνικη σε ευρωπαϊκή εταιρεία, ελπίζει να ανοίξει την αγορά της ΕΕ στην παραγωγή μεταλλαγμένων.

Να σας υπενθυμίσω, σε αυτό το σημείο ότι η πρώτη προσφορά, των 62 δις, που έκανε η Bayer στη Monsanto, τον Μάιο του 2016, απερρίφθη από την τελευταία. Μετά όμως από τις ηχηρές δηλώσεις των ηγετών της Γερμανίας και της Γαλλίας, ότι απέτυχαν οι διαπραγματεύσεις για την TTIP, “ξαφνικά” τα δύο μέρη κατέληξαν σε συμφωνία. Είναι προφανές ότι οι πλευρές είχαν μια “συμφωνία-πακέτο” που συμφωνήθηκε σε διακρατικό επίπεδο. Αν όντως αυτό συνέβη, η πρόοδος στη συμφωνία συγχώνευσης Bayer και Monsanto θα ακολουθηθεί από πρόοδο στις διαπραγματεύσεις για την ΤΤΙΡ.

Για τους Ευρωπαίους πολίτες, η μεγάλη πλειοψηφία των οποίων, όπως και οι Ρώσοι, έχουν πάρει θέση εναντίον της διάδοσης της μεταλλαγμένης γεωργίας, μια τέτοια “συμφωνία-πακέτο” θα συνιστούσε προδοσία των δημοσίων συμφερόντων από τον μηχανισμό της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας.

Η πτώση της Ευρώπης, ενός από τα τελευταία “πράσινα οχυρά” στον κόσμο, υπό την πίεση των αμερικανικών επιχειρήσεων, θα σήμαινε επίσης προβλήματα για τη Ρωσία. Το “ΝΑΤΟ των μεταλλαγμένων” θα πλησίαζε περισσότερο τα σύνορά μας, απειλώντας τη βιολογική, γενετική και διατροφική μας ασφάλεια.

Για να απαντήσουμε, ως Ρωσία, σε αυτή την πρόκληση, θα έπρεπε να υψώσουμε έναν νέο “αγροτικό Τείχος” στην ήπειρο. Δεν είναι καλύτερα αντί γι’ αυτό να φτιάξουμε ένα “πράσινο χώρο” από το Δουβλίνο μέχρι το Βλαδιβοστόκ;

Θέλουμε να πιστεύουμε ότι μια μέρα, κάποιο θαύμα θα αντικαταστήσει τους διεφθαρμένους Ευρωπαίους γραφειοκράτες από εθνικά προσανατολισμένους ηγέτες. Θα είναι τότε δυνατό, αν δεν έχουμε καθυστερήσει πάρα πολύ, να φτιάξουμε έναν “πράσινο άξονα” Παρίσι-Βερολίνο-Μόσχα και, με τις κοινές μας προσπάθειες, να φτιάξουμε μια ηπειρωτική ζώνη ελεύθερη από μεταλλαγμένα. Αυτό θα μας επέτρεπε να προστατεύσουμε τις παραδόσεις της γεωργίας του Παληού Κόσμου, να αναπτύξουμε την οργανική γεωργία και να μεταρρυθμίσουμε την παγκόσμια οικονομία σύμφωνα με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης.

Ελπίζω ότι όλοι οι Ευρωπαίοι δεν θα περιμένουν απλώς να συμβούν θαύματα, αλλά θα δράσουν προς την επιθυμητή κατεύθυνση, προτού είναι πολύ αργά.

 

Πηγή: http://www.konstantakopoulos.gr/2016/10/12/%ce%b5%ce%b5-%cf%80%cf%81%ce%b1%cf%83%ce%b9%ce%bd%ce%b7-%cf%83%cf%85%ce%bc%ce%bc%ce%b1%cf%87%ce%b9%ce%b1-%ce%bc%ce%b5-%cf%81%cf%89%cf%83%ce%b9%ce%b1-%ce%ae-%cf%87%cf%89%cf%81%ce%bf%cf%83-%ce%b1/,

EΥΡΩΠΗ: Το επόμενο Brexit θα είναι πολιτισμικό

EΥΡΩΠΗ

Το επόμενο Brexit θα είναι πολιτισμικό

Γράφει ο Μισέλ Γκερέν

Η πιο φιλελεύθερη χώρα της Ευρώπης, η Βρετανία, κλείνεται λοιπόν στον εαυτό της, σαν στρείδι. Το σοκ δεν είναι όμως μόνο πολιτικό ή οικονομικό. Είναι και πολιτισμικό. Και δεν περιορίζεται εκεί.

Ποιος είναι εναντίον των συνόρων; Οι νέοι, οι αστοί, αυτοί που ταξιδεύουν, που κάνουν νυχτερινή ζωή, που πηγαίνουν σε θέατρα και εκθέσεις, που τους αρέσει να ανακαλύπτουν άλλες κουλτούρες και άλλους τρόπους ζωής. Ποιος είναι υπέρ; Οι συνταξιούχοι, οι άεργοι, οι φτωχοί, οι άνθρωποι χαμηλής μόρφωσης, εκείνοι που ταξιδεύουν μέσα από την τηλεόραση και όχι με το Erasmus, που απορρίπτουν την κοσμοπολίτικη δημιουργικότητα. Δεν κερδίζουν από την Ευρώπη και θέλουν να σπάσουν το παιχνίδι των άλλων. Είναι οι ίδιοι που δεν αποκομίζουν κανένα κέρδος από τον πολιτισμό. Στην Βρετανία, όπως και στην Γαλλία.

Πριν από μερικές εβδομάδες, δημοσιεύσαμε στην «Le Monde» ένα ρεπορτάζ με τίτλο «Η πνευματική καλλιέργεια περιορίζεται στους πλούσιους». Η Γαλλία είναι πρωταθλήτρια στην κατασκευή θεάτρων, μουσείων και συναυλιακών χώρων, αλλά σε όλα αυτά η Γαλλία των banlieues (σ.σ. υποβαθμισμένων προαστίων) δεν πατάει ποτέ. Και ο λόγος είναι ότι θεωρεί πως ο πολιτισμός αυτός δεν την αφορά, είναι φτιαγμένος για τις μεσαίες και εύπορες τάξεις που ζουν στο κέντρο των πόλεων. Είναι το ίδιο ρήγμα μ’ εκείνο του Brexit.

Γιατί να πληρώνεις για μία Ευρώπη που δεν είναι για σένα; Γιατί να πληρώνεις για έναν πολιτισμό που δεν είναι για σένα; Το Εθνικό Μέτωπο είναι ενθουσιασμένο με το Brexit. Όλοι οι λαϊκιστές είναι ενθουσιασμένοι. Και όλοι καταγγέλλουν την «κατάσχεση του πολιτισμού από τις ελίτ».

Όταν αναφερόμαστε σε αυτό το ρήγμα, οι διευθυντές των μουσείων, των θεάτρων ή των φεστιβάλ απαντούν ότι αναλαμβάνουν δεκάδες πρωτοβουλίες υπέρ των μη προνομιούχων. Δεν βλέπουν ότι πρέπει να αλλάξουν προσέγγιση. Με εξαίρεση έναν, τον Μπερνάρ Φοκρούλ, διευθυντή του Φεστιβάλ λυρικής τέχνης της Aix-en-Provence, ο οποίος έγραψε στις 25 Ιανουαρίου στην «Le Monde»: «Η τέχνη και ο πολιτισμός θα μπορούσαν να προσφέρουν περισσότερους συνδέσμους. Πολύ συχνά, το μόνο που κάνουν είναι να ενισχύουν τους κοινωνικούς διαχωρισμούς».

Η προσέγγιση της Γαλλίας απέναντι στον πολιτισμό χρονολογείται από το 1959, όταν ο Αντρέ Μαλρό δημιούργησε ένα υπουργείο Πολιτισμού στη βάση μιας γενναιόδωρης ιδέας: Ας δώσουμε τη δυνατότητα στους πολίτες να δουν, να διαβάσουν και να ακούσουν τα μεγάλα έργα και όλοι θα ζήσουν την «αποκάλυψη» του πολιτισμού. Σε ένα σημείο είχε άδικο: Ένας Σέξπιρ με δέκα ευρώ δεν είναι αρκετός για να τον παρακολουθήσουν οι άνθρωποι των κατώτερων στρωμάτων. Δεν θα το κάνουν ούτε αν είναι δωρεάν. Η κατασκευή ενός θεάτρου σε μια «ευαίσθητη συνοικία» δεν θα προσελκύσει αυτομάτως τους κατοίκους της. Το βιβλίο τσέπης δεν θα δημιουργήσει, από μόνο του, αναγνώστες. Το να λες «κοιτάξτε, είναι καταπληκτικό» δεν φέρνει αποτελέσματα.

Αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να καταστρέψουμε ό,τι υπάρχει. Το ότι το κοινό του φεστιβάλ της Αβινιόν δεν είναι τόσο λαϊκό όσο θα το ήθελε ο Ζαν Βιλάρ δεν σημαίνει πως πρέπει να καταργήσουμε την Αβινιόν.

Όχι, πρέπει να εφεύρουμε κάτι άλλο, αλλά επιπλέον πρέπει να προσελκύσουμε τους ναυαγούς του πολιτισμού. Το είπε ένας νέος 85 ετών, λίγες ημέρες πριν μας αποχαιρετήσει, σε μία συνέντευξή του στο «Le Point». «Ο πραγματικός σοσιαλισμός» είπε ο Μισέλ Ροκάρ, «είναι το να προσφέρεις σε όλους πρόσβαση στις δραστηριότητες του πνεύματος, το να δώσεις στους πολίτες περισσότερο ελεύθερο χρόνο για τον πολιτισμό. Είμαστε πολύ μακριά από αυτό». Και είμαστε μακριά επειδή έχουμε να αισθανθούμε πολιτισμικό πυρετό από την εποχή του Τζακ Λανγκ – και σίγουρα ο Φρανσουά Ολάντ δεν έχει βοηθήσει. Είμαστε μακριά εξαιτίας του φιάσκου με τις τέχνες στα σχολεία. Αν όμως δεν δώσουμε στα παιδιά τη γεύση του πολιτισμού, είναι απίθανο να δείξουν ενδιαφέρον στη συνέχεια.

Εδώ και τριάντα χρόνια έχουν αναληφθεί εκατοντάδες πρωτοβουλίες στα σχολεία, δεν έχει εφαρμοστεί όμως μία δομημένη, μαζική και μακροπρόθεσμη πολιτική. Τη δεκαετία του ’60, δίπλα στην «υψηλή κουλτούρα» του Μαλρό, είχε αναπτυχθεί ένα πλούσιο συνεταιριστικό δίκτυο που προωθούσε τις τέχνες. Οι νέοι πήγαιναν στα κέντρα νεότητας και πολιτισμού (τα περίφημα MJC) για να μάθουν να χορεύουν, για να διδαχθούν την τέχνη του θέατρου ή για να παρακολουθήσουν ένα θέαμα. Οι θεατές ήταν και ηθοποιοί. Όλα αυτά λείπουν σήμερα. Όπως εξηγεί ο Ιγκ ντε Βαρίν, συγγραφέας του βιβλίου «Η κουλτούρα των άλλων», η λαϊκή εκπαίδευση και οι ερασιτεχνικές πρακτικές σχεδόν εξαφανίστηκαν προς όφελος μιας θεσμικής κουλτούρας που οι κώδικές της είναι ελάχιστα ή καθόλου κατανοητοί από τους περισσότερους Γάλλους.

Είναι λοιπόν η στιγμή να εγκαινιάσουμε ένα μαζικό πρόγραμμα για την είσοδο του πολιτισμού στα σχολεία, για τον πολλαπλασιασμό των πολιτιστικών δράσεων στις γειτονιές, για την ανάπτυξη ερασιτεχνικών πρακτικών. Αλλά καμιά τέτοια πρωτοβουλία δεν αναλαμβάνεται. Όπως είπε πάλι ο Ροκάρ, «οι πολιτικοί καταδιώκονται από την πίεση του χρόνου. Δεν μένουν ήσυχοι ούτε ένα βράδυ ούτε ένα Σαββατοκύριακο, δεν έχουν μια ώρα ελεύθερη για να διαβάσουν. Όμως η ανάγνωση είναι το κλειδί της σκέψης. Κι έτσι δεν επινοούν πλέον τίποτα».

Πηγή: Le Monde 

 

epa05158089 A general view shows workers attaching life vests to the Berlin’s concert hall as part of an art action in Berlin, Germany, 13 February 2016. Chinese artist Ai Weiwei wants to draw attention to the fate of many refugees who have drowned on their way to Europe. Weiwei got the life vests from the Greek island of Lesbos.  EPA/JOERG CARSTENSEN

* Ο Μισέλ Γκερέν είναι αρχισυντάκτης της Le Monde. Εντάχθηκε στη δημοσιογραφική οικογένεια της «Μοντ», το 1983. Η φωτογραφία είναι το δεύτερο πάθος του και έχει εκδώσει πλειάδα βιβλίων για αυτήν την τέχνη.

Δύο φαντάσματα πάνω από την Ευρώπη

Γράφει ο Γιώργος Στάμκος

 

Δύο φαντάσματα πλανιούνται πάνω από την Ευρώπη. Το ένα είναι το ξεθωριασμένο φάντασμα του κομμουνισμού, και το άλλο το νεκραναστημένο φάντασμα του φασισμού. Ειδικά για το τελευταίο υπάρχει γόνιμο έδαφος σχεδόν παντού στην Ευρώπη για ν’ αναπτυχθεί και να γίνει και πάλι απειλητικό.

Σε όλη την Ευρώπη, από τις παρυφές της Ρωσίας μέχρι την καρδιά του Δυτικού πολιτισμού, το κτήνος του νεοφασισμού και της ακροδεξιάς δυναμώνει μέρα με την ημέρα. Για παράδειγμα οι Αυστριακοί σε λίγες μέρες θα αποφασίσουν αν θα έχουν ή όχι τον πρώτο ακροδεξιό πρόεδρο στη μεταπολεμική ιστορίας της Ευρώπης.

Εκμεταλλευόμενος την οικονομική, μεταναστευτική και προσφυγική κρίση, αλλά και τη γενικότερη “κρίση ταυτότητας” της σημερινής Ευρώπης, που φαίνεται να έχει εγκαταλείψει τις αξίες της και να έχει παραδοθεί αμαχητί στις δυνάμεις του Νεοφιλελευθερισμού και του Τουρμποκαπιταλισμού, ο Νεοφασισμός, με τη χυδαία και μισαλλόδοξη προπαγάνδα του, την τάση του να επινοεί διαρκώς “εχθρούς” και αποδιοπομπαίους τράγους, κερδίζει παντού φτηνούς πολιτικούς πόντους, προτείνοντας απλά την εθνική αναδίπλωση και την επιστροφή στους εθνικούς εγωισμούς.

Η Δημοκρατία έρμαιο 

Το παραδοσιακό πολιτικό σύστημα της Ευρώπης, φθαρμένο, συντηρητικό και φοβικό, έχει προ πολλού παραδώσει τη Δημοκρατία έρμαιο στις δυνάμεις της Αγοράς, καθώς προσυπέγραψε ήδη από τη δεκαετία του 1980 την αποδόμηση του Κράτος-Πρόνοιας πάνω στο οποίο βασίστηκε το μεταπολεμικό ευρωπαϊκό μοντέλο ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής. Έτσι οι πολίτες μετατράπηκαν σε καταναλωτές, οι λαοί σε target group, και οι πολιτικοί σε managers.

Από την άλλη το ξεθωριασμένο φάντασμα του κομμουνισμού κάνει κι αυτό την επανεμφάνιση του, αν και στις περισσότερες δυτικοευρωπαϊκές χώρες -σε αντίθεση με τον ευρωπαϊκό νότο- δεν υπάρχουν πλέον κομμουνιστικά κόμματα παρά μόνο αριστερά ή αριστερίστικα, κυρίως μέσω των συνδικάτων και των δυναμικών απεργιών και εργατικών κινητοποιήσεων, που είδαμε τελευταία να συμβαίνουν στην πλούσια Γαλλία αλλά και στη Γερμανία.

Οι Γάλλοι και οι Γερμανοί εργαζόμενοι αντιδρούν δυναμικά, οι πρώτοι ενάντια στην απορρύθμιση της εργασιακής νομοθεσίας και την “απελευθέρωση” της αγοράς εργασίας, και οι δεύτεροι ζητώντας αυξήσεις -μεγαλύτερο δηλαδή μερίδιο από την πίτα της ανάπτυξης που απολαμβάνει η Γερμανία τα τελευταία χρόνια- αλλά και προστασία απέναντι στην απειλή των επιχειρήσεων να αναστείλουν την παραγωγή τους ή να τη μεταφέρουν σε χώρες με φθηνότερο εργατικό δυναμικό, ή ακόμη και να χρησιμοποιήσουν τους εξαθλιωμένους πρόσφυγες ως πηγή άφθονου και φθηνού εργατικού δυναμικού και μάλιστα χωρίς δικαιώματα.

People carry placards depicting German Chancellor Angela Merkel and ‘OXI’ (No) signs during a demonstration in Berlin, Germany 03 July 2015, gathering supporters of the ‘No’ voting in the Greek referendum to be held on 05 July. The rally of several hundred demonstrators was held under the theme ‘Nein!Oxi!No! to austerity – Yes to democracy.’ EPA/KAY NIETFELD

Το νόθο παιδί 

Αυτοί οι οργισμένοι Ευρωπαίοι εργαζόμενοι αντιδρούν και στην απειλή της ανόδου του νεοφασισμού, που παραδοσιακά λειτουργεί απεργοσπαστικά, διαλυτικά και υπέρ των συμφερόντων της κάθε εθνικής οικονομικής ολιγαρχίας. Αρκετοί από αυτούς ξαναθυμούνται ακόμη και τον Μαρξ και την κομουνιστική ιδεολογία. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως η κομμουνιστική ιδεολογία -αυτό το νόθο παιδί του Χριστιανισμού με τον Διαφωτισμό- έχει αποδειχθεί επτάψυχη, και όσοι βιάστηκαν να την ενταφιάσουν πριν την ώρα της, διέπραξαν μια ακόμη ιστορική αφέλεια.

Οι έτοιμοι «εχθροί»

Ειδικά οι Γερμανοί εργαζόμενοι δεν ξεχνούν πως ο Χίτλερ ήρθε στην εξουσία χάρη στις συγκρούσεις μεταξύ κομμουνιστών και σοσιαλδημοκρατών καθώς στα τέλη της δεκαετίας του 1920 τα αριστερά κόμματα της Γερμανίας επιτίθενται συνεχώς το ένα στο άλλο, ανοίγοντας έτσι το δρόμο στο Ναζισμό. Ο Χίτλερ χρησιμοποίησε αυτές τις ενδοαριστερές έριδες και απευθύνθηκε κυρίως στην γερμανική μικρομεσαία και εργατική τάξη. Άνεργοι ή κακοπληρωμένοι εργαζόμενοι, επαγγελματίες και μικροί επιχειρηματίες, αναζητούσαν ένα εξιλαστήριο θύμα για όλα τα προβλήματά και τα αδιέξοδα τους. Ο Χίτλερ τους προσέφερε έτοιμους “εχθρούς” γα να εκτονώσουν την καταπίεση και την οργή τους: τους “Εβραίους” αλλά και όλους τους μη-Γερμανούς, δηλαδή τους φυλετικά κατώτερους Ευρωπαίους, που σύμφωνα με το ναζιστικό σχέδιο προορίζονταν να γίνουν τα “υποζύγια της γερμανικής φυλής”.

Πούλησε στους ψηφοφόρους του ρατσισμό, εθνικισμό, αλλά και “σοσιαλισμό”, μιας και το κόμμα του (NSDAP) αποκαλούνταν Εθνικοσοσιαλιστικό. Στην πορεία βέβαια αποδείχθηκε περισσότερο εθνικιστικό και καθόλου σοσιαλιστικό, αλλά ο Χίτλερ άρπαξε την ευκαιρία να ανέλθει στην εξουσία το 1933, να γίνει απόλυτος δικτάτορας και στη συνέχεια να σύρει την Ευρώπη σε μια Μεγάλη Νύχτα στοιχειωμένη από τα φαντάσματα πενήντα εκατομμυρίων νεκρών.

Η ευάλωτη Ευρώπη

Ο Μεγάλος Πόλεμος στην Ευρώπη μπορεί να τέλειωσε, αλλά όμως η ειρήνη δεν είναι κερδισμένη δια παντός. Γι’ αυτό πολύ καλά κάνουν κατά τη γνώμη μου οι Ρώσοι που τιμούν κάθε χρόνο στις 8 Μαϊού τη μεγάλη νίκη κατά του Φασισμού με τη μεγαλειώδη παρέλαση στη Μόσχα. Όσοι δεν ξεχνούν την Ιστορία δεν είναι καταδικασμένοι να την ξαναζήσουν, έστω και ως φάρσα.

Η σημερινή Ευρώπη όχι μόνον δεν έχει ανοσοποιηθεί έναντι του φασισμού, αλλά εμφανίζεται δυστυχώς και πάλι ευάλωτη απέναντι σε ελευθεριοκτόνες, θανατηφόρες ιδεολογίες, κρυμμένες στον ίσκιο λαϊκίστικων και ξενοφοβικών κινημάτων. Γι’ αυτό χρειάζεται επαγρύπνηση απ’ όλους μας. Να μην επιτρέψουμε να καταπατηθούν τα δικαιώματα και οι ελευθερίες μας, από δυνάμεις που ανακυκλώνουν τετριμμένα συντηρητικά, εθνικιστικά και λαϊκιστικά τροπάρια. Να ξεπεράσουμε “προαιώνιες έχθρες” και εθνικιστικά αντανακλαστικά, που οδηγούν νομοτελειακά σε αναζωπύρωση των εντάσεων, ακόμη και σε πόλεμο. Να διαφυλάξουμε τη δημοκρατία, παρά τις ατέλειες της, ως “κόρη οφθαλμού”. Όμως η Δημοκρατία προϋποθέτει κοινωνική συνοχή, αλληλεγγύη, κράτος Δικαίου και προπαντός όχι χαοτικές ανισότητες, όπως έγραψε σχεδόν δύο χιλιάδες χρόνια πριν και ο Πλούταρχος: «Η ανισορροπία μεταξύ πλουσίων και φτωχών είναι η παλιότερη και η πιο θανατηφόρα ασθένεια σε όλες τις δημοκρατίες».

*Ο Γιώργος Στάμκος είναι συγγραφέας(stamkos@post.com) και δημιουργός του Ζενίθ(www.zenithmag.wordpress.com).